1, 2. (a) Gin penjo mage ma diher penjo Nyasaye? (b) Musa nopenjo Nyasaye penjo mane?

 PAR ane ni Nyasaye wuoyo kodi! Nyalo bedo gimiwuoro ahinya ni Jaloch mar polo gi piny wuoyo kodi! Mokwongo idikori matin, kae to ichoko chir kendo idwoke. En be ochiko ite sama iwuoyo, kae to odwoki. Yo mowuoyogo kodi miyo igonyori kendo iwinjo ka in thuolo penje penjo moro amora. Ka po ni iyudo thuolo ma kamano, inyalo penje penjo mane?

² Chon, ne nitie ng’at ma ne nie chal ma kamano. Ne iluonge ni Musa. Kata kamano, penjo ma ne openjo Nyasaye nyalo kawi gi wuoro. Ne ok openje penjo moko e wi ngimane ma kindeno kod ma kinde ma biro, kata e wi chandruoge momako oganda dhano. Kar mano, nopenjo Nyasaye nyinge. Inyalo wuoro wachno nikech Musa nong’eyo nying Nyasaye. Omiyo, nyaka bed ni ne nitie gimachielo ma Musa ne dwaro ng’eyo. Kuom adier, mano e penjo maduong’ie moloyo ma Musa ne nyalo penjo. To dwoko mar penjono mulowa waduto. Dwokono nyalo konyi kawo okang’ madwarore mondo isud machiegni gi Nyasaye. E yo mane? We wanon ane mbaka makende ma ne obedoe e kind Nyasaye gi Musa.

3, 4. Ang’o ma notimore ka ne Nyasaye pok owuoyo gi Musa? To ang’o maduong’ ma ne giwuoye?

³ Musa ne en jahigni 80. Noyudo osedak kuom higni 40 ka en mabor gi Jo-Israel wetene ma ne gin wasumbni e piny Misri. Chieng’ moro ka ne okwayo rombe mag jaduong’ne, noneno gimoro miwuoro. Yiend kudho moro ne liel to ne ok owang’. Musa ne osudo machiegni mondo onon gima ne timore. Mano kaka ne obwok ka ne owinjo ka dwol moro wuoyo kode kowuok e majno! Nyasaye e ma ne wuoyo gi  Musa kotiyo gi malaika, kendo nowuoyo kode aming’a. Kata obedo ni Musa ne pod luor luor, Nyasaye nonyise ni owe ngima ma noseng’iyogono kendo odog Misri mondo ogol Jo-Israel e tuech.​—Wuok 3:1-12.

⁴ E sechego, Musa ne nyalo penjo Nyasaye penjo moro amora ma ne onyalo bedogo. Kata kamano, ne ane penjo ma ne oyiero penjo Nyasaye. Nopenje niya: “Ka adhi ir Jo-Israel ma anyisogi ni, ‘Nyasach kwereu oseora iru,’ to gipenja ni, ‘Nyinge ng’a?’ Abiro dwokogi nang’o?”​—Wuok 3:13.

5, 6. (a) Penjo ma ne Musa openjo puonjowa wach mane maduong’? (b) En ang’o marach mosetim ne nying Nyasaye? (c) Ang’o momiyo en gima ber ahinya ni Nyasaye osenyiso dhano nyinge?

⁵ Mokwongo, penjo ma Musa nopenjono puonjowa ni Nyasaye nigi nyinge. Ok onego wakaw wachno mayot. Kata kamano, ji mang’eny ok okawo wachno mapek. Loko mang’eny mag Muma osewilo nying Nyasaye gi nyinge mag telo kaka “Ruoth” kod “Nyasaye.” Mano en achiel kuom gik maricho ahinya ma din osetimo. Kihango romo gi ng’ato, ang’o mikwongo timo? Donge gima ikwongo penje en nyinge? Gima kamano bende e ma timorega sama wadwaro ng’eyo Nyasaye. Nyasaye nigi nyinge, en machiegni kodwa, kendo en gima nyalore mondo wang’eye. Kata obedo ni ok wanyal nene, en Ng’at ma nitie gadier kendo en gi nyinge. Iluonge ni Jehova.

⁶ E wi mano, sama Nyasaye nyisowa nyinge, mano nyiso ni nitie gik mabeyo moritowa nyime. Ogwelowa mondo wang’eye. Odwaro ni watim yiero maberie mogik ma ng’ato nyalo timo e ngimane ma en sudo machiegni kode. Kata kamano, Jehova ok onyisowa mana nyinge kende. Osekonyowa ng’eyo ni en Nyasaye machal nade.

7. (a) Nonro moko nyiso ni tiend nying Nyasaye en ang’o? (b) Ang’o ma ne Musa dwaro ng’eyo ka ne openjo Nyasaye nyinge?

⁷ Jehova ne oyiero nyinge owuon, kendo nyingno nigi tiende.  Nonro moko osenyiso ni tiend nyingno en, “Omiyo Gima Odwaro Timore.” Jehova opogore gi ngʼato angʼata e piny gi polo nimar en e ma nochueyo gik moko duto. Bende, ochopoga dwache kinde duto kendo onyalo miyo jotichne ma gin dhano morem otim gima odwaro. Mago weche makende ahinya. Kata kamano, be nitie gima omedore ma wanyalo puonjore e wi nying Nyasaye? Nenore ni Musa ne dwaro ngʼeyo weche momedore e wi nying Nyasaye. Noyudo Musa ongʼeyo ni Jehova e Jachuech, kendo nongʼeyo nying Nyasaye. Gie kindeno, nyingno ne ok en gima nyien nimar ji nosebedo ka tiyo gi nyingno kuom higni miche. Omiyo, ka ne Musa openjo nying Nyasaye, ne odwaro ng’eyo maber Wuon nyingno. Ne chalo ka gima ne openjo Jehova niya: ‘Ang’o ma anyalo nyiso Jo-Israel ma gin jogi mondo omi gibed gi yie kuomi kendo gibed gadier ni ibiro resogi?’

8, 9. (a) Jehova nodwoko nade penjo ma ne Musa openje, to ang’o marach gi yo ma loko moko mag Muma oketogo wechego? (b) Weche ma yudore e Wuok 3:14 tiendgi en ang’o?

⁸ Jehova nonyiso Musa gimoro makende e wi kite, kendo en gima otudore gi tiend nyinge. Nonyiso Musa niya: “Anabed Gima Adwaro Bedo.” (Wuok 3:14) Loko mang’eny mag Muma oketo wechegi ni: “An Mantie.” Kata kamano, weche motigo e loko moko mag Muma nyiso ni Nyasaye ne ok wach mana ni entie. Kar mano, nopuonjo Musa kaachiel gi ji duto ni ne odhi yiero owuon ‘bedo gima odwaro’ mondo ochop singone. Loko mar J. B. Rotherham keto weche mag ndikono e yo ma achiel kachiel niya: “Anabed gimoro amora ma adwaro.” Jasomo moro molony e weche mag dho-Hibrania lero tiend wechego kama: “Bed ni ng’ato ni e chal mane kata ochando ang’o . . . , Nyasaye ‘nobed’ gima dwarore mondo olo chandruogno.”

⁹ Ng’eyo wachno ne dhi konyo Jo-Israel e yo mane? Bed ni ne gidhi romo gi chandruok mane kata ne gidhi bedo e chal matek machalo nade, ne gidhi neno gi wang’gi kaka Jehova bedo gima dwarore mondo ogolgi e tuech kendo otergi e  Piny Manosingi. Kuom adier, ng’eyo tiend nyingno ne dhi miyo Jo-Israel obed gi yie kuom Nyasaye. Ng’eyo tiend nying Nyasaye bende nyalo konyowa e yo ma kamano e kindewagi. (Zaburi 9:10) Nikech ang’o?

10, 11. Ere kaka nying Jehova miyo wanene kaka Wuoro maberie mogik ma wanyalo bedogo? Chiw ane ranyisi.

¹⁰ Kuom ranyisi, jonyuol ong’eyo ni mondo girit nyithindgi, chuno ni gitim gik mopogore opogore. E odiechieng’ achiel, janyuol nyalo bedo laktar, jatedo, japuonj, jang’ad-bura gi mamoko. Jonyuol mang’eny yudoga ka ok yotnegi chopo migepe mang’eny ma gin-go e yo maber. Giwuoroga kaka nyithindgi matindo ogeno kuomgi kendo kawo ni ginie gimoro amora. Nyithindo neno ni sama gihinyore, mama kata baba e ma nyalo konyogi. To kapo ni nitie ywaruok moro amora e kindgi gi nyithindo wetegi, giparo ni jonyuolgigo e ma nyalo thegogi. To kapo ni girgi mar tugo okethore, ging’eyo ni jonyuolgi e ma nyalo losonegi gino ma dog e wang’e. E wi mago, gin gadier ni jonyuolgi nyalo dwoko penjo moro amora ma ginyalo bedogo. Kata kamano, nitie seche moko ma jonyuol nyalo winjo marach nikech ok gin gi nyalo mar timo gik moko duto ma dwarore mondo gichop migepegi kaka jonyuol e yo maber.

¹¹ Jehova bende en janyuol ma jahera. To gima Jehova oloyogo jonyuol en ni onge gimoro amora ma ok onyal bedo mondo orit nyithinde manie piny e yo maber moloyo koluwo chikene makare. Omiyo, nyinge ma en Jehova miyo wanene kaka Wuoro maberie mogik ma wanyalo bedogo. (Jakobo 1:17) Musa kod Jo-Israel mamoko ma ne omakore gi Nyasaye ne ofwenyo bang’e ni Jehova timo gik moko kaluwore gi tiend nyinge. Ne giwuoro ahinya neno kaka nobedonegi Jatend lweny ma ok lo, Jal manyalo chiko gik machalo kaka koth kod yamo, Jachiw chik mang’ula, Jang’ad-bura, Jal molony e weche gedo, Jachiw chiemo gi pi, Jal mamiyo lewni gi wuoche kik ti, kendo jal ma timonegi weche mang’eny mamoko.

12. Ere kaka paro ma Farao ne nigo kuom Jehova ne opogore gi ma Musa ne nigo?

 ¹² Nyasaye osenyiso ji nyinge, osenyisowa gik mabeyo mosetimo kaka Wuon nyingno, kendo osetimo kaluwore gi tiend nyinge. Onge kiawa ni Nyasaye dwaro ni wang’eye. Be ibiro kawo okang’ mar ng’eye? Musa ne dwaro ng’eyo Nyasaye. Gombo motegno ma ne Musa nigono nochiko ngimane duto kendo nomiyo osudo machiegni ahinya gi Wuon-gi manie polo. (Kwan 12:6-8; Jo-Hibrania 11:27) Gima lit en ni ng’eny joma ne odak e kinde Musa ne ok dwar ng’eyo Nyasaye kendo sudo machiegni kode. Ka ne Musa otiyo gi nying Jehova e nyim Farao ruodh Jo-Misri ma jasunga, Farao nopenjo niya e yor achaye: “Jehova to en ng’a?” (Wuok 5:2) Farao ne ok odich gi ng’eyo Jehova. Kar mano, nochayo Nyasach Jo-Israel koneno ni en Nyasaye manono kata ma onge gima dikonyego. Ji mang’eny e kindewagi be nigi paro ma kamano. Parono miyo ji ok fweny achiel kuom weche madongo moloyo, ni Jehova e Jaloch e wi gik moko duto.

13, 14. (a) Ang’o momiyo Muma luongo Jehova gi nyinge mang’eny mag telo, to moko kuom nyingego gin mage? (Ne  sanduk manie ite mar 14.) (b) Ang’o momiyo Jehova kende ema owinjore oluong ni “Wuon Loch Duto”?

¹³ Nikech Jehova en Nyasaye ma nyalo bedo gimoro amora ma dwarore, Muma luonge gi nyinge mang’eny mag telo. Nyingego ok kaw kar nyinge, ma en Jehova. Kar mano, gipuonjowa weche momedore e wi wuon nyingno. Kuom ranyisi, iluonge ni “Jehova, Wuon Loch Duto.” (2 Samuel 7:22) Nyingno itiyogo nyading’eny e Muma kinyiso duong’ ma Jehova nigo. En kende e ma en gi ratiro mar bedo Jaloch e wi piny gi polo. Ne ane gimomiyo.

¹⁴ Onge ng’at ma chalo gi Jehova nikech en e Jachuech. Fweny 4:11 wacho kama: “A Jehova Nyasachwa, iwinjori yudo duong’, gi luor, kod teko nikech ne ichueyo gik moko duto, kendo gigo ne obetie kendo ne ochuegi nikech dwachi.” Weche mag pakgo ok nyal tigo kiwuoyo kuom ng’at  moro amora. Gik moko duto mantie e piny gi polo nitie nikech Jehova e ma nochueyogi! Onge kiawa ni Jehova owinjore yudo duong’, teko, kod pak nikech en e Jaloch e wi gik moko duto kendo en e Jachuech.

15. Ang’o momiyo iluongo Jehova ni “Ruoth mochwere”?

¹⁵ Nying machielo mar telo miluongogo mana Jehova kende en “Ruoth mochwere.” (1 Timotheo 1:17) Tiend nyingno en ang’o? Kata obedo ni pach dhano ok nyal ng’eyo kaka gimoro nyalo bedo ma onge chakruokne kod gikone, Jehova en Nyasaye ma onge chakruok kendo ma onge giko. Zaburi 90:2 wacho kama: “In e Nyasaye ma nyaka nene kendo nyaka chieng’.” Omiyo, Jehova ne onge chakruokne, en osebedoe kuom kinde duto. Kuom mano, en gima kare luonge ni “Ng’at ma Hike Ng’eny,” nikech ne entie a nyaka nene ka pok ne ochue ng’ato ang’ata kata gimoro amora e piny kata e polo! (Daniel 7:9, 13, 22) Kuom adier, Jehova nigi ratiro mar locho e wi gik moko duto.

16, 17. (a) Ang’o momiyo ok wanyal neno Jehova, to ang’o momiyo mano ok onego okawwa gi wuoro? (b) Mopogore gi chuech ma tow kendo ma bedo moti, ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Nyasaye nitie?

¹⁶ Kata kamano, mana kaka Farao, nitie joma ok oyie ni Nyasaye nigi ratiro mar bedo Jaloch e wi gik moko duto. Achiel kuom gimomiyo gibedo gi paro ma kamano en nikech dhano morem, thothne yie mana kuom gik ma gineno gi wang’gi. Ok wanyal neno Nyasaye. En gi del mar roho ma wang’ dhano ok nyal neno. (Johana 4:24) E wi mano, kapo ni dhano ma en chuech mar ringruok oneno Nyasaye, to onyalo tho. Jehova owuon nonyiso Musa niya: “Ok inyal neno wang’a, nimar onge dhano ma nyalo neno wang’a ma dong’ ka pod ngima.”​—Wuok 33:20; Johana 1:18.

¹⁷ Mano ok onego okawwa gi wuoro. Musa ne oneno duong’ mar Jehova mana matin ka Jehova nofwenyorene kotiyo gi malaika. Ang’o ma notimore ne Musa bang’ mano? ‘Lela wang’e norieny’ kuom kinde mi Jo-Israel noluor ng’iyo  wang’e tir. (Wuok 33:21-23; 34:5-7, 29, 30) Kuom mano, nenore maler ni onge dhano ma nyalo ng’iyo Jaloch mar piny gi polo gi wang’e! To nikech ok wanyal neno Nyasaye kata mule, be mano nyiso ni oonge? Ooyo, nitie gik mang’eny ma ok wanyal neno to wayie ni gintie. Kuom ranyisi, donge wayie ni yamo, teko mar stima, kod gik ma waparo e chunywa gin gik mantie kata obedo ni ok wanegi gi wang’wa? Ka wanyalo yie ni gik ma kamago nitie, donge wanyalo bedo gadier chuth ni Jehova nitie nikech en Nyasaye mosiko nyaka chieng’ kendo ma ok lokre kata higni bilionde gi bilionde kal? Mopogore gi gik mochue ma nyalo tow kendo ma bedo moti, Jehova to ok lokre ngang’. (Mathayo 6:19) Kata kamano, be owinjore wakaw Nyasaye kaka chuech moro ma nigi teko kendo ma ok dewwa? We wane ane.

18. Ezekiel noneno fweny mane, kendo wenge ang’wen mag “gik mangima” molworo Jehova ochung’ ne ang’o?

¹⁸ Kata obedo ni ok wanyal neno Nyasaye, nitie gik ma ondik e Muma ma nyisowa moko kuom gik manie polo ma ok wanyal neno. Achiel kuom ndiko ma kamago en sula mokwongo mar bug Ezekiel. Janabi Ezekiel noneno fweny mar bad riwruok mar oganda Jehova manie polo. Nochal ka gari moro maduong’. Gima morowa en kaka oler chuech mag roho kata gik mangima molworo Jehova. (Ezekiel 1:4-10) ‘Gik mangimago’ ni machiegni gi Jehova, kendo ka wanonogi, nitie gik ma gipuonjowa e wi Nyasaye ma gitiyone. Moro ka moro kuomgi nigi lela wenge ang’wen mopogore opogore ma gin; rwath, sibuor, otenga, kod dhano. Wengegi ochung’ ne kido ang’wen madongo mag Jehova, kendo kido ang’wen madongogo e mise mag kido mamoko ma Jehova nigo.​—Fweny 4:6-8, 10.

19. Lela wang’ gik ma luwogi ochung’ ne kido mage? (a) Rwath (b) Sibuor (c) Otenga (d) Dhano

¹⁹ E Muma, kinde mang’eny rwath ochung’ ne teko, nimar  en le man gi teko ahinya. Sibuor to ochung’ ne tim makare nimar ng’ato nyaka bed jachir kaka sibuor eka omakre gi tim makare. Otenga to ong’ere kuom nyalone mar neno gik man mabor ahinya. Winyono neno kata gik matindo tindo ka en kilomita mang’eny e polo. Omiyo, otenga en ranyisi mowinjore mochung’ ne rieko mar Nyasaye mar neno mabor. To lela wang’ dhano ochung’ ne ang’o? Ochung’ ne hera. Nikech dhano e ma ochue e kit Nyasaye, dhano kende e ma nigi nyalo mar nyiso hera, to ma e kido maduong’ie mogik mar Nyasaye. (Chakruok 1:26) Nikech Muma wuoyo ahinya kuom kido ang’wen-gi ma gin teko, tim makare, rieko, kod hera, inyalo wach ni ginie kido madongo mag Nyasaye.

20. Be chunywa onego ochandre ni samoro kit Jehova oselokore, to ang’o momiyo idwoko kamano?

²⁰ Nikech higni gana gi gana osekalo nyaka ne Muma ler kit Nyasaye, be chunywa onego ochandre ni samoro kit Nyasaye oselokore? Ooyo, kit Nyasaye ok lokre. Owachonwa niya: “Nimar an Jehova; pok alokora.” (Malaki 3:6) Jehova ok lok kite, kata kamano otimo lokruok madwarore kaluwore gi chal mantie kobedonwa Wuoro mowinjore chuth. Onyiso kido mowinjore gi chal mantie. Kuom kido duto mag Jehova, kido maduong’ moloyo en hera. Kidono nenore e gimoro  amora ma Nyasaye timo. Otiyo gi tekone, omakore gi tim makare, kendo otiyo gi riekone e yor hera. To nitie wach machielo maber ma Muma nyisowa e wi kidoni mopogore gi kido mamoko ma Nyasaye nigo. Muma wacho kama: “Nyasaye en hera.” (1 Johana 4:8) Ne ni Muma ok wach ni Nyasaye nigi hera kata ni Nyasaye en jahera, to owacho ni Nyasaye en hera. Hera, ma e kit Nyasaye maduong’, chiko gimoro amora motimo.

21. Wabiro winjo nade kaka wamedo ng’eyo kido mag Jehova?

²¹ Be iseneno nyathi matin ka siemo ne osiepene wuon-gi kendo owacho gi mor ni, “Mae babawa”? Jotich Nyasaye bende mor gi Jehova e yo ma kamano. Muma koro kinde ma jotich Nyasaye nowach niya: “Neuru! Ma e Nyasachwa!” (Isaya 25:8, 9) Kaka ibiro medo ng’eyo kido mag Jehova, e kaka ibiro medo neno ni in gi Wuoro maberie moloyo.

22, 23. Muma nyisowa ni Wuonwa manie polo en ng’at ma chalo nade, to ere kaka wang’eyo ni odwaro ni wasud machiegni kode?

²² Wuonwani ok en wuoro ma onge hera, ma ok dew joge, kata man mabor kodgi kaka jopuonj din gi jomamoko puonjo. Ka dine en kamano, dine ok wagombo sudo machiegni kode. Gima ber en ni Muma nyisowa ni Wuonwa manie polo ok en Nyasaye ma kamano. Mopogore gi mano, Muma luongo Nyasaye ni “Nyasaye mamor.” (1 Timotheo 1:11) Nyasaye nyalo bedo mamor kendo onyalo sin. Nitie kinde moro ma chuechne noketho chike ma nomiyogi, to mano nomiyo ‘owinjo malit e chunye.’ (Chakruok 6:6; Zaburi 78:41) To ka watiyo gi rieko kuom luwo Wachne, wamiyo ‘chunye mor.’​—Ngeche 27:11.

²³ Wuonwa dwaro ni mondo wabed machiegni kode. Muma jiwowa ni ‘wamany Nyasaye mi wayude, kata obedo ni kuom adier ok en mabor gi ng’ato ka ng’ato kuomwa.’ (Tich Joote 17:27) Kata kamano, ere kaka dhano adhana nyalo sudo machiegni gi Jaloch e wi gik moko duto?