ITYOUGH 1
‘Nenge, Ngun Ka Aôndo Wase Je Ne’
1, 2. (a) Ka mbampin mba nyi nahan ú soo u pinen Aôndo? (b) Mose yange pine Aôndo nyi?
TÔÔ wer ú ngu lamen a Aôndo. U henen a hen wer Tor u sha won cii ngu lamen a we la tseegh kpa ta ihindi iyol! Sha hiihii la ú kpera a kpera ikyer, kpa ú va mase kenden teghelee ú ôr kwagh a na. Ú er kwagh yô a kegh ato shi a na ikyaar, shi ian je kpa a na ú i pinen nyityô mpin u ú soo cii. Tsô kanyi mpin ú pine?
2 Tsuaa tsuaa la, orgen lu a imba ian ne nahan vough. I yilan iti na ér Mose. Kpa alaghga mpin u á pine Aôndo la una lan ú ishima. Yange pine kwagh na iyol na ga, shin kwagh u mlu na u ken hemen ga, shin kwagh u mlu u orumace kpaa ga. Kpa, gema pine iti i Aôndo. Alaghga kwagh ne una due ú gondo, sha ci u Mose vande fan iti i Aôndo kpôô kpôô. Nahan, a̱ shi nan kpa mpin na la lu a kwagh ker u vesen. Sha kpôô yô, lu mpin u hemban lun a inja je Mose pine la. Mlumun u i na un la bende a vese cii. Una fatyô u wasen we u eren kwagh u vesen u una wase ú u kporom hen Aôndo yô. Inja nena? De se time ase sha kwaghôron u kpilighyol shon ne.
3, 4. Ka nyi man nyi yange i̱ er ve hingir u Mose una lam a Aôndo, man iliam ve la yange i̱ za nena?
3 Mose lu anyom 80. Vande undun ior nav Mbaiserael mba ve lu ikpan ken Igipiti la yem shir tsa kuma anyom akunduahar. Tsô iyange igen ngur kuran ilev mbi ter na kem yô, a nenge a kwagh u kpilighyol. Ageva gba usu, kpa gema lu hian ga. Gbaa yeghen usu tan iwanger er ikyaghusu i̱ í tim i̱ hen kpewoogh nahan tsô. Mose kporom ér una nenge dedoo yô, maa imo due ken usu la ôr kwagh a na. A̱ shi nan kpa yange una cia iyol keng! Tsô Aôndo vea Mose ve lam naleghaa je sha ikyev i ortyom. Shi, er alaghga ú vande fan nahan, yange Aôndo wa Mose u̱ lu̱ eren ke ke ke la tom hen zum la ér a̱ undu uma na u kundu kundu la a̱ hide a̱ yem ken Igipiti a̱ za yima Mbaiserael mba ve lu ikpan la.—Ekesodu 3:1-12.
4 Nahan Mose maa zua a ian i pinen Aôndo nyityô mpin cii. Nahan kpa, ver ishima sha mpin u yange kar a ishima na pine ne, wener: “Tsô aluer me za hen Mbaiserael, me za kaa a ve mer: Aôndo u uter enev tindim hen a ven, man vea pinem er: Iti Na er ana? Yô, m̱ kaa a ve mer nana?”—Ekesodu 3:13.
5, 6. (a) Mpin u Mose yange pine la tese se mimi u taver ga, u hange hange u nyi? (b) Ka kwagh u kunya u nyi i er a iti i Aôndo jimi? (c) Er nan ve mpase u Aôndo a pase orumace iti na la i lu kwagh u vesen yumu?
5 Hiihii yô, mpin la tese se ér Aôndo ngu a iti. Mayange se tôô mimi u a taver ga ne ser ka ma kwagh u ikyoo ga ze. Nahan kpa, kape ior kpishi ve tee un je la. Í dugh iti i Aôndo kpôô kpôô la kera ken mbamgem mba Ubibilo kpishi, i gema i wa atiatom er “Ter” man “Aôndo” nahan sha ityough ki í. Ka môm ken akaa a kunya a hemban vihin a ior ve er ken iti i kwaghaôndo je ne. Ka wea soo u fan or nahan, kanyi ka ú ere? Ka ú pine iti i nan gaa? Kape u fan Aôndo kpa i lu je la. Ngu a iti shio ga, shi ngu kwagh u a lu mape hiinii, a gande u fan shin kaven kpaa ga, ga. Er i nengen a na ga nahan kpa, ngu jim, shi ngu a iti kpaa—iti na ér Yehova.
6 Heela tseegh ga, shighe u Aôndo ka una pase iti í í lu i̱ na jim la yô, fa wer kwagh u vesen u sagher iyol sôôn eren. Ngu lôhôn se ér se̱ va fa un. A soo ér se̱ tsua u eren kwagh u hemban doon cii u se er ken uma yô—ka u kporom hen a na je la. Kpa Yehova er kwagh hemba u ôron se iti na tseegh tsô la. Shi a tese se inja i iti shon kpaa.
Inja i Iti i Aôndo La
7. (a) Inja i iti i Aôndo jighilii yô ér nyi? (b) Kanyi jim Mose yange soo u fan zum u a pine Aôndo iti Na laa?
7 Yehova yange ya iti na iyol na, man iti la ngi a ikyav i injaa kpishi. Inja i iti i “Yehova” la jighilii yô ér “Gem Ne Kwagh Lu.” Sha mimi yô, ka un a gbe akaa cii ye. Kwagh la tseegh kpa ta ihindi iyol. Kpa ka inja i iti i Aôndo jim laa? Ikyav tese ér Mose yange soo u ma un fe ma i hembe heela. Sha kpôô yô, icighanti la lu kwagh u he ga. Ior vanden yilan í uderimbaanyomov imôngo. Jighilii yô, mpin u Mose pine ér ma un fe iti i Aôndo la, lu pinen sha u una fa kwagh u un u a lu a iti shon la. Inja na yô, lu kaan ér: ‘Kanyi jim me ôr ior ou Iserael sha kwagh wou ve una maa jighjigh u ve ne ú la, shi una kuma ve nahan vea fa ér mimi je yiman you ve?’
8, 9. (a) Yehova yange na Mose mlumun sha mpin na la nena, man kanyi i̱ nzughur sha gbenda u ashighe kpishi ka i gema mlumun Na laa? (b) Ikyav i kwagh u i ôr ér “Me lu kwagh u me lu yô” la ér nyi?
8 Yehova ngur nan Mose mlumun yô, maa a pase un inja i iti na. A kaa a na ér: “Me lu kwagh u me lu yô.” (Ekesodu 3:14, mgem u New World Translation) Mbamgem mba Bibilo kpishi nger hen ivur ne nahan ér: “M ngu er m luun yô.” Kpa mgem u New World Translation u i kpe iyol i gem ne tese ér Aôndo lu kaan di tsô ér un ngu ga. Kpa, lu tesen Mose—kua se kpa sha mi cii—kwagh u iti la í til sha mi yô. Yange lu u Yehova una “lu,” shin una gema a hingir nyityôkwagh cii sha u ivin uityendezwa nav. Mgem u J. B. Rotherham gema ivur ne jighilii nahan ér: “Me Gema Me Hingir nyityôkwagh i m soo cii.” Orgen u timen sha asember a ken zwa Heberu u i nger Bibilo a mi la pase inja i ishember ne wener: “Aluer kwagh ngu nan je kpa . . . , Aôndo una ‘hingir’ or u sôron kwagh shon.”
9 Ikyav i iti i Aôndo la lu a inja hen Mbaiserael nena? Aluer vea tagher ishigh a nyityôkwagh i tagher ve, shin vea gba ken nyityô mzeyol kpaa, Yehova una hingir or u a soo cii sha u yiman ve ken kpan duen a ve yemen a ve ken Tar u Ityendezwa la. Sha mimi yô yange iti la na yô ve na Aôndo jighjigh vangertiôr. Se kpa ia fatyô u eren a vese nyian nahan. (Pasalmi 9:10) Sha ci u nyi?
10, 11. Iti i Yehova la mgbegha se u fan ser ka un a lu Ter u hemban u eren akaa kposo kposo a ganden ôron ye nena? Tese ikyav.
10 U tesen ikyav yô: Mbamaren fa er ka i gba u vea tsaregh sha akaa kposo kposo sha u nengen sha mbayev vev yô. Alaghga ken sev môm tseegh a gba u ormaren nana lu ortwer shi nana yôr iwer shi nana lu tica shi nana na tsaha shi nana lu orjir, kua akaa agenegh kpishi kpaa. Akaa a ka i gba u mbamaren vea er kpete kpete ne ka a shire mbamaren mbagenev iyol. Ka ve kav er mbayev vev mbakiriki ve ne ve jighjigh a ishima i môm nahan, man er ve lu a vangertiôr ér nyityô kwagh i í er ve i nyoon cii kpa, Baba shin Mama una na a lu ve guda, shi a̱ lu ayôôso due hen atô ve kpa vea kure á, a̱ lu ma anar u numben a mi vihi kpa vea sôr; shi sha kwagh u mbampin mba ve banen mbayev u pinen sha won ga la kpa, ka ve tôô ér mbamaren vev vea fatyô u nan mlumun sha nyityô mpin u a ve ve ken ishima gaagh cii. Kwagh ne ka a kunda mbamaren mbagenev iyol, shi ashighe agen je yô ishima i̱ za ve iyol er ve yen angahar yô. Ka ve vaa iyol kpishi ér akaa ne agenegh nenger ve u eren.
11 Yehova kpa ka ormaren u lun a dooshima. Nahan kpa, una fatyô u geman hingir nyityô or i a soo cii sha u wan ikyo sha ônov nav mba shin tar ne sha gbenda u hemban doon cii, man ka a er nahan a u peren atindi na a vough la shio. Nahan iti na i Yehova la mgbegha se u fan ser ka un a lu Ter u hemban cii ye. (Yakobu 1:17) Yange ica gba ga tsô Mose man Mbaiserael mbajighjigh mbara cii ve kav er Yehova a eren kwagh a kahan kposo a inja i iti na ga yô. Kpiligh ve iyol u nengen er gema hingir Kurutya u ma or a fatyô u hemban un ga shi hingir Or u yaren tom a akaa a sha gbaaôndo er á soo cii shi hingir Ornanatindi u hemban cii man Orjir man Or u nderan iyou man Or u nan ve kwaghyan kua mngerem, shi lu Or u nan sha er akondo a ve man akôv a ve aa bee iyol ga—shi lu Or u eren akaa agen kpaa.
12. Ieren i Farao sha kwagh u Yehova yange i̱ kaha kposo a i̱ Mose nena?
12 Sha nahan yô, Aôndo pase iti na shi a pase inja i í, shi a tese ikyav ér inja i í la ka i mimi kpaa. Jighilii yô, Aôndo soo ér se̱ fa un. Se wongor nena? Mose yange soo u fan Aôndo. Isharen la i̱ nyôôso uma na, shi i̱ na kporom hen Ter na u sha la kpaa. (Numeri 12:6-8; Mbaheberu 11:27) Kpa kwagh ka a er i vihi yô, lu ior kpuaa tseegh sha ayange a Mose la lu a imba isharen na la ye. Shighe u i tindi Mose hen Farao la, Mose za er kwagh a na teren Yehova sha iti yô, maa tor u Igipiti u gengese iyol shon gema pine sha igbongor nahan ér: “Ka an je nan lu Yehova?” (Ekesodu 5:2, NW ) Gba Farao ishima u seer fan kwagh u Yehova ga. Kpa, a gema a puu a puu, shi a hure Aôndo u Iserael kera ér a gba kwagh ga shin a kuma u a wa kwagh na sha ada ga. Imba ieren la i dumbur nyian je zua ga. I̱ pir ior ashe, nahan ve kera fa mimi u hange hange sha kwagh u Yehova, er i lu un a lu Ter Uhembancii la ga.
Yehova, Ter Uhembancii La
13, 14. (a) Er nan ve i ne Yehova atiatom kpishi ken Bibilo, man ati shon agen ér nyi? ( Nenge ken akwati u a lu sha peeji 14 la.) (b) Er nan ve i lu Yehova tswen a kom u a yila un ér ‘Ter Uhembanciili’?
13 Yehova ngu a tahav mbu eren akaa cii, ma kwagh ngu u hemban un ga, nahan ka sha inja je i yer un sha ati a tom kposo kposo ken Ruamabera ye. Atiatom ne cii kuma sha iti na jim jim ga; kpa á seer tesen se kwagh u iti na í til sha mi yô. U tesen ikyav yô, i yila un ér ‘TER Aôndo Uhemban.’ (2 Samuel 7:22) Ititom i civirigh, i í ter í ken Bibilo kwa uderi imôngo ne, í wase se u fan ian i Yehova a lu sha mi la. Ka un tseegh a lu a ian i lun Orhemen sha won cii ye. Ityôkyaa yô ka í ne.
14 Kwagh u Yehova kaha kposo, gadia ka un a lu Orgbanakaa ye. Mpase 4:11 kaa nahan ér: “We, Ter Aôndo wase, U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu, shi i gbe a kpaa ye.” A fatyô u teren asember a sha shagba ne sha ma orgen ga. Hanma kwagh u a lu sha won cii yô ka Yehova á ne ve kwagh la a lu ye! Yehova kuma u ngohol icivir man agee man iengem i i lu i Ter Uhembancii man Orgban akaa cii la.
15. Er nan ve i yer Yehova ér ‘Tor u tsôronô’?
15 Ititom igen i í lu Yehova tswen i yer un sha í yô, ér “Tor u tsôron.” (1 Timoteu 1:17; Mpase 15:3) Inja na ér nyi? Kwagh ne taver u kaven tsô, sha ci u mhen wase yina. Kpa, Yehova ka u tsôron sha avegher a ahar ne cii—a̱ hide ken ijime shi a̱ yem ken hemen kpaa. Pasalmi 90:2 kaa ér: “Hii sha uicôronmbaashighev je zan zan gbem sha won, U ngu Aôndo.” Nahan Yehova ngu a mhii ga; un ka u tsôron gbem sha won. Ka nahan ve i yer un sha inja vough ér “or u Tsan sha Won” ye—lu gbekeke, cii ve nyityô or shin nyityôkwagh igen i̱ mase van sha won ye! (Daniel 7:9, 13, 22) Ka an je nana nyiman sha mimi ér ngu a ian i lun Ter Uhembancii ga sha wono?
16, 17. (a) Er nan ve se fatyô u nengen a Yehova ga, man er nan ve i lu u kwagh la una lan se ishima ga? (b) Yehova hemba ngun jim jim a nyityôkwagh i se fatyô u nengen a mi shin benden ave cii sha nyi gbenda?
16 Nahan kpa, mbagenev mba te abusan sha ian i a lu a mi la, er Farao yange ta nahan. Kwagh ugen u a ve a zayol ne yô, ka er kwagh a hembe gban uumace mba ve yen ne sha kwagh u vea fatyô u nengen a mi sha ashe kpôghôô la yô. Se fatyô u nengen a Ter Uhembancii la ga. Un ka jijingi, ashe a orumace aa fatyô u nengen a na ga. (Yohane 4:24) Heela tseegh ga, aluer orumace u iyol i inyam-man-awambe ne nana tile sha ishigh ki Yehova Aôndo jighilii yô, nana war ga cii. Yehova iyol na yange kaa a Mose ér: “Ú fatyô u nengen a ishigh Yagh ga; gadia or á fatyô u nengen a Mo, shi lun uma ga.”—Ekesodu 33:20; Yohane 1:18.
17 Kwagh la a̱ de lanen se ishima ga. Mose yange nenge a ivulugh ki iengem i Yehova tseegh, man ikyav tese ér yange lu sha ikyev i ma ortyom. Nahan lu nyi i̱ ere? Yange Mose karen kera yô, ishigh nagh “engem” anshighe naleghaa je. U kenger a kenger Mose sha ishi jighilii tsô kpa yange Mbaiserael cia. (Ekesodu 33:21-23; 34:5-7, 29, 30) Nahan sha mimi yô, ma orumace môm kpa nana fatyô u kenger Ter Uhembancii ken iengem na jimin cii ga! Kwagh ne ka u kaan ér ngu jim jim er kwagh u se fatyô u nengen a mi shi benden ave nahan ga shinii? Ei, akaa kpishi nga a se fatyô u nengen a á ga kpa se lumun ser nga yô—u tesen ikyav yô, ambaakaa er ahumbe shin ahumbe a á samber a mkaanem ma sha redio la, man mbamhen nahan. Heela tseegh ga, Yehova ngu igbekeke, mkar u shighe gem mlu na ga, shin a̱ lu anyom ubiliôn udubu imôngo je kpaa! Sha mnenge ne yô, hemba ngun jim jim a nyityôkwagh i̱ se fatyô u benden ave shin nengen a mi cii, sha ci u akaa a i nengen a á ne aa fatyô u beenyol shi pien kpaa. (Mateu 6:19) Nahan kpa, ka u se tôô ser un ngu di kwagh u ken mhen, shin tahav mbù mbú gbe van tsô, shin Kwagh u Nan Kwaghgen Eren u a fatyô u pasen inja na ga shinii? De se nenge ase.
Aôndo u Lun a Mlu Na
18. Ka mpase u sha mnenge u nyi yange i tese Esekiel, man ishiv mbi inyiin mbi “akaauma” a á lu ikyua a Yehova la tile sha ityough ki nyi?
18 Shin er i lu u se fatyô u nengen a Aôndo ga nahan kpa, avur agen nga ken Bibilo a a pase se akaa a sha yô. Ityough ki hiihii ki takerada u Esekiel la ka môm ken ajiir a Bibilo i pase se akaa ne yô. Yange i tese Esekiel mpase u sha mnenge u nongo u Yehova u sha la, a nenge ú lu er zege ikyekye i sha i̱ kperan a kpera nahan. Kwagh u hemban tan ihindi iyol je yô, ka gbenda u kpilighyol u i pase akaauma a vesen a ken jijingi a a kase Yehova la. (Esekiel 1:4-10) “Akaauma” ne nga a Yehova kôôsôô, shi mlu u iyolough ve kpa tese se kwagh u vesen sha imba Aôndo u ve civir la. Hanmô ve nan ngu a ishiv inyiin—ishigh ki bua man ki begha man ki gafa man ki orough. Ikyav tese ér ishiv mbin tile sha ityough ki anza a Yehova a anyiin a hemban cii la.—Mpase 4:6-8, 10.
19. Ka ieren i nyi i til sha ityough ki (a) ishigh ki bua? (b) ishigh ki begha? (c) ishigh ki gafa? (d) ishigh ki orougho?
19 Ken Bibilo yô, ashighe kpishi bua ka a tile sha ityough ki tahav, man ka sha inja je, sha ci u ka inyam i lun a agee kpishi. Begha di, ashighe kpishi ka a tile sha ityough ki ijirôron i sha mimi, sha ci u saa or a lu a ishimataver kpee ve nana ôr ijir sha mimi ye, man ishimataver ka kwagh u i hembe fan ubegha sha mi je la. I fa ugafa sha ashe a ve a nengen kera doo doo, a ka a̱ lu ankwagh u cuku je una lu ica hiinii kpa ve nenge a mi la. Nahan ishigh ki gafa kira kia tile sha kwaghfan u Aôndo u kwagh ka una lu a̱ zulum ga je maa a ta ashe a za vande nengen a mi la. Man ishigh ki orough kira di ye? Er yange i gba or sha inja i mlu u Aôndo yô, nan ngu kposo sha mlu u nan lu a ieren i Aôndo i hemban cii la—ka dooshima je la. (Genese 1:26) I zer teren avegher a mlu u Yehova ne ken Ruamabera gbem—ka agee man ijirôron i sha mimi man kwaghfan man dooshima—je yô, a fatyô u kaan ér ka aeren na a vesen je ne.
20. Gba u ishima ia nyian se ér alaghga tsô mlu u Yehova gema shinii, man er nan ú ne mlumun nahana?
20 Ityôkyaa ngi i ishima ia nyian se ér alaghga tsô Aôndo gema mlu na hii shighe u yange i pase kwagh na ken Bibilo anyom a kar hegen udubu imôngo la shinii? Ei, mlu u Aôndo gem mayange ga. A pase se ér: “Mo TER M gem kposo ga.” (Malaki 3:6) Yehova gbe nuren gaagh tsô maa eren kwagh ga, ka a tese sha gbenda u a nengen sha akaa kposo kposo la ér un ngu Ter u injaa. Ka a tese vegher u mlu na u a hembe lun vough sha ian shon la. Ken atô u aeren na a anyiin ne cii, i í hembe duen tseer tseer yô, ka dooshima. A dumbur ken hanma kwagh u Aôndo a eren cii. Yaren tom a agee na man ijirôron na i sha mimi man kwaghfan na cii sha dooshima. Sha jighilii yô, Bibilo ôr kwagh u kpilighyol sha kwagh u Aôndo man inja na shon ne. I̱ kaa ér: “Aôndo ka dooshima.” (1 Yohane 4:8) Ijiir ne kaa ér Aôndo ngu a ngu a dooshima shin tesen a tese dooshima ga. Kpa, i kaa ér Aôndo ka dooshima. Ka dooshima, u a kase mlu na cii a ningir a tser la, a mgbeghan un u eren akaa a á eren cii ye.
“Nenge, Ngun Ka Aôndo Wase”
21. Se nguren fan aeren a Yehova seer yô, a lu se ken ishima nena?
21 Í lu nahan ú nenge wanye u kiriki tese uwegh sha ter u nan, girim nan iyol nan kaa a azende a nan sha iember ér, “Baba wam ngula,” kpa? Mbacivir Aôndo mba a atôakaa kpishi a ve kpa a girim ve iyol nahan sha kwagh u Yehova yô. Bibilo tsengaôron shighe u mbananjighjigh vea ngor amo vea kaa ér: “Nenge, ngun ka Aôndo wase” je ne yô. (Yesaia 25:8, 9) Ú nguren fan aeren a Yehova seer yô, ú hemba nengen wer ka we ú lu a Ter u hemban doon cii ye.
22, 23. Bibilo ôr kwagh u Ter wase u sha la ér nena, man er nan ve se fe ser a soo ér se̱ lu ikyua ikyua a naa?
22 Shin er mbakwaghaôndo mba tangen iyol mbagenev man mbafankwagh tsura ve tesen kposo nahan kpa, Ter ne ngu gbedôô ga, shi kemen iyol, lun pareghaa a mba ve lu mba nav kpaa ga. A sase se iyol u kporom hen Ter u lun gbedôô ga, man Bibilo kpa tese ér Ter wase u sha ngu nahan ga. Kpa, i̱ gema i̱ yila un ér “Aôndo u sar sar.” (1 Timoteu 1:11, NW ) Kwagh ker un iyol shi kwagh doon un kpaa. Ior mba kaven kwagh mba a gbe ve mbara ka vea per atindi a á we sha ci u mkpeyol ve la yô, ka i “vihi Un ken ishima.” (Genese 6:6; Pasalmi 78:41) Kpa zum u ka sea er kwagh sha mkav sha er Mkaanem nam ma tese la yô, ka se na ‘i saan un iyol.’—Anzaakaa 27:11.
23 Ter wase soo ér se̱ lu ikyua ikyua a na. Mkaanem nam taver se ishima ér se̱ “pev Un [se̱] zua a Na kpaa, shin er A lu ica a hanmô wase ga nahan.” (Aerenakaa 17:27) Nahan kpa, a er nan ve uumace mba ve gbe kwagh ga ne nahan vea kporom hen Ter Uhemban sha won cii nee?
