Kauhanyo 17

Ku Ziba Ba Ba Li Balapeli Ba Niti mwa Nako ya Maungulo

1. Daniele kauhanyo 7 i bulela kuli kashawa ka batu ba ba fa nalela ne ka ka welwa ki lifi ze tuna mwa lizazi la luna?

KASHAWA ka batu ba ba fa nalela ka welwa ki twaniso ye tuna ya mubuso o m’ata mwa lifasi. Ba punyuha mo ne ba inezi mi mane ba cokoka—isi ka m’ata a bona kono kakuli Jehova Mulimu wa ba lata luli. Daniele kauhanyo 7 ne i polofitile lika zeo, ze ne ezahezi kwa makalelo a lilimo za mwanda wa bu 20. Kono ki bomañi bona batu bao? Kauhanyo ye swana ya Daniele ne ize ki “ba ba kenile ba Muambakani-ya-Pahami,” yena Jehova Mulimu. Hape ne i tungunyuzi kuli kwa nalulelule ni bona ba ka busa mwa Mubuso wa Mesiya!—Daniele 7:13, 14, 18, 21, 22, 25-27.

2. (a) Jehova u’ nga cwañi batoziwa, batanga ba hae? (b) Ne ku ka ba hande ku ezañi mwa linako ze?

² Ka mo ne lu itutezi mwa Daniele kauhanyo 11, mulena wa kwa Mutulo u ka wa lwa mafelelezo ha s’a bembile naha ya kwa moya ye mwa buiketo ya basepahali bao. (Daniele 11:45; mu bapanye Ezekiele 38:18-23.) Ee, Jehova u sileleza hahulu batoziwa ba hae ba ba sepahala. Samu 105:14, 15 i lu bulelela kuli: “[Jehova] a nyaza malena kabakala bona; a li: Si swali batoziwa ba ka, mu si ke mwa eza bapolofita ba ka maswe.” Kana ha mu lumeli kuli mwa linako ze tezi mifilifili ze, ne ku ka ba hande kuli “buñata bo butuna” ba swalisane hahulu luli ni ba ba kenile  bao? (Sinulo 7:9; Zakaria 8:23) Jesu Kreste n’a elelize ba ba swana sina lingu ku eza ona cwalo fela—ili ku swalisana ni batoziwa ba ba li banyani ba hae ba kwa moya ka ku ba tusa mwa musebezi wa bona.—Mateu 25:31-46; Magalata 3:29.

3. (a) Ki kabakalañi ha ku li t’ata ku fumana batoziwa, balutiwa ba Jesu ni ku zwelapili ku swalisana ni bona? (b) Daniele kauhanyo 12 i ka tusa cwañi mwa taba yeo?

³ Kono Sila sa Mulimu, yena Satani, s’a lwanisize hahulu batoziwa. U tisize bulapeli bwa buhata, mi u talize cwalo lifasi ka Bakreste ba buhata. Kabakaleo, batu ba bañata ba yembulukile. Ba bañwi ba ikutwa fela kuli ba ka shwa cwalo ba sa fumani ba bulapeli bwa niti. (Mateu 7:15, 21-23; Sinulo 12:9, 17) Nihaiba ba ba fumana “mutapinyana” ni ku swalisana ni ona ba lukela ku mbindana kuli ba zwelepili mwa tumelo, kakuli lifasi le ha li katali ku lika ku bulaya tumelo. (Luka 12:32) Mina bo? Kana se mu fumani “ba ba kenile ba Muambakani-ya-Pahami,” mi kana mwa swalisana ni bona? Kana mu na ni bupaki tota bwa kuli be mu fumani ki bona luli b’a ketile Mulimu? Bupaki b’o bwa kona ku tiisa tumelo ya mina. Hape bwa kona ku mi konisa ku tusa ba bañwi ku shungula lianganisi ya bulapeli ya lifasi la kacenu. Daniele kauhanyo 12 i tezi zibo yeo ye pilisa.

NDUNA YO MUTUNA WA EZA SE SIÑWI

4. (a) Daniele 12:1 i polofita lika lifi ze peli ze shutana ka za Mikaele? (b) Mwa Daniele, ku taluswañi hañata ha ku bulelwa kuli mubusi ‘u yemi’?

⁴ Daniele 12:1 i li: “Mwa linako zeo ku ka yema Mikaele, nduna yo mutuna, ya yemela sicaba sa henu.” Timana ye i polofita lika ze peli ze shutana ka za Mikaele: [1] kuli wa “yemela,” ili ku akaleza nto ye tanda nako ye ñwi; [2] kuli u “ka yema,” ili ku akaleza kezahalo ye ba teñi ku yona nako yeo. Lu bata pili ku ziba f’o Mikaele a “yemela sicaba”  sa habo Daniele. Mu hupule kuli Mikaele ki libizo l’a filwe Jesu h’a bulelwa ku ba Mubusi wa kwa lihalimu. Ku “yemela” kwa hae ko ku talusizwe ku lu hupuza mo pulelo yeo i itusiselizwe ko kuñwi mwa buka ya Daniele mwa puo mo ne i ñozwi lwa pili. Hañata i talusa kezo ya mulena, inge cwalo h’a kala ku busa.—Daniele 11:2-4, 7, 20, 21.

5, 6. (a) Mikaele u yemi mwa nako ifi? (b) Mikaele u “ka yema” lili, mi ili ka nzila ifi, mi ku ka ezahalañi kabakaleo?

⁵ Ku bonahala kuli lingeloi fa ne li talusa nako ye bulezwi ko kuñwi mwa bupolofita bwa Bibele. Jesu n’a i bizize ku “ba teñi” kwa hae (pa·rou·siʹa ka Sigerike), ha n’a ka ba Mulena kwa lihalimu. (Mateu 24:37-39, NW) Nako yeo hape i bizwa “mazazi a maungulelo,” “nako ya maungulo,” ni “nako ya mafelelezo.” (2 Timotea 3:1; Daniele 12:4, 9) Ya samba ku kalela nako yeo ka 1914, Mikaele a se a yemezi ka ku ba Mulena kwa lihalimu.—Mu bapanye Isaya 11:10; Sinulo 12:7-9.

⁶ Kono Mikaele u “ka yema” lili? F’o kih’a ka yema kuli a eze nto ye ñwi ye ipitezi. Jesu u ka eza cwalo kwapili. Sinulo 19:11-16 i talusa cimo Jesu a li Mulena Mesiya ya m’ata ya zulami pizi kwapil’a mpi ya mangeloi mi inz’a simeha lila za Mulimu. Daniele 12:1 i zwelapili kuli: “Linako zeo ikaba linako za ñalelwa, ze ka eza kuli, samba ku ba, ha ku si ka bonwa nako ye cwalo mwa macaba.” Ka ku ba yena Muatuli yo Mutuna y’a ketilwe ki Jehova, Kreste u ka felisa muinelo kaufela wa linto o maswe ka nako ya ‘ñalelwa ye tuna’ ye bulezwi cimo.—Mateu 24:21; Jeremia 25:33; 2 Matesalonika 1:6-8; Sinulo 7:14; 16:14, 16.

7. (a) Basepahali bote ba na ni sepo mañi mwa “linako za ñalelwa” ze sa taha? (b) Buka ya Jehova ki nto mañi, mi ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku ñolwa mwateñi?

⁷ Ku ka ezahalañi ku ba ba bonisa tumelo ka nako ye sosobanisa yeo? Daniele n’a bulelezwi hape kuli: “Mwa linako zeo, mutu kaufela wa mwa sicaba sa henu ya ka  fumanwa a ñozwi mwa buka, u ka piliswa.” (Mu bapanye Luka 21:34-36.) Buka yeo ki nto mañi? Ka mutomo, ki kupuzo ya Jehova Mulimu ya ba ba eza tato ya hae. (Malaki 3:16; Maheberu 6:10) Ba ba ñozwi mwa buka ya bupilo yeo ba silelelizwe hande ku fita bafi kamba bafi mwa lifasi, kakuli ba silelezwa ki Mulimu. Kolofalo ifi kamba ifi y’e ba tahela ya kona ku foliswa, mi i ka foliswa. Lifu niha li ba bitula “linako za ñalelwa” zeo li si ka taha kale, ba mwa munahano wa Jehova o sa imelwi. U ka ba hupula mi ni ku ba zusa ka nako ya Puso ya Jesu Kreste ya Lilimo ze Sikiti.—Likezo 24:15; Sinulo 20:4-6.

BA BA KENILE BA “ZUHA”

8. Daniele 12:2 i sepisañi ze munati?

⁸ Sepo ya zuho ya omba-omba luli. Daniele 12:2 i bulela ka za yona, kuli: “Ku ba ba lobezi mwa liluli la lifasi, ba bañata ba ka zuha; ba bañwi ba zuhele bupilo bwa kamita, ba bañwi ba zuhele maswabi ni ku nyazisezwa ko ku sa feli.” (Mu bapanye Isaya 26:19.) Manzwi ao a lu hupuza sepiso ya Jesu Kreste ye nyangumuna ya za zuho ya nañungelele. (Joani 5:28, 29) Ki sepo kwa munati! Mu nahane fela balikani ni bahabo luna ba ba lateha—ba ba itobalezi cwale—ha ba ka fiwa kolo ya ku pila hape kwapili! Kono sepiso yeo ye mwa buka ya Daniele sihulu i talusa zuho ya mufuta u sili—ili ye se ezahalile kale. Ku kona ku ba cwañi cwalo?

9. (a) Ki kabakalañi ha ku swanezi ku libelela kuli Daniele 12:2 ne i ka talelezwa mwa mazazi a maungulo? (b) Bupolofita b’o bu talusa zuho ye cwañi, mi lu ziba cwañi?

⁹ Mu nyakisise ze bulelwa. Ka mo se lu bonezi, timana ya pili ya kauhanyo 12 i talusa mafelelezo a muinelo wa linto wo mi ni nako kaufela y’a tanda mazazi a maungulo. Mane, buñata bwa kauhanyo ye bu talelezwa mwa nako ya maungulo, isiñi mwa paradaisi ya fa lifasi ye sa taha. Kana se ku bile ni zuho mwa nako yeo? Muapositola Paulusi  n’a ñozi kuli “be ili ba Kreste” ba ka zuha “mwa nako ya ku ba teñi kwa hae.” (NW) Kono ba ba zusezwa ku y’o pila kwa lihalimu ba zuswa ba li “ba ba sa boli.” (1 Makorinte 15:23, 52) Ha ba zuheli “maswabi ni ku nyazisezwa ko ku sa feli,” ko i polofita Daniele 12:2. Kana ku na ni zuho i sili nji? Bibele fokuñwi i talusanga zuho ya kwa moya. Ka mutala, Ezekiele ni Sinulo li na ni litimana za bupolofita ze talusa kutiso, kamba zuho ya kwa moya.—Ezekiele 37:1-14; Sinulo 11:3, 7, 11.

10. (a) Bomasiyaleti ba batoziwa ne ba zusizwe mwa nako ya maungulo ka kutwisiso ifi? (b) Kono ba bañwi ba batoziwa be ne ba zusizwe ne ba zuhezi cwañi “maswabi ni ku nyazisezwa ko ku sa feli”?

¹⁰ Kana batoziwa ili batanga ba Mulimu se ba zusizwe cwalo kwa moya mwa nako ya maungulo? Ee! Kwa izibelwa hande kuli ka 1918, kashawa ka bomasiyaleti ba Bakreste ba ba sepahala ne ba wezwi ki twaniso ye lunya ye ne shandauzi bukombwa bwa bona. Mi ka ku komokisa, ba zuha kwa moya ka 1919. Litaba zeo li lumelelana ni taluso ya zuho ye polofitilwe kwa Daniele 12:2. Ba bañwi ne ba tilo “zuha” kwa moya ka nako yeo ni hasamulaho. Kono ka bumai, haki bote be ne ba zwezipili ku pila kwa moya. Be ne ba zusizwe ili bao hasamulaho ne ba iketezi ku yaya Mulena Mesiya ni ku yubeka sebelezo ya Mulimu ne ba ipatiselize “maswabi ni ku nyazisezwa ko ku sa feli” ko ku talusizwe kwa Daniele 12:2. (Maheberu 6:4-6) Nihakulicwalo, batoziwa ba ba sepahala, ka ku itusisa hande zuho ya bona ya kwa moya, ne ba yemezi ka busepahali Mulena Mesiya. Kwa nalulelule, busepahali bwa bona bu ka isa kwa “bupilo bwa kamita,” ka mo bu bulelela bupolofita. Kacenu, tundamo ya bona ya ku pila kwa moya niha ba lwaniswa i lu tusa ku ba ziba.

BA “BENYA SINA LINALELI”

11. Ki bomañi “ba ba butali” kacenu, mi ba benya cwañi sina linaleli?

¹¹ Litimana ze peli ze tatama za Daniele kauhanyo 12 li  sa lu tusa ku ziba ba ba li “ba ba kenile ba Muambakani-ya-Pahami.” Mwa timana 3, lingeloi li bulelela Daniele kuli: “Ba ba butali ba ka benya inge liseli la lihalimu; mi ba ba sikululezi ba bañata kwa ku luka, ba ka benya sina linaleli, kamita ni ku ya ku ile.” Ki bomañi “ba ba butali” kacenu? Bupaki bu bonisa kuli isali “ba ba kenile ba Muambakani-ya-Pahami” bao. Ki bomasiyaleti fela ba batoziwa ba ba sepahala be ne ba bile ni butali bwa ku lemuha kuli Mikaele, yena Nduna yo Mutuna, n’a bile Mulena ka 1914. Ka ku luta liniti ze cwalo—ni ka ku pila ka muzamao wa bona wa Sikreste—se ba bile ba ba “benya sina mamonyi” mwa lifasi le, le li fifalile kwa moya. (Mafilipi 2:15; Joani 8:12) Jesu n’a polofitile ka za bona kuli: “Ka nako yeo, ba ba lukile ba ka benya sina lizazi mwa mubuso wa Ndat’a bona.”—Mateu 13:43.

12. (a) Mwa nako ya maungulo, batoziwa ba se ba “sikululezi ba bañata kwa ku luka” kamukwaufi? (b) Batoziwa ba ka sikululela cwañi ba bañata kwa ku luka ni ku “benya sina linaleli” ka nako ya Puso ya Kreste ya Lilimo ze Sikiti?

¹² Daniele 12:3 mane i lu bulelela ni musebezi o ne ba ka tandanisa Bakreste ba batoziwa bao mwa nako ya maungulo. Ne ba ka na ba ‘sikululela ba bañata kwa ku luka.’ Bomasiyaleti ba batoziwa ne ba kalile ku kunga be ne ba siyezi kwa bacasanda ni Kreste ba 144,000. (Maroma 8:16, 17; Sinulo 7:3, 4) Musebezi wo ha n’o kwazizwe—ka mo ku bonahalela ili fahal’a ma-1930—ba kala ku kubukanya “buñata bo butuna” ba “lingu ze ñwi.” (Sinulo 7:9; Joani 10:16) Ni bona bao ba bonisa tumelo mwa sitabelo sa tiululo sa Jesu Kreste. Kabakaleo, ba kenile ku Jehova. Bona bao be se ba eza bolule-lule kacenu ba nyolelwa hahulu ku punyuha sinyeho ye taha ya lifasi le li maswe le. Ka nako ya Puso ya Kreste ya Lilimo ze Sikiti, Jesu ni malena ili baprisita ba bañwi b’a 144,000 ba ka kayeka batu ba ba utwa fa lifasi lituso kaufela za tiululo, ili ku tusa bote ba  ba bonisa tumelo ku zwisa tutiba kaufela twa sibi se si hozizwe ku Adama. (2 Pitrosi 3:13; Sinulo 7:13, 14; 20:5, 6) Ka nako yeo, batoziwa ba ka abana ka ku tala luli mwa ku ‘sikululela ba bañata kwa ku luka’ mi ba ka “benya sina linaleli” mwa lihalimu. Kana mwa itebuha hahulu sepo ya ku pila fa lifasi ha li ka buswa ki mulonga wa kwa lihalimu o munde-nde wa Kreste ni b’a busa ni bona? Ki tohonolo hakalo ku kutaza ni “ba ba kenile” taba ye nde ye ya Mubuso wa Mulimu!—Mateu 24:14.

BA “MATELA KAFA NI KAFA”

13. Litaba za buka ya Daniele ne li tiisizwe ka liswayo ni ku patiwa ka kutwisiso ifi?

¹³ Taba ya lingeloi ku Daniele, ye ne kalezi kwa Daniele 10:20, cwale i fela ka manzwi a susueza a’ li: “Wena Daniele, u pate litaba zeo, mi u tiise buka yeo ka liswayo, ku isa mane fa nako ya maungulo. Ba bañata ba ka be ba matela kafa ni kafa, mi zibo i ka ekezeha.” (Daniele 12:4) Buñata bwa za n’a buyelezwi Daniele ku ñola luli ne li patilwe ni ku tiiswa ka liswayo, kakuli ne ku si na ya n’a kona ku li utwisisa. Mbali Daniele ka sibili n’a tilo ñola kuli: “Na, Daniele, na utwa, kono na tokwa ku utwiseza hande.” (Daniele 12:8) Buka ya Daniele ne i bile ye patilwe cwalo ka lilimo ze mianda-nda. Kacenu bo?

14. (a) Mwa “nako ya maungulo,” ki bomañi ba ba ‘matezi kafa ni kafa,’ mi ba matezi kai? (b) Ki bufi bupaki bo bu bonisa kuli Jehova u fuyauzi ku ‘mata-mata’ k’o?

¹⁴ Lu litohonolo ku pila mwa “nako ya maungulo” ye polofitilwe mwa buka ya Daniele. Ka mo ne ku polofitezwi, basepahali ba bañata ba se ba ‘matezi kafa ni kafa’ mwa Linzwi la Mulimu. Kwa ba cwañi? Ka mbuyoti ya Jehova, zibo ya luli i atile. Lipaki za Jehova ba batoziwa ba ba sepahala ba kapwekilwe kutwisiso y’e ba tusize ku utwisisa kuli Mwan’a mutu n’a bile Mulena ka 1914, ku ziba ze li yemela libatana ze mwa bupolofita bwa Daniele,  ku lemusa za “ze masila ze sinya”—mi yeo ki mitala i sikai fela. (Daniele 11:31) Buñata bwa zibo yeo ki bo buñwi bwa lika ze paka ba ba li “ba ba kenile ba Muambakani-ya-Pahami.” Kono Daniele n’a filwe bupaki bo buñwi.

BA “LOBEHA KU FELELEZA”

15. Lingeloi cwale li buza puzo ifi, mi puzo yeo i kana ya lu hupulisa bomañi?

¹⁵ Lu hupule kuli Daniele n’a amuhezi litaba za mangeloi zeo inz’a li fa likamba la “nuka ye tuna” ya Hidekele, ye bizwanga Tigris fokuñwi. (Daniele 10:4) Fateñi cwale u bona libupiwa za singeloi ze talu mi u li: “Cwale na Daniele, ha ni talima, na bona batu ba babeli ba ba yemi, yo muñwi mwa buse bwa kwanu bwa nuka, yo muñwi mwa buse bwani. Yo muñwi a buza mutu ya apezi liapalo za line, ya yemi mwa mbyumbyulu fahalimu a mezi a nuka, a li: Kuli litaba ze komokisa zeo li ezahale, ku ka nga nako ye kuma kai?” (Daniele 12:5, 6) Puzo yeo ye ne li buzize lingeloi i kana ya lu hupulisa hape “ba ba kenile ba Muambakani-ya-Pahami.” Kwa makalelo a “nako ya maungulo,” ka 1914, ne ba isize hahulu pilu kwa puzo ya za nako ye n’e ka fita pili lisepiso za Mulimu li si ka talelezwa kale. Kalabo ya puzo yeo i bonisa kuli bupolofita b’o bu ama bona.

16. Lingeloi li polofitañi, mi li koñomeka cwañi kuli zeo li ka talelezwa luli?

¹⁶ Taba ya Daniele i zwelapili kuli: “Cwale na utwa mutu ya apezi liapalo za line, ya yemi fahalimu a mezi a nuka, h’a yemiseza lizoho la hae la bulyo, ni lizoho la hae la nzohoto mwahalimu, a tapanya ka Ya-Pila kamita ni mita, a li: Ku siyezi nako i li ñwi, ni linako, ni fahali a nako. Mi mata a sicaba se si kenile a man’o lobeha ku feleleza, litaba zeo kaufela li ka felelela.” (Daniele 12:7) Taba yeo ki ye tuna. Lingeloi li konka ka ku yemisa mazoho a mabeli, mwendi ilikuli kezo yeo i bonwe ki mangeloi a mabeli a’ kwa maneku  a mabeli a nuka ye atami yeo. Li koñomeka cwalo kuli bupolofita b’o bu ka talelezwa luli. Kono linako zeo li ba lili? Kalabo haki ye t’ata ka mo mu kana mwa nahanela.

17. (a) Bupolofita bwa Daniele 7:25, Daniele 12:7, ni Sinulo 11:3, 7, 9 bu swana cwañi? (b) Linako ze talu ni licika li kuma kai?

¹⁷ Bupolofita b’o bu swana hahulu ni bupolofita bo buñwi bo bubeli. Bwa pili, bo ne lu nyakisisize mwa Kauhanyo 9 ya hatiso ye, bu kwa Daniele 7:25; bo buñwi bu kwa Sinulo 11:3, 7, 9. Mu lemuhe ze ñwi ku ze swana. Bote bu talelezwa mwa nako ya maungulo. Sibeli sa bupolofita b’o bu ama batanga ba Mulimu ba ba kenile, ili ku ba talusa inze ba nyandiswa mi mane ba lilimala hanyinyani mwa bukutazi bwa bona. Sibeli sa bupolofita b’o bu bonisa kuli batanga ba Mulimu ba zuha ni ku kutela musebezi wa bona, ili ku tula ba ba ba nyandisa. Mi bupolofita bo buñwi ni bo buñwi bu bulela fo i kuma nako yeo ye ba kandauka ba ba kenile. Sibeli sa bupolofita bo bu mwa Daniele (7:25 ni 12:7) b’o bu bulela za ‘nako i liñwi, linako, ni licika la nako.’ Bocaziba ka nañungelele ba nga kuli zeo ki linako ze talu ni licika. Sinulo i bulela nako ye swana ku ba likweli ze 42, kamba mazazi a 1,260. (Sinulo 11:2, 3) Litaba zeo li bonisa kuli linako ze talu ni licika ze bulezwi mwa Daniele ki lilimo ze talu ni licika mi silimo ni silimo si na ni mazazi a 360. Kono mazazi a 1,260 ao n’a kalile lili?

18. (a) Daniele 12:7 i bonisa kuli ne ku ka ezahalañi kwa mafelelezo a mazazi a 1,260? (b) “Mata a sicaba se si kenile” n’a lobehile lili kwa nalulelule, mi n’a lobehile cwañi? (c) Mazazi a 1,260 n’a kalile lili, mi batoziwa ne ba ‘polofitile cwañi ba apezi masila a saka’ ka nako yeo?

¹⁸ Bupolofita b’o bu bonisa hande fa n’a ka felela mazazi a 1,260 ao—f’o “mata a sicaba se si kenile a man’o lobeha ku feleleza.” Fahal’a 1918, lilama ba ba zibahala ba Watch Tower Bible and Tract Society, ni J. F. Rutherford,  prezidenti wa yona, ne ba tamilwe litaba za buhata, ba atulelwa ku y’o cokola mwa tolongo, mi ba tamiwa. Ba ba kenile ba Mulimu kaniti ne ba iponezi musebezi wa bona ha u “lobeha ku feleleza,” m’ata a bona h’a lobeha. Ku bala lilimo ze talu ni licika, ku kala fahal’a 1918, ku lu fa mafelelezo a 1914. Ka nako yeo, kashawa ka batoziwa ne ka itukiseza nyandiso ye buhali. Ndwa ya Lifasi ya I ne s’e kalile, mi kanyezo ya musebezi wa bona n’e ekezeha. Mane, ka 1915, liñolo la bona la silimo ne li tomile fa puzo yeo Kreste n’a buzize balutiwa ba hae, ye li: “Kikuli mwa kona ku nwela mwa sinwiso sa ka?” (Mateu 20:22, King James Version) Ka mo n’e polofitezi Sinulo 11:3, mazazi a 1,260 a n’a latelezi n’a tomohisize lipilu za batoziwa—ne ku swana fela inge kuli ne ba polofita ba apezi masila a saka. Nyandiso ya ekezeha. Ba bañwi ku bona ba tamiwa, ba bañwi ba shupiwa ki liweleya, mi ba bañwi ba tukufazwa. Ba bañata ne ba nyefisizwe ki lifu la prezidenti wa pili wa Sosaiti, yena C. T. Russell, ka 1916. Kono ne ku ka ezahalañi nako ye maswe yeo ha ne i ka fela ka ku bulawa kwa ba ba kenile bao ku za ku ba kopano ya bakutazi?

19. Bupolofita bwa Sinulo kauhanyo 11 bu lu kolwisa cwañi kuli batoziwa ne ba si ke ba ulumana ka nako ye telele?

¹⁹ Bupolofita bo bu zamaelela ni b’o, bo bu kwa Sinulo 11:3, 9, 11 bu bonisa kuli ‘lipaki ze peli’ ha se li bulailwe, li itobalela ka nakonyana—ili mazazi a malalu ni licika—ku fitela li zuha. Ka ku swana, bupolofita bwa Daniele kauhanyo 12 bu bonisa kuli ba ba kenile ne ba si ke ba kutumana fela kono ne ba sa libelezwi ki musebezi o mutuna.

BA ‘TAPISWA, KU SWEUFAZWA, NI KU KENISWA’

20. Daniele 12:10 i li batoziwa ne ba ka fuyaulwa cwañi hamulaho wa ku kandauka?

²⁰ Ka mo ne lu bonezi pili, Daniele n’a ñozi lika ze a sa li utwisisi. Niteñi, n’a kana a ipuzize ka za haiba ba ba kenile  ne ba ka yundiswa ki banyandisi ba bona, kakuli n’a buzize kuli, “Litaba zeo kaufela li isa kai?” Lingeloi la alaba, la li: “U zamaye Daniele, kakuli litaba zeo li siyala li patilwe, li tiisizwe ka liswayo ku isa nako ya mafelelezo. Ba bañata ba ka tapiswa, ba fetuhe ba basweu, ba keniswe; haili ba ba maswe, ba ka zwelapili mwa bumaswe bwa bona, ku si na ya ka ba ni ngana ya ku utwiseza. Kono ba ba butali bona ba ka utwiseza.” (Daniele 12:8-10) Ba ba kenile ne ba na ni sepo ye nde! Ku fita ku yundiswa, ne ba ka sweufazwa, ili ku ba ni tohonolo ya ku ba ba ba kenile fapil’a Jehova Mulimu. (Malaki 3:1-3) Kutwisiso ya bona ya lika za kwa moya neikaba tusa ku ba ba ba kenile ku Mulimu. Kono ba ba maswe ne ba ka hana ku utwisisa za kwa moya. Kono zeo kaufela ne li ka ba lili?

21. (a) Nako ye bulezwi kwa Daniele 12:11 ne i ka kala ha ne ku ka ezahala lifi? (b) “Sitabelo sa kazazi ni zazi” ne liñi, mi ne si zwisizwe lili? (Mu bone kakwenda fa likepe 298.)

²¹ Daniele n’a bulelezwi kuli: “Ku kala fa nako ya sitabelo sa kazazi ni zazi ha si ka feliswa, mi ku bewe ze masila ze shandaula, ku ka fita mazazi a’ eza 1,290.” Kacwalo nako yeo n’e ka kala ha ne ku ka ezahala lika ze ñwi. “Sitabelo sa kazazi ni zazi” ne si ka feliswa. (Daniele 12:11) Lingeloi ne li talusa sitabelo sifi? Isiñi matabelo a lifolofolo a n’a fiwa mwa tempele ifi kamba ifi ya fa lifasi. Nihaiba tempele ye ne kile ya ba mwa Jerusalema ne li “siswaniso fela sa Sa niti”—ili tempele ya kwa moya ye tuna ya Jehova, ye ne tomilwe Kreste ha n’a bile Muprisita wa yona yo Muhulu ka 29 C.E.! Mwa tempele yeo ya kwa moya, ye yemela tukiso ya Mulimu ya bulapeli bo bu kenile, ha ku tokwahali matabelo a libi a’ sa feli, kakuli “Kreste [n’a] itahisize hañwi ka sitabelo, ku lwala libi za ba bañata.” (Maheberu 9:24-28) Nihakulicwalo, Bakreste ba niti kaufela ba fanga matabelo mwa tempele yeo. Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Ka Jesu, lu tiseze Mulimu sitabelo sa milumbeko,  kikuli bupaki bo bu zwa mwa milomo ye lumba Libizo la hae.” (Maheberu 13:15) Kacwalo kezahalo ya pili yeo ye ne polofitilwe—kona ku zwiswa kwa “sitabelo sa kazazi ni zazi”—ne ku ezahezi fahal’a 1918 musebezi wa bukutazi ha n’o lilimalizwe hanyinyani.

22. (a) “Ze masila” ze shandaula ki lika mañi, mi ne li tomilwe lili? (b) Nako ye bulezwi kwa Daniele 12:11 ne kalile lili, mi ne felile lili?

²² Kono ku cwañi ka za kezahalo ya bubeli—ili ‘ku beiwa,’ kamba ku tomiwa, kwa “ze masila ze shandaula”? Ka mo ne lu bonezi ha ne lu nyakisisa Daniele 11:31, ze masila zeo ne li Kopano ya League pili mi hamulaho ne i tumukile i li Kopano ya ba Macaba. Sibeli sa likopano zeo li masila kakuli li shaezwi ku ba zona fela ze kona ku tahisa kozo fa lifasi. Kacwalo, ku ba bañata, likopano zeo li  yola Mubuso wa Mulimu! Kopano ya League ne i akalelizwe ka mulao ka January ya 1919. Kacwalo, likezahalo ze bulezwi kwa Daniele 12:11 ne li talelelizwe ka nako yeo. Kabakaleo, mazazi a’ 1,290 n’a kalezi kwa makalelo a 1919 ku t’o fita mbumbi ya maliha (kwa Siemba sa kwa Mutulo sa lifasi) ya 1922.

23. Ba ba kenile ba Mulimu ne ba ezize cwañi zwelopili ye ne isa kwa ku ba ba ba tapisizwe mazazi a 1,290 a’ bulezwi mwa Daniele kauhanyo 12 ha n’a nz’a fita?

²³ Ka nako yeo, kana ba ba kenile ne ba ezize zwelopili ye isa kwa ku ba ba ba sweufalizwe ni ku tapiswa fapil’a Mulimu? Ee! Ka March ya 1919, prezidenti wa Watch Tower Society ni ba n’a swalisana ni bona ne ba lukuluzwi mwa tolongo. Hasamulaho, ba lukululwa kwa litaba za buhata ze ne ba tamilwe. Ka ku bona kuli musebezi wa bona n’o si ka fela, ba pateha honaf’o, ba lukisa mukopano mwa September 1919. Ka silimo se si swana, magazini ye zamaelela ni Tora ya ku Libelela ya hasanywa lwa pili. Magazini ye ne bizwanga The Golden Age pili (Awake! cwale), kamita i swalisani ni Tora ya ku Libelela mwa ku patulula ka bundume bumaswe bwa lifasi le ni ku tusa sicaba sa Mulimu ku zwelapili ku ba se si kenile. Kwa mafelelezo a mazazi a 1,290 a n’a bulezwi, ba ba kenile ne se ba ezize zwelopili luli ya ku ba ba ba tapisizwe ili ba ba zusizwe. Ka September ya 1922, ibat’o ba fo ne i felezi nako yeo, ba eza mukopano o ipitezi kwa Cedar Point, kwa Ohio, mwa U.S.A. N’o tusize hahulu ku za ku kutaza. Niteñi, zwelopili ne i sa tokwahala. Yeo ne ezahezi ka nako ye ipitezi ye tatama.

MBUYOTI KU BA BA KENILE

24, 25. (a) Ki ifi nako ye bulezwi kwa Daniele 12:12, mi ku bonahala kuli ne kalile lili ni ku fela lili? (b) Bomasiyaleti ba batoziwa ne ba li cwañi kwa moya kwa makalelo a mazazi a 1,335?

²⁴ Lingeloi la Jehova li feza bupolofita bwa lona ka za ba  ba kenile ka manzwi a: “Mbuyoti ki ya mutu ya libelela, mane a y’o fita fa mazazi ao a’ eza 1,335.” (Daniele 12:12) Lingeloi ha li talusi fo i kalela nako yeo kamba fo i felela. Ze ezahezi li akaleza kuli n’e kalile hamulaho fela wa nako ya bubeli yani. Haiba ku cwalo, u zibe ne kalezi kwa mafelelezo a mbumbi ya 1922 ku isa mafelelezo a maliha a mbumbi ya 1926 (kwa Siemba sa kwa Mutulo sa lifasi). Kana ba ba kenile ne ba bile ni mbuyoti kwa mafelelezo a nako yeo? Ee, ne ba bile ni yona ka linzila za kwa moya ze butokwa.

²⁵ Nihaiba hamulaho wa mukopano wa mwa 1922 (o bonisizwe fa likepe 302), ba bañwi ku ba ba kenile ba Mulimu ne ba sa ikumbuta za kwamulaho. Libuka ze mutomo ze ne itutiwa kwa mikopano ya bona ne isali Bibele ni livolyumu za Studies in the Scriptures, ze ne ñozwi ki C. T. Russell. Ka nako yeo, ne ku bile ni muhupulo o tumile wa kuli ka 1925 zuho ne i ka kala ni kuli lifasi ne li ka fetuha Paradaisi. Kabakaleo, ba bañata ne ba sebeza inze ba hupula silimo seo. Kabakala muikuhumuso, ba bañwi ne ba hanile ku eza musebezi wa ku kutaza nyangela. Muinelo w’o n’o zwafisa.

26. Mazazi a 1,335 ha n’a nz’a ya, muinelo wa kwa moya wa batoziwa n’o cincize cwañi?

²⁶ Kono mazazi a 1,335 ha n’a nz’a ya, zeo kaufela za kala ku cinca. Bukutazi bwa koñomekwa, mi litukiso za kamita za kuli mañi ni mañi a abane mwa bukombwa bwa mwa simu za tomwa. Mikopano ne i tomahanyizwe kuli ku itutiwe The Watch Tower viki ni viki. Musulo wa March 1, 1925, n’o bile ni taba ye tuna ye li “Birth of the Nation” [Ku Pepwa kwa Sicaba], ye ne tusize sicaba sa Mulimu ku utwisisa ka ku tala ze ne ezahalile ka 1914 ku isa 1919. Hamulaho wa 1925, ba ba kenile ne ba tuhezi mubonelo  wa ku sebeleza Mulimu inze ba tomile nako ya makutelakaufi. Kono ku bonisa bukeni bwa libizo la Jehova kwa ba kona kwa butokwa. Niti ye butokwa hahulu yeo ne i koñomekilwe ku fita haisali mwa taba ya mwa The Watch Tower ya January 1, 1926, ye li, “Who Will Honor Jehovah?” [Ki Mañi Y’a Ka Bubeka Jehova?] Kwa mukopano wa mwa May ya 1926, buka ye bizwa Deliverance [Punyuho] ya zwiswa. (Mu bone likepe 302.) Yeo ne li ya pili kwa libuka ze nca ze tatamani ze ne lukiselizwe ku yola za Studies in the Scriptures. Ba ba kenile ne ba lisezi ku ikumbuta za kwamulaho. Ne ba libelela ka buikolwiso za kwapili ni musebezi o n’o sa taha. Ka mo ne ku polofitezwi, ba ba kenile ne ba bile ni mbuyoti kwa mafelelezo a mazazi a 1,335.

27. Tatubisiso ye kuswani ya Daniele kauhanyo 12 i lu tusa cwañi ku ziba ba ba li batoziwa ba Jehova fo ku si na likañi?

²⁷ Ki niti, haki bote be ne ba tiyezi linako za licinceho zeo. Ku si na kakanyo ki lona libaka lingeloi ha ne li koñomekile butokwa bwa ku “libelela.” Be ne ba bile ni tundamo ni ku libelela ne ba fuyauzwi luli. Tatubisiso ye kuswani ya Daniele kauhanyo 12 i bonisa hande seo. Ka mo ne ku polofitezwi, batoziwa ne ba zusizwe kwa moya. Ne ba filwe kutwisiso ye tibile ya Linzwi la Mulimu, kakuli ne ba filwe ku “matela kafa ni kafa” ku lona mi, ka ketelelo ya moya o kenile, ni ku shitula likunutu za kale-kale. Jehova n’a ba tapisize ni ku ba benyisa kwa moya, inge linaleli. Kacwalo, ba tusa ba bañata ku ba ba ba lukile ku Jehova Mulimu.

28, 29. Lu swanela ku eza katulo mañi “nako ya maungulo” ha i nze i ya i fela?

²⁸ Bupaki bwa bupolofita b’o kaufela bu bonisa ba ba li “ba ba kenile ba Muambakani-ya-Pahami,” mi ha ku na ya kona ku ipumisa kuli u palezwi ku ba ziba ni ku swalisana ni bona. Limbuyoti ze makaza li libelezi buñata bo butuna, ba ba sebeleza Jehova hamoho ni batoziwa ba ba nze  ba fukuzeha bao. Kaufel’a luna lu lukela ku libelela talelezo ya lisepiso za Mulimu. (Habakuki 2:3) Mwa lizazi la luna, Mikaele, yena Nduna yo Mutuna, a se a yemezi sicaba sa Mulimu ka lilimo-limo. Honafa, u ka eza se siñwi ka ku ba yena y’a ketilwe ki Mulimu kuli a felise muinelo wo wa linto. H’a ka eza cwalo, za luna li ka ba cwañi?

²⁹ Kalabo ya puzo yeo i ka itinga ka za haiba lu keta ku pila ka busepahali cwale. Kuli lu tiise katulo ya luna ya ku eza cwalo “nako ya maungulo” ha i nze i ya i fela, ha lu nyakisiseñi timana ya mafelelezo ya buka ya Daniele. Nyakisiso yeo mwa kauhanyo ye tatama i ka lu tusa ku bona m’o Daniele n’a sebelelize Mulimu wa hae ni mw’a ka Mu sebeleza kwapili.

MU ITUTILEÑI?

• Ki lili f’a “yemela” Mikaele, u “ka yema” cwañi, mi ili lili?

• Daniele 12:2 i talusa zuho ye cwañi?

• Ki lifi linako fa n’a bezi makalelo ni mafelelezo a

linako ze talu ni licika ze bulezwi kwa Daniele 12:7?

mazazi a 1,290 a bulezwi kwa Daniele 12:11?

mazazi a 1,335 a polofitilwe kwa Daniele 12:12?

• Ku isa pilu kwa Daniele kauhanyo 12 ku lu tusa cwañi ku ziba ba ba li balapeli ba Jehova ba niti?

[Lipuzo za Tuto]

[Mbokisi fa likepe 298]

KU ZWISWA KWA SITABELO SA KAZAZI NI ZAZI

Mwa buka ya Daniele, pulelo ye li “sitabelo sa kazazi ni zazi” i bulezwi haketalizoho. I talusa sitabelo sa milumbeko—“kikuli bupaki bo bu zwa mwa milomo”—se si fiwanga Jehova Mulimu kamita ki batanga ba hae. (Maheberu 13:15) Ku zwiswa kwa sona ko ku polofitilwe ku bulezwi kwa Daniele 8:11, 11:31, ni 12:11.

Mwahal’a nako ya lindwa za lifasi ze peli, sicaba sa Jehova ne ba nyandisizwe maswe mwa likalulo ze ne zamaiswa ki “mulena wa kwa Mutulo” ni “mulena wa kwa Mboela.” (Daniele 11:14, 15) “Sitabelo sa kazazi ni zazi” ne si zwisizwe Ndwa ya Lifasi ya I ha ne i ya i fela, bukutazi ha ne bu batil’o feliselezwa fahal’a 1918. (Daniele 12:7) Ka nako ya Ndwa ya Lifasi ya II, mubuso wa Anglo-America ka ku swana n’o ‘amuhile’ “sitabelo sa kazazi ni zazi” ka mazazi a 2,300. (Daniele 8:11-14; mu bone Kauhanyo 10 ya buka ye.) Ni “limpi” za ba Nazi ne li si zwisize ka butelele bwa nako bo bu si ka bulelwa mwa Mañolo.—Daniele 11:31; mu bone Kauhanyo 15 ya buka ye.

 [Chati/Maswaniso a fa likepe 301]

LINAKO ZA BUPOLOFITA MWA DANIELE

Linako ze 7 (lilimo ze 2,520): October ya 607 B.C.E. ku isa

Daniele 4:16, 25 October ya 1914 C.E.

(Mubuso wa Mesiya wa tomwa.

Mu bone Kauhanyo 6 ya buka ye.)

Linako ze talu ni licika December ya 1914 ku isa June ya

(mazazi a 1,260): 1918 (Bakreste ba ba li batoziwa ba

Daniele 7:25; 12:7 nyandiswa. Mu bone Kauhanyo 9 ya buka ye.)

Linako za manzibwana ni June 1 kamba June 15, 1938, ku

kakusana ze 2,300: isa October 8 kamba October 22,

Daniele 8:14 1944 (“Buñata bo butuna” ba ba teñi,

ba ñatafala. Mu bone Kauhanyo 10 ya buka ye.)

Lisunda ze 70 (lilimo ze 490): 455 B.C.E. ku isa 36 C.E.

Daniele 9:24-27 (Ku taha kwa Mesiya ni

bukombwa bwa hae bwa fa lifasi.

Mu bone Kauhanyo 11 ya buka ye.)

Mazazi a 1,290: January ya 1919 ku isa

Daniele 12:11 September ya 1922

(Bakreste ba ba li batoziwa ba zuha mi

ba zwelapili kwa moya.)

Mazazi a 1,335: September ya 1922 ku isa

Daniele 12:12 May ya 1926 (Bakreste ba ba li

batoziwa ba fumana mbuyoti.)

 [Maswaniso a fa likepe 287]

Batanga ba Jehova ba ba zibahala ne ba lengilwe mwa tolongo ya kwa Atlanta, kwa Georgia, mwa U.S.A. ku si na katulo ye nde. Ku zwa nzohoto ku ya bulyo: (ba ba inzi) A. H. Macmillan, J. F. Rutherford, W. E. Van Amburgh; (ba ba yemi), G. H. Fisher, R. J. Martin, G. DeCecca, F. H. Robison, ni C. J. Woodworth

 [Maswaniso a fa likepe 299]

Mikopano ye ipitezi ne i ezizwe kwa Cedar Point, kwa Ohio, mwa U.S.A., ka 1919 (fahalimu) ni ka 1922 (kwatasi)

 [Siswaniso se si fa likepe mutumbi la 302]