Kapitulo Sais

Panangibuksil iti Misterio ti Dakkel a Kayo

1. Aniat’ napasamak ken Ari Nabucodonosor, a mamataud kadagiti ania a saludsod?

PINALUBOSAN ni Jehova ni Ari Nabucodonosor a nangituray iti lubong. Kas ari ti Babilonia, addaan nawadwad a kinabaknang, agkakaimas a taraon, nadayag a palasio—amin a tinarigagayanna a material a banag. Ngem pagammuan ta naglak-am iti pannakaibabain. Gapu ta nagmulmulluong, nagtignay ni Nabucodonosor a kas animal! Yantangay napapanaw iti naarian a lamisaan ken iti imperial a pagtaengan, nagtaeng kadagiti tay-ak ken nagarab iti ruot a kas iti toro. Apay a naglak-am iti kastoy a didigra? Ken apay a maseknantayo iti dayta?—Idiligyo ti Job 12:17-19; Eclesiastes 6:1, 2.

TI ARI ITAN-OKNA TI KANGATUAN

2, 3. Aniat’ tarigagayan ti ari ti Babilonia a mapasaran dagiti iturayanna, ket kasanona a minatmatan ti Kangatuan a Dios?

² Di nagbayag kalpasan nga immimbag iti grabe a panagsanuongna, nangipatulod ni Nabucodonosor iti intero a pagturayanna iti naisalsalumina a report iti napasamak. Pinaltiingan ni Jehova ni mammadto a Daniel a mangitalimeng iti umiso a rekord dagitoy a pasamak. Kastoy a sasao ti rugina: “Ni Nabucodonosor nga ari, iti amin nga il-ili, nasional a bungbunggoy ken pagsasao nga agnanaed iti isuamin a daga: Dumakkel koma ti talnayo. Dagiti pagilasinan ken datdatlag nga inaramid kaniak ti Kangatuan a Dios, pagarupek a naimbag nga ideklara. Anian a naindaklan dagiti pagilasinanna, ket anian a mannakabalin dagiti datdatlagna! Ti pagarianna maysa a pagarian agingga iti tiempo a di nakedngan, ket ti panagturayna agpaay iti kinapkaputotan.”—Daniel 4:1-3.

 ³ Dagiti iturayan ni Nabucodonosor “agnanaed[da idi] iti isuamin a daga”—ti imperiona sinaknapanna ti kaaduan a paset ti lubong a nairekord iti Biblia. No maipapan iti Dios ni Daniel, kinuna ti ari: “Ti pagarianna maysa a pagarian agingga iti tiempo a di nakedngan.” Anian a panangitan-ok dagita a sasao ken Jehova iti intero nga Imperio ti Babilonia! Maysa pay, daytoyen ti maikadua a daras a naipakita ken ni Nabucodonosor a ti Pagarian ti Dios isu laeng ti agnanayon, agtalinaed “agingga kadagiti tiempo a di nakedngan.”—Daniel 2:44.

4. No nainaig ken Nabucodonosor, kasano a nangrugi “dagiti pagilasinan ken datdatlag” ni Jehova?

⁴ Ania “dagiti pagilasinan ken datdatlag” nga inaramid “ti Kangatuan a Dios”? Nangrugi dagitoy kadagiti personal a kapadasan ti ari a kastoy ti pannakaisaoda: “Siak, ni Nabucodonosor, agnamnam-ayak idi iti balayko ken rumangrang-ayak iti palasiok. Adda tagtagainep a nakitak, ket nangrugi a mamagbuteng kaniak. Ket iti pagiddaak adda ladladawan iti isip ken sirsirmata iti ulok a nangrugi a mamagaliaw kaniak.” (Daniel 4:4, 5) Aniat’ inaramid daytoy nga ari ti Babilonia maipapan iti daytoy makariribuk a tagtagainep?

5. Kasanot’ panangmatmat ni Nabucodonosor ken ni Daniel, ken apay?

⁵ Pinaayaban ni Nabucodonosor dagiti mamasirib iti Babilonia ket imbagana kadakuada ti tagtagainep. Ngem anian a pannakatungdayda! Pulos a dida naited ti kaitarusanna. Innayon ti rekord: “Iti kamaudiananna immay iti sanguanak ni Daniel, a ti naganna Baltazar maitunos iti nagan ti diosko ket adda kenkuana ti espiritu ti nasantuan a didios; ket iti sanguananna sinaok no ania ti tagtagainep.” (Daniel 4:6-8) Baltazar ti nagan ni Daniel idiay palasio, ket ti ulbod a dios a dinakamat ti ari a “diosko” mabalin a ni Bel wenno ni Nebo wenno ni Marduk. Gapu ta mamati iti adu a didiosen, minatmatan ni Nabucodonosor ni Daniel a kas daydiay adda kenkuana “ti espiritu ti nasantuan a didios.” Ket gapu iti saad ni Daniel kas prepekto a ringbawanna amin a mamasirib iti  Babilonia, isut’ tinukoy ti ari kas “panguluen ti papadi a mangar-aramid iti panagsalamangka.” (Daniel 2:48; 4:9; idiligyo ti Daniel 1:20.) Siempre, ni matalek a Daniel dina pulos tinallikudan ti panagdayaw ken Jehova tapno agsalamangka.—Levitico 19:26; Deuteronomio 18:10-12.

TI DAKKEL A KAYO

6, 7. Kasanoyo a deskribiren ti nakita ni Nabucodonosor iti tagtagainepna?

⁶ Aniat’ linaon ti nakabutbuteng a tagtagainep ti ari ti Babilonia? “Ita makitkitak idi dagiti sirmata ti ulok iti pagiddaak,” kinuna ni Nabucodonosor, “ket, adtoy! maysa a kayo iti tengnga ti daga, a nagdakkelan ti kangatona. Ti kayo dimmakkel ken pimmigsa, ket ti mismo a kangatona dimmanon iti kamaudiananna iti langlangit, ket makita agingga iti ungto ti intero a daga. Nasayaat ti bulbulongna, ket naruay ti bungana, ket iti dayta adda taraon maipaay iti isuamin. Iti sirokna aglinong ti animal ti tay-ak, ket kadagiti kangrunaan a sangana agnaed dagiti tumatayab ti langlangit, ket manipud iti dayta agtaraon a mismo ti isuamin a lasag.” (Daniel 4:10-12) Sigun iti damag, kaay-ayo ni Nabucodonosor dagiti dadakkel a sedro ti Lebanon, pinasiarna ida, ket nangyawid idiay Babilonia kadagiti tabla. Ngem di pay pulos nakakitkita iti kayo a kas ti nakitana iti tagtagainepna. Nalatak ti nakaisaadanna “iti tengnga ti daga,” makita iti intero a daga, ket nakaad-adu ti bungana a tinaraonanna dagiti amin a lasag.

⁷ Adu pay ti linaon ti tagtagainep, ta innayon ni Nabucodonosor: “Nagtultuloyak a kimmita kadagiti sirmata ti ulok iti pagiddaak, ket, adtoy! maysa nga agbambantay, mismo a maysa a santo, a bumabbaba manipud langlangit a mismo. Agpukpukkaw a sipipigsa, ket daytoy ti kunkunana: ‘Pukanenyo ti kayo, ket putdenyo dagiti kangrunaan a sangana. Wagwagenyo ti bulbulongna, ket iwarisyo dagiti bungana. Agtalaw koma ti animal manipud iti sirokna, ken dagiti tumatayab manipud iti kangrunaan a sangsangana. Nupay kasta, ibatiyo ti puonna iti daga, sibebedbed a mismo iti landok ken gambang, iti tengnga dagiti ruot ti tay-ak; ket  mabasa koma dayta iti linnaaw ti langlangit, ket kadua ti animal adda koma ti bingayna iti tengnga ti ruruot ti daga.’”—Daniel 4:13-15.

8. Asino ti “agbambantay”?

⁸ Adda bukod a narelihiosuan a pammati dagiti taga Babilonia maipapan kadagiti naimbag ken dakes nga espiritu a parsua. Ngem asino daytoy “agbambantay,” wenno guardia, manipud langit? Yantangay naawagan “santo,” isu ket nalinteg nga anghel a nangirepresentar iti Dios. (Idiligyo ti Salmo 103:20, 21.) Agasenyo dagiti saludsod a nangburibor ken ni Nabucodonosor! Apay a mapukan daytoy a kayo? Aniat’ pagimbaganna no ti puon ket malapdan a tumubo babaen ti bedbed a landok ken gambang? Wen, aniat’ serbina no pungdol la dayta.

9. Bale, aniat’ kinuna ti agbambantay, ket aniada a salsaludsod ti mapataud?

⁹ Mabalin a naan-anay a nagmalanga ni Nabucodonosor idi nangngegna ti kanayonan a sasao ti agbambantay: “Masukatan koma ti pusona manipud iti natauan a puso, ket maited koma iti dayta ti puso ti animal, ket aglabas koma iti dayta ti pito a panawen. Sigun iti bilin dagiti agbambantay naadda ti banag, ket sigun iti sasao dagiti sasanto naadda ti kiddaw, iti panggep a dagiti sibibiag a tattao maammuanda koma a ti Kangatuan isu ti Agturay iti pagarian ti sangatauan ket iti daydiay kayatna, itedna dayta ket ipasdekna nga agturay iti dayta uray daydiay kanunumuan iti sangatauan.” (Daniel 4:16, 17) Awan natauan a puso nga agbitbitik iti uneg ti puon ti maysa a kayo. Gapuna, kasano a ti puso ti animal maited iti puon ti maysa a kayo? Ania ti “pito a panawen”? Ket kasano a mainaig amin dagitoy iti panagturay “iti pagarian ti sangatauan”? Sigurado a kayat a maammuan ni Nabucodonosor.

DAKES A DAMAG PARA ITI ARI

10. (a) Sigun iti Kasuratan, aniat’ isimbolo dagiti kayo? (b) Aniat’ irepresentar ti dakkel a kayo?

¹⁰ Idi nangngegna ti tagtagainep, nasdaaw ni Daniel iti  apagapaman, kalpasanna nagamak. Gapu ta indagadag ni Nabucodonosor nga ilawlawagna dayta, kinuna ti mammadto: “O apok, ti tagtagainep maipakat koma kadagidiay manggurgura kenka, ken ti kayuloganna kadagiti kabusormo. Ti kayo a nakitam, a dimmakkel ken pimmigsa . . . , sika dayta, O ari, agsipud ta dimmakkelka ken pimmigsaka, ket dimmakkel ti kinadaegmo ket dimmanon iti langlangit, ken ti panagturaymo agingga iti ungto ti daga.” (Daniel 4:18-22) Iti Kasuratan, dagiti kayo isimboloda dagiti indibidual, agtuturay, ken pagpagarian. (Salmo 1:3; Jeremias 17:7, 8; Ezequiel, kapitulo 31) Kas iti dakkel a kayo iti tagtagainepna, ni Nabucodonosor ‘dimmakkel ken pimmigsa’ kas ulo ti maysa a pannakabalin ti lubong. Ngem ti ‘panagturay agingga iti ungto ti daga,’ a ramanenna ti intero a pagarian ti sangatauan, isut’ inrepresentar ti dakkel a kayo. Isimbolona ngarud ti sapasap a kinasoberano ni Jehova, nangruna no ti pannakainaigna iti daga.—Daniel 4:17.

11. Kasano nga impakita ti tagtagainep ti ari a mapasarannanto ti nakababain a panagbalbaliw?

¹¹ Agur-uray idin ti nakababain a pagbalbaliwan ni Nabucodonosor. Iti panangitudona iti daytoy a pasamak, innayon ni Daniel: “Gapu ta ti ari nakakita iti agbambantay, mismo a maysa a santo, a bumabbaba manipud iti langlangit, a kunkunana met: ‘Pukanenyo ti kayo, ket dadaelenyo dayta. Nupay kasta, ibatiyo ti mismo a puonna iti daga, ngem sibebedbed iti landok ken gambang, iti tengnga dagiti ruot ti tay-ak, ket babaen iti linnaaw ti langlangit mabasa koma, ket ti bingayna maikuyog koma kadagiti animal iti tay-ak agingga a ti mismo a pito a panawen aglabas iti dayta,’ daytoy ti kayuloganna, O ari, ket ti bilin ti Kangatuan isu ti masapul a mapagteng iti apok nga ari.” (Daniel 4:23, 24) Sigurado a masapul ti tured tapno maisawang iti mannakabalin nga ari dayta a mensahe!

12. Anianto ti pagbanagan ni Nabucodonosor?

¹² Anianto ti mapasamak ken Nabucodonosor? Agasenyo ti reaksionna idi innayon ni Daniel: “Pagtalawendakanto  manipud kadagiti tattao, ket kadagiti animal iti tay-ak ti pakipagnaedamto, ket ti ruruot isunto ti itedda kenka a mismo tapno kanem kas kadagiti toro; ket sika a mismo mababasakanto iti linnaaw ti langlangit, ket pito a panawen a mismo ti aglabasto kenka, agingga a maammuam a ti Kangatuan isu ti Agturay iti pagarian ti sangatauan, ket itedna dayta iti daydiay kayatna.” (Daniel 4:25) Agparang nga uray dagiti opisial ti palasio ni Nabucodonosor isudanto ‘ti mamagtalaw kenkuana manipud kadagiti tattao.’ Ngem taraknento ngata dagiti naasi nga agpapaarab wenno agpaspastor? Saan, tangay inkeddeng ti Dios a makipagtaengto ni Nabucodonosor “kadagiti animal iti tay-ak,” nga agarab iti ruot.

13. Aniat’ impakita ti natagtagainep a kayo a mapasamakto iti saad ni Nabucodonosor kas agturay iti lubong?

¹³ No kasano a napukan ti kayo, marpuogto ni Nabucodonosor manipud panangituray iti lubong—ngem iti sumagmamano laeng a panawen. Inlawlawag ni Daniel: “Agsipud ta kinunada nga ibatida ti puon ti kayo, ti pagariam maisiguradonto kenka kalpasan a maammuam a ti langlangit agturturayda.” (Daniel 4:26) Sigun iti tagtagainep ni Nabucodonosor ti puon, wenno pungdol, ti napukan a kayo napalubosan nga agtalinaed, nupay nabedbedan tapno di agtarubong. Umarngi met, agtalinaed ti “puon” ti ari ti Babilonia, nupay nabedbedan tapno di agsaringit iti unos ti “pito a panawen.” Ti saadna kas agturay iti lubong umasping iti nabedbedan a pungdol ti kayo. Maitalimeng dayta agingga a lumabas kenkuana ti pito a panawen. Siguraduen ni Jehova a kabayatan dayta a tiempo awan ti sumuno ken Nabucodonosor kas agsolsolo nga agturay ti Babilonia, nupay ti anakna a nanaganan Evil-Merodach ti nalabit nangitakder pay laeng kenkuana kas agturay.

14. Aniat’ indagadag ni Daniel nga aramiden ni Nabucodonosor?

¹⁴ Gapu ta kasta ti naipadto maipapan ken Nabucodonosor, situtured nga indagadag ni Daniel: “Gapuna, O ari, naimbag koma kenka ti pammatigmaanko, ket ikkatem dagiti bukodmo a basol babaen ti kinalinteg, ken ti babakmo  babaen ti panangipakitam iti asi kadagidiay napanglaw. Bareng addanto panangyatiddog iti kinarang-aymo.” (Daniel 4:27) No agbaw-ing ni Nabucodonosor manipud iti dakes nga aramidna a panangirurumen ken kinatangsit, nalabit daytoyto ti mangbalbaliw iti pagbanaganna. Total, agarup dua a siglo kasakbayanna, determinado idi ni Jehova a mangdadael kadagiti umili ti Nineve, a kabesera ti Asiria, ngem dina inaramid ti kasta gapu ta nagbabawi ti ari dayta ken dagiti iturayanna. (Jonas 3:4, 10; Lucas 11:32) Ni ngay naparammag a Nabucodonosor? Baliwanna ngata ti ugalina?

TI DAMO A KAITUNGPALAN TI TAGTAGAINEP

15. (a) Ania a kababalin ti intultuloy nga imparangarang ni Nabucodonosor? (b) Aniat’ ipalgak dagiti kitikit maipapan kadagiti gapuanan ni Nabucodonosor?

¹⁵ Nagtalinaed a naparammag ni Nabucodonosor. Idi nga agpagnapagna iti atep ti palasio 12 a bulan kalpasan a natagtagainepna ti kayo, imparammagna: “Saan kadi a daytoy ti Babilonia a Dakkel, nga imbangonko a mismo maipaay iti naarian a balay babaen ti pigsa ti pannakabalinko ken maipaay iti dayaw ti kinatan-okko?” (Daniel 4:28-30) Ni Nimrod ti nangipasdek iti Babilonia (Babel), ngem ni Nabucodonosor ti nangted ti dayag dayta. (Genesis 10:8-10) Iti maysa kadagiti cuneiform a kitikitna, impasindayagna: “Ni Nabucodonosor, Ari ti Babilonia, ti nangpabaro iti Esagila ken Ezida, siak ti anak ni Nabopolassar. . . . Pinalagdak dagiti sarikedked ti Esagila ken Babilonia ket impasdekko ti nagan ti turayko iti agnanayon.” (Archaeology and the Bible, ni George A. Barton, 1949, panid 478-9) Ti sabali pay a kitikit tinukoyna ti agarup 20 a templo a pinapintas wenno pinabarona. “Iti sidong ti turay ni Nabucodonosor,” kuna ti The World Book Encyclopedia, “Nagbalin ti Babilonia a maysa kadagiti kadadayagan a siudad ti kadaanan a lubong. Kadagiti mismo a rekordna, manmanona a dinakamat dagiti pannakigubatna, ngem nagsurat maipapan kadagiti binangonna a proyekto  ken ti panangasikasona kadagiti didiosen ti Babilonia. Nalabit ni Nabucodonosor ti nangbangon kadagiti Agbibitin a Hardin ti Babilonia, maysa kadagiti Pito a Pagsidsiddaawan ti Kadaanan a Lubong.”

16. Kasano a ni Nabucodonosor dandani idin maibabain?

¹⁶ Nupay nagpasindayag, dandani idin maibabain ni naparammag a Nabucodonosor. Kuna ti naipaltiing a salaysay: “Bayat a ti sao adda pay laeng iti ngiwat ti ari, adda timek a naggapu iti langlangit: ‘Maikuna kenka, O Nabucodonosor nga ari, “Ti pagarian a mismo maipanaw kenka, ket pagtalawendaka iti sangatauan, ket kadagiti animal iti tay-ak ti pakipagnaedamto. Ti ruruot iteddanto kenka a mismo tapno kanem kas kadagiti toro, ket pito a panawen a mismo ti aglabasto kenka, agingga a maammuam a ti Kangatuan isu ti Agturay iti pagarian ti sangatauan, ket itedna dayta iti daydiay kayatna.”’”—Daniel 4:31, 32.

17. Aniat’ napasamak ken naparammag a Nabucodonosor, ket aniada a sirkumstansia ti napasaranna?

¹⁷ Dagdagus a napukaw ni Nabucodonosor ti nakemna. Idi a napagtalaw manipud kadagiti tattao, nagarab iti ruot “kas kadagiti toro.” Yantangay kakaduanan dagiti animal iti tay-ak, sigurado a saan a basta nakatugaw nga agin-inana iti karuotan ti kasla maysa a paraiso, a tagtagiragsakenna nga inaldaw ti makabang-ar a pul-oy. Idiay yan ita ti moderno nga Iraq, a pakasarakan kadagiti rebba ti Babilonia, ti temperatura dumanon iti 50°C kadagiti bulan ti kalgaw agingga a kumterka no iti kalam-ekna. Gapu ta saanen a naas-asikaso ken naisarang iti nagduduma a paniempo, dagiti immatiddog, kusokuso a buok ni Nabucodonosor ket umaspingen kadagiti dutdot ti agila ken dagiti immatiddog a kuko dagiti ramay ken saksakana kasladan kawwet dagiti tumatayab. (Daniel 4:33) Anian a pannakaibabain daytoy naparammag nga agturay iti lubong!

18. Bayat ti pito a panawen, aniat’ napasamak maipapan iti trono ti Babilonia?

¹⁸ Iti tagtagainep ni Nabucodonosor, napukan ti dakkel a kayo ken nabedbedan ti pungdolna tapno malapdan ti itatarubongna  iti pito a panawen. Umarngi iti dayta, “naipababa [ni Nabucodonosor] manipud iti trono ti pagarianna” idi pinagmauyong ni Jehova. (Daniel 5:20) Bale, daytoy ti nangbalbaliw iti puso ti ari manipud puso ti tao a nagbalin a puso ti toro. Ngem inreserba ti Dios ti trono ni Nabucodonosor para kenkuana agingga a naturpos ti pito a panawen. Bayat a ni Evil-Merodach ti mabalin a nagannong kas temporario a pangulo ti gobierno, nagserbi ni Daniel kas “agturay iti isuamin a masaksakupan a distrito ti Babilonia ken panguluen a prepekto kadagiti amin a masirib a tattao ti Babilonia.” Dagiti tallo a Hebreo a kakaduana nagtultuloyda a nangaywan kadagiti ganuat ti distrito. (Daniel 1:11-19; 2:48, 49; 3:30) Nagur-uray dagiti uppat a naidestiero agingga a naisubli ni Nabucodonosor iti tronona kas limpio ti utekna nga ari a naammuannan a “ti Kangatauan isu ti Agturay iti pagarian ti sangatauan, ket itedna dayta iti daydiay kayatna.”

PANNAKAISUBLI NI NABUCODONOSOR

19. Kalpasan nga insubli ni Jehova ti nakem ni Nabucodonosor, aniat’ nabigbig ti ari ti Babilonia?

¹⁹ Insubli ni Jehova ti nakem ni Nabucodonosor idi nalpas ti pito a panawen. Kas panangbigbigna iti Kangatuan a Dios, kinuna ti ari: “Iti ngudo dagiti aldaw siak, ni Nabucodonosor, intangadko dagiti matak sadi langit, ket ti bukodko a pannakaawat nangrugi nga agsubli kaniak; ket binenditok ti Kangatuan a mismo, ket indaydayawko ken intan-okko Daydiay sibibiag agingga iti tiempo a di nakedngan, agsipud ta ti panagturayna maysa a panagturay agingga iti tiempo a di nakedngan ket ti pagarianna agpaay iti kinapkaputotan. Ket amin dagiti agnanaed iti daga maibilbilangda a kas awan kapapay-anna, ket isu agar-aramid sigun iti bukodna a pagayatan iti tengnga ti buyot ti langlangit ken dagiti agnanaed iti daga. Ket awan makamedmed iti imana wenno makapagkuna kenkuana, ‘Ania ti inar-aramidmo?’” (Daniel 4:34, 35) Wen, nabigbig ni Nabucodonosor a ti Kangatuan talaga nga isut’ Soberano nga Agturay iti pagarian ti sangatauan.

20, 21. (a) Kasano a ti pannakawarwar dagiti metal a naibedbed iti puon ti natagtagainep a kayo adda pagpadaanda iti napasamak ken Nabucodonosor? (b) Aniat’ binigbig ni Nabucodonosor, ket daytoy kadi ti namagbalin kenkuana a managdaydayaw ken Jehova?

 ²⁰ Idi nagtugaw manen ni Nabucodonosor iti tronona, kasla naikkaten dagiti metal a nangbedbed iti puon daydi natagtagainep a kayo. Maipapan iti pannakaisublina, kinunana: “Iti isu met laeng a tiempo nangrugi nga agsubli kaniak ti mismo a pannakaawatko, ket ti mismo a kinatan-okko ken ti kinaraniagko nangrugi nga agsubli kaniak maipaay iti dayaw ti pagariak; ket uray dagiti nangato a naarian nga opisialko ken dagiti natan-okko rinugiandak a biroken a sigagagar, ket naipasdekak manen iti bukodko a pagarian, ket nainayon kaniak ti nalablabes a kinanaindaklan.” (Daniel 4:36) No adda man opisial ti palasio a nanglais idi iti nagmauyong nga ari, itan ‘binirokdan a sigagagar’ sa naan-anaydan a nagpasakup.

²¹ Anian a “pagilasinan ken datdatlag” ti inaramid ti Kangatuan a Dios! Saantay ngarud a pagsiddaawan idi kinuna ti naisublin nga ari ti Babilonia: “Itan siak, ni Nabucodonosor, idaydayawko ken itantandudok ken itantan-okko ti Ari ti langlangit, agsipud ta amin dagiti aramidna kinapudno ket ti daldalanna kinahustisia, ken agsipud ta kabaelanna nga ipababa dagidiay magmagna a sipapannakkel.” (Daniel 4:2, 37) Ngem, ti kasta a panangbigbig dina pinagbalin ni Nabucodonosor kas Gentil nga agdaydayaw ken Jehova.

ADDA KADI SEKULAR NGA EBIDENSIA?

22. Ania a sakit ti utek ti kuna dagiti dadduma a napasaran ni Nabucodonosor, ngem ania komat’ mabigbigtayo no maipapan iti gapu ti panagmauyongna?

²² Adda dagiti agkuna a lycanthropy ti pangawag iti panagmauyong ni Nabucodonosor. Kuna ti maysa a medikal a diksionario: “Ti LYCANTHROPY . . . manipud [lyʹkos], lupus, lobo; [anʹthro·pos], homo, tao. Daytoy ti naipanagan iti sakit dagiti tattao a mangipapan a mismo iti bagbagida a nagbalindan nga animal, ket tuladenda ti timek wenno  panagtaguob, ti itsura wenno ugali dayta nga animal. Masansan nga ipapan dagitoy nga indibidual a nagbalindan a lobo, aso wenno pusa; no dadduma kas maysa a toro, kas iti kaso ni Nabucodonosor.” (Dictionnaire des sciences médicales, par une société de médicins et de chirurgiens, Paris, 1818, Tomo 29, panid 246) Dagiti sintoma ti lycanthropy umarngi iti daydiay panagballa ni Nabucodonosor. Ngem gapu ta gapuanan ti Dios ti panagbagtitna, saan a masinunuo no ania dayta sigun kadagiti pagaammoda a sakit.

23. Ania a sekular a testimonia ti mabasatayo maipapan iti panagmauyong ni Nabucodonosor?

²³ Adu ti insitar ni eskolar John E. Goldingay a kapada ti panagmauyong ken pannakaisubli ni Nabucodonosor. Kas pagarigan, kinunana: “Adda pirsay ti teksto a cuneiform nga agparang a tuktukoyenna ti panagsakit ti isip ni Nabucodonosor, ken nalabit maipapan iti panangbaybay-a ken panangpanawna iti Babilonia.” Insitar ni Goldingay ti dokumento a naawagan “Job ti Babilonia” ket kunaenna a “paneknekanna dagiti pannusa ti Dios, panagsakit, pannakaibabain, panangbirok iti kaitarusan ti nakabutbuteng a tagtagainep, pannakapukan kas iti maysa a kayo, pannakaparuar, panagarab iti ruot, pannakapukaw iti pannakaawat, agbalin a kas baka, sinellep ni Marduk, dagiti kuko a naperdi, immatiddog a buok, ken nakawaran, sa kalpasanna naisubli sana indaydayaw ti dios.”

PITO A PANAWEN A MANGAPEKTAR KADATAYO

24. (a) Aniat’ iladladawan ti dakkel a natagtagainep a kayo? (b) Aniat’ nalapdan iti unos ti pito a panawen, ket kasano a naangay dayta?

²⁴ Kas inrepresentar ti dakkel a kayo, insimbolo ni Nabucodonosor ti sangalubongan a panagturay. Ngem laglagipenyo, ti kayo itakderanna ti panagturay ken kinasoberano a nadaydayag nga amang ngem iti ari ti Babilonia. Isimbolona ti sapasap a kinasoberano ni Jehova, “ti Ari ti langlangit,” nangnangruna no nainaig iti daga. Sakbay a dinadael dagiti taga Babilonia ti Jerusalem, ti pagarian a naisentro iti dayta a  siudad kabayatan ti panagtugaw ni David ken dagiti sunona iti “trono ni Jehova” ket inrepresentarna ti kinasoberano ti Dios no nainaig iti daga. (1 Cronicas 29:23) Ti Dios a mismo pinukanna ken binedbedanna dayta a kinasoberano idi 607 K.K.P. idi inusarna ni Nabucodonosor a nangdadael iti Jerusalem. Ti pannakaipakat ti nadibinuan a kinasoberano ditoy daga babaen ti pagarian iti linia ni David ket nalapdan iti pito a panawen. Kasanot’ kapaut dagitoy pito a panawen? Kaano a nangrugi dagitoy, ken aniat’ nangtanda ti panagpatinggada?

25, 26. (a) No iti kaso ni Nabucodonosor, kasanot’ kapaut ti “pito a panawen,” ken apay a kastat’ sungbatyo? (b) No iti dakdakkel a kaitungpalanna, kaano ken kasano a nangrugi ti “pito a panawen”?

²⁵ Kabayatan ti panagmauyong ni Nabucodonosor, “immatiddog ti mismo a buokna kas kadagiti dutdot ti agila, ken dagiti kukona kas kadagiti kuko dagiti tumatayab.” (Daniel 4:33) Napapaut daytoy ngem ti pito nga aldaw wenno pito a lawas. Dagiti dadduma a patarus kunada a “pito a panawen,” ken nagusarda kadagiti alternatibo a “naituding (piho) a pampanawen” wenno “periodo ti panawen.” (Daniel 4:16, 23, 25, 32) Adda bersion ti Kadaanan a Griego (Septuagint) a kunana “pito a tawen.” Ti “pito a panawen” ket imbilang ni Josephus a Judio a historiador idi umuna a siglo kas “pito a tawen.” (Antiquities of the Jews, Libro 10, Kapitulo 10, parapo 6) Ket adda dagiti eskolar iti Hebreo a minatmatanda dagitoy a “panawen” kas “tawen.” “Pito a tawen” ti patarus ti An American Translation, Today’s English Version, ken ti patarus ni James Moffatt.

²⁶ Nabatad, a ti “pito a panawen” ni Nabucodonosor saklawenna ti pito a tawtawen. Iti padto, ti maysa a tawen agpromedio iti 360 nga aldaw, wenno 12 a bulan a sag-30 nga aldaw. * (Idiligyo ti Apocalipsis 12:6, 14.) No kasta, ti “pito a  panawen” ti ari, wenno pito a tawen, ket 360 nga aldaw sa mamultiplikar iti 7, wenno 2,520 nga aldaw. Ngem daydiay ngay kangrunaan a kaitungpalan ti tagtagainepna? Ti propetiko a “pito a panawen” nagpaut iti at-atiddog ngem 2,520 nga aldaw. Impasimudaag daytoy ti sasao ni Jesus: “Ti Jerusalem ibaddebaddekto dagiti nasion, agingga a ti naituding a pampanawen dagiti nasion matungpalda.” (Lucas 21:24) Nangrugi dayta a ‘pannakaibaddebaddek’ idi 607 K.K.P. idi nadadael ti Jerusalem ken awanen ti mangiladawan a pagarian ti Dios sadi Juda. Kaano nga agngudo ti pannakaibaddebaddek? Inton “tiempo ti pannakaisubli dagiti amin a bambanag,” inton maiparangarang manen ti kinasoberano ti Dios ditoy daga baeten ti simboliko a Jerusalem, ti Pagarian ti Dios.—Aramid 3:21.

27. Apay a makunayo a ti “pito a panawen” a nangrugi idi 607 K.K.P. ket saan a nagngudo iti literal a 2,520 nga aldaw kalpasanna?

²⁷ No agbilangtayo iti 2,520 a literal nga aldaw manipud pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P., idanonnatay laeng dayta iti 600 K.K.P., tawen nga awanan Nainkasuratan a kaipapanan. Uray pay idi 537 K.K.P., idi simmublin idiay Juda dagiti nawayawayaan a Judio, saan pay la a naiparangarang ditoy daga ti kinasoberano ni Jehova. Ngamin, ni Zerubabel nga agtawid iti trono ni David ket saan a naaramid nga ari no di ket gobernador laeng ti Juda a probinsia ti Persia.

28. (a) Ania a pagalagadan ti masapul a mayaplikar iti 2,520 nga aldaw ti propetiko a “pito a panawen”? (b) Kasanot’ kapaut ti propetiko a “pito a panawen,” ket aniada a petsa ti panangrugi ken panagngudo dagita?

²⁸ Tangay propetiko ti “pito a panawen,” masapul nga iyaplikartayo iti 2,520 nga aldaw ti Nainkasuratan a pagalagadan: “Tunggal aldaw kabatoganna ti maysa a tawen.” Naipakat daytoy a pagalagadan iti padto maipapan iti pananglakub ti Babilonia iti Jerusalem. (Ezequiel 4:6, 7; idiligyo ti Numeros 14:34.) No kasta, ti “pito a panawen” a panangituray dagiti pannakabalin a Gentil ti daga a di singaen ti Pagarian ti Dios saklawenna ti 2,520 a tawen. Nangrugi daytoy iti pannakalangalang ti Juda ken Jerusalem idi maikapito a lunar a bulan  (Tishri 15) ti 607 K.K.P. (2 Ar-ari 25:8, 9, 25, 26) Mangrugi iti dayta a petsa agingga idi 1 K.K.P. adda 606 a tawen. Ti nabati pay a 1,914 a tawen dumanon agingga iti 1914 K.P. No kasta, ti “pito a panawen,” wenno 2,520 a tawen, nagngudo idi Tishri 15, wenno Oktubre 4/5, 1914 K.P.

29. Asino “daydiay kanunumuan iti sangatauan,” ket aniat’ inaramid ni Jehova tapno maisaadna iti trono?

²⁹ Iti dayta a tawen natungpalen “ti naituding a pampanawen dagiti nasion,” ket inteden ti Dios ti panagturay iti “daydiay kanunumuan iti sangatauan”—ni Jesu-Kristo—nga imbilang dagiti kabusorna kas makarimon nga urayda la nga inlansa. (Daniel 4:17) Tapno maitrono ti Mesianiko nga Ari, winarwar ni Jehova ti simboliko a landok ken gambang a naibedbed iti “puon” ti bukodna a kinasoberano. Impalubos ngaruden ti Kangatuan a Dios a tumarubo ti naarian a “saringit” iti dayta a mangiparangarang iti nadibinuan a kinasoberano nga agpaay iti daga baeten ti nailangitan a Pagarian iti ima ni Jesu-Kristo, ti kangrunaan nga Agtawid ken David. (Isaias 11:1, 2; Job 14:7-9; Ezequiel 21:27) Anian a yamantay ken Jehova gapu iti daytoy naragsak a nagbanagan ken iti panangibuksilna iti misterio ti dakkel a kayo!

[Footnote]

ANIA TI NAAWATANYO?

• Aniat’ isimbolo ti dakkel a kayo a natagtagainep ni Nabucodonosor?

• Aniat’ napasamak ken Nabucodonosor iti damo a kaitungpalan ti natagtagainepna a kayo?

• Kalpasan a natungpal ti tagtagainepna, aniat’ binigbig ni Nabucodonosor?

• No iti dakdakkel a kaitungpalan ti propetiko a natagtagainep a kayo, kasanot’ kapaut ti “pito a panawen,” ket kaanoda a nangrugi ken nagngudo?

[Salsaludsod]

 [Ladawan iti panid 83]

 [Ladawan iti panid 91]