Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 1

“Amubone! Ooyu Ngo Leza Wesu!”

“Amubone! Ooyu Ngo Leza Wesu!”

1, 2. (a) Ino mibuzyo nzi njomunga mwayanda kubuzya Leza? (b) Ncinzi Musa ncaakabuzya Leza?

 SENA inga mweezeezya kubandika a Leza? Ulikke buyo muzeezo wakucita boobo ulayoosya​—Mwami wakujulu aansi ikubandika andinywe! Kumatalikilo mwawayawaya, pele lino mwacikonzya kwiingula. Waswiilila nzyomwaamba, waingula alimwi mane wamupa kuti mwaanguluke kumubuzya mubuzyo kufwumbwa ngomuyanda. Ino mubuzyo nzi ngomunga mwamubuzya?

2 Ikaindi, kwakali mwaalumi umwi iwakali muciimo eeci ncoonya. Izina lyakwe ngu Musa. Pele imubuzyo ngwaakasala kubuzya Leza ambweni inga ulamugambya. Tanaakabuzya cintu cakali kujatikizya nguwe, bukkale bwakwe bwakumbele naa bukkale bwabantu ibuzwide mapenzi. Muciindi caboobo, wakabuzya zina lya Leza. Eeco inga camugambya, mbwaanga Musa wakalilizyi kale izina lya Leza limugeme. Aboobo mubuzyo wakwe weelede kuti wakali aabupanduluzi bumbi buyandika kapati. Mubwini, ooyo wakali mubuzyo uuyandika kapati ngwaakali kunga wabuzya Musa. Ibwiinguzi bulatujatikizya toonse. Bulakonzya kumugwasya kubweza ntaamu iiyandika kapati yakuba acilongwe a Leza. Ino inga caba buti boobo? Atubikkile maano kumubandi ooyu uulibedelede.

3, 4. Nzintu nzi zyakasololela kumubandi akati ka Musa a Leza, alimwi ino nkaambo nzi kapati ikali mumubandi ooyo?

3 Musa wakajisi myaka yakuzyalwa iili 80. Wakakkala myaka iili 40 kali kulamfwu abantu bakwe, ibana Israyeli aabo ibakali bazike ku Egepita. Bumwi buzuba, naakali kweembela butanga bwabasyaanyinazyala naa bausyizyala, wakabona cintu cimwi cigambya kapati. Citewo cakali kuyaka mulilo, pele tiicakali kupya pe. Cakali kwiile kuyaka mulilo, kacimweka kulubazu loonse lwamulundu mbuli cikwankwani citondezya aayelede kwiindwa. Musa wakaswena munsi kutegwa alangisisye cakali kucitika. Eelo kaka wakagambwa kapati naakamvwa jwi lyaambaula anguwe kuzwa mumulilo! Kwiinda mumungelo, Leza a Musa bakabandika kwaciindi cilamfwu. Alimwi mbubwenya mbuli mbomuzyi, abusena aawo Leza wakalailila Musa iwakali kuwayawaya akaambo kakuyoowa kuti aleke kupona buumi bwakuliiba akupilukila ku Egepita kuyoovwuna bana Israyeli mubuzike.​—Kulonga 3:1-12.

4 Aciindi eeco, Musa wakali kukonzya kubuzya Leza mubuzyo kufwumbwa ngwaakali kuyanda. Pele amubikkile maano kumubuzyo ooyu ngwaakasala kumubuzya wakuti: “Ikuti naa ndaunka kubana Israyeli akuyoobaambila kuti, ‘Leza wabamauso wandituma kulindinywe,’ eelyo baakundibuzya kuti, ‘Ino zina lyakwe nguni?’ Ino ndikabaambile kuti nzi?”​—Kulonga 3:13.

5, 6. (a) Ino mubuzyo wa Musa utuyiisya makani nzi aakasimpe alimwi aayandika kapati? (b) Ncintu nzi cibyaabi kapati icacitwa kujatikizya zina lya Leza limugeme? (c) Nkaambo nzi ncociyandika kapati kuli Leza kuyubununa zina lyakwe kubantu?

5 Kusaanguna, imubuzyo ooyo utuyiisya kuti Leza ulijisi izina. Tatweelede kwaaubya-ubya pe makani aaya aakasimpe. Pele, ibanji balaaubya-ubya. Izina lya Leza limugeme lyagusyigwa mubusanduluzi bwama Bbaibbele manji kapati alimwi mubusena bwalyo kwabelesyegwa mazina aabulemu mbuli lyakuti “Mwami” alimwi a “Leza.” Akati kazintu zinji zyacitwa mubukombi, eeci ncintu cuusisya kapati alimwi cibyaabi. Alimwi buya, ncinzi ncomusaanguna kucita mwaswaangana amuntu ciindi cakusaanguna? Sena inga tamumubuzyi zina lyakwe? Ncimwi buyo akuzyiba Leza. Tali muntu uunyina zina, uukatazya kupanga cilongwe alimwi ngotutakonzyi kuzyiba naa kumvwisya. Nokuba kuti talibonyi, muntu Mwini-mwini alimwi ulijisi zina​—ngu Jehova.

6 Kunze lyaboobo, Leza nayubununa zina lyakwe limugeme, kuli cintu cimwi icipati alimwi cikkomanisya icilangilwa kucitika. Ututamba kuti tumuzyibe. Uyanda kuti tusale nzila iigwasya kwiinda zyoonse mubuumi, nkokuti ikuba acilongwe anguwe. Pele nzinji Jehova nzyaacita kunze buyo lyakutwaambila zina lyakwe. Alimwi watuyiisya kujatikizya Muntu ngoliiminina zina eeli.

Ncolyaamba Izina lya Leza

7. (a) Ino zina lya Leza limugeme lizyibidwe kuti lyaamba nzi? (b) Ncinzi cini ncaakali kuyanda kuzyiba Musa naakabuzya Leza kujatikizya zina lyakwe?

7 Jehova wakasala zina lyakwe limugeme, lyalo lijisi bupanduluzi buyandika kapati. Izina lyakuti “Jehova” lizyibidwe kuti lyaamba “Uupa Kuti Kube.” Ulilibedelede mububumbo boonse, nkaambo ngowakalenga zintu zyoonse. Kunze lyaboobo, nguupa kuti makanze aakwe oonse azuzikizyigwe, alimwi ulakonzya kupa kuti babelesi bakwe bakonzye kuba kufwumbwa ncayanda. Eelo kaka aaya makani alagambya kapati! Pele sena kuli acimbi ncolipandulula zina lya Leza? Cakutadooneka Musa wakali kuyanda kuzyiba zinji. Bwini mbwakuti, wakalizyi kuti Jehova ngo Mulengi, alimwi wakalilizyi zina lya Leza. Izina lya Leza tiilyakali lyeenzu pe. Ibantu bakali kulibelesya kwamyaanda yamyaka. Cakutadooneka, naakali kubuzya zina lya Leza, Musa wakali kubuzya kujatikizya mbwabede Imuntu wakali kwiimininwa azina eelyo. Aboobo mubwini wakali kubuzya kuti: ‘Ino ncinzi ncendiyoobaambila bantu bako bana Israyeli kujatikizya nduwe eeco iciyooyumya lusyomo lwabo muli nduwe, eeco iciyoobapa kusyoma kuti ncobeni uyoobafwutula?’

8, 9. (a) Ino Jehova wakawiingula buti mubuzyo wa Musa, alimwi ncinzi cilubide kujatikizya mbobusandulwidwe bwiinguzi bwakwe muma Bbaibbele manji? (b) Ino kaambo kakuti “Ndiyooba Kufwumbwa Mbondasala Kuba” kaamba nzi?

8 Mukwiingula, Jehova wakayubununa cibeela cikkomanisya cabube bwakwe, iceendelana ancolyaamba izina lyakwe. Wakaambila Musa kuti: “Ndiyooba Kufwumbwa Mbondasala Kuba.” (Kulonga 3:14) Ibusanduluzi bwama Bbaibbele ibunji aawa bwaamba kuti: “Ndime uuliwo lyoonse.” Pele busanduluzi buluzi bwamajwi aali mukapango aaka butondezya kuti Leza tanaakali kusinizya buyo kubako kwakwe. Muciindi caboobo, Jehova wakali kuyiisya Musa, kubikkilizya andiswe toonse, kuti wakali kuyooba ‘kufwumbwa mbwaasala’ kutegwa azuzikizye makanze aakwe. Ibusanduluzi bwa J. B. Rotherham cakusalazya ikapango aaka kasandulwidwe kuti: “Ndiyooba kufwumbwa ceeco cindibotela.” Syaazibwene umwi mumwaambo wa Chihebrayo camu Bbaibbele ikaambo aka ukapandulula boobu: “Kunyina makani abukkale naa cintu ciyandika . . . , Leza ‘uyooba’ sikuzuzikizya kufwumbwa ceeco ciyandika.”

9 Ino eeci cakali kwaamba nzi kubana Israyeli? Kunyina makani acisinkilizyo cakali kuyoobasinkila akuyuma kwabukkale mobakali kuyoolijana, Jehova wakali kuyooba kufwumbwa cakali kuyandika ikutegwa abavwune kuzwa kubuzike akuyoobasisya mu Nyika Yakasyomezyedwe. Masimpe izina eelyo lyakapa kuti bamusyome kapati Leza. Mazuba aano, aswebo lilakonzya kutupa kusyoma mbubwenya. (Intembauzyo 9:10) Nkaambo nzi?

10, 11. Mbuti zina lyakuti Jehova mbolitupa kumubona kuba Taata uuba kufwumbwa mbwayanda alimwi imubotu kwiinda boonse mbotunga twayeeyela? Amupe cikozyanyo.

10 Mucikozyanyo: Ibazyali balizyi mbobeelede kucinca-cinca nobalanganya bana babo. Mubuzuba bomwe buyo, imuzyali ulakonzya kuba nesi, sikujika, mwiiyi, sikulaya, mubetesi alimwi akucita zintu zimbi. Ibanji balakatazyigwa akaambo kakuvwula kwamilimo njobeelede kuzuzikizya. Balalubona lusyomo lumaninide bana babo basyoonto ndobajisi muli mbabo, balo ibatadooneki naaceya kuti Bataata naa Bamaama balakonzya kumanizya cibacisa cili coonse mumubili, kumanizya mazwanga oonse, kubambulula cakusobanya icanyonyooka alimwi akwiingula mubuzyo uubuka kufwumbwa ciindi mumizeezo yabo iiyandisya kuzyiba zintu ciindi cili coonse. Ibazyali bamwi tabalisyomi pe kujatikizya mbobasyomwa abana babo alimwi zimwi ziindi balatyompwa akaambo kakulezya kwabo. Balimvwa kuti inga tiibacikonzya kuzuzikizya milimo yoonse eeyi.

11 Awalo Jehova muzyali siluyando. Nokuba boobo, kakunyina kusotoka zyeelelo zyakwe zilondokede, ulakonzya kuba kufwumbwa cintu ikutegwa alanganye bana bakwe baanyika munzila iibagwasya kapati. Aboobo, zina lyakwe lyakuti Jehova litupa kumubona kuba Taata mubotu kwiinda boonse mbotukonzya kuyeeyela. (Jakobo 1:17) Musa alimwi abana Israyeli basyomeka boonse, ndilyonya bakalibonena kuti Jehova ulacita zintu kweelana acaamba zina lyakwe. Bakalangilila cakuyoowa eelyo naakalicita kuba Mupati Wabasikalumamba uutakonzyi kuzundwa, Mweendelezi syaazibwene iwazilengwaleza zyoonse, Sikupa milawo uutakonzyi kweelanisyigwa, Mubetesi, Syaazibwene mukupanga zintu, Mwaabi wazyakulya amaanzi, Sikupa kuti zyakusama ampato zitanyonyooki alimwi azimwi buyo zinjaanji.

12. Mbuti Farao mbwaakaindene a Musa kujatikizya mbwaakali kumubona Jehova?

12 Munzila eeyi Leza wapa kuti zina lyakwe limugeme lizyibwe, wayubununa zintu zikkomanisya kujatikizya Muntu ngoliiminina zina eeli alimwi buya watondezya kuti nzyalyaamba nzyamasimpe. Cakutadooneka, Leza uyanda kuti tumuzyibe. Ino swebo tucita buti? Musa wakali kuyanda kumuzyiba Leza. Ikuyandisisya ooko kwakeendelezya bukkale bwa Musa alimwi kwakamusololela kuba acilongwe cibotu a Usyi wakujulu. (Myeelwe 12:6-8; Bahebrayo 11:27) Mukubula coolwe, mbasyoonto buyo mbocakapona limwi a Musa kuciindi eeco ibakajisi luyandisisyo oolo. Ciindi Musa naakaamba zya Jehova kuli Farao kwiinda mukumwaamba zina, ooyo mwami waku Egepita sicinguni wakaingula calunyansyo ategwa: “Ino Jehova nguni?” (Kulonga 5:2) Farao kunyina naakayanda kwiiya zinji kujatikizya Jehova. Muciindi caboobo, cakufwambaana wakati, Leza wa Israyeli takwe mulimo alimwi tayandiki abuniini. Kuyeeya kuli boobo kulidumide kapati mazuba aano. Kusinkila bantu kuzyiba kasimpe kamwi kayandika kapati kakuti, Jehova ngo Mwami Mupati.

Mwami Singuzuzyoonse Jehova

13, 14. (a) Nkaambo nzi Jehova ncapedwe mazina aabulemu manji mu Bbaibbele, alimwi ino amwi akati kangawo ngaali? (Amubone  kabbokesi apeeji 16.) (b) Nkaambo nzi Jehova alikke ncayelela kwiitwa kuti “Mwami Mupati”?

13 Jehova ulakonzya kuba kufwumbwa mbwayanda, nkakaambo kaako ncajisi mazina aabulemu manji mu Magwalo. Aaya mazina aabulemu taanjili mubusena bwazina lyakwe limugeme pe; muciindi caboobo, atuyiisya buyo zimbi kujatikizya ncoliiminina izina lyakwe. Mucikozyanyo, waambwa kuti “Mwami Singuzuzyoonse Jehova.” (2 Samuele 7:22) Eeli zina lyabulemu, ilijanwa myaanda-myaanda yaziindi mu Bbaibbele litwaambila cuuno ncajisi Jehova. Alikke nguujisi nguzu zyakuba Mweendelezi wakujulu aansi. Amubone ncocili boobo.

14 Jehova ulilibedelede mbwali Mulengi. Ibbuku lya Ciyubunuzyo 4:11 lyaamba kuti: “Uleelela, Jehova, O Leza wesu, ikutambula bulemu alulemeko alimwi anguzu, nkaambo nduwe wakalenga zintu zyoonse, alimwi akaambo kakuyanda kwako zyakabako alimwi zyakalengwa.” Aaya majwi aabulemu taakonzyi kwaamba muntu uumbi uuli woonse. Zintu zyoonse zili kujulu aansi zyakalengwa a Jehova. Kakunyina akudooneka, Jehova nguweelede kupegwa bulemu, nguzu, alulemeko izyeelede Mwami Singuzuzyoonse alimwi Mulengi wazintu zyoonse.

15. Nkaambo nzi Jehova ncaambwa kuti “Mwami walyoonse alyoonse”?

15 Alimbi zina lyabulemu iligeme Jehova alikke ndyakuti “Mwami walyoonse alyoonse.” (1 Timoteyo 1:17; Ciyubunuzyo 15:3) Ino zina eeli lyaamba nzi? Tulakatazyigwa kuciteelela eeci akaambo kakuti mizeezo yesu kuli mpoigolela, pele walo Jehova nkwali lyoonse, kuzwa kaindi alimwi unooliko lyoonse. Ibbuku lya Intembauzyo 90:2 lyaamba kuti: “Kuzwa lili alili mane kukabe kutamani nduwe Leza.” Aboobo Jehova unyina matalikilo; walikupona lyoonse. Cakweelela waambwa kuti ngu “Sinsiku,” walikupona lyoonse neliba leelyo kakutanalengwa muntu uuli woonse naa cintu kujulu aanyika! (Daniele 7:9, 13, 22) Ino nguni uunga wakazya kweelela kwakwe kwakuba Mwami Singuzuzyoonse?

16, 17. (a) Nkaambo nzi ncotutakonzyi kumubona Jehova, alimwi ino nkaambo nzi eeco ncociteelede kutugambya? (b) Muunzila nzi Jehova mwali mwini-mwini kwiinda cintu cimbi cili coonse ncotukonzya kubona naa kuguma?

16 Pele bamwi balakukazya kweelela ooko mbubwenya mbwaakacita Farao. Cimwi icipa kucita boobo ncakuti, ibantu batalondokede basyoma kapati muzintu nzyobakonzya kubona ameso. Tatukonzyi kumubona pe Mwami Singuzuzyoonse. Ujisi mubili wamuuya, aboobo takonzyi kubonwa ameso aabantu pe. (Johane 4:24) Kunze lyaboobo, ikuti muntu uulya maila waima munsi lya Jehova Leza, takonzyi kupona pe. Jehova lwakwe wakaambila Musa kuti: “Tokonzyi kubona busyu bwangu, nkaambo kunyina muntu uukonzya kundibona akuzumanana kupona.”​—Kulonga 33:20; Johane 1:18.

17 Eeco taceelede kutugambya pe. Musa wakabona buyo cibeela cabulemu bwa Jehova, eeco cakacitika kwiinda mumungelo iwakali kwiiminina Leza. Ino ncinzi cakacitika? Busyu bwa Musa “bwakali kumweka” kwaciindi cili mbocibede kuzwa ciindi eeco. Mane buya bana Israyeli bakayoowa nokuba kumulanga kubusyu Musa. (Kulonga 33:21-23; 34:5-7, 29, 30) Aboobo tacidoonekwi buya kuti, kunyina muntunsi uunga wamulanga Mwami Singuzuzyoonse mubulemu bwakwe boonse. Sena eeci caamba kuti tali muntu mwini-mwini mbuli cintu ncotunga twabona akuguma? Peepe, tulazizumina zintu zinji kuti nkozili ncobeni kakunyina penzi nokuba kuti tatuziboni, mbuli muwo, mizeezo alimwi amayuwe aabelesyegwa asikapepele. Kunze lyaboobo, Jehova nkwali lyoonse, kunyina mbwaba nokuba kuti kwayinda ciindi cilamfwu buti, noiba myaka iibalilwa kumabbiliyoni. Munzila eeyo, muntu mwini-mwini kwiinda cintu cili coonse ncotunga twaguma naa kubona, mbwaanga zintu zilibonya zilakonzya kukulumpala akubola. (Matayo 6:19) Pele sena tweelede kumubona kuba cintu cakuyeeyela buyo, ikuba nguzu buyo zitali muciimo camuntu naa cintu cikatazya kumvwa Cakalilenga Cini? Atubone naa mbwaabede makani oobo.

Leza Uujisi Bube

18. Ncilengaano nzi ncaakapegwa Ezekieli, alimwi ino masyu one ‘aazilenge zyuumi’ zili munsi lya Jehova ayiminina nzi?

18 Nokuba kuti tatukonzyi kumubona Leza, kuli zibalo zikondelezya mu Bbaibbele izitugwasya kubona kujulu kwini. Caandaano cakusaanguna cabbuku lya Ezekieli ncimwi cazibalo eezyo. Ezekieli wakapegwa cilengaano cambunga ya Jehova yakujulu, eeco ncaakabona kacili mbuli nkalaki yakujulu mpati. Icigambya kapati mbupanduluzi bwazilenge zyamuuya zyanguzu zyakazingulukide Jehova. (Ezekieli 1:4-10) Eezyi “zilenge zyuumi” ziliswaangene kapati a Jehova, alimwi mbozilibonya citwaambila cintu cimwi ciyandika kapati kujatikizya Leza ngozibelekela. Cimwi acimwi cijisi masyu one, nkokuti busyu bwamupoho, bwasyuumbwa, bwasikwaze alimwi abwamuntu. Kulibonya kuti eezyi ziiminina bube bwa Jehova bone bulibedelede.​—Ciyubunuzyo 4:6-8, 10.

19. Mbube nzi bwiimininwa (a) abusyu bwamupoho? (b) busyu bwasyuumbwa? (c) busyu bwasikwaze? (d) busyu bwamuntu?

19 Mu Bbaibbele, mupoho kanji-kanji wiiminina nguzu alimwi cileelela eeco, nkaambo mupoho masimpe munyama ulaanguzu kapati. Kulubazu lumbi, syuumbwa, kanji-kanji wiiminina bululami, nkaambo bululami bwini-bwini buyandika busicamba, ibube budumide kujatikizya basyuumbwa. Basikwaze balizyibidwe kapati kuti bajisi meso aakonzya kubona zintu zili kule kapati, notuba tuntu tusyoonto kapati. Aboobo busyu bwasikwaze bulabwiiminina kabotu busongo bwa Leza bwakuzyibila limwi ziyoocitika kumbele. Ino mbuti kujatikizya busyu bwamuntu? Imuntu mbwaanga wakalengwa mucinkozya ca Leza, ulilibedelede kapati mukutondezya bube bwa Leza mbwabelesya lyoonse, iluyando. (Matalikilo 1:26) Zibeela eezyi zyabube bwa Jehova, nkokuti nguzu, bululami, busongo alimwi aluyando, zilalibonya ziindi zinji kapati mu Magwalo cakuti zilakonzya kwaambwa kuti musemu wabube bwa Leza.

20. Sena tweelede kulibilika kuti bube bwa Jehova ambweni bwakacinca, alimwi ino nkaambo nzi ncomwiinguda boobo?

20 Sena tweelede kulibilika kuti ambweni Leza wakacinca muzyuulu-zyuulu zyamyaka zyainda kuzwa leelyo naakapandululwa boobo mu Bbaibbele? Peepe, bube bwa Leza tabucinci pe. Utwaambila kuti: “Ndime Jehova; tandicinci pe.” (Malaki 3:6) Muciindi cakucinca mizeezo yakwe kakunyina kaambo, Jehova ulitondezya kuti ngu Taata mubotu kweelana ambwabweendelezya bukkale bumwi abumwi. Ulabutondezya bube bwakwe oobo buyandika aciindi ceelede. Akati kabube boonse mbwajisi Leza, ibulibonya mumbazu zyoonse nduyando. Bulalibonya muzintu zyoonse nzyacita. Ubelesya nguzu zyakwe, bululami alimwi abusongo munzila yaluyando. Mubwini, Ibbaibbele kuli cintu cimwi cigambya ncolyaamba kujatikizya Leza abube bwakwe oobu. Lyaamba kuti: “Leza nduyando.” (1 Johane 4:8) Amubone kuti talyaambi kuti Leza ulijisi luyando naa kuti Leza ngusiluyando, muciindi caboobo, lyaamba kuti Leza nduyando. Luyando, ibwini mbwabede, ndolumupa kucita kufwumbwa zyoonse nzyacita.

“Amubone! Ooyu Ngo Leza Wesu!”

21. Ino tunoolimvwa buti mbotuyaabuyaambele kuzyiba bube bwa Jehova?

21 Sena kuli nomwakabona mwana musyoonto katondeka bausyi kutondezya beenzinyina akwaamba calukkomano alusyomo kuti, “Aabaya mbabataata”? Bakombi ba Leza balaatwaambo tunji ncobeelede kulimvwa boobo kujatikizya Jehova. Bbaibbele lisinsima ciindi eelyo bantu basyomeka nobayakwaamba kuti: “Amubone! Ooyu ngo Leza Wesu!” (Isaya 25:8, 9) Mbomuyaabuyaambele mukumvwisya bube bwa Jehova, alwalo lusyomo lwanu lwakuti mujisi Taata wiinda boonse luyooyuma.

22, 23. Ino Bbaibbele limwaamba kuti muntu uuli buti Taateesu wakujulu, alimwi ino tuzyi buti kuti uyanda kuti tube acilongwe anguwe?

22 Ooyu Taata tali silunya pe naa uutabikkili maano, nokuba kuti basizikombelo bamwi abasyaabusongo mbobayiisya. Kunyina notunga twayanda kuba acilongwe a Leza uutabikkili bamwi maano, alimwi Bbaibbele kunyina nolitondezya kuti Taateesu wakujulu uli boobo. Muciindi caboobo, limwaamba kuti ngu “Leza uukkomene.” (1 Timoteyo 1:11) Ulakonzya kunyema alimwi akutondezya luyando. Ciindi zilenge zyakwe zyamaano nozyakasotoka malailile ngaakazipa kutegwa zigwasyigwe, tubala kuti: “Wakapenga mumoyo.” (Matalikilo 6:6; Intembauzyo 78:41) Pele ciindi notucita zintu cabusongo kweelana acaamba Jwi lyakwe, ‘tukkomanisya moyo wakwe.’​—Tusimpi 27:11.

23 Taateesu uyanda kuti tube acilongwe anguwe. Ijwi lyakwe litukulwaizya “kwaampaampa buya akumujana ncobeni nokuba kuti mubwini tali kulamfwu kuli umwi aumwi wesu.” (Milimo 17:27) Pele ino mbuti mbocikonzyeka kubantu balya maila ikuba acilongwe a Mwami Singuzuzyoonse wakujulu aanyika?