Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 13

Kuti Naa Lukwatano Luyanda Kumana

Kuti Naa Lukwatano Luyanda Kumana

1, 2. Kuti naa kwaba mapenzi mulukwatano, mubuzyo nzi weelede kubuzya?

MU 1988 umwi mukaintu waku Italy uutegwa Lucia wakalityompedwe kapati. * Nokwakainda myaka iili kkumi, lukwatano lwakwe lwakasika kumamanino. Ziindi zinji wakasola kuti bapilusyanye amwaalumi wakwe, pele cakaala. Aboobo bakaandaana akaambo kakuteendelana, elyo wakabaa penzi lyakukomezya bana alikke. Aayeeya cakacitika ciindi eco, Lucia waamba kuti: “Ndakalizi kuti taakwe cakali kukonzya kunununa lukwatano lwesu pe.”

2 Kuti naa tamukkali kabotu mulukwatano lwanu, mulakonzya kuteelela mbwalimvwa Lucia. Ambweni lukwatano lwanu luli mumapenzi elyo muladooneka naa lucilaa bununune. Aboobo cilamugwasya kulibuzya mubuzyo wakuti: Sena ndalutobela lulayo lwa Leza loonse lubotu ndwaapa kwiinda mu Bbaibbele ilugwasya kuti lukwatano luzwidilile?—Intembauzyo 119:105.

3. Nokuba kuti kulekana kwavwula, kuluulwa kuti balimvwa buti bantu banji bakalekana kubikkilizya amikwasyi yabo?

3 Kuti naa mulumi amukaintu bakatazyanya kapati, intaamu ngubauba njobanga bayeeya kubweza nkulekana. Nokuba kuti muzisi zinji makwatano aamana avwula, kuvwuntauzya kwaino kutondezya kuti mweelwe mupati wabakaintu abaalumi bakalekana tabakkomene antaamu njobakatola. Ibanji tabaponi kabotu alimwi balapenga mumizeezo kwiinda baabo bacikwetene. Ibana babazyali bakalekana, kanjikanji balakopana akupenga kwamyaka minji. Abalo bazyali babasikulekana balapenga kubikkilizya abeenzinyina. Ino walo Leza Wakatalisya lukwatano uzilanga buti zintu?

4. Ino mapenzi mulukwatano inga aendelezegwa buti?

4 Mbuli mbotwabona kale muzibalo zyainda, Leza taakali kuyanda kuti lukwatano lube nolumana. (Matalikilo 2:24) Aboobo ino nkaambo nzi makwatano manji ncaamana? Eci inga tacicitiki mpoona-mpoona pe. Kanjikanji inga kuli zitondezyo. Tuntu tuniini ituleta mapenzi mulukwatano inga tuyabukomena kusikila kwaba mapenzi mapati aakatazya. Mapenzi aaya naalikufwambaanwa kulangwa-langwa kwiinda mukubelesya Bbaibbele, makwatano manji naatamani pe.

MUTALICENGI

5. Nzintu nzi zyeelede kucitika mulukwatano luli loonse?

5 Cimwi ciindi cintu cileta mapenzi ncakuti umwi naa boonse banabukwetene balangila zintu izitakonzeki kumweenzinyina. Mabbuku aatwaano twaluyando, mamagazini aadumide, izintu zyaa televizyini, alimwi azipekupeku zilakonzya kuleta bulangizi bwiimpene ambuli buumi mbobubede. Kuti naa bulangizi obu teebwazuzikizigwa, muntu ulakonzya kutyompwa, kutakkomana alimwi akunyema. Nokuba boobo, mbuti lukwatano lwabantu bobile batalondokede mbolukonzya kuba lwalukkomano lyoonse? Kutegwa lukwatano luzwidilile kuyandika kubeleka canguzu.

6. (a) Ino Bbaibbele lyaamba nzi kumakani aalukwatano? (b) Ino ntwaambo nzi ituleta mazwanga mulukwatano?

6 Ibbaibbele lyaamba masimpe. Kunze lyakwaamba lukkomano lujanika mulukwatano, lilacenjezya alimwi kuti aabo bakwatana “bayoojana mapenzi aakunyama.” (1 Ba-Korinto 7:28) Mbuli mbokwaambwa kale, banabukwetene boonse bobile tabalondokede pe aboobo balakonzya kulubizya. Balaandeene mumizeezo, mumoyo alimwi bakakomenena mubukkale bwaandeene. Banabukwetene cimwi ciindi tabamvwani kabotu kumakani aamali, bana, alimwi abamakwe. Azimbi zintu zinga zyaleta penzi nkuceya kwaciindi ncobacita zintu antoomwe alimwi amakani aakoonana. * Citola ciindi kululamika zintu ezi, pele mutapengi! Bunji bwabanabukwetene balakonzya kubaa mapenzi aya alimwi akubelekela antoomwe kujana nzila zyakwaalwana.

AMWAABANDIKE MAZWANGA

7, 8. Kuti naa kwaba mazwanga akati kabanabukwetene, muunzila nzi yeendelana a Magwalo mwaayelede kweendelezya?

7 Banji balaalilwa kukkazika moyo ciindi nobabandika kaambo kabanyemya, ikaleta mazwanga naa kaambo kajatikizya kulubizya kwaomwe-omwe. Muciindi cakwiide kuti: “Ndiyeeya kuti taakwe nondateelelwa kabotu,” umwi ulakonzya waalilwa kukkazika moyo, waindizya penzi. Banji inga baamba kuti: “Ulilanga buyo lwako,” naa “Tondiyandi pe.” Akaambo kakutayanda kuzwangana, umwi ulakonzya waumuna buyo.

8 Inzila igwasya njakutobela lulayo lwa Bbaibbele lwaamba kuti: “Nimwaba abukali, mutabisyi. Mutabbizyi izuba bukali bwanu.” (Ba-Efeso 4:26) Noyakasika myaka ili ya 60 yakwiibaluka mucado wabo, bamwi banabukwetene ibakali kukkala kabotu muŋanda yabo, bakabuzigwa kuti baambe nzila yakabagwasya kuzwidilila mulukwatano lwabo. Mulumi wakati: “Kuti naa twazwangana, kaambo nokaceya buti, tatooni kusikila twakalulamika.”

9. (a) Ino ncinzi caambwa a Magwalo kuti cilayandika kapati kukubandika? (b) Kanjikanji ncinzi banabukwetene ncobayandika kucita nokuba kuti ciyanda busicamba akulibombya?

9 Kuti naa mulumi amukaintu bazwangana, aumwi weelede “amuke kwaamba, amuke kunyema.” (Jakobo 1:19) Bamana kuswiilila kabotu-kabotu, banabukwetene boonse bobile balakonzya babona kaambo ncobeelede kulilekelela. (Jakobo 5:16) Kwaamba camoyo oonse kuti, “Ndalubizya mundilekelele,” kuyandika kulibombya alimwi abusicamba. Kunze lyakubagwasya kapati kumana mapenzi aabo, kubandika makani munzila eyi kulakonzya alimwi kubagwasya kuba balongwe bayandana eco citibape kuti kabakkomana kukkala antoomwe.

KUPA CINTU CEELEDE MULUKWATANO

10. Ino nkulikwabilila kwabuti kwakalaililwa a Paulo ku Banakristo baku Korinto ikunga kwabeleka ku Banakristo sunu?

10 Ciindi mwaapostolo Paulo naakalembela Banakorinto, wakabalailila kukwata “nkaambo kamamambe.” (1 Ba-Korinto 7:2) Nyika sunu ileelene kubija a Korinto yansiku nokuba kwiinda. Zintu zitondwa bantu banyika nzyobabandika caantagalala, kusama kutaluzi, alimwi atwaano twabwaamu twamumamagazini, mumabbuku, TV, alimwi muzipekupeku zyoonse zibelekela antoomwe kubusya zisusi zyabwaamu. Mbobu mbwaakabaambila mwaapostolo Paulo Banakorinto ibakali kupona mubukkale buli mbuli boobu: “Kukwata nkubotu kwiinda kufwa luunyaunya.”—1 Ba-Korinto 7:9.

11, 12. (a) Ino ncinzi mulumi amukaintu ncobeelede kucitilana alimwi ceelede kucitwa amuuya ulibuti? (b) Mbuti zintu mbozyeelede kweendelezegwa kuti cintu ceelede mulukwatano caimwa kwaciindi?

11 Aboobo Bbaibbele lyaambila Banakristo bakwetene kuti: “Mulumi uleelede kupa mwanakazi wakwe zyeelede, alakwe mwanakazi ape mulumaakwe mbubonya.” (1 Ba-Korinto 7:3) Amubone kuti icaambwa kapati aawa nkupa—takuli kusinikizya kupegwa pe. Cilikke cinga capa kuti koonana mulukwatano cikkomanisye ncakuti muntu umwi aumwi ayande kugwasya mweenzinyina. Mucikozyanyo Bbaibbele lyaambila bamalumi kuti bakkale abamakaintu babo “kabotu.” (1 Petro 3:7) Eci cilayandika kapati mukupa akutambula cintu ceelede mulukwatano. Kuti naa mukaintu taayendelezegwi kabotu, takonzyi kukkomana akuyaana kwamulukwatano.

12 Kuli ziindi bantu bakwetene nobakonzya kwiimana cintu ceelede mulukwatano. Eci cilakonzya kucitika naa mukaintu wasika muziindi zimwi zyamwezi, naa ciindi nakatede kapati. (Amukozyanisye a Levitiko 18:19.) Eci cilakonzya kucitika akumulumi ciindi natyompedwe akaambo kapenzi lipati lyakumulimo. Makani aali boobo aakwiimana cintu ceelede mulukwatano alakonzya kweendelezegwa kabotu kuti naa banabukwetene babandika ‘akuzuminana.’ (1 Ba-Korinto 7:5) Eci cilalesya umwi akati kabo kuzitola munzila imbi zintu. Nokuba boobo kuti mukaintu naa mulumi ulakaka acaali kupa mweenzinyina cintu ceelede mulukwatano, eci cilakonzya kubikka mweenzinyina mumasunko. Aboobo mapenzi alakonzya kubuka mulukwatano.

13. Ino Banakristo inga bacita nzi kutegwa lyoonse mizeezo yabo kiisalala?

13 Mbuli Banakristo boonse, babelesi ba Leza bakwetene tabeelede kweebela zintu zijatikizya bwaamu izinga zyabusya mizeezo iitayandiki alimwi iitasalali pe. (Ba-Kolose 3:5) Alimwi beelede kucenjelela mizeezo alimwi abukkale butali kabotu ciindi nobabeleka abatali basimbi naa basankwanyina. Jesu wakacenjezya kuti: “Umwi aumwi uulangilila mwanakazi cakumusukama ulimucitide kale bumambi mumoyo wakwe.” (Matayo 5:28) Kwiinda mukutobela lulayo lwa Bbaibbele kumakani aakoonana, banabukwetene balakonzya kutantamuka masunko akucita bumambe. Balakonzya bazumanana kukkomana acipego cibotu cakoonana ncaakabapa Sikutalisya lukwatano Jehova.—Tusimpi 5:15-19.

ICIZUMIZIGWA A BBAIBBELE KUMANA LUKWATANO

14. Ino ncinzi cuusisya nsoni icicitika? Nkaambo nzi?

14 Mucoolwe kufwumbwa penzi linga lyabuka akati ka Banakristo banji bakwetene lilakonzya kumanwa. Pele cimwi ciindi zintu tazyeendi boobo pe. Makwatano amwi inga asika nkwaayanda kumana akaambo kakutalondoka kwabantu alimwi akukkala munyika yacinyonyoono iyeendelezegwaa Saatani. (1 Johane 5:19) Ino Banakristo inga bacita nzi kuti basika aciimo eci cikatazya?

15. (a) Ino ncinzi cilikke cinga cazumizya kulekana akukwatana amuntu umbi ceendelana a Magwalo? (b) Ino nkaambo nzi bamwi ncobasala kuzumanana buyo mulukwatano lwabo amuntu watasyomeka?

15 Mbuli mbokwaambwa kale Mucibalo 2 cabbuku eli, cintu cilikke cizumizyidwe a Magwalo ikulekana akukwatana aumbi muntu mbwaamu. * (Matayo 19:9) Kuti naa mwasinizya ncobeni kuti mweenzinyoko wakacita bumambe, cilamukatazya kusala ntaamu yakubweza. Sena mulazumanana anguwe mulukwatano naa mulalekana? Kunyina milawo iitobelwa pe. Bamwi Banakristo bamulekelela mweenzinyina weempwa alimwi bakkala kabotu mulukwatano lwabo. Bamwi basala kuti batalekani akaambo kabana.

16. (a) Ino nzintu nzi zyapa kuti bamwi balekane amweenzinyina walubizya? (b) Kuti naa umwi wasala kuti balekane naa batalekani, nkaambo nzi ncobateelede kutongookwa amuntu uli woonse?

16 Nokuba boobo muntu oyo wacita bumambe ulakonzya wamita naa wabweza bulwazi. Naa ambweni bana inga bayandika kukwabilila kumuzyali uupenzya. Cakutadooneka, kuyandika kuyeeyesya nomutana bweza ntaamu. Kuti naa atwaambe mwaziba kuti mweenzinyoko taakasyomeka, pele mwatalika alimwi koonana anguwe, oko nkutondezya kuti mwamulekelela alimwi muyanda kuzumanana mulukwatano lwanu anguwe. Aboobo kweelana acaamba Magwalo, tamucikonzyi kulekana pe. Taakwe muntu weelede kunjila makani aanu akumoongelezya kubweza ntaamu imwi, naba muntu umbi tayelede kumutongooka naa mwabweza ntaamu imwi. Mweelede kuyumuna mikuli iiletwa anzila njomwasala. “Umwi aumwi uleelede kunyampula mukuli wakwe mwini.”—Ba-Galatiya 6:5.

GIZINTU ZIZUMIZYA KWAANDAANA

17. Kuti naa kunyina bumambe bwacitika, ncinzi Magwalo ncaakasya kucita kuli baabo baandaana naa kulekana?

17 Sena kuli zintu zinga zyazumizya muntu kuti aandaane amukaakwe naa kulekana nokuba kuti taacita bumambe? Ee, nokuba kuti aawa Munakristo taangulukide kukwatana amuntu umbi pe. (Matayo 5:32) Nokuba kuti Bbaibbele lilazumizya kwaandaana, lilailila kuti muntu wasiya mweenzinyina “akkale buyo, naa kakutali boobo ayanzane amulumaakwe.” (1 Bakolinti 7:11 Ci.) Ino mapenzi nzi mapati aakonzya kuzumizya kwaandaana?

18, 19. Ino mapenzi nzi mapati aakonzya kusinikizya muntu kuti abone naa inga kwagwasya kulekana naa kwaandaana nokuba kuti kukwatana amuntu umbi takukonzeki?

18 Mukwasyi ulakonzya wacetaala akaambo kabutolo bwamulumi alimwi atumpenda twakwe tubi. * Ulakonzya oonse mali aamuŋanda waabelesya munjuka naa kwaabelesya kumabanje naa kunywa bukoko. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Na muntu tabambi basazinyina, kwaambisya bamuŋanda yakwe, wati oyo ulisowede lusyomo lwakwe, ulaindilila akuliyooyo uutazumina.” (1 Timoteo 5:8) Kuti naa mwaalumi wamusyobo oyu wakaka kucinca nzila zyakwe, ambweni ulabweza amali ngalibelekela mukaintu akwaabelesya munzila zyakwe zibi, mukaintu ulakonzya kusala kulikwabilila alimwi akukwabilila bana kwiinda mukubweza ntaamu yakwaandaana camumulawo.

19 Eyi ntaamu alimwi ilakonzya yabwezegwa kuti naa umwi ngwaamulomo kapati kumweenzinyina, ambweni ulamuuma lyoonse cakuti taciponi kabotu alimwi buumi bwakwe bulangilwa kunyonyoonwa. Kunze lyaboobo kuti naa umwi usinikizya mweenzinyina kutyola milawo ya Leza, ooyo uli mupenzi ulakonzya awalo kuyeeya kubweza ntaamu yakwaandaana ikapati kuti zintu zyasika aciimo cakuti bukombi bwakwe inga bwanyongana. Sikupenzegwa ulakonzya wayeeya kuti nzila ilikke njanga “[wa]mvwa Leza kwiinda bantu” njakubweza ntaamu yakwaandaana camumulawo.—Incito 5:29.

20. (a) Kuti naa lukwatano lwamana, ndugwasyo nzi beenzinyina abaalu ndobanga bapa kumuntu, alimwi ndugwasyo nzi ndobatakonzyi kupa? (b) Bantu bakwetene tabeelede kubelesya ncolyaamba Bbaibbele kumakani aakwaandaana akulekana kuti cibe coolwe cakucita nzi?

20 Mumakani oonse aajatikizya kupenzyanya kwamulukwatano, taakwe muntu weelede kusinikizya sikupenzegwa kuti abweze ntaamu yakwaandaana nokuba kumulesya kwaandaana amuntu oyo. Nokuba kuti beenzinyina ibalaamaanu alimwi abaalu balakonzya kugwasya alimwi akupa lulayo lwamu Bbaibbele, aaba tabakonzyi kuziba zintu zyoonse zicitika akati kamukaintu amulumaakwe pe. Ngu Jehova alikke uukonzya kubona. Aino mukaintu Munakristo takonzyi kulemeka bubambe bwa Leza bwalukwatano kuti wabelesya twaambo tutakwe ankotuya kumana lukwatano. Pele kuti kakuli penzi lipati ilitamani, taakwe weelede kumutongooka kuti wasala kuti baandaane. Aya makani alakonzya kubeleka akumwaalumi Munakristo uuyanda kwaandaana. “Toonse tuleelede kwiima kubetekelo lya-Leza.”—Ba-Roma 14:10.

LUKWATANO LWAKAMANIDE MBOLWAKANUNUNWA

21. Ino ncinzi ciluula umwi icitondezya kuti lulayo lwa Bbaibbele lulagwasya?

21 Nokwakainda myezi yotatwe kuzwa ciindi Lucia iwaambwa kumatalikilo naakaandaana amulumaakwe, Lucia wakaswaangana a Bakamboni ba Jehova akutalika ciiyo ca Bbaibbele ambabo. “Ndakagambwa kapati,” mbwaakapandulula, “kuti Ibbaibbele lyakali kukonzya kundigwasya kupenzi lyangu. Nondakamana kwiiya kwansondo yomwe buyo, ndakayanda kuti ndijokele kumulumaangu kufwambaana. Sunu ndakonzya kwaamba kuti Jehova ulizi mbwaanununwa makwatano aali mumapenzi nkaambo njiisyo zyakwe zigwasya banabukwetene kuti baiye kulemekana. Taali masimpe bamwi bantu nobaamba kuti Bakamboni ba Jehova baandaanya mikwasyi. Icakacitika kulindime taceendelani aceeco pe.” Lucia wakaiya kutobela njiisyo zya Bbaibbele mubukkale bwakwe.

22. Ncinzi boonse bakwetene ncobeelede kusyoma?

22 Eci tacijatikizyi buyo Lucia alikke pe. Lukwatano lweelede kuba cileleko kutali mukuli uulemya pe. Aboobo Jehova wapa ntalisyo mbotu kapati yamalailile aalukwatano iitakonzyi kweelanisigwa amabbuku oonse aakalembwa—Ijwi lyakwe libotu. Ibbaibbele lilakonzya “[ku]songwaazya batezi.” (Intembauzyo 19:7-11) Lyanununa makwatano manji aakali kuyanda kumana alimwi lyagwasya aambi manji aakajisi mapenzi mapati. Boonse banabukwetene abasyome kapati mululayo lwalukwatano Jehova Leza ndwapa. Lulagwasya ncobeni!

^ munc. 1 Izina lilicincidwe.

^ munc. 6 Zimwi zintu ezi zyabandikwa muzibalo zyainda.

^ munc. 15 Ibbala lyamu Bbaibbele lyakasandululwa kuti “bwaamu” lijatikizya bumambe, koonana kwabaalumi balikke-likke, koonana amunyama alimwi amicito imbi iitondwa yakubelesya zinswe.

^ munc. 18 Eci tacijatikizyi baabo banga mulumi ulayanda kubamba kabotu mukwasyi wakwe pele waalilwa buyo akaambo kamapenzi mbuli kuciswa, naa kubula mulimo.