Kapitulo Tres

Gisulayan—Apan Matinud-anon Kang Jehova!

1, 2.Unsang hinungdanong mga panghitabo ang nahimong pasiuna sa asoy ni Daniel?

 ANG matagnaong basahon ni Daniel nagsugod sa usa ka panahon sa halandomong kausaban sa kahikayan sa tibuok kalibotan. Ang Asirya bag-o pang nakaagom ug kapildihan sa iyang kaulohan, ang Nineve. Ang Ehipto diha na lang sa posisyon nga dili na kaayo bililhon sa habagatan sa yuta sa Juda. Ug ang Babilonya kusog nga nag-uswag ingon nga ang gamhanang nasod sa pagpakigbisog alang sa pagkamagmamando sa kalibotan.

² Sa 625 W.K.P., ang Ehiptohanong Paraon Necho mihimog kataposang singkamot nga mapugngan ang pag-abante sa Babilonya paingon sa habagatan. Sa maong katuyoan, iyang gipangunhan ang iyang kasundalohan ngadto sa Carchemish, nga nahiluna sa mga tampi sa ilaya sa Subang Eufrates. Ang bugno sa Carchemish, sumala sa pagkangalan niana, usa ka mahukmanon, makasaysayanhong panghitabo. Ang kasundalohan sa Babilonya, nga gipangulohan sa manununod sa trono nga si Prinsipe Nabucodonosor, nagparot sa puwersa ni Paraon Necho. (Jeremias 46:2) Kay nasibot sa iyang kadaogan, si Nabucodonosor nagparot sa Sirya ug Palestina ug, sa pagkatinuod, nagtapos sa pagmando sa Ehipto niining rehiyona. Ang kamatayon lang sa iyang amahan, si Nabopolassar, sa kadiyot nagpahunong sa iyang kampanya.

3. Unsay sangpotanan sa unang militaryong kampanya ni Nabucodonosor batok sa Jerusalem?

³ Sa sunod tuig, si Nabucodonosor​—nga niadtong panahona naglingkod nang hari sa Babilonya​—miliso na usab sa iyang pagtagad ngadto sa iyang militaryong mga kampanya sa Sirya ug Palestina. Maoy niining yugtoa nga nakataak siya sa Jerusalem sa unang higayon. Nagtaho ang Bibliya: “Sa iyang mga  adlaw si Nabucodonosor nga hari sa Babilonya mitungas, ug busa si Jehoiakim nahimong iyang alagad sulod ug tulo ka tuig. Ugaling, siya mitalikod ug mialsa batok kaniya.”​—2 Hari 24:1.

SI NABUCODONOSOR SA JERUSALEM

4. Sa unsang paagi sabton ang pamulong “sa ikatulo ka tuig sa paghari ni Jehoiakim” sa Daniel 1:​1?

⁴ Ang pamulong “sulod ug tulo ka tuig” makapaikag ilabina kanato, kay ang unang mga pulong sa Daniel mabasa: “Sa ikatulo ka tuig sa paghari ni Jehoiakim nga hari sa Juda, si Nabucodonosor nga hari sa Babilonya miadto sa Jerusalem ug gisulong kini.” (Daniel 1:1) Sa ikatulong tuig sa kompletong paghari ni Jehoiakim, kinsa naghari gikan sa 628 hangtod 618 W.K.P., si Nabucodonosor dili pa “ang hari sa Babilonya” apan mao ang prinsipeng manununod sa trono. Sa 620 W.K.P., si Nabucodonosor miobligar kang Jehoiakim sa pagbayad ug buhis. Apan human sa mga tulo ka tuig, si Jehoiakim mialsa. Busa, maoy niadtong 618 W.K.P., o panahon sa ikatulong tuig sa paghari ni Jehoiakim ingong sakop sa Babilonya, nga si Haring Nabucodonosor miadto sa Jerusalem sa ikaduhang higayon, aron silotan ang rebelyosong Jehoiakim.

5. Unsay sangpotanan sa ikaduhang militaryong kampanya ni Nabucodonosor batok sa Jerusalem?

⁵ Ang sangpotanan sa maong pagsulong mao nga “sa nahaigong panahon gihatag ni Jehova ngadto sa iyang kamot si Jehoiakim nga hari sa Juda ug ang pipila sa mga sudlanan sa balay sa matuod nga Diyos.” (Daniel 1:2) Si Jehoiakim lagmit nga namatay, pinaagi kaha sa lipot nga pagpatay o sa usa ka pag-alsa, panahon sa unang mga ang-ang sa pagsulong. (Jeremias 22:18, 19) Sa 618 W.K.P., ang iyang 18-anyos nga anak lalaki, si Jehoiacin, maoy mipuli kaniya ingon nga hari. Apan ang pagmando ni Jehoiacin milungtad lamang sa tulo ka bulan ug napulo ka adlaw, ug siya misurender sa 617 W.K.P.​—Itandi ang 2 Hari 24:​10-15.

6. Unsay gihimo ni Nabucodonosor sa sagradong mga sudlanan sa templo sa Jerusalem?

⁶ Si Nabucodonosor mikuha ingon nga mga inagaw sa sagradong mga sudlanan sa templo sa Jerusalem ug “nagdala kanila  ngadto sa yuta sa Sinar ngadto sa balay sa iyang diyos; ug ang mga sudlanan iyang gidala ngadto sa balay sa bahandi sa iyang diyos,” si Marduk, o Merodach sa Hebreohanon. (Daniel 1:​2; Jeremias 50:2) Usa ka Babilonyanhong sinulat nadiskobrehan diin si Nabucodonosor gipadayag nga nag-ingon bahin sa templo ni Marduk: “Ako nagpondo sa sulod sa salapi ug bulawan ug mahal nga mga bato . . . ug nagbutang didto sa balay sa bahandi sa akong gingharian.” Kita makabasa pag-usab bahin niining sagradong mga sudlanan sa mga adlaw ni Haring Belsazar.​—Daniel 5:​1-4.

ANG KINAMAAYOHAN SA MGA BATAN-ON SA JERUSALEM

7, 8. Gikan sa Daniel 1:​3, 4, ug 6, unsay atong masabtan bahin sa kagikan ni Daniel ug sa iyang tulo ka kauban?

⁷ Dili lamang mga bahandi sa templo ni Jehova ang gidala ngadto sa Babilonya. Matod sa asoy: “Unya ang hari misugo kang Aspenaz nga iyang pangulong opisyal sa palasyo nga dad-on ang pipila sa mga anak lalaki sa Israel ug ang harianong mga anak ug ang mga hamili, mga bata nga walay daot, apan maayo ug panagway ug may hait nga panabot sa tanang kaalam ug sinati sa kahibalo, ug may pag-ila sa butang nga nahibaloan, nga kanila adunay katakos usab nga mobarog diha sa palasyo sa hari.”​—Daniel 1:​3, 4.

⁸ Kinsa ang napili? Gisuginlan kita: “Nahiapil kanila ang pipila sa mga anak sa Juda, si Daniel, Ananias, Misael ug Azarias.” (Daniel 1:6) Kini mohatag ug diyutayng kahayag sa dili-tin-awng kagikanan ni Daniel ug sa iyang mga kauban. Pananglitan, atong mamatikdan nga sila “mga anak sa Juda,” ang harianong tribo. Kon kaha sila naggikan sa harianong banay o dili, makataronganon ang paghunahuna nga labing menos sila naggikan sa mga banayng may importansiya ug impluwensiya. Gawas nga mahimsog sa pangutok ug kalawasan, sila may hait nga panabot, kaalam, kahibalo, ug katakos sa pag-ila​—ang tanan sa dihang sila sa linghod nga edad pa nga matawag “mga bata,” tingali mga bayong pa. Si Daniel ug ang iyang mga kauban maoy talagsaon gayod​—ang kinamaayohan​—taliwala sa kabatan-onan sa Jerusalem.

9. Nganong mopatim-aw nga si Daniel ug iyang tulo ka kauban tinong may mga ginikanan nga mahadlokon sa Diyos?

 ⁹ Ang asoy wala magtug-an kanato kon kinsa ang mga ginikanan niining mga batan-ona. Bisan pa niana, mopatim-aw nga tinong sila diyosnong mga tawo nga ugdang nag-isip sa ilang mga responsabilidad ingong mga ginikanan. Sa pagpalandong nga dihay moral ug espirituwal nga pagkadaotan sa Jerusalem niadtong panahona, ilabina taliwala sa ‘harianong mga anak ug sa mga hamili,’ matin-aw nga ang labing maayong mga hiyas nga nakaplagan kang Daniel ug sa iyang tulo ka kauban wala motungha nga sulagma lamang. Di na mistil isulti, nakapaguol gayod pag-ayo sa mga ginikanan ang pagtan-aw sa ilang mga anak nga gidala ngadto sa halayong yuta. Kon nasayran pa lang unta nila ang sangpotanan, magarbohon gayod unta sila! Pagkahinungdanon nga ang mga ginikanan magmatuto sa ilang mga anak “diha sa disiplina ug mapasiboong pagdumala-sa-kaisipan ni Jehova”!​—Efeso 6:4.

USA KA PAKIGBUGNO ALANG SA KAISIPAN

10. Unsay gitudlo sa batan-ong mga Hebreohanon, ug unsay katuyoan niini?

¹⁰ Sa gilayon, ang usa ka pakigbugno alang sa linghod nga mga kaisipan sa maong mga binihag nagsugod. Sa pagtino nga ang Hebreohanong mga tin-edyer maumol nga mohaom sa Babilonyanhong sistema, gilagda ni Nabucodonosor nga ang iyang opisyales “magtudlo kanila sa sinulatan ug pinulongan sa mga Caldeanhon.” (Daniel 1:4) Dili kadto ordinaryong edukasyon. Ang The International Standard Bible Encyclopedia nagpatin-aw nga kadto “nalangkoban sa pagtuon sa Sumerianhon, Akkadianhon, Aramaiko . . . , ug ubang mga pinulongan, ingon man sa labihan ka daghang basahon nga gisulat diha niana kanila.” Ang “labihan ka daghang basahon” gilangkoban sa kasaysayan, matematika, astronomiya, ug uban pa. Bisan pa niana, “ang nalangkit nga relihiyosong mga basahon, ang omina [mga tilimad-on] ug astrolohiya . . . , may dakong bahin.”

11. Unsang mga lakang ang gihimo sa pagpaneguro nga ang mga batan-ong Hebreohanon mosagop sa pagkinabuhi sa palasyo sa Babilonya?

¹¹ Aron kadtong mga batan-ong Hebreohanon bug-os nga  mosagop sa mga kostumbre ug kultura sa kinabuhi sa palasyo sa Babilonya, “ang hari nagpagahin sa adlaw-adlaw nga bahin gikan sa lamiang mga pagkaon sa hari ug gikan sa iyang bino nga ilimnon, aron ipakaon kanila sulod ug tulo ka tuig, nga sa kataposan niana sila makabarog sa atubangan sa hari.” (Daniel 1:5) Dugang pa, “ang pangunang opisyal sa palasyo mihatag kanilag mga ngalan. Busa kang Daniel mihatag siya sa ngalang Beltesazar; ug kang Ananias, Sadrak; ug kang Misael, Mesak; ug kang Azarias, Abednego.” (Daniel 1:7) Sa kapanahonan sa Bibliya kasagarang batasan nga ang usa ka tawo hatagan ug bag-ong ngalan aron pagtimaan sa usa ka hinungdanong panghitabo sa iyang kinabuhi. Pananglitan, giilisan ni Jehova ang mga ngalan ni Abram ug Sarai ngadto sa Abraham ug Sara. (Genesis 17:​5, 15, 16) Ang pag-ilis sa usa ka tawo sa ngalan sa lain maoy tin-awng ebidensiya nga siya may awtoridad o gahom. Sa dihang si Jose nahimong tagdumala sa pagkaon sa Ehipto, si Paraon nagngalan kaniyang Zaphenath-paneah.​—Genesis 41:​44, 45; itandi ang 2 Hari 23:​34; 24:17.

12, 13. Nganong ikaingon nga ang pag-ilis sa mga ngalan sa batan-ong mga Hebreohanon usa ka paningkamot nga daoton ang ilang pagtuo?

¹² Sa kahimtang ni Daniel ug sa iyang tulo ka Hebreohanong mga higala, ang mga kausaban sa ngalan makahuloganon. Ang mga ngalan nga gihatag kanila sa ilang mga ginikanan nahiuyon sa pagsimba kang Jehova. Ang “Daniel” nagkahulogang “Ang Akong Maghuhukom Mao ang Diyos.” Ang kahulogan sa “Ananias” maoy “Si Jehova Nagpakita sa Pag-uyon.” Ang “Misael” lagmit nagkahulogang “Kinsay Sama sa Diyos?” Ang “Azarias” nagkahulogang “Si Jehova Nakatabang.” Sa walay duhaduha gilaoman pag-ayo sa ilang mga ginikanan nga ang ilang mga anak modagko ubos sa giya ni Jehova nga Diyos aron mahimong iyang matinumanon ug maunongong mga alagad.

¹³ Ugaling lang, ang bag-ong mga ngalan nga gihatag ngadto sa upat ka Hebreohanon tanan suod nga nalangkit niadtong bakak nga mga diyos, nga nagpasabot nga ang matuod nga Diyos napailalom sa maong mga diyos. Pagkamalalangong paningkamot nga daoton ang pagtuo niining mga batan-ona!

14. Unsay kahulogan sa bag-ong mga ngalan nga gihatag kang Daniel ug sa iyang tulo ka kauban?

 ¹⁴ Ang ngalan ni Daniel giilisan ug Beltesazar, nga nagkahulogang “Panalipdi ang Kinabuhi sa Hari.” Lagmit, kadto pinamubong dagway sa usa ka pag-ampo kang Bel, o Marduk, ang pangunang diyos sa Babilonya. Kon kaha si Nabucodonosor nalangkit sa pagpili nianang ngalana alang kang Daniel o wala, siya magarbohong miila nga kadto maoy “sumala sa ngalan sa [iyang] diyos.” (Daniel 4:8) Si Ananias giislan ug ngalang Sadrak, nga gituohan sa pipila ka awtoridad nga maoy daghag-bahin nga ngalan nga nagkahulogang “Sugo ni Aku.” Makaiikag, ang Aku mao ang ngalan sa usa ka Sumerianhong diyos. Si Misael giislan ug ngalang Mesak (lagmit, Mi·sha·aku), nga dayag maoy inabtik nga tuis sa “Kinsay Sama sa Diyos?” ngadto sa “Kinsa ba ang Kon Unsa si Aku?” Ang Babilonyanhong ngalan ni Azarias maoy Abednego, lagmit nagkahulogang “Sulugoon ni Nego.” Ug ang “Nego” maoy laing porma sa “Nebo,” ang ngalan sa usa ka diyos nga gingalan usab sa ubay-ubayng magmamando sa Babilonya.

DETERMINADO NGA MAGPABILING MATINUD-ANON KANG JEHOVA

15, 16. Unsang mga kapeligrohan ang giatubang niadtong panahona ni Daniel ug sa iyang mga kauban, ug unsa ang ilang reaksiyon?

¹⁵ Ang Babilonyanhong mga ngalan, ang programa sa pag-edukar pag-usab, ug ang espesyal nga diyeta​—kadtong tanan maoy singkamot aron si Daniel ug ang tulo ka Hebreohanong batan-on dili lamang makasagop sa pagkinabuhi sa Babilonya kondili aron mabulag usab sila gikan sa ilang Diyos, si Jehova, ug gikan sa ilang relihiyosong pagbansay ug kagikan. Sa nag-atubang niining tanang pagpit-os ug pagtental, unsay gibuhat niining mga batan-ona?

¹⁶ Ang dinasig nga asoy nag-ingon: “Gihukom ni Daniel sa iyang kasingkasing ang dili paghugaw sa iyang kaugalingon sa lamiang mga pagkaon sa hari ug sa iyang bino nga ilimnon.” (Daniel 1:​8a) Bisan pag si Daniel lamang ang ginganlan, dayag sa sunod nga gipahayag nga ang iyang tulo ka kauban mipaluyo sa iyang desisyon. Ang mga pulong ‘gihukom sa iyang kasingkasing’  nagpakita nga ang instruksiyon nga gihatag sa mga ginikanan ni Daniel ug sa uban pa sa didto pa siya sa balay nakatuhop sa iyang kasingkasing. Ang susamang pagbansay sa walay duhaduha migiya sa ubang tulo ka Hebreohanon sa ilang paghimog desisyon. Kini igong naghulagway sa kahinungdanon nga tudloan ang atong mga anak, bisan pag sila tingali bata pa kaayo aron makasabot.​—Proverbio 22:​6; 2 Timoteo 3:​14, 15.

17. Nganong si Daniel ug iyang mga kauban misupak lamang sa adlaw-adlawng mga pagkaon sa hari ug dili sa ubang mga kahikayan?

¹⁷ Nganong ang batan-ong mga Hebreohanon misupak lang sa lamiang mga pagkaon ug sa bino apan wala sa ubang mga kahikayan? Ang pangatarongan ni Daniel tin-awng nagpaila kon ngano: ‘Siya dili maghugaw sa iyang kaugalingon.’ Ang pagtuon sa “sinulatan ug pinulongan sa mga Caldeanhon” ug ang pagkagihatagan ug Babilonyanhong ngalan, bisan pag dili maayo, dili gayod maghugaw sa usa ka tawo. Palandonga ang pananglitan ni Moises, duolag 1,000 ka tuig nga sayosayo. Bisan pag siya “natudloan sa tanang kaalam sa mga Ehiptohanon,” siya nagpabiling maunongon kang Jehova. Ang pagmatuto kaniya sa iyang mga ginikanan naghatag kaniyag lig-ong patukoranan. Busa, “tungod sa pagtuo si Moises, sa pagkadako na, midumili nga tawgong anak sa anak nga babaye ni Paraon, nga mipiling maltratahon uban sa katawhan sa Diyos inay nga mabatonan ang temporaryong kalipayan sa sala.”​—Buhat 7:​22; Hebreohanon 11:​24, 25.

18. Sa unsang mga paagi nga ang mga pagkaon sa hari makapahugaw sa batan-ong mga Hebreohanon?

¹⁸ Sa unsang paagi ang mga pagkaon sa hari sa Babilonya makapahugaw sa mga batan-ong lalaki? Una, ang lamiang mga pagkaon basin maglakip sa mga pagkaong gidili sa Moisesnong Balaod. Pananglitan, ang mga Babilonyanhon nagkaon ug mahugawng mga hayop, nga gidili sa mga Israelinhon ubos sa Balaod. (Levitico 11:​1-31; 20:​24-26; Deuteronomio 14:​3-20) Ikaduha, dili batasan sa mga Babilonyanhon nga ipatulo ang dugo sa giihawng mga hayop una kan-on ang unod niini. Ang pagkaon sa karneng wala patuloig dugo maoy laktod nga paglapas sa balaod ni Jehova bahin sa dugo. (Genesis 9:​1, 3, 4; Levitico 17:​10-12; Deuteronomio 12:​23-25) Ikatulo, ang mga magsisimba  sa bakak nga mga diyos sa naandan maghalad sa ilang pagkaon ngadto sa mga idolo una mokaon niana diha sa gikahiusahang pagpangaon. Dili gusto niana ang mga alagad ni Jehova! (Itandi ang 1 Corinto 10:​20-22.) Sa kataposan, ang pagpatuyang sa lamiang mga pagkaon ug isog nga ilimnon sa adlaw-adlaw dili makapahimsog alang sa katawhan sa bisan unsang panuigon, ilabina alang sa mga batan-on.

19. Unsa kaha ang basin ipangatarongan sa batan-ong mga Hebreohanon, apan unsay nakatabang nila sa pagdangat sa hustong pagsabot?

¹⁹ Ang pagkahibalo kon unsay buhaton maoy usa ka butang, apan laing butang ang pagbatog kaisog sa pagbuhat niana sa dihang pit-oson o tentalon. Si Daniel ug ang iyang tulo ka higala basin mangatarongan nga sanglit sila layo sa ilang mga ginikanan ug sa mga higala, dili sila masayod sa ilang gibuhat. Basin mangatarongan usab sila nga kadto ang mando sa hari ug morag walay kapilian. Gawas pa, ang ubang mga batan-on pihong midawat dayon sa mga kahikayan ug nag-isip nga pribilehiyo inay kalisdanan ang pag-apil. Apan kanang sayop nga panghunahuna daling mosangpot sa lit-ag sa tinagong sala, nga usa ka lit-ag alang sa daghang batan-on. Ang batan-ong mga Hebreohanon nasayod nga “ang mga mata ni Jehova anaa sa matag dapit” ug “ang matuod nga Diyos mismo magadala sa matag matang sa buhat sa paghukom maylabot sa matag tinagong butang, kon kaha kana maayo o daotan.” (Proverbio 15:​3; Ecclesiastes 12:14) Hinaot kitang tanan makakuhag leksiyon gikan sa binuhatan niining matinumanong mga batan-on.

KAISOG UG PAGKAMALAHUTAYON ADUNAY GANTI

20, 21. Unsay gihimo ni Daniel, ug unsay sangpotanan?

²⁰ Kay nakahukom diha sa iyang kasingkasing sa pagsukol sa daotang mga impluwensiya, si Daniel milihok nga nahiuyon sa iyang desisyon. “Siya nagpadayon sa paghangyo sa pangulong opisyal sa palasyo aron dili niya mahugawan ang iyang kaugalingon.” (Daniel 1:​8b) “Nagpadayon sa paghangyo”​—kana talagsaong pahayag. Kasagaran, ang malahutayong paningkamot gikinahanglan aron laoman nato nga molampos sa pagsukol sa mga tentasyon o pagbuntog sa tinong mga kahuyangan.​—Galacia 6:9.

 ²¹ Sa kaso ni Daniel, ang pagkamalahutayon nahimong mapuslanon. “Busa ang matuod nga Diyos mitugyan kang Daniel ngadto sa mahigugmaong-kalulot ug sa kaluoy atubangan sa pangunang opisyal sa palasyo.” (Daniel 1:9) Dili tungod kay si Daniel ug iyang mga kauban ambongan ug utokang mga tawo nga ang kahimtang sa kataposan misangpot sa ilang kaayohan. Hinunoa, tungod kadto sa pagpanalangin ni Jehova. Sa walay duhaduha si Daniel nahinumdom sa Hebreohanong proverbio: “Salig kang Jehova sa bug-os mong kasingkasing ug ayaw pagsandig sa imong kaugalingong salabotan. Sa tanan mong mga dalan matikdi siya, ug siya mismo magatul-id sa imong mga agianan.” (Proverbio 3:​5, 6) Ang pagsunod nianang tambaga magantihon gayod.

22. Unsang angayng pagsupak ang gipatungha sa opisyal sa palasyo?

²² Sa sinugdan, ang pangunang opisyal sa palasyo mitutol: “Nahadlok ako sa akong ginoo nga hari, nga nagtagana sa inyong pagkaon ug inyong ilimnon. Nan, nganong buot ninyong makit-an niya ang inyong mga nawong nga minghoy ug dagway kon itandi sa mga batan-on nga sama kaninyog edad, ug nganong pagahimoon ninyong sad-an ang akong ulo sa atubangan sa hari?” (Daniel 1:10) Kini angayng mga pagsupak ug mga kahadlok. Si Haring Nabucodonosor dili mahimong supakon, ug ang opisyal nakaamgo nga ang iyang “ulo” mameligro kon mosupak siya sa mga instruksiyon sa hari. Unsay buhaton ni Daniel?

23. Sa iyang gihimo, giunsa pagpakita ni Daniel ang hait nga panabot ug kaalam?

²³ Dinhi na nagamit ang hait nga panabot ug kaalam. Ang batan-ong Daniel lagmit nahinumdom sa proverbio: “Ang usa ka tubag, kon malumo, magpahilayo sa kapungot, apan ang usa ka pulong nga mahait makapapukaw sa kasuko.” (Proverbio 15:1) Inay sa kagahian mamugos nga itugot ang iyang gihangyo ug lagmit mag-aghat sa uban nga isipon siyang martir, si Daniel naghilom lamang. Sa hustong panahon, giduol niya “ang magbalantay,” kinsa tingali mas andam motugot ug gamayng kagawasan kay dili man siya direktang manubag ngadto sa hari.​—Daniel 1:11.

 GISUGYOT ANG NAPULO-KA-ADLAW NGA PAGSULAY

24. Unsang pagsulay ang gisugyot ni Daniel?

²⁴ Ngadto sa magbalantay, si Daniel misugyot sa usa ka pagsulay, nga miingon: “Palihog, sulayi ang imong mga sulugoon sulod sa napulo ka adlaw, ug pahatagi kami ug pila ka utanon aron kami makakaon ug tubig aron kami makainom; ug itugot nga ang among mga panagway ug ang panagway sa mga bata nga nagakaon sa lamiang mga pagkaon sa hari moatubang kanimo, ug sumala sa imong makita buhata ngadto sa imong mga sulugoon.”​—Daniel 1:​12, 13.

25. Unsay lagmit nalakip sa mga “utanon” nga gidulot kang Daniel ug sa iyang tulo ka higala?

²⁵ Napulo ka adlaw nga mabuhi lamang sa ‘mga utanon ug tubig’​—mahimo kaha silang “minghoy ug dagway” kon itandi sa uban? Ang mga “utanon” gihubad gikan sa Hebreohanong pulong nga sa panguna nagkahulogan nga “mga liso.” Ang pila ka hubad sa Bibliya naghubad niana nga “pulse,” nga gibatbat ingong “mga liso nga makaon nga iya sa lainlaing mga tanom nga lisohon (sama sa gisantes, balatong, o bulay).” Gibati sa pipila ka eskolar nga ang konteksto nagpaila sa usa ka diyetang naglakip dili lang sa mga liso nga makaon. Usa ka basahong reperensiya nag-ingon: “Ang gihangyo ni Daniel ug sa iyang mga kauban mao ang yanong utanon nga pagkaon sa kasagarang katawhan inay ang mas lamian, karneng kalan-on sa harianong lamesa.” Busa, ang mga utanon mahimong naglakip ug sustansiyadong mga potahe nga giluto uban sa balatong, pepino, ahos, sibuyas dahon, bulay, sandiya, ug sibuyas ug tinapay nga ginama sa lainlaing mga lugasong pagkaon. Seguradong walay mag-isip niana nga makapagutom nga diyeta. Lagmit nasabtan sa magbalantay ang punto. “Sa kataposan siya nagpatalinghog kanila mahitungod niini ug gisulayan sila sulod sa napulo ka adlaw.” (Daniel 1:14) Unsay resulta?

26. Unsay sangpotanan sa napulo-ka-adlaw nga pagsulay, ug nganong ingon niadto ang nahimong sangpotanan sa mga butang?

²⁶ “Sa kataposan sa napulo ka adlaw ang ilang mga panagway mas maayong tan-awon ug mas undanon kay sa tanang kabataan nga nagkaon sa lamiang mga pagkaon sa hari.” (Daniel 1:15) Dili pagaisipon nga kini ebidensiya nga ang diyeta sa mga utanon  labaw kay sa mas sustansiyado, may-karneng pagkaon. Ang napulo ka adlaw maoy mubong panahon aron ang bisan unsang matang sa diyeta magpatunghag dayag nga mga resulta, apan dili kini mubo kaayo aron ipatuman ni Jehova ang iyang katuyoan. “Ang panalangin ni Jehova​—kana mao ang makapadato, ug siya dili modugang ug kasakit niana,” matod sa iyang Pulong. (Proverbio 10:22) Ang upat ka batan-ong mga Hebreohanon nagbutang sa ilang pagtuo ug pagsalig diha kang Jehova, ug wala siya mobiya kanila. Kasiglohan sa ulahi, si Jesu-Kristo nabuhing walay pagkaon sulod sa 40 ka adlaw. Niining bahina, iyang gikutlo ang mga pulong nga hikaplagan sa Deuteronomio 8:​3, diin atong mabasa: “Ang tawo mabuhi dili lamang sa tinapay kondili sa matag pulong gikan sa baba ni Jehova.” Bahin niini, ang kasinatian ni Daniel ug sa iyang mga higala maoy iladong pananglitan.

HAIT NGA PANABOT UG KAALAM PULI SA LAMIANG MGA PAGKAON UG BINO

27, 28. Sa unsang mga paagi ang diyetang gisunod ni Daniel ug sa iyang tulo ka higala usa ka pagpangandam alang sa dagkong mga butang sa unahan?

²⁷ Ang napulo ka adlaw maoy usa lamang ka pagsulay, apan ang mga resulta labing makapakombinsir. “Busa ang magbalantay nagpadayon sa pagkuha sa ilang lamiang mga pagkaon ug ilang bino nga ilimnon ug naghatag kanila ug mga utanon.” (Daniel 1:16) Dili lisod ang paghanduraw kon unsay hunahuna sa ubang mga batan-ong apil sa programa sa pagbansay bahin kang Daniel ug sa iyang mga kauban. Ang pagbalibad sa kombira sa hari puli sa mga utanon kada adlaw morag binuang alang kanila. Apan ang dagkong mga pagsulay ug mga kalisdanan nanganawkanaw sa kapunawpunawan, ug kini magkinahanglan sa bug-os nga kaigmat ug kaugdang nga ikapasundayag sa batan-ong mga Hebreohanon. Labaw sa tanan, ang ilang pagtuo ug pagsalig kang Jehova maoy motabang kanila sa paglabang sa mga pagsulay sa ilang pagtuo.​—Itandi ang Josue 1:7.

²⁸ Ang ebidensiya nga si Jehova nag-uban niining mga batan-ona makita sa sunod nga giingon: “Mahitungod niining mga bataa, nga upat sila, kanila gihatag sa matuod nga Diyos ang  kahibalo ug hait nga panabot diha sa tanang sinulat ug kaalam; ug si Daniel mismo may pagsabot sa tanang matang sa mga panan-awon ug mga damgo.” (Daniel 1:17) Aron masagubang ang lisod nga mga panahon nga nagsingabot, sila nagkinahanglan dili lang sa lawasnong kusog ug kahimsog. “Sa dihang ang kaalam mosulod sa imong kasingkasing ug ang kahibalo mismo mahimong kahimut-anan sa imong kalag mismo, ang katakos sa pag-ila magabantay kanimo, ang pagkamailahon mismo manalipod kanimo, aron sa pagluwas kanimo gikan sa daotang dalan.” (Proverbio 2:​10-12) Kana mao gayod ang gihatag ni Jehova sa upat ka matinumanong mga batan-on aron masangkapan sila alang sa anaa sa unahan.

29. Nganong si Daniel nakaarang sa “pagsabot sa tanang matang sa mga panan-awon ug mga damgo”?

²⁹ Gipahayag nga si Daniel “may pagsabot sa tanang matang sa mga panan-awon ug mga damgo.” Kini dili sa diwa nga siya nahimong usa ka espiritista. Makaiikag, bisan pag si Daniel giisip nga usa sa dagkong mga manalagnang Hebreohanon, wala gayod siya dasiga aron ipahayag ang mga pahayag sama sa “kini ang giingon sa Soberanong Ginoong Jehova” o “kini ang giingon ni Jehova sa mga panon.” (Isaias 28:​16; Jeremias 6:9) Bisan pa niana, ubos lamang sa giya sa balaang espiritu sa Diyos nga si Daniel nakasabot ug nakahubad sa mga panan-awon ug mga damgo nga nagpadayag sa katuyoan ni Jehova.

SA KATAPOSAN, ANG LISOD NGA PAGSULAY

30, 31. Sa unsang paagi ang dalan nga gipili ni Daniel ug sa iyang mga kauban nakahatag kanilag kaayohan?

³⁰ Ang tulo ka tuig nga pag-edukar pag-usab ug pag-andam natapos na. Unya ang lisod nga pagsulay miabot​—usa ka personal nga pakighinabi uban sa hari. “Sa kataposan sa mga adlaw nga giingon sa hari nga sila pagadad-on, ang pangunang opisyal sa palasyo nagdala usab kanila sa atubangan ni Nabucodonosor.” (Daniel 1:18) Kadto panahon na aron ang upat ka batan-on mohatag ug husay sa ilang kaugalingon. Ang pagsunod sa mga balaod ni Jehova inay pagpahiuyon sa Babilonyanhong mga paagi nakahatag ba nilag kaayohan?

³¹ “Ang hari nakigsulti kanila, ug kanilang tanan walay usang  nakaplagan nga sama kang Daniel, Ananias, Misael ug Azarias; ug sila nagpadayon sa pagbarog atubangan sa hari.” (Daniel 1:19) Bug-os gayod nga kabayawan sa ilang binuhatan sulod sa milabayng tulo ka tuig! Dili kabuangan sa ilang bahin ang pagsunod sa diyetang gidiktar sa ilang pagtuo ug konsensiya. Tungod sa pagkamatinumanon sa morag labing gamayng butang, si Daniel ug iyang mga higala gipanalanginan ug dagkong mga butang. Ang pribilehiyo “sa pagbarog atubangan sa hari” mao ang tumong nga gitinguha sa tanang batan-ong apil sa programa sa pagbansay. Kon ang upat ka batan-ong Hebreohanon ba lamang ang napili, walay gisulti ang Bibliya. Kon unsa may nahitabo, ang ilang matinumanong dalan naghatag gayod kanila ug “usa ka dakong ganti.”​—Salmo 19:11.

32. Nganong ikaingon nga si Daniel, Ananias, Misael, ug Azarias nagpahimulos sa usa ka pribilehiyong labaw pa kay sa pagkaanaa sa palasyo sa hari?

³² “Nakakita ka ba sa usa ka tawong mahanason sa iyang buhat? Sa atubangan sa mga hari siya magapahimutang sa iyang kaugalingon,” matod sa Kasulatan. (Proverbio 22:29) Busa, si Daniel, Ananias, Misael, ug Azarias napili ni Nabucodonosor sa pagbarog atubangan sa hari, nga mao, nga mahimong bahin sa opisyales sa palasyo. Niining tanan, atong makita nga ang kamot ni Jehova maoy nagpaigo sa mga butang aron pinaagi niining batan-ong mga lalaki​—ilabina pinaagi ni Daniel​—ikapaila ang importanteng mga bahin sa balaang katuyoan. Bisan pag ang pagkapiling bahin sa opisyales sa palasyo ni Nabucodonosor maoy usa ka kadungganan, labi pang dakong kadungganan nga gamiton nianang kahibulongang paagi sa Unibersohanong Hari, si Jehova.

33, 34. (a) Nganong ang hari nakadayeg sa batan-ong mga Hebreohanon? (b) Unsang pagtulon-an ang atong makuha gikan sa kasinatian sa upat ka Hebreohanon?

³³ Sa wala madugay nasayran ni Nabucodonosor nga ang kaalam ug hait nga panabot nga gihatag ni Jehova sa upat ka batan-ong Hebreohanon labaw kaayo kay sa nabatonan sa tanang magtatambag ug mga tawong maalamon sa iyang palasyo. “Mahitungod sa matag butang maylabot sa kaalam ug salabotan nga gipakisayran sa hari gikan kanila, iya ganing hikaplagan nga  sila napulo ka pilo nga mas maayo kay sa tanang salamangkerong mga saserdote ug sa mga maglalamat nga diha sa tibuok niyang gingharian.” (Daniel 1:20) Sa unsang paagi dili maingon niana? Ang “salamangkerong mga saserdote” ug “mga maglalamat” nagsalig sa kalibotanon ug matuotuohong kahibalo sa Babilonya, samtang si Daniel ug iyang mga higala nagbutang sa ilang pagsalig diha sa kaalam gikan sa itaas. Kini sa yano walay katanding​—walay kaparang!

³⁴ Ang mga kahimtang dili dakog kausaban sa paglabay sa mga panahon. Sa unang siglo K.P., sa dihang ang Gregong pilosopiya ug Romanhong balaod nauso, si apostol Pablo gidasig sa pagsulat: “Ang kaalam niining kalibotana maoy kabuangan para sa Diyos; kay kini nahisulat: ‘Iyang ginadakop ang mga maalamon diha sa ilang kaugalingong lipatlipat.’ Ug usab: ‘Si Jehova nahibalo nga walay-pulos ang mga pangatarungan sa mga tawong maalamon.’ Busa ayaw papanghamboga ang usa labot sa mga tawo.” (1 Corinto 3:​19-21) Karong adlawa, kinahanglang kita mangupot nga hugot sa gitudlo ni Jehova kanato ug dili daling mahaylo sa kamadanihon ug kasilaw sa kalibotan.​—1 Juan 2:​15-17.

MATINUMANON HANGTOD SA KATAPOSAN

35. Unsa ka dako ang gisugilon kanato mahitungod sa tulo ka kauban ni Daniel?

³⁵ Ang lig-ong pagtuo ni Ananias, Misael, ug Azarias maukyabong gihulagway diha sa Daniel kapitulo 3, maylabot sa bulawang imahen ni Nabucodonosor sa patag sa Dura ug sa pagsulay sa nagdilaab nga hurno. Kining mahadlokon-sa-Diyos nga mga Hebreohanon sa walay duhaduha nagpabiling matinumanon kang Jehova hangtod sa ilang kamatayon. Nahibalo kita niini tungod kay si apostol Pablo tinong nagpasabot kanila sa misulat siya mahitungod niadtong “kinsa pinaagi sa pagtuo . . . mipahunong sa puwersa sa kalayo.” (Hebreohanon 11:​33, 34) Sila maoy talagsaong mga panig-ingnan alang sa mga alagad ni Jehova, bata ug tigulang.

36. Unsang talagsaong karera ang nabatonan ni Daniel?

³⁶ Mahitungod kang Daniel, ang kataposang bersikulo sa kapitulo 1  nag-ingon: “Si Daniel nagpadayon hangtod sa unang tuig ni Ciro nga hari.” Gipadayag sa kasaysayan nga gipukan ni Ciro ang Babilonya sa usa ka gabii, sa 539 W.K.P. Dayag nga tungod sa iyang dungog ug posisyon, si Daniel nagpadayon sa pag-alagad sa palasyo ni Ciro. Ngani, ang Daniel 10:​1 nagsugilon kanato nga “sa ikatulong tuig ni Ciro nga hari sa Persia,” si Jehova mipadayag ug usa ka talagsaong butang kang Daniel. Kon siya tin-edyer pa sa gidala ngadto sa Babilonya sa 617 W.K.P., siya duolan nag 100 anyos sa edad sa dihang nadawat niya kanang kataposang panan-awon. Pagkataas ug bulahang karera sa matinumanong pag-alagad kang Jehova!

37. Unsang mga pagtulon-an ang atong makuha gikan sa paghisgot sa Daniel kapitulo 1?

³⁷ Ang unang kapitulo sa basahon ni Daniel nagsugid dili lamang sa sugilanon sa upat ka matinumanong mga batan-on nga milampos sa pagsagubang sa mga pagsulay sa pagtuo. Nagpakita kini kanato kon sa unsang paagi si Jehova makagamit kang bisan kinsang buot niya aron matuman ang iyang katuyoan. Ang asoy nagpamatuod nga kon itugot ni Jehova, ang butang nga morag katalagman makaalagad ug mapuslanong katuyoan. Ug nagsugid kini kanato nga ang pagkamatinumanon sa gagmayng mga butang magdalag dakong ganti.

UNSAY IMONG NASABTAN?

• Unsay ikaingon bahin sa kagikan ni Daniel ug sa iyang tulo ka batan-ong mga higala?

• Sa unsang paagi ang maayong pagkamatuto sa upat ka batan-ong Hebreohanon gisulayan sa Babilonya?

• Giunsa pagganti ni Jehova ang upat ka Hebreohanon tungod sa ilang maisogong pagbarog?

• Unsang mga pagtulon-an ang makat-onan sa mga alagad ni Jehova karong adlawa gikan ni Daniel ug sa iyang tulo ka kauban?

[Mga Pangutana sa Tun-anan]

 [Tibuok-panid nga hulagway sa panid 30]