1, 2. (a) Omapulo geni wa hala okupula Kalunga? (b) Moses okwa li a pula Kalunga shike?

NATU tye ando oto popi naKalunga. Itashi ka kala tuu oshikumithi uuna Omupangeli gweshito alihe ta popi nangoye! Petameko otashi vulika wu kale to kakadhala, ihe konima yethimbo otashi vulika to ka yamukula. Kalunga oha pulakene, oha yamukula noto ka kala wa manguluka okupula epulo kehe wa hala. Mbela epulo lini to ka pula?

² Nalenale, opwa li omulumentu ngoka a li monkalo ya tya ngaaka. Edhina lye oMoses. Epulo ndyoka a hogolola a pule Kalunga, otashi vulika li ku kumithe. Ina pula kombinga ye mwene, yonakuyiwa ye nenge yonkalo yaantu. Pehala lyaashoka, okwa pula edhina lyaKalunga. Otashi vulika wu wete sha fa inaashi pumbiwa oku li pula molwaashoka okwa li e li shi nale. Ano epulo lye olya li li na eityo lyomuule. Odhoshili kutya epulo ndyoka Moses a pula olya li lya simana noonkondo. Eyamukulo olye tu guma atuheni. Otali vulu oku ku kwathela wu katuke onkatu ya simanenena yokuhedha popepi naKalunga. Ngiini mbela? Natu taleni koonkundathana ndhoka dha li dha simanenena.

3, 4. Iiningwanima yini ya ningitha Kalunga naMoses ya ye moonkundathana, noya li taya kundathana kombinga yashike?

³ Moses sho na omimvo 80, okwa kala omimvo 40 kee li pamwe noshigwana she shaIsraeli shoka sha li muupika muEgipiti. Esiku limwe Moses sho a li ta litha oonzi niikombo yahemweno, okwa mono emoniko ekumithi. Okwa mono oshihwa sheno sha hwama, ihe itashi lunguna po. Osha kala tashi pi tashi adhima sha fa onyeka yi li kondundu. Moses okwa hedha popepi a tale nawa. Okwa li a haluka sho u uvu ewi tali popi mokati koshihwa sha hwama. Kalunga okwa li a kundathana naMoses ethimbo ele okupitila momuyengeli. Otashi  vulika wu shi kutya Kalunga okwa lombwele Moses ngoka a li a tila okuthiga po onkalamwenyo ye ombwanawa nokushuna kuEgipiti a ka mangulule Aaisraeli muupika. — Eksodus 3:1-12.

⁴ Moses okwa li ta vulu okupula Kalunga epulo kehe a hala. Tala epulo ndyoka a pula: “Nge te yi kAaisraeli e tandi ya lombwele te ti: ‘Kalunga koohokulu okwa tumu ndje kune,’ otaa ka pula ndje taa ti: ‘Edhina lye olye?’ Nandi ya lombwele ndi tye ngiini?” — Eksodus 3:13.

5, 6. (a) Epulo lyaMoses otali tu longo oshili ya simanenena yini? (b) Iinima iinyanyalithi yini ya ningilwa edhina lyaKalunga? (c) Omolwashike Kalunga a hololele aantu edhina lye?

⁵ Oshinima shimwe, epulo ndyoka otali tu longo kutya Kalunga oku na edhina. Otu na okwiitala uushili mbuka, ihe aantu oyendji inaye wu itaala. Edhina lyaKalunga olya kuthwa mo momatoloko ogendji gOmbiimbeli nolya pingenwa po nomadhinasimaneko ngaashi “Omuwa” nosho wo “Kalunga.” Shika oshi li shimwe shomiinima yiyemateka niiwinayi noonkondo mbyoka ya ningwa medhina lyomalongelokalunga. Oshike ho pula tango uuna wa tsakanene nagumwe? Mbela iho mu pula edhina lye? Osha faathana shi na ko nasha nokutseya Kalunga. Oku na edhina ndyoka tatu vulu okutseya noku li uva ko noke li kokule natse. Nonando iha monika, ye omuntu nedhina lye oJehova.

⁶ Natango, sho Kalunga a holola edhina lye, opwa li pu na okuningwa oshinima oshinene noshikumithi. Ote tu hiya tu mu tseye. Okwa hala tu ninge ehogololo ewanawa, okuhedha popepi naye monkalamwenyo yetu. Kakele owala koku tu lombwela edhina lye, Jehova okwa ninga po oshindji. Okwe tu longa wo shoka tali ti.

7. (a) Edhina lyaKalunga otali ti lelalela shike? (b) Moses okwa li a hala okutseya shike naanaa sho a pula Kalunga edhina lye?

⁷ Jehova okwi iluka edhina ndyoka li na eityo lya simanenena. Edhina “Jehova” otali ti lelalela “Oha ningitha.” Odhoshili kutya iinima ayihe oyi li po omolwe. Shika oshi li oshinima oshikumithi. Ihe mbela edhina lye otali mu holola owala e li Omushiti? Osha yela kutya Moses okwa li a hala okwiilonga oshindji kombinga yalyo. Uushili owo kutya edhina ndyoka kalya li epe. Aantu oya kala noku li longitha uule womathelemimvo. Sho Moses a pula edhina lyaKalunga, okwa li ta pula lela uukwatya wamwene gwedhina ndyoka. Moses okwa li a hala okupula kutya: ‘Oshike tandi vulu okulombwela oshigwana shoye shAaisraeli opo shi kale shi itaala kutya oto ke shi hupitha shili?’

8, 9. (a) Jehova okwa li a yamukula epulo lyaMoses ngiini, nongiini Oombiimbeli dhimwe dha toloka oohapu ndhoka papuko? (b) Uutumbulilo “Ngame otandi ka kala ndi li ngaashi ndi li,” otawu ti shike?

⁸ Jehova okwa li a yamukula Moses moku mu yelithila kutya edhina lye otali ti shike. Okwa lombwele Moses a ti: “Ngame otandi ka kala ndi li ngaashi ndi li.” (Eksodus 3:14, NW) Omatoloko ogendji gOmbiimbeli oga toloka ovelise ndjika taga ti: “NGAME-NDA-KALA.” Ihe etoloko lyo-New World Translation ndyoka lya tolokwa nawa otali ulike kutya Kalunga ka li owala ta koleke kutya oko e li. Pehala lyaashono, okwa li ta longo Moses mwa kwatelwa natse atuheni kutya edhina lye otali ti shike. Jehova ota “ka kala” nenge ota ka ninga kehe shoka sha pumbiwa opo a gwanithe po omauvaneko ge. Ombiimbeli ya tolokwa kuRotherham oya toloka ovelise ndjika tayi ti: “Otandi ka kala kehe shoka nda hala okukala.” Omunyoli gumwe gwOmbiimbeli yOshihebeli okwa yelitha ovelise ndjika a ti: “Kutya nduno onkalo oyi li ngiini nenge opu na ompumbwe yashike, . . .  Kalunga ota vulu ‘okuninga’ kehe shoka sha pumbiwa opo e yi kandule po.”

⁹ Shika osha li tashi ti shike kAaisraeli? Kashi na nee mbudhi kutya oya taalelwa kuupyakadhi nuudhigu wu thike peni, Jehova okwa li ta ka ninga kehe shoka sha pumbiwa opo e ya mangulule muupika noku ya fala kEvi lyEuvaneko. Edhina ndyoka olya li lya pe Aaisraeli eshilipaleko ya kale yi inekela muKalunga. Otali tu pe einekelo lya faathana nokunena. (Episalomi 9:10) Ngiini mbela?

10, 11. Edhina lyaJehova otali tu kwathele ngiini tu uve ko kutya oha vulu okulonga iilonga yi ili noyi ili noku li Tate a dhenga mbanda? Shi thaneka.

 ¹⁰ Oku shi thaneka: Aavali oye shi kutya oye na okukala haya tifuka nokuninga omalunduluko gi ili nogi ili opo ya sile oshimpwiyu oyana. Mesiku omuvali otashi vulika a longe e li omupangi, omuteleki, omulongi, omuputudhi nomupukululi nosho tuu. Aavali yamwe ohaya kala ya gwililwa po kiinima ya yoolokathana mbyoka ye na okugwanitha po. Ohaya popi kutya oyana ohaya kala ye yi inekela thiluthilu, ye shi kutya Tate nenge Meme ota vulu okulotitha uuwehame, okukandula po oontamanana, okupangela okadhanitho kehe ka teka nokuyamukula omapulo gawo ogendjigendji ngoka haya kala taya pula. Aavali yamwe ohaya kala ye wete inaaya gwana nomathimbo gamwe ohaya kala yu uvite nayi omolwomangambeko gawo sho itaaya vulu okugwanitha po iinima ayihe mbyoka.

¹¹ Jehova naye oku li omuvali omunahole. Ihe ye oha vulu okuninga kehe shimwe opo a sile oshimpwiyu oyana ye yokombanda yevi momukalo gwa dhenga mbanda, nopwaahe na okuyona omithikampango dhe dha gwanenena. Onkee ano, edhina lye Jehova otali tu kwathele tu kale tu shi kutya oye Tate a dhenga mbanda. (Jakob 1:17) Moses nAaisraeli yalwe ayehe aadhiginini oya li ye shi mono nziya kutya Jehova oha kala metsokumwe nedhina lye. Oya li ya mono kutya oku li Ondjayi yOmatanga gaakwiita ihaayi sindwa, Omuunganeki gwoonzo dhopaunshitwe, Omugandjimpango omunenenene, Omupanguli, Omushiti, Omugandji gwiikulya nomeya nosho wo Omugameni gwoonguwo noongaku kaadhi kulupe nosho tuu.

12. Etaloko lyaFarao li na ko nasha naJehova olya li lya yooloka ko ngiini kwaandyoka lyaMoses?

¹² Kalunga okwa tseyithila aantu edhina lye lyopaumwene nokuyelitha eityo lyalyo nokwe shi ulika wo kutya eityo ndyoka olyoshili. Nopwaahe na omalimbililo, okwa hala tu  mu tseye. Oshike tu na okuninga po? Moses okwa li a hala a tseye Kalunga. Ehalo ndyoka olya li lya nwetha mo onkalamwenyo yaMoses noonkondo noshe mu inyengitha a hedhe popepi naHe gwomegulu. (Numeri 12:6-8; Aahebeli 11:27) Ihe pethimbo lyaMoses aantu owala aashona ya li ya hala okutseya Kalunga. Sho Moses a tumbula edhina lyaJehova puFarao omupangeli gwaEgipiti ngoka a li e na uuntsa okwa pula a ti: “Jehova olye?” (Eksodus 5:2, NW) Farao ka li a hala okwiilonga kombinga yaJehova. Pehala lyaashono, okwa sheke Kalunga kaIsraeli nokwa li e wete inaa simana noke na oshilonga shasha. Kunena aantu osho ya tala ko Kalunga ngaaka, naashoka oshe ya tsikitha kaaya tseye oshili ya simana kutya Jehova oye Omupangeliawike.

13, 14. (a) Omolwashike Jehova e na Omadhinasimaneko ogendji ngoka ge li mOmbiimbeli, nagamwe gomugo ogeni? (Tala “ oshimpungu pepandja 14.) (b) Omolwashike Jehova a gwana okwiithanwa “OMUWA Omupangeliawike?”

¹³ Jehova omunekeka a shiga ko noha vulu okuninga omalunduluko inashi monika nando onale, shoka she mu ningitha opo a kale e na omadhinasimaneko ogendji mOmanyolo. Omadhinasimaneko ngoka inaga simana ge vule edhina lye, ihe otage tu longo oshindji shoka edhina lye tali ti. Pashiholelwa, ohi ithwanwa “OMUWA Omupangeliawike.” (2 Samuel 7:22) Edhinasimaneko ndyoka lya tumbala otali holoka lwiikando omathele mOmbiimbeli notali tu lombwele ondondo yaJehova. Oye awike e na uuthemba okukala Omupangeli gweshito alihe. Natu tale kutya omolwashike.

¹⁴ Jehova okwi ikalekelwa molwaashoka oye Omushiti. Ehololo 4:11 otali ti: “Omuwa, Kalunga ketu! Owa gwana okusimanekwa omolweadhimo, esimano noonkondo, oshoka ongoye wa shiti iinima ayihe, nokehalo lyoye oyi li po noyi na omwenyo!” Kapu na omuntu gumwe ta vulu okutangwa noohapu ndhika. Kehe shimwe shi li meshito osha shitwa kuJehova. Okwa gwana shili okusimanekwa molwaashoka ye  Omupangeliawike noye Omushiti gwaayihe noku na oonkondo nosho wo eadhimo.

15. Omolwashike Jehova ti ithanwa “Omukwaniilwa gwaaluhe”?

¹⁵ Edhinasimaneko limwe ndyoka lye eleka Jehova owala olyo “Omukwaniilwa gwaaluhe.” (1 Timoteus 1:17) Edhinasimaneko ndyoka otali ti shike? Omolwomadhiladhilo getu ngoka ga ngambekwa itatu ke li uva ko nuupu, ihe otali ti kutya Jehova omukwaaluhe, molwaashoka oko a kala nale nota ka kala ko sigo aluhe. Episalomi 90:2 otali ti: “Ngoye Kalunga kaaluhe oko wa li noto ka kala aluhe sigo aluhe.” Jehova ke na etameko, oko a kala nale. Oshi li she eleka sho ti ithanwa “Omusamane gwomimvo,” molwaashoka okwa kala ko nale manga inaa shita eshito alihe. (Daniel 7:9, 13, 22, OB-1954) Olye mbela ta vulu okukala a limbililwa ngele oku li shili OMUWA Omupangeliawike?

16, 17. (a) Omolwashike itaatu vulu okumona Jehova, nomolwashike kaashi na oku tu kumitha? (b) Omolwashike Jehova e li gwolelalela e vule kehe shimwe shoka hatu mono nohatu gumu?

¹⁶ Opu na yamwe haya kala ya limbililwa kutya Jehova olye ngaashi Farao. Aantu inaya gwanenena ohaya kala owala yi inekela iinima mbyoka haya mono nomeho. OMUWA Omupangeliawike itatu vulu oku mu mona. Oye omuntu gwopambepo noiha monika nomeho gopantu. (Johannes 4:24) Kakele kaashono, ngele omuntu gwonyama nombinzi okwa mono Jehova ota si omwenyo gwomomayulu. Jehova okwa li a lombwele Moses a ti: “Itandi etha u tale oshipala shandje, molwaashoka kaku na ngoka ta tala ndje ye eta kala e na omwenyo.” — Eksodus 33:20; Johannes 1:18.

¹⁷ Shoka kashi na oku tu kumitha. Moses okwa li owala a mono kashona oshinge shaJehova okupitila momuyengeli. Oshike sha li sha ningilwa Moses? Oshipala she osha kala “tashi adhima” uule wokathimbo. Aaisraeli oya li ya tila nokuli okutala Moses koshipala she. (Eksodus 33:21-23; 34:5-7, 29, 30) Uushili owo kutya kapu na omuntu ta vulu okutala oshinge ashihe shOMUWA Omupangeliawike. Mbela sho ihaatu  mu mono noku mu guma osha hala kutya ke ko? Aawe, opu na iinima mbyoka twi itaala kutya oko yi li nonando ihatu vulu oku yi mona, pashiholelwa ombepo, omakuthikuthi goradio nomadhiladhilo. Shimwe ishewe, Jehova omukwaaluhe noiha lunduluka nonando opu piti omimvo omabiliyona ge thike peni. Onkee ano, oku vule kokulekule kehe shimwe shoka tatu vulu okuguma nenge okumona, molwaashoka iinima yokevi ohayi kulupa nohayi hulu po. (Mateus 6:19) Mbela otu na oku mu tala ko e li oshinima showala noonkondo kaadhi na uukwatya wopantu nenge oshinima shoka she etitha po iinima meshito? Natu tale.

18. Emoniko lyashike Hesekiel a li a mono, niipala ine ‘yiinamwenyo’ mbyoka yi li puJehova otayi thaneke shike?

¹⁸ Nonando ihatu vulu okumona Kalunga, mOmbiimbeli omu na omahokololo omakumithi ngoka tage tu ulukile paufupi ethano lyomegulu. Pashiholelwa, ontopolwa yotango yembo lyaHesekiel oya popya kombinga yemoniko moka Hesekiel a li a mono etemba enene lyomegulu ndyoka tali thaneke ehangano lyaJehova lyomegulu. Shoka tashi kumitha unene, osho iishitwa yopambepo iinankondo mbyoka ya kundukidha Jehova. (Hesekiel 1:4-10) “Iinamwenyo” mbika oyi li pamwe naye, neholokopo lyayo otali tu longo oshinima sha simana kombinga yaKalunga ngoka hayi longele. Oshinamwenyo kehe oshi na iipala ine, oshipala shontsezi, shonime, shontsa noshomuntu. Nopwaahe na omalimbililo, iinamwenyo mbyoka otayi thaneke omaukwatya gane gaJehova ga tongomana. — Ehololo 4:6-8, 10.

19. Uukwatya wuni tawu thanekwa (a) koshipala shontsezi yongombe? (b) koshipala shonime? (c) koshipala shontsa? (d) koshipala shomuntu?

¹⁹ Ombiimbeli oya longitha olundji ontsezi yongombe okuulika oonkondo, oshe eleka shili molwaashoka oyi dhi na lela. Onime olundji ohayi longithwa okuthaneka uuyuuki, molwaashoka okukala omuyuuki lela otashi pula uulaadhi, uukwatya mboka wa tseyikila onime. Ontsa ohayi  mono kokule nohayi vulu okumona okanima okashuushu nonando oyi li ookilometa dhontumba kokule nako. Oshe eleka sho ontsa tayi thaneke uunongo waKalunga wokumona kokule. Ongiini kombinga yomuntu? Molwaashoka okwa shitwa oshifetha shaKalunga, ohu ulike ohole ndjoka yi li uukwatya kamana waKalunga. (Genesis 1:26) Uukwatya waJehova mboka wa tongomana ngaashi, oonkondo, uuyuuki, uunongo nohole otawu endululwa mOmanyolo notawu ithanwa kutya owo uukwatya dhingi we.

20. Omolwashike kaatu na okwiipula kutya uukwatya waJehova otashi vulika wa lunduluka, nomolwashike tatu tile ngawo?

²⁰ Mbela otu na okukala tatu ipula kutya Kalunga okwa lunduluka momukokomoko gwomimvo noke li we ngaashi Ombiimbeli tayi mu popi? Aawe, Kalunga iha lunduluka. Ote tu lombwele ta ti: “Ongame OMUWA, itandi lunduluka.” (Maleaki 3:6) Jehova okwe shi ulika momukalo moka hu ungaunga nonkalo kehe kutya oku li Tate omunahole noiha lundulula omadhiladhilo ge. Okwe shi ulika sha yela kutya uukwatya we mboka owe mu eleka. Ohole oyo uukwatya we kamana wu vule omaukwatya omakwawo. Kalunga ohu ulike ohole mukehe shimwe ta ningi. Oonkondo dhe, uuyuuki nuunongo we ohe wu longitha pahole. Ombiimbeli oya popya  oshinima oshindhindhilikwedhi kombinga yaKalunga nuukwatya we wohole. Otayi ti: “Kalunga oye ohole.” (1 Johannes 4:8) Ndhindhilika kutya Ombiimbeli itayi ti Kalunga oku na ohole nenge omunahole. Pehala lyaashono, otayi ti oye ohole. Ohole ye oyo hayi pangele mukehe shoka ta ningi.

21. Oto ka kala wu uvite ngiini sho to ilongo omaukwatya gaJehova?

²¹ Mbela owa mona nale okanona okashona taku ulukile ookuume kako he, take shi popi nenyanyu nonuuntsa taka ti: “Nguka oye tate”? Mboka haya longele Jehova nayo osho ye na okukala yu uvite ngaaka. Ombiimbeli oya hunganeka ethimbo ndyoka aantu aadhiginini taye ki igidha taya ti: “Kalunga ketu oye nguka!” (Jesaja 25:8, 9) Shi thike ngaa peuvoko ndyoka wu na kombinga yomaukwatya ge, opo ngaa pu thike okukala kwoye wu uvite kutya owu na Ho omunambili kaaku na we.

22, 23. Ombiimbeli otayi hokolola ngiini Tate yetu gwomegulu, notu shi shi ngiini kutya okwa hala tu hedhe popepi naye?

²² Tate Jehova oku na ko nasha naantu, ihe ke li ngaashi aawiliki aakwanyanya yomalongelokalunga naafilosofi yamwe haya longo aantu. Ando ka li e na ko nasha naantu, ando itatu ka hililwa kuye, nOmbiimbeli inayi popya nando kutya Tate yetu gwomegulu osho a tya ngaaka. Mepingathano naashoka, otayi mu ithana ‘Kalunga omunelago.’ (1 Timoteus 1:11, OB-1954) Oku na omaiyuvo. Okwa li u “uvu nayi” sho iishitwa ye iinandunge inaayi landula ewiliko ndyoka e yi pa omolwuuwanawa wayo. (Genesis 6:6; Episalomi 78:41) Ihe otatu ‘nyanyudha omwenyo gwe’ ngele otatu katuka pandunge metsokumwe nOohapu dhe. — Omayeletumbulo 27:11.

²³ Tate yetu okwa hala tu hedhe popepi naye. Oohapu dhe otadhi tu ladhipike ‘tu kale tatu mu kongo, pamwe tatu mu mono, oshoka ke li kokule natse.’ (Iilonga 17:27) Ihe ongiini aantu taya vulu okuhedha popepi nOMUWA Omupangeliawike gweshito alihe?