1. Ano an katuyoan ni Jehova para ha kahikayan han pamilya?

 HAN ginhiusa ni Jehova hi Adan ngan Eva ha pag-asawa, iginpahayag ni Adan an iya kalipay pinaagi ha pagyakan han pinaka siyahan iginrekord Hebreo nga siday. (Genesis 2:22, 23) Kondi, an Maglalarang mayada labaw nga nahuhunahuna kay ha pagdara la hin kalipay ha iya tawhanon nga mga anak. Karuyag niya nga an mga mag-asawa ngan mga pamilya magbuhat han iya kaburut-on. Hiya nagsiring ha siyahan nga mag-asawa: “Magmabungahon kamo ngan magdamu ngan pun-on niyo an tuna ngan pagtag-iyahon ito, ngan magkaada kamo gahum ha kaisdaan han dagat ngan ha katamsihan han mga langit ngan ha ngatanan nga buhi nga linarang nga nagkikiwa ha bawbaw han tuna.” (Genesis 1:28) Pagkaurusahon, may balos nga toka ito! Pagkamalipayon unta nira ngan an ira tidaraon nga mga anak kon ginbuhat ni Adan ngan Eva an kaburut-on ni Jehova ha bug-os nga pagsugot!

2, 3. Paonan-o hiaagian han mga pamilya an gidadakui nga kalipayan yana nga adlaw?

² Yana nga adlaw, liwat, malipayon gud an mga pamilya kon magkaupod nga nagbubuhat han kaburut-on han Dios. Hi apostol Pablo nagsurat: “An diosnon nga debosyon mapulsanon ha ngatanan nga mga butang, kay nagsasaad ito han kinabuhi yana ngan hiton tiarabot.” (1 Timoteo 4:8) An pamilya nga nagkikinabuhi ha diosnon nga debosyon ngan nasunod ha giya ni Jehova nga aada ha Biblia makakaagi hin kalipayan ha “kinabuhi yana.” (Salmo 1:1-3; 119:105; 2 Timoteo 3:16) Bisan kon usa la nga membro han pamilya an nag-aaplikar han mga prinsipyo han Biblia, maoroopay an kahimtang hito kay ha kon waray usa nga nagbubuhat.

 ³ Ginhihisgutan hini nga libro an damu nga mga prinsipyo han Biblia nga naamot ha kalipayan han pamilya. Sigurado nga natigamnan niyo an pipira hito nga nakikita pirme ha bug-os nga libro. Kay ano? Tungod kay nagrerepresentar ito han gamhanan nga mga kamatuoran nga epektibo para ha kaopayan han ngatanan ha magkalainlain nga mga bahin han kinabuhi han pamilya. An pamilya nga nangangalimbasog ha pag-aplikar hini nga mga prinsipyo han Biblia nakakasabot nga an diosnon nga debosyon tinuod nga ‘nagsasaad han kinabuhi yana.’ Aton kitaon utro an upat hiton importante nga mga prinsipyo.

4. Kay ano nga importante ha pag-asawa an pagpugong-ha-kalugaringon?

⁴ Hi Hadi Salomon nagsiring: “An tawo nga waray pagpugong han iya espiritu, pariho han siyudad nga bungkag, nga waray kuta.” (Proberbios 25:28; 29:11) An ‘pagpugong han espiritu han usa,’ nagpapakita hin pagpugong-ha-kalugaringon, importante para hadton karuyag han malipayon nga pag-asawa. An pagsunod ha makabungkag nga mga emosyon, sugad han kasina o imoral nga kahugaw, makakahimo hin kadaot nga nagkikinahanglan hin mga tuig ha pag-ayad—kon maaayad pa ito.

5. Paonan-o mapapatubo han diri-hingpit nga tawo an pagpugong-ha-kalugaringon, ngan ano an mga kapulsanan?

⁵ Siyempre, waray tulin ni Adan nga bug-os nga makakapugong han iya diri-hingpit nga unod. (Roma 7:21, 22) Ha gihapon, an pagpugong-ha-kalugaringon usa nga bunga han espiritu. (Galasia 5:22, 23) Salit, an espiritu han Dios magbubunga ha aton hin pagpugong-ha-kalugaringon kon mag-ampo kita para hini nga kalidad, kon aton iaplikar an angayan nga sagdon nga makikita ha Kasuratan, ngan kon nakikig-upod kita ha iba nga nagpapakita hito ngan likyan adton diri nagpapakita hito. (Salmo 119:100, 101, 130; Proberbios 13:20; 1 Pedro 4:7) An sugad nga kurso mabulig ha aton nga “pumalagiw tikang ha pakighilawas,” bisan kon ginsusulay kita. (1 Korinto 6:18) Isasalikway naton an kamadarahog ngan lilikyan o dadaugon an alkoholismo. Ngan magigin kalmado  gud kita ha pagdumara ha mga pag-aghat ha kasina ngan ha makuri nga mga kahimtang. Hinaot an ngatanan—upod an mga anak—mahibaro ha pagpatubo hinin importante nga bunga han espiritu.—Salmo 119:1, 2.

6. (a) Ano an baraan nga kahikayan han pagkaulo? (b) Ano an kinahanglan hinumduman han lalaki kon an iya pagkaulo magdadara hin kalipayan ha iya pamilya?

⁶ An ikaduha importante nga prinsipyo amo an pagkilala ha pagkaulo. Iginsaysay ni Pablo an husto nga kahikayan han mga butang han hiya nagsiring: “Karuyag ko nga hibaroan niyo nga an ulo han tagsa nga lalaki amo an Kristo; an ulo naman han babaye amo an lalaki; an ulo naman han Kristo amo an Dios.” (1 Korinto 11:3) Nangangahulogan ini nga an lalaki an nangunguna ha pamilya, an iya asawa maunungon nga nasuporta, ngan an mga anak masinugtanon ha ira mga ginikanan. (Efeso 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Kondi, tigamni, nga an pagkaulo nagtutugway ha kalipayan kon gindudumara la ito ha husto nga paagi. An bana nga nagkikinabuhi ha diosnon nga debosyon maaram nga an pagkaulo diri pagkadiktador. Ira ginsusubad hi Jesus, an ira Ulo. Bisan kon hi Jesus amo an “ulo han ngatanan nga mga butang,” hiya “kinanhi, diri basi pag-alagdon, kondi basi mag-alagad.” (Efeso 1:22; Mateo 20:28) Ha pariho nga paagi, ipinapakita han Kristiano nga lalaki an pagkaulo, diri ha pagpahimulos han iya kalugaringon, kondi ha pagmangno han mga interes han iya asawa ngan mga anak.—1 Korinto 13:4, 5.

7. Ano iton Kasuratanhon nga mga prinsipyo an mabulig ha asawa ha pagtuman han iya hatag-han-Dios nga bahin ha pamilya?

⁷ Para ha iya bahin, an asawa nga nagkikinabuhi ha diosnon nga debosyon diri nakikigkompetensia o nangangalimbasog ha pagmando ha iya bana. Malipayon hiya nga nasuporta ha iya ngan nakooperar ha iya. An Biblia usahay nagsasaysay mahitungod han asawa sugad nga “gintatag-iya” han iya bana, iginpapatin-aw nga hiya an iya ulo. (Genesis 20:3) Pinaagi han pag-asawa ilarom hiya han “balaud han iya bana.” (Roma 7:2) Ha pariho nga panahon, tinatawag hiya han Biblia nga usa nga “kabulig” ngan usa nga “kapadis.” (Genesis 2:20) Ipinapakita niya an mga kalidad nga waray an  iya bana, ngan iginhahatag ha iya an ginkikinahanglan nga suporta. (Proberbios 31:10-31) An Biblia nasiring liwat nga an asawa usa nga “kaupod,” usa nga nagbubuhat ha pagbulig ha iya bana. (Malakias 2:14) Inin Kasuratanhon nga mga prinsipyo nabulig ha bana ngan asawa nga apresyaron an posisyon han kada usa ngan tratohon an kada usa ha husto nga pagtahod ngan dignidad.

8, 9. Isaysay an pipira nga mga prinsipyo nga mabulig ha ngatanan ha pamilya nga mag-uswag ha ira mga kaabtik ha komunikasyon.

⁸ Hini nga libro, iginpapatin-aw an panginahanglan han komunikasyon. Kay ano? Tungod kay masayon masulbad an mga problema kon an mga tawo nakikiistorya ngan tinuod nga namamati ha kada usa. Pirme nga pinabubug-atan an kamatuoran nga an komunikasyon amo an duha-nga-dalan nga kalye. Iginpahayag ito han disipulo nga hi Jakobo hini nga paagi: “An ngatanan nga mga tawo magin madagmit ha pamati, mahinay ha pagyakan.”—Jakobo 1:19.

⁹ Importante liwat nga mag-ikmat kon paonan-o kita nagyayakan. An madagmit, nakikiaway, o nagpapakaraot gud nga mga pulong diri nakakahimo hin malampuson nga komunikasyon. (Proberbios 15:1; 21:9; 29:11, 20) Bisan kon husto an anoman nga aton ginsisiring, kon iginpapahayag ito ha mapintas, mapahitas-on, o waray-pagbati nga paagi, sigurado nga makakahimo ito hin labaw nga kadaot kay han maopay. An aton pulong sadang magin marasa, “ginparasa hin asin.” (Kolosas 4:6) An aton mga pulong sadang magin sugad han “mga mansanas nga bulawan ha hinukot nga salapi.” (Proberbios 25:11) An mga pamilya nga nahibabaro ha pagkomunikar hin maopay nakakahimo hin daku nga pitad ngada ha pakadangat ha kalipayan.

10. Ano nga klase han gugma an importante ha pag-asawa?

¹⁰ An pulong nga “gugma” pirme nga nakikita ha bug-os hini nga libro. Nahinunumduman mo ba an klase han gugma nga siyahan nga gin-unabi? Totoo nga an romantiko nga gugma (Griego, eʹros) mayada importante nga bahin ha pag-asawa,  ngan ha malampuson nga mga pag-asawa, an hilarom nga pagbati ngan pakigsangkay (Griego, phi·liʹa) nagtutubo butnga han bana ngan han asawa. Kondi labaw pa gud nga importante amo an gugma nga ginrepresentaran han Griego nga pulong nga a·gaʹpe. Ini an gugma nga aton ginpapatubo para kan Jehova, para kan Jesus, ngan para ha aton amyaw. (Mateo 22:37-39) Ito an gugma nga iginpapahayag ni Jehova ha katawohan. (Juan 3:16) Pagkaurusahon nga maipapakita naton an pariho nga klase han gugma ha aton padis ha pag-asawa ngan mga anak!—1 Juan 4:19.

11. Paonan-o an gugma nagbubuhat para ha kaopayan han pag-asawa?

¹¹ Ha pag-asawa inin hitaas nga gugma totoo nga “usa ka hingpit nga bugkos han paghiusa.” (Kolosas 3:14) Ginbubugkos hito an mag-asawa nga magkaupod ngan nakakahimo ha ira nga maruyag magbuhat han gimaopayi para ha kada usa ngan para ha ira mga anak. Kon an mga pamilya naatubang ha makuri nga mga kahimtang, an gugma nabulig ha ira nga pagdumarahon an mga butang nga nagkakaurosa. Samtang an mag-asawa nagtitikalagas, an gugma nabulig ha ira ha pagsuporta ngan padayon ha pag-apresyar ha kada usa. “An gugma . . . diri nagbibiling han kalugaringon nga mga interes hito. . . . Nag-aantos ito han ngatanan nga mga butang, natoo ha ngatanan nga mga butang, naglalaom ha ngatanan nga mga butang, nag-iilob han ngatanan nga mga butang. An gugma diri napapakyas.”—1 Korinto 13:4-8.

12. Kay ano nga an gugma ha Dios ha bahin han mag-asawa nagpaparig-on han ira pag-asawa?

¹² An paghiusa han mag-asawa labi nga marig-on kon sinilyohan ito diri la pinaagi han gugma butnga han mag-asawa kondi siyahan pinaagi han gugma kan Jehova. (Eklesiastes 4:9-12) Kay ano? Bueno, hi apostol Juan nagsurat: “Ini an kahulogan han gugma ha Dios, nga aton buhaton an iya mga sugo.” (1 Juan 5:3) Salit, sadang bansayon han mag-asawa an ira mga anak ha diosnon nga debosyon diri la tungod kay nahigugma gud hira ha ira mga anak kondi tungod kay ini an sugo ni Jehova. (Deuteronomio 6:6, 7) Sadang likyan nira an imoralidad diri la tungod kay nahigugma hira ha usa kag usa kondi siyahan tungod kay nahigugma hira kan Jehova, nga “maghuhukom ha mga makihihilawason ngan  mga adulteryo.” (Hebreo 13:4) Bisan kon an usa nga padis nakakahimo hin makuri nga mga problema ha pag-asawa, an gugma kan Jehova magpapagios ha usa nga padis nga magpadayon ha pagsunod ha mga prinsipyo han Biblia. Malipayon, gud man, adton mga pamilya nga an gugma ha usa kag usa ginpaparig-on han gugma kan Jehova!

13. Paonan-o an determinasyon ha pagbuhat han kaburut-on han Dios mabulig ha mga indibiduwal nga itutok an ira mga mata ha tinuod importante nga mga butang?

¹³ An bug-os nga kinabuhi han usa nga Kristiano nakasentro ha pagbuhat han kaburut-on han Dios. (Salmo 143:10) Ini an tinuod nga kahulogan han diosnon nga debosyon. An pagbuhat han kaburut-on han Dios mabulig ha mga pamilya nga itutok an ira mga mata ha totoo importante nga mga butang. (Filipos 1:9, 10) Pananglitan, hi Jesus nagpahamangno: “Ako kinanhi ha pagpahanabo han pagkabahinbahin, han lalaki kontra ha iya amay, ngan han anak nga babaye kontra ha iya iroy, ngan han batan-on nga asawa kontra ha iya ugangan-nga-babaye. Tinuod, an magigin mga kaaway han  tawo amo an mga tawo han iya kalugaringon nga panimalay.” (Mateo 10:35, 36) Totoo an pahamangno ni Jesus, damu han iya mga sumurunod an gintitimaraot han mga membro han pamilya. Pagkamakasurubo, masakit nga kahimtang! Kondi, an mga bugkos han pamilya diri sadang magin labaw nga importante kay ha aton gugma kan Jehova nga Dios ngan kan Jesu-Kristo. (Mateo 10:37-39) Kon an usa nagpapailob bisan pa han pagkontra han pamilya, an mga parakontra mahimo magbag-o kon nakikita nira an maopay nga mga epekto han diosnon nga debosyon. (1 Korinto 7:12-16; 1 Pedro 3:1, 2) Bisan kon diri ito nahitatabo, waray nagpapabilin nga kaopayan pinaagi ha paghunong ha pag-alagad ha Dios tungod han pagkontra.

14. Paonan-o an hingyap nga buhaton an kaburut-on han Dios mabulig ha mga ginikanan nga magbuhat para ha kapulsanan gud han ira mga anak?

¹⁴ An pagbuhat han kaburut-on han Dios mabulig ha mga ginikanan nga maghimo hin husto nga mga desisyon. Pananglitan, ha pipira nga mga komunidad an mga ginikanan nahihilig ha paghunahuna ha mga anak sugad nga kapital, ngan nasarig hira ha ira mga anak nga magmamangno ha ira ha kalagas. Bisan kon husto ngan angayan para ha dagku na nga mga anak nga magmangno ha ira nagtitikalagas na nga mga ginikanan, an sugad nga pagtagad diri sadang makahimo han mga ginikanan nga impluwensiyahan an ira mga anak ha materyalistiko nga paagi han kinabuhi. Diri mapulsanon para ha mga anak kon ginmamangnoan hira han mga ginikanan nga labaw nga pabilhan an materyal nga mga panag-iya kay ha espirituwal nga mga butang.—1 Timoteo 6:9.

15. Paonan-o an iroy ni Timoteo, nga hi Eunice, usa ka maopay nga susbaranan han usa nga ginikanan nga nagbuhat han kaburut-on han Dios?

¹⁵ An maopay nga susbaranan mahitungod hini amo hi Eunice, an iroy han batan-on nga sangkay ni Pablo nga hi Timoteo. (2 Timoteo 1:5) Bisan kon diri-matinoohon an iya bana, hi Eunice, upod an apoy ni Timoteo nga hi Loida, malampuson nga ginmangnoan hi Timoteo basi igpadayon an diosnon nga debosyon. (2 Timoteo 3:14, 15) Han husto ha edad na hi Timoteo, gintugotan hiya ni Eunice nga bumaya  ha panimalay ngan buhaton an pagwali-han-Ginhadian nga buruhaton sugad nga kaupod ni Pablo nga misyonero. (Buhat 16:1-5) Pagkamalipayon niya nga an iya anak nagin bantog nga misyonero! An iya diosnon nga debosyon sugad nga adulto nagpakita hin maopay han pagbansay tikang ha iya pagkabata. Sigurado, natagbaw ngan nalipay hi Eunice ha pakabati han mga sumat han matinumanon nga ministeryo ni Timoteo, bisan kon nahidlaw gud hiya ha iya nga makaupod niya.—Filipos 2:19, 20.

16. Sugad nga anak, ano iton husto nga pagtagad an ipinakita ni Jesus, kondi ano an iya siyahan nga katuyoan?

¹⁶ Hi Jesus nagdaku ha diosnon nga pamilya ngan, sugad nga adulto, nagpakita hin husto nga pagtagad han anak para ha iya iroy. (Lukas 2:51, 52; Juan 19:26) Kondi, an siyahan nga katuyoan ni Jesus amo an pagtuman han kaburut-on han Dios, ngan para ha iya nag-upod ini han pag-abre han dalan para ha mga tawo basi magpahimulos han kinabuhi nga waray kataposan. Ginbuhat niya ini han iginhalad niya an iya hingpit tawhanon nga kinabuhi sugad nga lukat para ha makasasala nga katawohan.—Markos 10:45; Juan 5:28, 29.

17. Ano iton mahimayaon nga mga paglaom an inabrihan han matinumanon nga buhat ni Jesus para hadton nagbubuhat han kaburut-on han Dios?

¹⁷ Katapos han kamatayon ni Jesus, ginbanhaw hiya ni Jehova ngadto ha langitnon nga kinabuhi ngan iginhatag ha iya an daku nga awtoridad, ha kataposan ginhimo hiya nga Hadi ha langitnon nga Ginhadian. (Mateo 28:18; Roma 14:9; Pahayag 11:15) An halad ni Jesus naghimo nga posible para ha pipira nga mga tawo nga pilion basi magmando upod niya hiton nga Ginhadian. Inabrihan liwat hito an dalan para ha ngatanan han matadong-an-kasingkasing nga katawohan basi magpahimulos han hingpit nga kinabuhi ha nahibalik nga tuna ha paraiso nga mga kahimtang. (Pahayag 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) Usa han gidadakui nga mga pribilehiyo naton yana nga adlaw amo an pagsumat hinin mahimayaon maopay nga sumat ha aton mga amyaw.—Mateo 24:14.

18. Ano nga pahinumdom ngan ano nga pagdasig an iginhahatag ha mga pamilya ngan ha mga indibiduwal?

 ¹⁸ Sugad han ipinakita ni apostol Pablo, an pagkinabuhi ha diosnon nga debosyon nagsasaad ha mga tawo basi makapanunod hadton mga bendisyon ha kinabuhi “nga tiarabot.” Sigurado, ini an gimaopayi nga paagi ha pamiling han kalipayan! Hinumdumi, “an kalibotan nawawara ngan an mga hingyap hito, kondi hiya nga nagbubuhat han kaburut-on han Dios nagpapabilin ha kadayonan.” (1 Juan 2:17) Salit, anak ka man o ginikanan, o bana o asawa, o solo nga adulto nga mayada o waray mga anak, pangalimbasog ha pagbuhat han kaburut-on han Dios. Bisan kon ilarom ka ha pag-ipit o naatubang ha sobra nga mga kakurian, ayaw gud hingalimti nga ikaw usa nga surugoon han buhi nga Dios. Salit, hinaot an imo mga buhat makalipay kan Jehova. (Proberbios 27:11) Ngan hinaot an imo mga paggawi magresulta hin kalipayan para ha imo yana ngan kinabuhi nga waray kataposan ha bag-o nga kalibotan nga maabot!