Een praktisch boek voor het moderne leven
Een praktisch boek voor het moderne leven
Boeken die adviezen geven, zijn in de huidige wereld zeer populair. Maar ze raken vaak uit de tijd en worden al gauw herzien of vervangen. Hoe staat het met de bijbel? Die werd bijna 2000 jaar geleden voltooid. Toch is de oorspronkelijke boodschap ervan nooit verbeterd of bijgewerkt. Zou zo’n boek ooit praktische leiding voor onze tijd kunnen bevatten?
SOMMIGEN zeggen van niet. „Niemand zou adviseren een scheikundeboek uit 1924 te gebruiken in een scheikundeles van vandaag”, schreef dr. Eli S. Chesen, toen hij uitlegde waarom hij vond dat de bijbel verouderd is.1 Dit argument lijkt steekhoudend. De mens heeft tenslotte sinds de bijbel werd geschreven veel over geestelijke gezondheid en menselijk gedrag geleerd. Hoe zou zo’n oud boek dus ooit van belang kunnen zijn voor het moderne leven?
Tijdloze beginselen
Hoewel het waar is dat de tijden zijn veranderd, zijn menselijke basisbehoeften hetzelfde gebleven. Mensen hebben door de hele geschiedenis heen behoefte gehad aan liefde en genegenheid. Zij willen gelukkig zijn en een zinvol leven leiden. Zij hebben raad nodig over manieren om het hoofd te bieden aan economische druk, om het huwelijk tot een succes te maken en hun kinderen goede morele en ethische waarden bij te brengen. De bijbel bevat adviezen die gericht zijn op die basisbehoeften. — Prediker 3:12, 13; Romeinen 12:10; Kolossenzen 3:18-21; 1 Timotheüs 6:6-10.
De bijbelse raad weerspiegelt een helder begrip van de menselijke natuur. Kijk eens naar enkele voorbeelden van de specifieke, tijdloze beginselen in de bijbel die praktisch zijn voor het moderne leven.
Praktische leiding voor het huwelijk
Het gezin, zo staat in de UN Chronicle, „is de oudste en meest fundamentele eenheid van menselijke organisatie; de belangrijkste schakel tussen generaties”. Deze ’belangrijke schakel’ is echter in een alarmerend tempo aan het uiteenvallen. „In de wereld van vandaag”, wordt in de Chronicle opgemerkt, „staan veel gezinnen voor beangstigende uitdagingen die een bedreiging vormen voor hun vermogen om te functioneren en zelfs te overleven.”2 Welke raad geeft de bijbel als hulp voor het gezin om te overleven?
Om te beginnen heeft de bijbel veel te zeggen over de manier waarop man en vrouw elkaar dienen te behandelen. Over echtgenoten zegt de bijbel bijvoorbeeld: „Mannen [behoren] hun vrouw lief te hebben als hun eigen lichaam. Wie zijn vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief, want niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt en koestert het” (Efeziërs 5:28, 29). Een vrouw kreeg de raad „diepe achting voor haar man [te] hebben”. — Efeziërs 5:33.
Overdenk eens wat het inhoudt deze bijbelse raad toe te passen. Een man die zijn vrouw liefheeft ’als zijn eigen lichaam’ is niet hatelijk of grof tegen haar. Hij zal haar niet letterlijk slaan, en evenmin zal hij haar verbaal of emotioneel mishandelen. In plaats daarvan bejegent hij haar met dezelfde achting en consideratie als hij voor zichzelf toont (1 Petrus 3:7). Zijn vrouw voelt zich dan geliefd en geborgen in haar huwelijk, en hij geeft zijn kinderen een goed voorbeeld van de manier waarop vrouwen behandeld dienen te worden. Aan de andere kant zal een vrouw die „diepe achting” voor haar man heeft hem niet van zijn waardigheid beroven door hem voortdurend te bekritiseren of te kleineren. Doordat zij hem respecteert, krijgt hij het gevoel dat hij vertrouwd, geaccepteerd en gewaardeerd wordt.
Is die raad praktisch in deze moderne wereld? Het is interessant dat personen die in deze tijd beroepsmatig een studie maken van gezinnen tot soortgelijke conclusies zijn gekomen. Een leidster van een counselingprogramma voor gezinnen merkte op: „De gezondste gezinnen die ik ken, zijn gezinnen waarin de vader en moeder een sterke, liefdevolle band met elkaar hebben. . . . Deze sterke primaire band schijnt de kinderen een gevoel van zekerheid te geven.”3
Door de jaren heen is de bijbelse raad over het huwelijk veel betrouwbaarder gebleken dan de adviezen van talloze goedbedoelende gezinsadviseurs. Het is tenslotte nog niet zo lang geleden dat veel deskundigen een echtscheiding aanraadden als een snelle en gemakkelijke oplossing voor een onaangenaam huwelijk. Nu dringen velen van hen er bij mensen op aan hun huwelijk als het enigszins mogelijk is in stand te houden. Maar deze verandering kwam pas nadat er veel schade was aangericht.
In tegenstelling hiermee geeft de bijbel betrouwbare, evenwichtige raad met betrekking tot het huwelijk. Er wordt in erkend dat in sommige extreme omstandigheden een echtscheiding geoorloofd is (Mattheüs 19:9). Tegelijkertijd wordt een echtscheiding die om onbeduidende redenen wordt aangegaan, veroordeeld (Maleachi 2:14-16). Huwelijksontrouw wordt eveneens veroordeeld (Hebreeën 13:4). Het huwelijk is volgens de bijbel een verbintenis: „Daarom zal een man zijn vader en zijn moeder verlaten en hij moet zich hechten aan zijn vrouw en zij moeten één vlees worden.” * — Genesis 2:24; Mattheüs 19:5, 6.
De bijbelse raad over het huwelijk is in deze tijd net zo toepasbaar als toen de bijbel werd geschreven. Wanneer man en vrouw elkaar met liefde en respect behandelen en het huwelijk als een exclusieve verhouding bezien, heeft het huwelijk — en daarmee het gezin — meer kans te overleven.
Praktische leiding voor ouders
Enkele tientallen jaren geleden dachten veel ouders — beïnvloed door „innovatieve ideeën” over kinderopvoeding — dat „verbieden verboden” was.8 Kinderen beperkingen opleggen zou, zo vreesden zij, trauma’s en frustratie veroorzaken. Goedbedoelende raadgevers op het gebied van kinderopvoeding drongen er bij ouders op aan hun kinderen niet meer dan de mildste correctie te geven. Maar veel van die deskundigen nemen nu de rol van streng onderricht opnieuw in overweging, en bezorgde ouders zoeken naar duidelijkheid in deze kwestie.
Al die tijd heeft de bijbel echter heldere, redelijke raad gegeven over kinderopvoeding. Bijna 2000 jaar geleden zei dit boek al: „Vaders, irriteert uw kinderen niet, maar blijft hen in het strenge onderricht en de ernstige vermaning van Jehovah grootbrengen” (Efeziërs 6:4). Het Griekse zelfstandige naamwoord dat met ’streng onderricht’ is vertaald, betekent „opvoeding, onderwijs, onderricht”.9 De bijbel zegt dat zulk streng onderricht, of onderwijs, een bewijs is van ouderlijke liefde (Spreuken 13:24). Kinderen varen er wel bij als zij scherpomlijnde morele richtlijnen krijgen en een ontwikkeld besef van goed en kwaad hebben. Streng onderricht maakt hun duidelijk dat hun ouders zich bekommeren om hen en om wat voor persoon zij worden.
Maar ouderlijk gezag — „de roede van streng onderricht” — dient nooit de vorm van mishandeling aan te nemen (Spreuken 22:15; 29:15). * De bijbel waarschuwt ouders: „Berisp uw kinderen niet te vaak, anders raken ze totaal ontmoedigd” (Kolossenzen 3:21, Phillips). De bijbel erkent ook dat lichamelijke straf gewoonlijk niet de doeltreffendste onderwijsmethode is. Spreuken 17:10 zegt: „Een bestraffing maakt een diepere indruk op wie verstand heeft, dan een verstandeloze honderdmaal te slaan.” Bovendien beveelt de bijbel preventief streng onderricht aan. In Deuteronomium 11:19 worden ouders aangespoord terloopse gelegenheden te benutten om hun kinderen morele waarden bij te brengen. — Zie ook Deuteronomium 6:6, 7.
De tijdloze raad die de bijbel ouders biedt, is duidelijk. Kinderen hebben consequent en liefdevol streng onderricht nodig. De praktijk toont aan dat die raad echt werkt. *
De barrières overwinnen waardoor mensen worden verdeeld
Mensen worden in deze tijd verdeeld door raciale, nationale en etnische barrières. Zulke kunstmatige muren hebben ertoe bijgedragen dat onschuldige mensen in oorlogen over de hele wereld zijn afgeslacht. Als wij de geschiedenis in aanmerking nemen, zijn de vooruitzichten dat mannen en vrouwen van verschillende rassen en natiën elkaar ooit als gelijken zullen bezien en behandelen beslist somber. „De oplossing”, zegt een Afrikaans staatsman, „zit in ons hart.”11 Maar menselijke harten veranderen is niet gemakkelijk. Kijk echter eens naar de manier waarop de bijbelse boodschap aan het hart appelleert en maakt dat mensen elkaar als gelijken gaan bezien.
De bijbelse leer dat God „uit één mens elke natie van mensen gemaakt” heeft, sluit elk denkbeeld van raciale superioriteit uit (Handelingen 17:26). Er blijkt uit dat er eigenlijk maar één ras is — het menselijke ras. De bijbel moedigt ons verder aan ’navolgers van God te worden’, van wie wordt gezegd dat hij „niet partijdig is, maar in elke natie is de mens die hem vreest en rechtvaardigheid beoefent, aanvaardbaar voor hem” (Efeziërs 5:1; Handelingen 10:34, 35). Op degenen die de bijbel serieus nemen en werkelijk naar de bijbelse leringen proberen te leven, heeft deze kennis een verenigende uitwerking. Ze werkt door tot in het diepste innerlijk, het menselijke hart, en laat de verdeeldheid veroorzakende, door mensen gemaakte barrières verdwijnen. Neem eens het volgende voorbeeld.
Toen Hitler in heel Europa oorlog voerde, was er een groep christenen — Jehovah’s Getuigen — die standvastig weigerden met het afslachten van onschuldige mensen mee te doen. Zij wilden „geen zwaard opheffen” tegen hun medemens. Zij namen dit standpunt in omdat zij het verlangen hadden God te behagen (Jesaja 2:3, 4; Micha 4:3, 5). Zij geloofden werkelijk wat de bijbel leert — dat geen natie of ras beter is dan andere (Galaten 3:28). Wegens hun vredelievende standpunt bevonden Jehovah’s Getuigen zich onder de eerste gevangenen in de concentratiekampen. — Romeinen 12:18.
Maar niet allen die beweerden zich aan de bijbel te houden, namen zo’n standpunt in. Kort na de Tweede Wereldoorlog schreef Martin Niemöller, een Duitse protestantse geestelijke: ’Wie God verantwoordelijk wil stellen [voor oorlogen], kent Gods Woord niet, of wil het niet kennen. Christelijke kerken hebben zich er door de eeuwen heen steeds weer toe geleend om oorlogen, troepen en wapens te zegenen en hebben op een totaal onchristelijke manier gebeden voor de vernietiging van hun vijanden. Dit alles is onze schuld en de schuld van onze voorvaders, maar zeker niet Gods schuld. En wij hedendaagse christenen staan beschaamd tegenover een zogenaamde sekte zoals die van de Ernstige Bijbelonderzoekers [Jehovah’s Getuigen], die bij honderden en duizenden de concentratiekampen en [zelfs] de dood zijn ingegaan omdat zij niet in de oorlog wensten te dienen en weigerden op mensen te schieten.’12
Tot op de dag van vandaag staan Jehovah’s Getuigen bekend om hun broederschap, waarin Arabieren en Joden, Kroaten en Serviërs, Hutu en Tutsi verenigd zijn. De Getuigen erkennen echter graag dat die eenheid niet mogelijk is doordat zij beter zijn dan anderen, maar doordat zij gemotiveerd worden door de kracht van de bijbelse boodschap. — 1 Thessalonicenzen 2:13.
Praktische leiding die een goede geestelijke gezondheid bevordert
Iemands lichamelijke gezondheid wordt vaak beïnvloed door zijn geestelijke en emotionele gezondheidstoestand. Wetenschappelijke onderzoeken hebben bijvoorbeeld bewezen welke slechte gevolgen woede heeft. „De meeste beschikbare bewijzen duiden erop dat onvriendelijke personen om verschillende redenen een grotere kans lopen op hart- en vaatziekten (alsook andere ziekten), bijvoorbeeld omdat zij minder sociale steun krijgen, een verhoogde biologische reactie op woedeaanvallen vertonen en zich vaker overgeven aan gedragingen die slecht zijn voor de gezondheid”, zeggen dr. Redford Williams, hoofd van de afdeling Gedragsonderzoek aan het Medisch Centrum van de Duke University, en zijn vrouw, Virginia Williams, in hun boek Anger Kills.13
Duizenden jaren vóór deze wetenschappelijke onderzoeken legde de bijbel in eenvoudige maar heldere bewoordingen een verband tussen onze emotionele toestand en onze lichamelijke gezondheid: „Een kalm hart is het leven van het vleselijke organisme, maar jaloezie is verrotting voor de beenderen” (Spreuken 14:30; 17:22). De bijbel gaf de verstandige raad: „Laat af van toorn en laat de woede varen”, en „Haast u niet in uw geest om geërgerd [of „toornig”, Luther-vertaling] te raken.” — Psalm 37:8; Prediker 7:9.
De bijbel bevat ook zinnige adviezen om woede te beheersen. In Spreuken 19:11 staat bijvoorbeeld: „Het inzicht van een mens vertraagt stellig zijn toorn, en het is luister van zijn kant, de overtreding voorbij te gaan.” Het Hebreeuwse woord voor „inzicht” is afgeleid van een werkwoord waarmee de aandacht wordt gericht op „kennis van de reden” voor iets.14 De verstandige raad is: „Eerst denken, dan doen.” Wanneer iemand probeert de achterliggende redenen voor bepaalde woorden of daden van een ander te begrijpen, kan hij geholpen worden verdraagzamer te zijn — en minder tot woede geneigd. — Spreuken 14:29.
Nog een praktische raad staat in Kolossenzen 3:13: „Blijft elkaar verdragen en elkaar vrijelijk vergeven.” Kleine irritaties horen bij het leven. De uitdrukking „blijft elkaar verdragen” duidt op het tolereren van de dingen die ons in anderen niet aanstaan. „Vergeven” betekent wrok laten varen. Soms is het verstandig bittere gevoelens te laten varen in plaats van eraan vast te houden; woede koesteren zal onze last alleen maar vergroten. — Zie het kader „Praktische leiding voor menselijke betrekkingen”.
Er zijn tegenwoordig veel bronnen van raad en leiding. Maar de bijbel is werkelijk uniek. De raad van de bijbel is niet louter theorie, en de adviezen erin zijn nooit tot ons nadeel. Integendeel, de wijsheid van de bijbel is „zeer betrouwbaar” gebleken (Psalm 93:5). Bovendien is de bijbelse raad tijdloos. Hoewel het boek bijna 2000 jaar geleden werd voltooid, zijn de woorden ervan nog steeds toepasbaar. En ze zijn op ons allemaal, wat voor huidkleur wij ook hebben of in welk land wij ook wonen, evenzeer van toepassing. De woorden van de bijbel hebben ook kracht — de kracht om mensen ten goede te veranderen (Hebreeën 4:12). Het lezen van dat boek en het toepassen van de beginselen erin kan dus de kwaliteit van uw leven verbeteren.
[Voetnoten]
^ ¶13 In het Hebreeuwse woord da·vaqʹ, dat hier vertaald is met „zich hechten”, „ligt als betekenis zich aan iemand vastklampen met genegenheid en loyaliteit”.4 In het Grieks is het woord dat in Mattheüs 19:5 vertaald is met ’zal zich hechten’ verwant aan het woord dat „lijmen”, „verbinden”, „stevig samenvoegen” betekent.5
^ ¶18 In bijbelse tijden betekende het woord „roede” (Hebreeuws: sjeʹvet) een „stok” of een „staf”, zoals een herder die gebruikt.10 In die context roept de roede als symbool van gezag het beeld op van liefdevolle leiding, niet van hardvochtige wreedheid. — Vergelijk Psalm 23:4.
^ ¶19 Zie de hoofdstukken „Leid uw kind op van kindsbeen af”, „Help uw kind goed door de tienerjaren heen”, „Is er een opstandig kind in het gezin?” en „Bescherm uw gezin tegen verwoestende invloeden” in het boek Het geheim van gezinsgeluk, uitgegeven door de Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
[Inzet op blz. 24]
De bijbel geeft heldere, redelijke raad over het gezinsleven
[Kader op blz. 23]
Kenmerken van gezonde gezinnen
Verscheidene jaren geleden stelde een opvoedkundige en gezinsdeskundige een uitgebreide enquête op waarbij meer dan 500 personen die uit hoofde van hun beroep met gezinnen werken, werd gevraagd iets te zeggen over de kenmerken die zij in „gezonde” gezinnen hadden waargenomen. Het is interessant dat bij de meest voorkomende kenmerken dingen werden genoemd die lang geleden al door de bijbel werden aanbevolen.
Goede communicatiegewoonten stonden boven aan de lijst, met inbegrip van doeltreffende methoden om meningsverschillen bij te leggen. Een gedragslijn die in veel gezonde gezinnen wordt gevolgd, is dat „niemand naar bed gaat als hij nog boos op een ander is”, merkte de auteur van de studie op.6 Toch gaf de bijbel al meer dan 1900 jaar geleden de raad: „Weest toornig en zondigt toch niet; laat de zon niet ondergaan terwijl gij in een geërgerde stemming verkeert” (Efeziërs 4:26). In bijbelse tijden werden de dagen van zonsondergang tot zonsondergang geteld. Dus lang voordat hedendaagse deskundigen een studie maakten van gezinnen, gaf de bijbel de verstandige raad: los kwesties die verdeeldheid veroorzaken snel op — voordat de dag voorbij is en de volgende begint.
Gezonde gezinnen „brengen mogelijk controversiële onderwerpen niet ter sprake vlak voordat zij de deur uitgaan of vlak voor het slapengaan”, bemerkte de auteur. „Steeds weer hoorde ik de uitdrukking ’de juiste tijd’.”7 Zulke gezinnen herhaalden onbewust de bijbelse spreuk die meer dan 2700 jaar geleden werd opgetekend: „Als gouden appels in zilver beeldsnijwerk is een woord, gesproken op de juiste tijd ervoor” (Spreuken 15:23; 25:11). Deze vergelijking zinspeelt wellicht op gouden versieringen in de vorm van appels op bewerkte zilveren schalen — een kostbaar en schitterend bezit in bijbelse tijden. Ze brengt de schoonheid en waarde over van woorden die te rechter tijd worden gesproken. In stresssituaties zijn de juiste woorden op de juiste tijd van onschatbare waarde. — Spreuken 10:19.
[Kader op blz. 26]
Praktische leiding voor menselijke betrekkingen
„Raakt in beroering, maar zondigt niet. Zegt wat gij te zeggen hebt, in uw hart, op uw bed, en zwijgt” (Psalm 4:4). In de meeste gevallen waar kleine overtredingen bij betrokken zijn, is het wellicht wijs uw woorden in te houden, en zo een emotionele confrontatie te vermijden.
„Er bestaat er een die onbezonnen spreekt als met de steken van een zwaard, maar de tong van de wijzen is genezing” (Spreuken 12:18). Denk na voordat u iets zegt. Onnadenkende woorden kunnen anderen pijn doen en vriendschappen kapot maken.
„Een zacht antwoord keert woede af, maar een woord dat smart veroorzaakt, doet toorn opkomen” (Spreuken 15:1). Het vergt zelfbeheersing om met zachtaardigheid te reageren, maar daardoor worden vaak problemen uit de wereld geholpen en vredige verhoudingen bevorderd.
„Het begin van een twist is als iemand die aan wateren de vrije loop laat; verwijder u dus vóórdat de ruzie is uitgebroken” (Spreuken 17:14). Het is verstandig om weg te gaan uit een explosieve situatie voordat u uw zelfbeheersing verliest.
„Wees niet te snel geërgerd, dat staat gelijk aan dwaasheid” (Prediker 7:9, „Het Boek”). Emoties gaan vaak aan daden vooraf. Iemand die snel aanstoot neemt, is dwaas, want zijn handelwijze zou tot onbezonnen woorden of daden kunnen leiden.
[Illustratie op blz. 25]
Jehovah’s Getuigen bevonden zich onder de eerste gevangenen in de concentratiekampen
