Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 14

Kucembaala Antoomwe

Kucembaala Antoomwe

1, 2. (a) Muntu ucinca buti ciindi naatalika kucembaala? (b) Ino bantu banaleza bakakkomana buti mubucembele bwabo mumazubaa Bbaibbele?

ICIINDI notucembaala tulacinca-cinca kapati. Inguzu zyesu zilamana akaambo kakukompama kwamubili. Kuti twalilanga mucimbonimboni, tulabona kuti minya yabucembele yatalika kulibonya alimwi amvwi—impanza ayalo ilatalika. Inga twatalika Kuluba-luba. Mukwasyi ulayungizigwa ciindi bana nobakwata naa kukwatwa alimwi nokwaba bazyukulu. Kuli bamwi ikuleka milimo yabo kuleta bukkale bwamusyobo umbi.

2 Kwaamba masimpe, kucembaala kulakonzya kuleta mapenzi. (Mukambausi 12:1-8) Nokuba boobo amuyeeye babelesi ba Leza mumazubaa Bbaibbele. Nokuba kuti kumamanino bakafwa, bakajana ciimo cabusongo alimwi acakuteelela icakabaletela lukkomano mubucembele bwabo. (Matalikilo 25:8; 35:29; Jobu 12:12; 42:17) Ino bakakonzya buti kukkomana mukucembaala kwabo? Aino icakabagwasya nkutobela njiisyo nzyotujana sunu izilembedwe mu Bbaibblele.—Intembauzyo 119:105; 2 Timoteo 3:16, 17.

3. Ndulayo nzi Paulo ndwaakapa bamanene abamacembele?

3 Mulugwalo lwakwe kuli Tito, mwaapostolo Paulo wakapa lulayo lubotu kuli baabo bacembaala. Wakalemba kuti: “Baalumi bapati babe basitikide, balilemeke akulibatamika, babe bayumu mukusyoma amukuyandana amukukakatila. Abalo bakaintu bapati mbubonya, babe aziwa zyabulemu, batanootamikizya, nokuba kwiindilizya kunywa imbote, pele babe bafundisi babululami.” (Tito 2:2, 3) Kutobela majwi aaya inga kwamugwasya kulwana mapenzi aakucembaala.

AMUZIBILE ALWAANGULUKO LWABANA BANU

4, 5. Ino bazyali banji balimvwa buti ciindi bana babo nobazwaa ŋanda, alimwi bamwi bakonzya buti kupona abuumi bupya?

4 Kucinca kwambazu kuyandika kulizibizya. Eci cilayandika ciindi bana bapati nobakwata akubaa maanda abo! Kubazyali banji eci ncitondezyo cakusaanguna kuti batalika kucembaala. Nokuba kuti balakkomana kuti bana babo bakomena, bazyali kanjikanji balalibilika amuzeezo wakuti ambweni tiibakasola kapati kugwasya bana babo kulibambila kukkalaa balikke. Alimwi inga babazimba.

5 Ncobanga bazyali balazumanana kubikkila maanu kubuumi bwabana babo nociba ciindi nobabaa maanda abo. “Nobalikunditumina mulomo buyo kutegwa nkeziba kuti bapona kabotu—inga candikkomanisya,” mbwaakaamba umwi mutumbu. Umwi wisi bana wakati: “Ciindi mwana wesu musimbi naakalonga, twakakatazigwa kapati. Twakalendelelwa mumukwasyi nkaambo lyoonse twakali kucita zintu zyoonse antoomwe.” Ino bazyali aba bakonzya buti kukkala, bana babo kabatako? Kanjikanji bakonzya kwiinda mukubikkila maanu kubantu alimwi akubagwasya.

6. Ino ncinzi cigwasya kulanga busazinyina munzila yeelede?

6 Ciindi bana nobakwata naa kukwatwa, mulimo wabazyali ulacinca. Ibbuku lya Matalikilo 2:24 lyaamba kuti: “Mwaalumi uleelede kusia wisi abanyina akukakatila kumwanakazi wakwe, babe nyama yomwe buyo.” Kulemeka njiisyo zya Leza zyabusilutwe alimwi abweendelezi bubotu, kugwasya bazyali kulanga zintu munzila yeelede.—1 Ba-Korinto 11:3; 14:33, 40.

7. Ino nciimo nzi cibotu umwi wisi bana ncaakasola kuba acalo ciindi bana bakwe nobakasiya munzi kuya kukukwatwa?

7 Bana babo bobile basimbi nobakakwatwa alimwi akulonga, banabukwetene bamwi bakalendelelwa. Kumatalikilo mulumi taakali kubayanda bamakwaakwe. Pele naakayeeya njiisyo yabusilutwe, wakabona kuti balumi babana bakwe mbobakajisi mukuli wakulanga mikwasyi yabo. Aboobo ciindi bana bakwe basimbi nobakalomba kulaigwa, wakali kubabuzya ncobayeeya balumi babo, mpoona wakali kusola kugwasilizya mbuli mbwakonzya. Bamakwe lino balamuyanda alimwi balatambula lulayo lwakwe.

8, 9. Ino bamwi bazyali bakonzya buti kuzibila lwaanguluko lwabana babo?

8 Ino kuti bana ibazwaa kukwatana teebatobela muzeezo bazyali ngobayeeya kuti uli kabotu nokuba kuti mukucita boobo taakwe mulawo wamagwalo ngobatyola? “Lyoonse tulabagwasya kubona muzeezo wa Jehova,” mbobakaamba bamwi banabukwetene ibalaa bana bakwetwe, “pesi nokuba kuti tatuukkomanini muzeezo wabo, tulautambula alimwi tulabagwasya akubakulwaizya.”

9 Muzisi zimwi zyaku Asia, bamwi bamatumbu balaalilwa kulekela bana babo basankwa kuti balikkalile. Pele kuti kabalemeka bweendelezi bwa Bunakristo alimwi abusilutwe, inga bajana kuti mazwanga akati kabo abamuka bana babo alaceya. Umwi mukaintu Munakristo wakabona kuti “ciletela kukkomana lyoonse” kuti bana bakwe balonga batalika kulikkalila. Ulakkomana kubona bana bakwe mbobeendelezya maanda aabo. Alimwi eci caubya-ubya mukuli walo amulumaakwe ngobeelede kuyumuna mubucembele bwabo.

KUYUMYA LUKAMANTANO LWANU MULUKWATANO

10, 11. Ino ndulayo nzi iluzwa mu Magwalo ilugwasya bantu kutantamuka misunko imwi yaciimo caakati-kati?

10 Bantu balimvwa munzila zyaandeene-andeene ciindi nobakomena kusika aciimo caakati-kati. Bamaalumi bamwi balacinca kusama kutegwa baboneke bwana. Bamakaintu balalibilika akucinca kuboola ciya ciindi nobaleka kuya kumwezi akaambo kakucembaala. Mukubula coolwe bamwi bantu baciimo caakati-kati babusya lusulano alimwi abbivwe mubantu mbobakwetene limwi akaambo kakusobana abana bana ibatali baalumi naa bamakaintunyina. Nokuba boobo bamadaala Banaleza ‘balalibatamika,’ tabalizumizyi kubaa zisusi zibi pe. (1 Petro 4:7) Abalo bamakaintu basimide balasola kubamba lukwatano lwabo akaambo kaluyando ndobajisi kubalumi babo alimwi akuyanda kukkomanisya Jehova.

11 Kwiinda mumuuya uusalala Mwami Lemueli wakalemba ntembauzyo ya “mwanakazi mubotu” uucitila mulumaakwe “[zi]botu, tamubisizyi pe, mazuba oonse aabuumi bwakwe.” Mulumi Munakristo ulasola kuteelela mapenzi aamumoyo mukaintu wakwe ngalwana ciindi naasika aaciimo caakati-kati. Luyando lwakwe lulamupa kuti ‘amutembaule.’—Tusimpi 31:10, 12, 28.

12. Ino banabukwetene inga bakonzya buti kukamantana antoomwe mukwiinda kwamyaka?

12 Mumyaka njomwajisi bubi kulela bana, nyoonse nyobile mulakonzya mwakalisungula kuliimya zintu nzyomuyanda kutegwa mugwasye bana banu. Lino nobazwa nceciindi nomweelede kupilukila kubuumi bwalukwatano lwanu. “Ciindi bana bangu basimbi nobakazwa aŋanda,” mbwaakaamba umwi mulumi, “Ndakatalika alimwi kweeba mukaintu wangu.” Aumbi mulumi wakati: “Tulabikkilana maanu alimwi tulayeezyanya kuti milimo igwasya mubili ilayandika.” Kutegwa batalendelelwi, walo amukaintu wakwe balasamausya beenzinyina bamumbungano. Ee, kubikkila maanu kubeenzinyoko kulaleleka. Kunze lyaboobo kukkomanisya Jehova.—Ba-Filipi 2:4; Ba-Hebrayo 13:2, 16.

13. Ino kusyomeka alimwi akwaambaula camoyo omwe kugwasya buti kubanabukwetene nobali mukukomenena antoomwe?

13 Mutalekeli muuya wakutabandika amukaako. Amubandike camoyo woonse. (Tusimpi 17:27) “Tulateelelana kabotu kwiinda mukubikkilana maanu alimwi akufwidana luse,” mbwaakaamba umwi mwaalumi ukwete. Mukaintu wakwe ulazumina akwaamba kuti: “Mbotuyabukomenena tulakkomana kunywa tii antoomwe, kubandika akubelekelaamwi.” Kwiinda mukubandika camoyo oonse, lukamantano lwanu mulukwatano lulayuma, lulabaa nguzu zyakutaba zilwanyo zya Saatani uunyonyoona lukwatano.

AMUKKOMANE ABAZYUKULU BANU

14. Ino bakaapanyina Timoteo bakamugwasya buti kuti akomene kuba Munakristo?

14 Bazyukulu “munsini” wabacembele. (Tusimpi 17:6) Kukkalaa bazyukulu cilakkomanisya kapati—ncibotu alimwi cilakatalusya. Ibbaibbele lilabalumbaizya ba Loisi, bakaapa, balo antoomwe amwanaabo Eunike ibakayiisya muzyukulu wabo muvwanda Timoteo lusyomo lwabo. Oyu mwana wakakomena kazi kuti banyina abakaapanyina balikukayanda kasimpe kamu Bbaibbele.—2 Timoteo 1:5; 3:14, 15.

15. Ino bamakaapanyina inga babagwasya buti bazyukulu, pele ncinzi ncobateelede kucita?

15 Oolu ndolubazu lupati bamakaapa ndobeelede kugwasya cini-cini. Nobamakaapa mwakabayiisya kale bana banu makanze aa Jehova. Lino mweelede kwiinduluka akuzyalani limbi! Bana baniini banji balakkomana kuswiilila bakaapanyina kabaluula twaano twamu Bbaibbele. Aino tamubwezi mukuli uupedwe wisi bana wakuyiisya bana luzibo lwini-lwini lwamu Bbaibbele. (Deuteronomo 6:7) Pele mulamugwasya. Mupailo wanu aube mbuli wasintembauzyo wakuti: “Utandisii, O Leza, nekuba kuti ndacembaala akuba amvwi, kuti ndwiide izyalani liciza makani aakuboko kwako, anguzu zyako kuliboonse baciboola.”—Intembauzyo 71:18; 78:5, 6.

16. Ino bamakaapa inga bautantamuka buti muuya uuleta mazwanga mumukwasyi wabo?

16 Mukubula coolwe bamakaapa bamwi balela bana baniini munzila italuzi cakuti kuba mazwanga akati kabamakaapa abana babo bapati. Nokuba boobo bazyukulu banu balakonzya bacibona kuubauba kwaambila ndinywe mapenzi aabo ciindi nocabakatazya kwaambaula abazyali babo. Cimwi ciindi bana baniini bayeeya kuti bakaapanyina babombe moyo balabavwuninina kubazyali babo. Elyo mulatyani? Amubelesye maanu, mubakulwaizye bazyukulu banu kwaambaula aabazyali babo. Inga mwabapandulwida kuti eci cilamukkomanisya Jehova. (Ba-Efeso 6:1-3) Kuti naa kwayandika, mulakonzya kubajulila mulyango bana wakwaambaula abazyali babo kwiinda mukusaanguna kwaambaula abazyali babo nywebo lwenu. Mutabasisi bazyukulu banu zintu zyoonse nzyomwakaiya kwamyaka minji. Kusyomeka kwanu alimwi akutainda ambali mukwaambaula kwanu kulakonzya kubagwasya.

AMUPONE KWEELANA ACIIMO CANU

17. Makanze nzi aa sintembauzyo ngobeelede kutobela Banakristo bacembaala?

17 Mbomuyabucembaala mulajana kuti tamukonzyi kucita zintu zyoonse nzyomwakali kucita naa zyoonse nzyomuyanda kucita. Ino muntu inga wakkomana buti abucembele bwakwe? Mumizeezo yanu ambweni mulimvwa kuti mulaa myaka iili 30 yakuzyalwa, pele kuti mwalilanga mucimbonimboni, mulajana kuti tacili boobo pe. Mutatyompwi pe. Sintembauzyo wakalomba Jehova kuti: “Utandisowi kuciindi cakucembaala; utandilekelezyi na inguzu zyangu zyamana.” Amusungwaale mbuli sintembauzyo. Wakati: “Pele mebo nooya busyoma, njookutembaula akukutembaula.”—Intembauzyo 71:9, 14.

18. Ino Munkristo uusimide inga wacibelesya buti kabotu ciindi cakwe naa waleka mulimo?

18 Banji bakalibambilila limwi kuti bakayungizye ntembauzyo zyabo kuli Jehova baakusika aciimo cakuleka mulimo wakumubili. “Ndakakanzila limwi cakucita ciindi mwaneesu musimbi nayakumanizya cikolo,” mbwaakaamba umwi wisi bana wakazwaa kucileka milimo. “Ndakakanza ndimunya kuti njootalika mulimo wakukambauka waciindi coonse, elyo ndakauzya kantoolo kangu kutegwa ndaanguluke kubelekela Jehova kabotu. Ndakapaila kuti Leza andisololele.” Kuti naa mulaafwi kusika aciimo cakuleka mulimo, amuumbulizigwe amajwi aa Mulengi Mupati aakuti: “Akusikila kubucembele bwanu ndime oyo nguwenya. Akusikila kuciindi camvwi noocimuyumwide.”—Isaya 46:4.

19. Ino ndulayo nzi ndobapegwa aabo bacembaala?

19 Cilakonzya cakatazya kuti muzibile ciindi nomwaleka mulimo. Mwaapostolo Paulo wakalaya bamanene kuti “balilemeke akulibatamika.” Eci ciyanda kulikasya, ikutalizumizya kupona buumi bwakulikondelezya pe. Ambweni inga kwayandika kukutauka kwiinda mbomwalikucita alimwi akulyeendelezya ciindi nomwaleka mulimo. Aboobo amukutauke “amupangike myoyo yanu lyoonse kumilimo ya-Mwami, nkaambo mulizi kuti milimo yanu yamu-Mwami tiikonzyi kuba yabuyo pe.” (1 Ba-Korinto 15:58) Amuyungizye micito yanu yakugwasya bamwi. (2 Ba-Korinto 6:13) Banakristo banji balacita obo kwiinda mukukambauka makani mabotu munzila njobakonzya. Mbomuyabucembaala amube “bayumu mukusyoma amukuyandana amukukakatila.”—Tito 2:2.

KUKKALA APENZI LYAKUFWIDWA MUKAAKO

20, 21. (a) Mubweende bwamazubaano, ncinzi cinga caandaanya banabukwetene? (b) Muunzila nzi Ana njapa cikozyanyo cibotu kuli basikufwidwa?

20 Mukubula coolwe, cilasika ciindi mubweende bwasunu bwazintu banabukwetene nobaandaana akaambo kalufwu. Banakristo basikufwidwa balizi kuti bayandwa babo baloona, alimwi balijisi lusyomo lwakuti bayakubabona alimwi. (Johane 11:11, 25) Nokuba boobo kufwidwa kulacisa. Mbuti sikufwidwa mbwanga wakonzya kukkala apenzi eli? *

21 Ikuyeeya ncaakacita umwi muntu wamu Bbaibbele inga cagwasya. Ana wakafwidwa mulumi nokwakainda buyo myaka iili lusele kuzwa ciindi naakakwatwa, alimwi ciindi lyakacitika makani ngotubala aajatikizya nguwe, wakalaa myaka 84 yakuzyalwa. Tulakonzya kuba masimpe kuti wakausa kapati ciindi naakafwidwa mulumi. Ino ncinzi cakamugwasya? Wakali kucita mulimo wa Jehova Leza uusetekene kutempele masiku asikati. (Luka 2:36-38) Cakutadooneka buumi bwa Ana bwabukombi wakaba ngomusamu wakaponya buumba bwakwe alimwi apenzi lyakulendelelwa ndyaakajisi akaambo kakufwidwa.

22. Muunzila nzi bamukabafwu alimwi abaalumi basikufwidwa bakaintu njobakonzya kulwana penzi lyakulendelelwa?

22 “Ipenzi lipati ndendajisi ndyakubula mweenzuma wakubandika limwi,” mbwaakaamba umwi mucembele wamyaka iili 72 yakuzyalwa, iwakafwidwa mulumi myaka kkumi yainda. “Mulumaangu wali muswiilizi mubotu. Twakali kunga tulabandika zyambungano alimwi amulimo wesu wa Bunakristo.” Aumbi mukamufwu waamba kuti: “Nokuba kuti mukwiinda kwaciindi muntu ulaluba, ndabona kuti cililuzi kapati kwaamba kuti icipa kuti muntu alube ncintu ncacita muciindi ncajisi. Inywebo ndinywe mukonzya kugwasya beenzinyoko.” Sikufwidwa wamyaka iili 67 ulazumina amajwi aaya akwaamba kuti: “Inzila mbotu kapati yakulwana buumba njakulisungula mumulimo wakuumbulizya bantu.”

MULAYANDIKA KULI LEZA MUBUCEMBELE

23, 24. Ino nduumbulizyo nzi lupegwa a Bbaibbele kubacembeede, ikapati aabo bakafwidwa balumi?

23 Nokuba kuti lufwu lututolela mweenzuma ngotwali kuyanda, Jehova ulasyomeka lyoonse, ngwamasimpe. “Nkocili cintu comwe ncenkumbila kuli-Jehova,” mbwaakaimba Mwami Davida wansiku, “ncenjandaula; nkokuti nkale muŋanda ya-Jehova mazuba oonse aabuumi bwangu, kuti njeebele bubotu bwa-Jehova akuliiya makani mucikombelo cakwe.”—Intembauzyo 27:4.

24 “Kobalemeka bamukabafu kuti ncobeni mbamukabafu benibeni,” mbwaakalailila mwaapostolo Paulo. (1 Timoteo 5:3) Lulayo lutobela malailile aaya lutondezya kuti bamukabafwu benibeni ibatajisi basazinyina beelede bakali kuyandika kugwasigwa ambungano. Nokuba boobo muzeezo wamalailile aakuti “kobalemeka” ulajatikizya amuzeezo wakubayanda. Bamukabafwu banaleza alimwi abamalumi basikufwidwa inga baumbulizigwa mukuziba kuti Jehova ulabayanda alimwi ulabagwasya!—Jakobo 1:27.

25. Makanze nzi aaceelede kuzuzikizigwa abacembeede?

25 “Kweebeka kwabapati nimvwi zyabo,” mbolyaamba Ijwi lya Leza. ‘Munsini wabulemu nuujanwa munzila yabululami.’ (Tusimpi 16:31; 20:29) Aboobo amuzumanane kubikka Jehova ambele, nomuba bantu bakwete naa bakwetwe, nomusyeede nyolikke alimwi. Munzila eyi mulapanga zina libotu kuli Leza lino alimwi mulabaa bulangizi bwakupona abuumi butamani munyika iitanoojisi mapenzi aabucembele.—Intembauzyo 37:3-5; Isaya 65:20.

^ munc. 20 Kuti kamuyanda makani aambi aajatikizya kaambo aka, amulange broshuwa iitegwa Iciindi Muntu Ngomuyanda Nafwa, iyakamwaigwa aba Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.