1, 2. a) Inona avy no zavatra tianao hanontaniana an’Andriamanitra? b) Inona no nanontanian’i Mosesy an’Andriamanitra?

 ERITRERETO hoe miresaka mivantana amin’Andriamanitra ianao. Efa mampahatahotra, na dia ny mieritreritra fotsiny aza hoe ilay Tompon’izao rehetra izao no hiresaka aminao! Misalasala aloha ianao, nefa afaka mamaly azy ihany avy eo. Mihaino izy, ary mamaly sy manao izay tsy hampisalasala anao hametraka ny fanontaniana tianao hapetraka. Inona àry amin’izay no hanontanianao azy?

² Nisy lehilahy tao anatin’ny tarehin-javatra toy io mihitsy, taloha ela be. Mosesy no anarany. Mety hahagaga anao anefa ny zavatra nanontaniany an’Andriamanitra. Tsy nanontany momba ny tenany na ny hoaviny, na ny momba ny fahorian’ny olombelona izy. Ny anaran’Andriamanitra kosa no nanontaniany. Hafahafa angamba izany, hoy ianao, satria efa fantatr’i Mosesy ny anaran’Andriamanitra. Zavatra lalina kokoa àry no tiany hanontaniana. Io fanontanian’i Mosesy io no fanontaniana misy heviny indrindra. Mahakasika antsika rehetra ny valiny. Hanampy anao hiezaka mafy hanatona an’Andriamanitra izany. Nahoana? Andeha hodinihintsika io resaka mahaliana io.

3, 4. Inona no zava-nitranga nahatonga an’i Mosesy sy Andriamanitra hiresaka? Inona no tena noresahin-dry zareo?

³ Valopolo taona i Mosesy tamin’izay, ary nipetraka 40 taona tany an-tany lavitra ny Israelita, izay andevo tany Ejipta. Nisy zavatra hafahafa hitany, teo am-piandrasana ny ondrin’ny rafozandahiny, indray andro. Nisy voarointsilo nirehitra, nefa tsy levon’ny afo. Nirehitra teo foana ilay izy, ka lasa toy ny jiro nanazava an’ilay tendrombohitra. Nanatona hijery an’ilay izy i Mosesy. Tsy maintsy ho taitra izy rehefa nandre feo niteny taminy avy tao anatin’ilay afo! Niresaka ela teo tamin’ny  alalan’ny anjely mpitondra teny izy sy Andriamanitra. Fantatrao angamba ny tohiny hoe nirahin’Andriamanitra hiverina tany Ejipta mba hanafaka ny Israelita tamin’ny fanandevozana i Mosesy, na dia mbola nisalasala handao ny fiainany nilamina aza.​—Eksodosy 3:1-12.

⁴ Afaka nanontany izay tiany hanontaniana i Mosesy teo. Izao anefa no nanontaniany: “Andeha hatao hoe mankany amin’ny Israelita aho dia miteny hoe: ‘Ilay Andriamanitry ny razambenareo no naniraka ahy ho atỳ aminareo.’ Dia raha miteny amiko ry zareo hoe: ‘Iza no anarany?’, dia inona no holazaiko?”​—Eksodosy 3:13.

5, 6. a) Inona no fahamarinana tsotra nefa lehibe hitantsika avy amin’ny fanontanian’i Mosesy? b) Inona no heloka lehibe indrindra natao tamin’ny anaran’Andriamanitra? d) Nahoana no tena zava-dehibe ny nampahafantaran’Andriamanitra ny anarany tamin’ny olona?

⁵ Hitantsika avy amin’io fanontaniana io aloha fa manana anarana Andriamanitra. Tsy tokony hohamaivanintsika izany fahamarinana tsotra izany. Maro anefa no manamaivana izany. Maro be ny mpandika Baiboly nanala an’ilay anarana, ka nanolo azy io tamin’ny anaram-boninahitra hoe “Tompo”, na “Andriamanitra.” Izany no anisan’ny mampalahelo indrindra sy tena heloka lehibe indrindra nataon’ny fivavahana. Inona tokoa moa no tianao hofantarina, rehefa misy olona mihaona aminao voalohany? Tsy ny anarany ve? Toy izany koa ny fahafantarana an’Andriamanitra. Tsy zavatra tsy misy anarana sy lavitra be tsy takatry ny saintsika akory izy. Tena misy sy manana anarana mihitsy izy na dia tsy hitantsika aza. Jehovah no anarany.

⁶ Nisy zavatra niavaka sy nanaitra koa nadiva hiseho, rehefa nilaza ny anarany Andriamanitra. Manasa antsika hamantatra azy izy. Manasa antsika hanao ny safidy tsara indrindra izy, dia ny hanatona azy. Tsy ny nampahafantatra ny anarany fotsiny anefa no nataon’i Jehovah. Nampianariny antsika koa ny maha izy azy.

7. a) Inona no dikan’ny anaran’Andriamanitra? b) Inona no tena tian’i Mosesy ho fantatra tamin’izy nanontany ny anaran’Andriamanitra?

⁷ I Jehovah no nifidy ny anarany, ary tena misy heviny lehibe izy io. Maro ny manam-pahaizana milaza fa ny hoe “Jehovah” dia midika hoe “Manao Izay Hahatonga Izy.” Tsy manan-tsahala i Jehovah, satria izy no namorona ny zavatra rehetra. Ataony koa izay hahatanteraka ny fikasany rehetra, ary vitany mihitsy aza ny mahatonga ny mpanompony tsy lavorary hiovaova araka izay itiavany azy. Tena mahatalanjona izany! Izay ihany ve anefa no tena dikan’ny anarany? Mihoatra noho izany no tian’i Mosesy ho fantatra. Efa fantany fa i Jehovah no Mpamorona, ary fantany ny anaran’Andriamanitra. Tsy zava-baovao ilay anarana, satria efa nampiasain’ny olona nandritra ny taonjato maro. Ny tena nanontanian’i Mosesy dia ny maha izy an’ilay tompon’io anarana io. Toy ny nanontany izy hoe: ‘Inona no holazaiko momba anao amin’ny Israely olonao, mba hahatonga azy hino anao, ka hanekeny fa tena hanafaka azy ireo ianao?’

8, 9. a) Ahoana no namalian’i Jehovah an’i Mosesy? Inona matetika no diso tamin’ny fomba nandikana ny valin-tenin’i Jehovah? b) Inona no dikan’ilay hoe “Hataoko Izay Hahatonga Ahy ho Araka Izay Tiako”?

⁸ Nilaza zavatra iray mampiavaka azy i Jehovah rehefa namaly an’i Mosesy. Mifandray amin’ny dikan’ny anarany izy io. Hoy izy: “Hataoko Izay Hahatonga Ahy ho Araka Izay Tiako.” (Eksodosy 3:14) Maro ny Baiboly mandika azy io hoe: “Izaho, Izay Izy Hatrizay Hatrizay ka ho Mandrakizay.” Tsy ny fisian’Andriamanitra fotsiny anefa no nohamafisiny teo, araka ny asehon’ireo dikan-teny natao tsara. Nampianarin’i Jehovah an’i Mosesy sy antsika rehetra kosa fa afaka ny ho tonga izay rehetra ilaina izy mba hanatanterahana ny fampanantenany. Izao no nandikan’i Joseph Rotherham an’io andininy io: “Ho Tonga izay rehetra mahafinaritra ahy aho.” Izao no anazavan’ny manam-pahaizana iray azy io: “Ho ‘tonga’ vahaolana  amin’ny zavatra ilaina Andriamanitra, na inona na inona tarehin-javatra, na zavatra ilaina.”

⁹ Inona no dikan’izany ho an’ny Israelita? Ho tonga izay rehetra ilaina i Jehovah mba hanafahana azy ireo tamin’ny fanandevozana sy hitondra azy any amin’ny Tany Nampanantenaina, na inona na inona sakana na zava-tsarotra mety ho hitany. Nahatonga azy ireo hatoky an’Andriamanitra tokoa ilay anarana, ary toy izany koa ny amintsika. (Salamo 9:10) Nahoana?

10, 11. Nahoana ny anaran’i Jehovah no manasa antsika hihevitra azy ho Ray tsara indrindra afaka manao zavatra maro? Hazavao amin’ny alalan’ny ohatra.

¹⁰ Indro misy ohatra: Fantatry ny ray aman-dreny fa tsy maintsy mahay zavatra maro izy, mba hitaizany ny zanany. Ao anatin’ny iray andro monja izy dia mety ho sady mpitsabo no mpahandro, no mpampianatra, no mpibedy, no mpitsara, sy ny sisa. Mavesatra be amin’ny maro ireo zavatra antenaina hataony ireo. Tsapan’izy ireo fa mitoky tanteraka aminy ny zanany, ary tena mino mafy foana fa afaka mitsabo ny ratrany i Dada na i Neny, mandamina ny adiny, sady afaka manamboatra ny kilalaony simba, ary afaka mamaly izay fanontaniana rehetra tonga ao an-tsainy. Mahatsiaro ho tsy mendrika izany fitokisana izany ny ray aman-dreny sasany, ary kivy indraindray satria misy fetrany ihany ny vitany. Mahatsiaro ho tsy mahay manatontosa ny ankamaroan’ireo andraikitra ireo izy.

¹¹ Ray be fitiavana koa i Jehovah. Na dia tsy mandika ny lalàna napetrany mihitsy aza anefa izy, dia tsy misy na inona na inona tsy ataony, mba hikarakarana ny zanany eto an-tany amin’ny fomba tsara indrindra. Manasa antsika hihevitra azy ho Ray tsara indrindra àry ilay anarany. (Jakoba 1:17) Tsy ela dia fantatr’i Mosesy sy ireo Israelita nahatoky fa mendrika ny hantsoina hoe Jehovah i Jehovah. Talanjona tanteraka izy ireo nijery azy lasa Mpitari-tafika tsy mety resy, sy Mpifehy ny zava-drehetra, Mpanome Lalàna tsy manan-tsahala, Mpitsara, Mpamolavola, Mpanome sakafo sy rano ary fitafiana sy kiraro, sy zavatra maro hafa koa.

12. Inona no naha samy hafa ny fiheveran’i Farao sy Mosesy an’i Jehovah?

 ¹² Nampahafantatra ny anarany àry Andriamanitra sady nanazava lafiny miavaka amin’ny maha izy azy. Noporofoiny mihitsy koa fa marina izay lazainy momba ny tenany. Tena tian’Andriamanitra hahafantatra azy isika. Inona no hasetrintsika izany? Te hahafantatra an’Andriamanitra i Mosesy. Namolavola ny fiainan’i Mosesy io faniriana mafy io, ka nahatonga azy hifandray akaiky tamin’ilay Rainy any an-danitra. (Nomery 12:6-8; Hebreo 11:27) Nampalahelo fa vitsy ny mpiara-belona tamin’i Mosesy naniry toy izany. Niavonavona, ohatra, i Farao, rehefa notononin’i Mosesy taminy ny anaran’i Jehovah. Hoy izy hoe: “Fa izany Jehovah izany moa no iza?” (Eksodosy 5:2) Tsy te hahafantatra an’Andriamanitra i Farao. Nambaniny sy nataony tsinontsinona kosa io Andriamanitry ny Israely io. Betsaka koa no mihevitra toa azy ankehitriny. Manajamba ny olona tsy hahita ny iray amin’ireo fahamarinana lehibe indrindra izany, dia ny hoe Tompo Fara Tampony i Jehovah.

13, 14. a) Nahoana i Jehovah no omen’ny Soratra Masina anaram-boninahitra maro? Manonòna vitsivitsy amin’izany. (Jereo ny  efajoro, pejy 14.) b) Nahoana no i Jehovah ihany no mendrika hantsoina hoe “Tompo Fara Tampony”?

¹³ Manana toetra maro be i Jehovah, ka rariny raha omen’ny Soratra Masina anaram-boninahitra maro koa. Tsy mahasolo ny tena anarany ireny anaram-boninahitra ireny, fa manampy antsika hahafantatra ny toetrany kosa. Antsoina hoe “Tompo Fara Tampony”, ohatra, izy. (2 Samoela 7:22) Hitantsika avy amin’io anaram-boninahitra, miseho imbetsaka ao amin’ny Baiboly io, fa tena ambony i Jehovah. Izy ihany no manan-jo ho Mpitondra an’izao rehetra izao. Nahoana?

¹⁴ Satria i Jehovah irery no Mpamorona. Hoy ny Apokalypsy 4:11: “Mendrika ny homena voninahitra sy haja ary hery ianao, Jehovah Andriamanitray ô, satria namorona ny zava-drehetra ianao, ary noho ny sitraponao no nampisy  sy namoronana an’ireny.” Tsy misy na iza na iza azo itenenana ireo teny be voninahitra ireo. I Jehovah no namorona ny zava-drehetra! Tena mendrika ny haja sy hery ary voninahitra tokoa izy, satria Tompo Fara Tampony sy Mpamorona ny zava-drehetra.

15. Nahoana i Jehovah no antsoina hoe “Mpanjakan’ny mandrakizay”?

¹⁵ Anaram-boninahitra tsy mihatra afa-tsy amin’i Jehovah koa ny hoe “Mpanjakan’ny mandrakizay.” (1 Timoty 1:17; Apokalypsy 15:3) Inona no dikan’izany? Efa nisy foana i Jehovah, sady mbola hisy foana, na dia sarotra amintsika aza ny mahatakatra izany. Hoy ny Salamo 90:2: “Efa Andriamanitra ianao hatrizay hatrizay ka ho mandrakizay.” Tsy nanam-piandohana àry i Jehovah, fa efa nisy foana. Rariny raha antsoina hoe “Ilay Efa Nisy Hatry ny Ela Be” izy, satria efa nisy foana talohan’ny zavaboary rehetra! (Daniela 7:9, 13, 22) Iza no ho afaka hilaza ara-drariny fa tsy mendrika ny ho Tompo Fara Tampony izy?

16, 17. a) Nahoana isika no tsy afaka mahita an’i Jehovah, ary nahoana no tsy mahagaga izany? b) Nahoana i Jehovah no azo lazaina fa misy kokoa noho ny zava-drehetra hitantsika sy azontsika tsapain-tanana?

¹⁶ Misy milaza, toa an’i Farao, anefa fa tsy manana izany zo izany i Jehovah. Anisan’ny mahatonga izany ny hoe tsy mino afa-tsy izay zavatra hitany ny olona. Tsy afaka mahita an’ilay Tompo Fara Tampony isika. Fanahy izy, ka tsy hitan’ny masontsika. (Jaona 4:24) Ho faty koa ny olona nofo sy ra, raha manatrika an’i Jehovah Andriamanitra. Hoy i Jehovah tamin’i Mosesy: “Tsy afaka mahita ny tarehiko ianao, satria tsy misy olona afaka mahita ahy ka mbola ho velona.”​—Eksodosy 33:20; Jaona 1:18.

¹⁷ Tsy tokony hahagaga antsika izany. Ampahan’ny voninahitr’i Jehovah fotsiny no hitan’i Mosesy, tamin’ny alalan’ny anjely, nefa inona no vokany? Nanjary “nanjelanjelatra ny tarehiny.” Natahotra ny hijery ny tarehin’i Mosesy mihitsy aza ny Israelita. (Eksodosy 33:21-23; 34:5-7, 29, 30) Tsy misy mihitsy  àry olona afaka mijery an’ilay Tompo Fara Tampony amin’ny voninahiny rehetra! Midika ve izany fa tsy tena misy izy, satria tsy hita sady tsy azo tsapain-tanana? Tsy izany mihitsy. Maro ny zavatra tsy hitantsika nefa ekentsika tsotra izao fa misy. Anisan’izany ny rivotra sy ny onjam-peo ary ny eritreritra. Maharitra sy tsy tontan’ny ela koa i Jehovah, na dia misy taona an’arivony tapitrisa tsy hita isa mandalo aza! Mbola misy kokoa noho ny zavatra azontsika tsapain-tanana sy hitantsika àry izy, satria mety ho simba ny zavatra hita maso, rehefa mandeha ireo taona. (Matio 6:19) Tokony hoheverintsika ho hery na zavatra nahatonga izao rehetra izao fotsiny tsy tena fantatra marina ve anefa izy? Andeha hodinihintsika izany.

18. Inona no fahitana azon’i Ezekiela, ary inona no mifanitsy amin’ny tarehy efatr’ireo “zavamananaina” eo akaikin’i Jehovah?

¹⁸ Misy andinin-teny mahafinaritra ahitantsika taratry ny any an-danitra mihitsy ao amin’ny Baiboly, na dia tsy hitantsika aza Andriamanitra. Anisan’izany ny Ezekiela toko voalohany. Nahazo fahitana ny amin’ny ampahany any an-danitra amin’ny fandaminan’i Jehovah i Ezekiela. Nahita kalesy lehibe izy. Tena manaitra ny firesahany momba ireo anjely mahery manodidina an’i Jehovah. (Ezekiela 1:4-10) Mifandray akaiky amin’i Jehovah ireo “zavamananaina” ireo, ka ahafantarantsika zavatra lehibe momba an’ilay Andriamanitra tompoiny ny endrik’izy ireo. Manana tarehy efatra izy rehetra, dia tarehin’omby, tarehin-diona, tarehim-boromahery, ary tarehin’olona. Ireo tarehy ireo dia mampiseho ny toetran’i Jehovah efatra, izay fototry ny toetran’i Jehovah rehetra.​—Apokalypsy 4:6-8, 10.

19. Inona no toetra mifanitsy amin’ny a) tarehin’omby? b) tarehin-diona? d) tarehim-boromahery? e) tarehin’olona?

¹⁹ Ny omby ao amin’ny Baiboly, dia mifanitsy amin’ny hery, satria biby matanjaka be tokoa izy io. Mifanitsy amin’ny rariny kosa ny liona, satria mitaky herim-po, izay mampiavaka ny liona, ny fampiharana ny rariny. Malaza kosa ny voromahery,  noho izy mahita tsara, hatramin’ny zavatra madinika lavitra be. Mifanitsy amin’ny fahendren’Andriamanitra mahatsinjo ny lavitra àry ny voromahery. Ary ilay tarehin’olona? Natao mitovy endrika amin’Andriamanitra ny olona, ka afaka maneho ny toetran’Andriamanitra lehibe indrindra, dia ny fitiavana. (Genesisy 1:26) Matetika no manasongadina an’ireo toetran’Andriamanitra efatra ireo ny Baiboly, dia ny hery, ny fitiavana ny rariny, ny fahendrena, ary ny fitiavana. Azo lazaina àry hoe toetran’Andriamanitra miavaka indrindra izy ireo.

20. Tokony hatahotra ve isika sao niova ny toetran’i Jehovah? Nahoana ianao no mamaly toy izany?

²⁰ Tokony hatahotra ve isika hoe mety ho efa niova Andriamanitra, fa tsy toy izay lazain’ny Baiboly tamin’ny an’arivony taona lasa intsony? Tsia, tsy miova mihitsy izy. Hoy izy amintsika: “Izaho no Jehovah ary tsy miova aho.” (Malakia 3:6) Tsy mora miovaova hevitra i Jehovah, fa tena Ray modely kosa eo amin’ny fomba iatrehana ny tarehin-javatra tsirairay. Toetra mifanaraka amin’ilay toe-javatra eo no asehony. Ny fitiavana no tena misongadina amin’ireo toetra efatra. Misy an’io daholo ny zavatra ataon’Andriamanitra. Maneho fitiavana izy rehefa mampiasa ny heriny sy manao ny rariny ary maneho fahendrena. Milaza zavatra hafakely momba an’Andriamanitra  sy ny fitiavany mihitsy ny Baiboly. Hoy izy io: “Andriamanitra dia fitiavana.” (1 Jaona 4:8) Mariho fa tsy milaza akory izy hoe manana fitiavana, na be fitiavana Andriamanitra. Milaza kosa izy io fa Andriamanitra mihitsy no fitiavana. Io no tena maha izy azy sy manosika azy amin’ny zava-drehetra ataony.

21. Inona no ho tsapantsika rehefa fantatsika tsara kokoa ireo toetran’i Jehovah?

²¹ Eritrereto ny ankizikely manondro ny rainy sady faly sy mirehareha erỳ milaza amin’ilay namany hoe: “Iny i dadanay!” Tokony hahatsapa toy izany momba an’i Jehovah koa ireo mpivavaka aminy. Efa nilaza ny Baiboly fa ho avy ny fotoana hilazan’ny olona tsy mivadika hoe: “Izy no Andriamanitsika!” (Isaia 25:8, 9) Ho tsapanao kokoa, arakaraka ny hahatakaranao ireo toetran’i Jehovah, fa manana Ray tsara indrindra ianao.

22, 23. Ahoana no fomba ilazalazan’ny Baiboly an’ilay Raintsika any an-danitra? Ahoana no ahafantarantsika fa tiany ho akaiky azy isika?

²² Tsy hoe Ray tsy manana fihetseham-po na tsy miraika izy, na dia izany aza no ampianarin’ny mpampianatra momba ny fivavahana sy ny filozofa sasany. Tsy ho voasarika hanatona Andriamanitra tsy miraika mihitsy isika, ary tsy izany rahateo no toetran’ilay Raintsika any an-danitra, raha ny Baiboly no jerena. Lazain’ny Baiboly kosa fa “Andriamanitra falifaly” izy. (1 Timoty 1:11) Misy vokany aminy koa ny zavatra ataon’ny olona. Resahin’ny Baiboly fa “nalahelo ny fony” rehefa nandika ny torolalana nomeny mba hahasoa azy ireo ny zavaboariny manan-tsaina. (Genesisy 6:6; Salamo 78:41) ‘Mampifaly ny fony’ kosa isika rehefa hendry sy mankatò ny Teniny.​—Ohabolana 27:11.

²³ Tian’ilay Raintsika ho akaiky azy isika. Mampirisika antsika ny Teniny mba hitsapatsapa hitady azy, amin’izay isika tena hahita azy, satria “raha ny marina ... tsy lavitra antsika tsirairay izy.” (Asan’ny Apostoly 17:27) Ahoana anefa no ahafahan’ny olona hanatona an’ilay Tompo Fara Tampon’izao rehetra izao?