Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

NDZIMA 2

Xana U Nga Swi Kota Hakunene ‘Ku Tshinela Eka Xikwembu’?

Xana U Nga Swi Kota Hakunene ‘Ku Tshinela Eka Xikwembu’?

1, 2. (a) I yini lexi nga twalaka xi ri norho eka vanhu vo tala, kambe Bibele yi hi tiyisekisa hi yini? (b) Yehovha a n’wi teka njhani Abrahama naswona hikwalahokayini?

 XANA u nga titwa njhani loko Mutumbuluxi wa tilo ni misava a vula leswi hi wena, “Loyi i munghana wa mina”? Eka vo tala wolowo i norho. Xana munhu a nga xi endla njhani xinghana na Yehovha Xikwembu? Bibele ya hi tiyisekisa leswaku hakunene hi nga va ni vunghana ni Xikwembu.

2 Abrahama hi wun’wana wa vanhu lava veke ni vunghana byo tano. Yehovha u vulavule hi kokwanaxinguwe yoloye tanihi “munghana wa mina.” (Esaya 41:8) Hakunene, Yehovha a a languta Abrahama tanihi munghana wakwe. Abrahama u ve ni vunghana byebyo lebyikulu hikuva a a ri ni “ripfumelo eka Yehovha.” (Yakobo 2:23) Ninamuntlha, Yehovha u pfula tindlela ta ku va munghana wa vanhu lava n’wi tirhelaka hikwalaho ka leswi ‘a va rhandzaka.’ (Deteronoma 10:15) Rito rakwe ri ri: “Tshinelani eka Xikwembu, kutani xi ta tshinela eka n’wina.” (Yakobo 4:8) Eka marito lawa, hi kuma xirhambo ni xitshembiso.

3. Yehovha u hi rhamba leswaku hi endla yini naswona u hi tshembisa yini?

3 Yehovha wa hi rhamba leswaku hi tshinela ekusuhi na yena. U lava leswaku hi va vanghana vakwe. Hi nkarhi lowu fanaka, wa hi tshembisa leswaku loko hi teka magoza ya ku tshinela eka yena, u ta hi amukela. U ta tshinela eka hina. Xisweswo, hi nga kuma nchumu wa nkoka swinene—ku nga ku va ‘munghana wa Yehovha.’ (Pisalema 25:14) “Munghana” i munhu loyi hi nga n’wi byelaka timhaka leti hi nga taka hi nga tibyeli munhu un’wana na un’wana.

4. Xana u nga n’wi hlamusela njhani munghana lonkulu naswona Yehovha i munghana yoloye eka lava va tshinelaka eka yena hi ndlela yihi?

4 Xana u ni munghana lonkulu loyi u nga n’wi phofulelaka ta le mbilwini? Munghana yoloye hi loyi a khathalaka hi wena. Wa n’wi tshemba, hikuva wa tshembeka. Loko u n’wi byela swilo leswi ku endlaka u tsaka, u ya u tsaka swinene. Loko u n’wi byela leswi ku twisaka ku vava kutani a ku yingisela swi ku endla u titwa ku antswa. Hambiloko vanhu van’wana va nga ku twisisi, yena wa ku twisisa. Hilaha ku fanaka, loko u tshinela eka Xikwembu, u va ni Munghana wo hlawuleka loyi a ku tekaka u ri wa nkoka, loyi a ku khathalelaka swinene naswona a ku twisisaka hi ku helela. (Pisalema 103:14; 1 Petro 5:7) Wa n’wi tshemba hi mbilu hinkwayo, hikuva wa swi tiva leswaku u tshembekile eka lava tshembekaka eka yena. (Pisalema 18:25) Hambiswiritano, hi nga swi kota ku va vanghana lavakulu ni Xikwembu hikuva xi endle leswaku leswi swi koteka.

Yehovha U Endle Swi Koteka Leswaku Hi Va Vanghana Vakwe

5. Xana Yehovha u endle yini leswaku swi koteka ku va hi tshinela eka yena?

5 Leswi hi nga vadyohi a hi nga ta swi kota ku tshinela eka Xikwembu handle ko pfuniwa hi xona. (Pisalema 5:4) Muapostola Pawulo u te: “Kambe Xikwembu xi kombise rirhandzu ra xona eka hina, hileswi Kreste a hi feleke loko ha ha ri vadyohi.” (Varhoma 5:8) Hakunene, Yehovha u hlele leswaku Yesu a “nyikela vutomi byakwe leswaku byi va nkutsulo wa lavo tala.” (Matewu 20:28) Ripfumelo ra hina eka gandzelo ra nkutsulo ri endla leswaku hi swi kota ku tshinela eka Xikwembu. Leswi Xikwembu xi nga “sungula xi hi rhandza,” xi endle swi koteka leswaku hi va vanghana va xona.—1 Yohane 4:19.

6, 7. (a) Hikwalahokayini Yehovha a hi dyondzisa hi vumunhu byakwe? (b) Xana Yehovha u tihlamusele njhani?

6 Yehovha u endle swo karhi leswaku swi hi olovela ku va vanghana va yena a tlhela a hi byela hi vumunhu byakwe. Leswaku hi va munghana ni munhu un’wana hi fanele hi n’wi tiva, hi rhandza vumunhu byakwe ni ndlela leyi a endleka swilo hayona. Kutani, loko Yehovha a a nga tihlamuselanga eka hina, a hi nga ta tshinela eka yena. Kambe, a nga titumbeti, u lava leswaku hi n’wi tiva. (Esaya 45:19) Tlhandlakambirhi, leswi a swi vulaka mayelana na yena n’wini, vanhu hinkwavo va nga swi kuma, hambi ku ri vanhu lava tekiwaka va nga pfuni nchumu hi ku ya hi langutelo ra misava.—Matewu 11:25.

Yehovha u tihlavuterile hi mitirho yakwe ya ku tumbuluxa ni hi Rito rakwe leri tsariweke

7 Xana Yehovha u tihlamusele njhani eka hina? Leswi a swi tumbuluxeke swi hi dyondzisa vumunhu byakwe—vukulu bya matimba yakwe, ku enta ka vutlhari byakwe, ku tala ka rirhandzu rakwe. (Varhoma 1:20) Kambe Yehovha a nga tihlavutelanga hi leswi a swi tumbuluxeke ntsena. Leswi a nga Muhlamuseri Lonkulu, u tihlamusele eka hina hi Rito rakwe leri tsariweke, ku nga Bibele.

Ndlela Leyi Yehovha A Tihlamuselaka Hayona eRitweni Rakwe

8. Hikwalahokayini ku vuriwa leswaku Bibele i vumbhoni bya ndlela leyi Yehovha a hi rhandzaka hayona?

8 Bibele hi yoxe i vumbhoni bya ndlela leyi Yehovha a hi rhandzaka ha yona. ERitweni rakwe, u tihlamusela hi marito lawa hi ma twisisaka—ku nga vumbhoni bya leswaku a ngo hi rhandza ntsena, kambe u lava nileswaku hi n’wi tiva hi tlhela hi n’wi rhandza. Leswi hi swi hlayaka ebukwini leyi ya risima swi hi pfuna leswaku hi tshinela eka yena. (Pisalema 1:1-3) A hi buleni hi tindlela tin’wana leti tsakisaka leti Yehovha a tihlavutelaka hatona eRitweni rakwe.

9. Hi swihi swikombiso swin’wana swa swiga leswi kongomeke leswi nga eBibeleni leswi hlamuselaka vumunhu bya Xikwembu?

9 Matsalwa ma tamele swiga swo tala leswi kongomeke leswi hlamuselaka vumunhu bya Xikwembu. Xiya swikombiso swin’wana. “Yehovha u rhandza vululami.” (Pisalema 37:28) Xikwembu xi ni “matimba lamakulu.” (Yobo 37:23) “‘Ndza tshembeka,’ ku vula Yehovha.” (Yeremiya 3:12) “Xi tlharihile.” (Yobo 9:4) I “Xikwembu xa tintswalo ni ntwelavusiwana, loyi a hlwelaka ku hlundzuka naswona a nga ni rirhandzu ni ntiyiso.” (Eksoda 34:6) “U lulamile, wena Yehovha, naswona u lunghekele ku rivalela.” (Pisalema 86:5) Hilaha hi dyondzeke hakona eka nhlokomhaka leyi hundzeke: “Xikwembu i rirhandzu,” ku nga vumunhu bya xona lebyikulu. (1 Yohane 4:8) Loko u ri karhi u ehleketa hi vumunhu lebyi byo tsakisa, xana a wu titwi u lava ku tshinela eka Xikwembu lexi xi nga pimanisiwiki na nchumu?

10, 11. (a) Yehovha u katse yini eRitweni rakwe lexi hi pfunaka leswaku hi byi vona kahle vumunhu byakwe? (b) Hi xihi xikombiso xa le Bibeleni lexi nga hi pfunaka leswaku hi vona matimba ya Xikwembu hi mahlo ya miehleketo?

10 Yehovha u hi byele vumunhu byakwe, hi rirhandzu a tlhela a nghenisa swikombiso swo karhi eRitweni rakwe swa ndlela leyi vumunhu lebyi a byi tirhiseke hayona. Swikombiso leswi swi endla leswaku hi vona vumunhu byakwe kahle hi mahlo ya miehleketo. Sweswo swi hi pfuna leswaku hi tshinela eka yena. Xiya xikombiso lexi.

Bibele ya hi pfuna leswaku hi tshinela ekusuhi na Yehovha

11 Bibele yi hi byela leswaku Xikwembu xi ni ‘ntamu lowukulu.’ (Esaya 40:26) Swi fana ni ku hlaya hi ndlela leyi xi kutsuleke Vaisrayele hayona eLwandle ro Tshwuka, kutani xi khathalela tiko emananga ku ringana malembe ya 40. Hi mahlo ya miehleketo, u nga vona mati ma ri karhi ma pfuleka. U nga ri vona tiko hi mahlo ya miehleketo—kumbexana vanhu va 3 000 000 loko va helerile—ri famba elwandle leri omeke, mati lama tiyeke ma yime ma endla tintshava hala ni hala. (Eksoda 14:21; 15:8) U nga vona vumbhoni bya nsirhelelo wa Xikwembu emananga. Mati a ma khuluka ma huma eribyeni. Swakudya leswi fanaka ni tindzoho to basa, swi humelela ehenhla ka misava. (Eksoda 16:31; Tinhlayo 20:11) Laha Yehovha a a nga paluxi ntsena leswaku u ni matimba, kambe nileswaku u ma tirhisela ku pfuna vanhu vakwe. Xana a swi hi tiyisi nhlana ku tiva leswaku swikhongelo swa hina swi tlhandlukela eka Xikwembu lexi nga ni matimba lexi nga “vutumbelo ni matimba ya hina, Mpfuno lowu kumekaka hi ku hatlisa hi nkarhi wa maxangu”?—Pisalema 46:1.

12. Xana Yehovha u hi pfuna njhani leswaku hi n’wi “vona” hi ku tirhisa tindlela leti twisisekaka eka hina?

12 Yehovha, loyi a nga Moya, u endle swilo swo tala leswaku a hi pfuna leswaku hi n’wi tiva. Hina vanhu, hi vona ntsena swilo leswi vonakaka ematihlweni ya hina, xisweswo a hi swi koti ku vona swilo leswi nga etilweni. Loko Xikwembu a xo vulavula na hina hi ririmi leri tirhisiwaka hi tintsumi, a swi ta fana ni loko wena u ringeta ku hlamusela ndlela leyi wena u langutekaka hayona eka munhu la tswariweke a ri bofu, u n’wi byela hi muvala wa mahlo ya wena kumbe swivati leswi u nga na swona. Ematshan’weni ya sweswo, Yehovha u hi pfuna leswaku hi n’wi “vona” hi tindlela leti twisisekaka eka hina. Mikarhi yin’wana u tirhisa swigego ni swikombiso, a tifanisa ni swilo leswi hi swi tivaka. U tlhela a hlamusela leswaku u languteka ku fana ni vanhu. a

13. Xana Esaya 40:11 yi endla leswaku hi vona yini hi mahlo ya miehleketo, naswona wena swi ku khumba njhani?

13 Xiya nhlamuselo leyi vulavulaka hi Yehovha eka Esaya 40:11: “U ta risa ntlhambi wakwe ku fana ni murisi. U ta hlengeleta swinyimpfana hi voko rakwe, u ta swi veka exifuveni xakwe.” Laha Yehovha u fanisiwa ni murisi la tlakulaka swinyimpfana hi “voko rakwe.” Marito lawa ma kombisa vuswikoti bya Xikwembu bya ku sirhelela ni ku seketela vanhu vakwe, hambi ku ri lava lavaka mpfuno. Hi nga titwa hi sirhelelekile emavokweni yakwe lama tiyeke, hikuva loko hi tshembeka eka yena, a nge hi fularheli. (Varhoma 8:38, 39) Murisi Lonkulu u rhwala swinyimpfana “exifuveni xakwe”—xiga lexi xi kombetela eka nguvu leyi petsiweke, leyi mikarhi yin’wana murisi a a rhwala xinyimpfana lexi xa ha ku tswariwaka hayona. Ha tiyiseka leswaku Yehovha wa hi rhandza naswona u hi khathalela hi tintswalo. I swa ntumbuluko leswaku hi lava ku tshinela eka yena.

‘N’wana U Rhandza Ku N’wi Paluxa’

14. Hikwalahokayini ku vuriwa leswaku Yehovha u tipaluxe kahle hi ku tirhisa Yesu?

14 ERitweni rakwe, Yehovha u tipaluxa hi ndlela leyi twisisekaka hi ku tirhisa N’wana wakwe la rhandzekaka, ku nga Yesu. A nga kona loyi a nga yi kombisaka ku antswa ndlela leyi Xikwembu xi ehleketaka ni ku titwa ha yona, kumbe loyi a nga hi paluxelaka Xikwembu hi vuxokoxoko ku tlula ndlela leyi Yesu a endleke hayona. Phela, N’wana yoloye wa mativula a a ri kona etlhelo ka Tata wakwe ku nga si tumbuluxiwa swivumbiwa swin’wana swa moya ni vuako lebyi hi byi vonaka. (Vakolosa 1:15) Yesu a a n’wi tiva kahle Yehovha. Hi yona mhaka leyi a vuleke a ku: “A nga kona loyi a tivaka N’wana handle ka Tatana naswona a nga kona loyi a tivaka Tatana handle ka N’wana, ni loyi N’wana a rhandzaka ku n’wi paluxa eka yena.” (Luka 10:22) Loko a ri munhu laha misaveni, Yesu u hlavutele Tata wakwe hi tindlela timbirhi ta nkoka.

15, 16. Hi tihi tindlela timbirhi leti Yesu a paluxeke Tata wakwe hatona?

15 Xo sungula, tidyondzo ta Yesu ta hi pfuna leswaku hi tiva Tata wakwe. Yesu u hlamusele Yehovha hi marito lama fikelelaka timbilu ta hina. Hi xikombiso, loko Yesu a hlamusela Xikwembu lexi nga ni musa lexi tlhelaka xi amukela vadyohi lava hundzukaka, u fanise Yehovha ni tatana la rivalelaka, loyi a tsakeke ngopfu loko a vona n’wana wakwe wa vusopfa a vuya lerova a tsutsuma a ya vukarha n’wana wakwe kutani a n’wi tswontswa hi rirhandzu. (Luka 15:11-24) Yesu u tlhele a hlamusela Yehovha tanihi Xikwembu lexi ‘kokaka’ vanhu va timbilu letinene hikuva xi rhandza un’wana ni un’wana wa vona. (Yohane 6:44) Wa swi vona hambiloko xinyenyana lexitsongo lexi vuriwaka xindzingiri xi wela emisaveni. Yesu u te: “Mi nga chavi; mi va nkoka ku tlula swindzingiri swo tala.” (Matewu 10:29, 31) Hakunene hi titwa hi kokeleka eka Xikwembu xo tano lexi khathalelaka.

16 Xa vumbirhi, xikombiso xa Yesu xi hi kombisa leswaku Yehovha u njhani. Yesu u tekelele Tata wakwe hi ndlela leyi hetisekeke lerova u vule a ku: “Loyi a ndzi voneke u vone na Tatana.” (Yohane 14:9) Loko hi hlaya Tievhangeli leti vulavulaka hi Yesu—mitlhaveko leyi a a ri na yona ni ndlela leyi a tirhisaneke ni van’wana hayona—swi fana niloko hi vona Tata wakwe hi xiviri. A yi kona ndlela yin’wana leyi Yehovha a a ta va a byi paluxe hayona vumunhu byakwe hi ndlela leyi nga erivaleni ku tlula leyi. Hikwalahokayini?

17. Hlamusela leswi Yehovha a swi endleke leswaku a hi pfuna hi tiva leswaku u njhani.

17 Hi xikombiso: Ehleketa u ri karhi u ringeta ku hlamusela rito leri nge, musa. U nga ha ri hlamusela hi marito. Kambe loko wo kombetela eka munhu wo karhi hi ku kongoma loyi a endlaka xiendlo xa musa kutani u ku, “Lexi i xikombiso xa musa,” rito leri nge “musa” ri hlamuseleka kahle naswona ri tlhela ri twisiseka hi ku olova. Yehovha u endle leswi fanaka leswaku a hi pfuna hi n’wi vona leswaku u njhani. U hi nyike xikombiso xa xiviri xa N’wana wakwe a tlhela a tihlamusela hi marito. Vumunhu bya Xikwembu byi vonaka eka swiendlo swa Yesu. Eka Tievhangeli leti vulavulaka hi Yesu, entiyisweni Yehovha u ri, “Ndzi tano.” Xana tirhekhodo leti huhuteriweke ti n’wi hlamusela njhani Yesu loko a ri emisaveni?

18. Xana Yesu u byi kombise njhani vumunhu bya matimba, bya vululami ni bya vutlhari?

18 Yesu u byi kombise kahle vumunhu bya mune lebyikulu bya Xikwembu hi ndlela yo hlamarisa. A a ri ni matimba yo tshungula mavabyi, yo herisa ndlala hambi ku ri rifu. Kambe, ku hambana ni vanhu va vutianakanyi lava tirhisaka matimba ya vona hi ndlela yo biha, a nga tirhisanga matimba yakwe ya ku tshungula leswaku ku pfuneka yena kumbe ku vavisa vanhu van’wana. (Matewu 4:2-4) A a rhandza vululami. Swi n’wi hlundzukisile loko a vona van’wamabindzu lava nga ni makwanga va ri karhi va kanganyisa vanhu. (Matewu 21:12, 13) A a nga ri na xihlawuhlawu loko a tirhisana ni vanhu lava nga swisiwana ni lava tshikileriwaka, a a pfuna vanhu volavo leswaku va ‘phyuphya.’ (Matewu 11:4, 5, 28-30) Tidyondzo ta Yesu a ti kombisa vutlhari lebyikulu ngopfu, naswona a a ‘tlula Solomoni’ hi vutlhari. (Matewu 12:42) Kambe Yesu a nga kalanga a bombisa vutlhari byakwe. Marito yakwe a ma fikelela timbilu ta vanhu lava nga exiyin’weni xa le hansi, hikuva tidyondzo takwe a ti olova naswona a ti twisiseka.

19, 20. (a) Xana Yesu a a ri xikombiso lexikulu xa rirhandzu hi ndlela yihi? (b) Loko hi ri karhi hi hlaya ni ku anakanyisisa hi xikombiso xa Yesu, hi fanele hi tsundzuka yini?

19 Yesu a a ri xikombiso lexikulu xa rirhandzu. Entirhweni wakwe hinkwawo, u kombise rirhandzu hi tindlela to tala, leti tin’wana ta tona ku nga nsovo ni ntwelavusiwana. A a va ni ntwelavusiwana loko a vona vanhu van’wana va xaniseka. Hi ku phindha-phindha, ntwela-vusiwana wakwe a wu n’wi susumetela ku teka goza. (Matewu 14:14) Hambileswi a tshunguleke vavabyi ni ku phamela lava nga ni ndlala, Yesu u kombise ntwelavusiwana hi ndlela yin’wana ya nkoka swinene. U pfune vanhu van’wana leswaku va tiva, va amukela ni ku rhandza ntiyiso mayelana ni Mfumo wa Xikwembu, lowu nga ta tisela vanhu mikateko leyi nga heriki. (Marka 6:34; Luka 4:43) Ku tlula kwalaho, Yesu u kombise rirhandzu hi mbilu yakwe hinkwayo hi ku nyikela hi vutomi byakwe hi ku tirhandzela hikwalaho ka vanhu van’wana.—Yohane 15:13.

20 Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi vanhu lavakulu ni lavatsongo ni va mindhavuko hinkwayo va rhandzeke munhu loyi wa rirhandzu lerikulu. (Marka 10:13-16) Hambiswiritano, loko hi ri karhi hi hlaya ni ku anakanyisisa hi xikombiso xa xiviri xa Yesu, a hi tsundzukeni leswaku eka N’wana loyi, hi vona xikombiso lexi heleleke xa Tata wakwe.—Vaheveru 1:3.

Buku Leyi Nga Hi Pfunaka

21, 22. Xana ku lava Yehovha swi katsa yini naswona buku leyi yi tamele yini lexi nga ta hi pfuna eku lavisiseni koloko?

21 Loko a tihlavutela kahle eRitweni rakwe, Yehovha u swi veka erivaleni leswaku u lava hi va ekusuhi na yena. Hi nkarhi lowu fanaka, a nga hi sindzisi leswaku hi va ni vuxaka lebyinene na yena. Hi hina hi faneleke hi tiendlela xiboho xo lavisisa Yehovha “loko a ha kumeka.” (Esaya 55:6) Ku lava Yehovha swi katsa ku tiva vumunhu byakwe ni tindlela takwe hilaha byi hlavuteriweke hakona eBibeleni. Buku leyi u yi hlayaka sweswi yi endleriwe ku ku pfuna leswaku u endla tano.

22 U ta swi xiya leswaku buku leyi yi avanyisiwe hi swiyenge leswi fambisanaka ni vumunhu bya mune bya Yehovha: matimba, vululami, vutlhari ni rirhandzu. Xiyenge haxin’we xi sungula hi nkatsakanyo wa vumunhu bya kona. Tindzima ti nga ri tingani leti landzelaka ti ta hlamusela vuxokoxoko bya ndlela leyi Yehovha a kombisaka vumunhu byebyo hayona. Xiyenge haxin’we xi tamele ndzima leyi kombisaka ndlela leyi Yesu a kombiseke vumunhu byebyo hayona, swin’we ni ndzima yin’wana leyi kombisaka ndlela leyi hi nga byi kombisaka hayona evuton’wini bya hina.

23, 24. (a) Hlamusela bokisi ro hlawuleka leri nge “Swivutiso Swo Anakanyisisa Ha Swona.” (b) Xana ku anakanyisisa ku nga hi pfuna njhani leswaku hi tshinela eka Xikwembu?

23 Ku sukela eka ndzima leyi, ku ni bokisi ro hlawuleka leri nga ni xihloko lexi nge “Swivutiso Swo Anakanyisisa Ha Swona.” Hi xikombiso, vona  bokisi leri nga eka tluka 24. Matsalwa wolawo ni swivutiso swa kona a swi endleriwanga ku pfuxeta ndzima leyi u yi hlayaka. Ematshan’weni ya sweswo, xikongomelo xa swona i ku ku pfuna leswaku u anakanyisisa hi tinhla ta nkoka ta mhaka leyi u yi hlayaka. Xana mabokisi lawa u nga ma tirhisa njhani hi ndlela leyi vuyerisaka? Languta tsalwa harin’we leri kombisiweke, kutani u hlaya tindzimana ta kona hi vukheta. Kutani, tivutise xivutiso lexi fambisanaka ni tsalwa ra kona. Anakanyisisa hi tinhlamulo ta kona. U nga endla ni vulavisisi byin’wana. Tivutise swivutiso swin’wana: ‘Xana rungula leri ri ndzi byela yini hi Yehovha? Xana ri byi khumba njhani vutomi bya mina? Ndzi nga ri tirhisa njhani ku pfuna van’wana?’

24 Ku anakanyisisa ko tano ku nga hi pfuna leswaku hi tshinela ekusuhi na Yehovha. Hikwalahokayini? Bibele yi kombisa leswaku ku anakanyisisa ku nga khumba mbilu. (Pisalema 19:14) Loko hi anakanyisisa hi ndlela yo tlangela leswi hi swi dyondzaka hi Xikwembu, rungula leri ri fika ri dzika embilwini ya hina yo fanekisela, laha ri fikaka ri khumba ndlela ya hina ya ku anakanya, ri susumeta mitlhaveko ya hina naswona ri hetelela hi ku hi susumetela ku teka goza. Ku rhandza ka hina Xikwembu ka kula naswona rirhandzu rero ri endla leswaku hi lava ku n’wi tsakisa tanihi Munghana wa hina loyi hi n’wi rhandzaka. (1 Yohane 5:3) Leswaku hi nghena evuxakeni byebyo, hi fanele hi tiva vumunhu bya Yehovha ni tindlela takwe. Kambe, a hi rhangeni hi bula hi vumunhu bya Xikwembu lebyi byi hi susumetelaka ku tshinela eka xona—ku nga ku kwetsima ka xona.

a Hi xikombiso, Bibele yi vulavula hi xikandza xa Xikwembu, matihlo ya xona, tindleve ta xona, nhompfu ya xona, nomu wa xona, mavoko ni milenge ya xona. (Pisalema 18:15; 27:8; 44:3; Esaya 60:13; Matewu 4:4; 1 Petro 3:12) Marito wolawo yo fanekisela a ma fanelanga ma tekiwa hi ku kongoma, tanihi leswi hi nga taka hi nga ma teki hi ku kongoma marito lama vulaka leswaku Yehovha i “Ribye” kumbe “xitlhangu.”—Deteronoma 32:4; Pisalema 84:11.