1, 2. Te miitara raa are e anganaki te burabeti ae Itaia, ao tera reireiara iai ibukin Iehova?

 E KUBANROU Itaia n te miitara are e kaotaki i matana mairoun te Atua. Titeboo ma ai bon te koaua! E a manga boni koreia rimwi riki Itaia bwa e bon “nora [Iehova]” i aon Ana kaintokanuea ae rietata ao e kaona te tembora ae buburakaei are i Ierutarem, uaakin bukin ana kunnikai ae mwarairai.​—Itaia 6:1, 2.

² E kubanrou naba Itaia ngke e ongora te anene ae rangi n nene n te aro are e a mwainging iai te tembora ma aana. E nako te anene aei mairouia terabim, ake anera ake a bubura nakoaia i karawa. Aia anene ae korakora ma n tangiraoi e taekin taeka aika mataata ma ni kakawaki ae kangai: “E tabu, E tabu, E tabu Iehova Tabaota: a buta aonnaba ni bane ni mimitongina.” (Itaia 6:3, 4) Aneneakin te taeka ae “tabu” tenua te tai e katuruturua okorona ao riaina n aranaki iai, ibukina bwa e bon rangi n taburoroko Iehova. (Te Kaotioti 4:8) E kaotiotaki tabun Iehova i nanon te Baibara, mai moana ni karokoa tokina. E kokoreaki arana n reitaki ma te taeka ae “tabu” ni kibun te Baibara aika bubua ma bubua mwaitiia.

3. E kanga kairuan te iango ibukin aron Iehova n tabu, ni kairiia aomata aika bati bwa a na tannako mairouna n onea mwin ae a bon riai ni kaania riki?

³ E teretere bwa te bwai ae e tangiria Iehova bwa ti na mataata iai, bon arona n tabu. Ma, a bati ni boong aikai aika a aki anaaki nanoia n te iango anne. Tabeman aomata a kairuaa te aroaro ae tabu ma te baka n raoiroi. Aomata aika a taku i bon irouia bwa a rangi ni mangori, a kona ni maaka aron te Atua n tabu, ao e aikoa anaaki nanoia iai. A kona n raraomaeakinna bwa e aki kona n tau aroia ni kona ni kaania riki te Atua ae tabu aei. Ma a bati aika a tannako mairoun te Atua ibukin  arona n tabu. E kananokawaki anne ibukina bwa aron te Atua n tabu, boni ngaia teuana bukina ae a riai n anaaki nanora iai bwa ti na kaania riki. Bukin tera? Imwain kaekaan te titiraki anne, ti na maroroakinna moa bwa tera raoi ae nanonaki n te tabu.

4, 5. (a) Tera ae nanonaki n te aroaro ae tabu, ao tera ae aki-nanonaki iai? (b) Baikara aaro aika uoua ae e “kaokoroaki” iai Iehova?

⁴ Aron te Atua n tabu e aki nanonaki iai bwa e bon tii tabe ma nanona, e kamoamoa, ke e kaakeai bongaia aomata. Ni kaitaraan anne, e bon ribai aroaro akanne. (Taeka N Rabakau 16:5; Iakobo 4:6) Mangaia are tera raoi nanon te taeka ae “tabu”? Te taeka anne e rairaki man te taeka ae nako man te kibu-n-taeka ae nanona “kaokoroaki,” n te taetae n Ebera ngkoa, are e koreaki iai te Baibara. Ni kaineti ma te taromauri, te taeka ae “tabu” e taekina te bwai ae kaokoroaki ae aki kabonganaki irouia aomata nako, ke e iangoaki bwa ana bwai te Aro. N te Baibara ao te aroaro ae tabu e korakora reitakina ma te itiaki. Ma tera ngkanne aroni kamanenaan te taeka aei ibukin Iehova? Nanona bwa e “kaokoroaki” Iehova ma aomata aika aki-kororaoi, n te aro are e a rangi n raroa mairoura?

⁵ Tiaki ngaia anne. Bwa e kabwarabwaraa arona Iehova ae “Atuaia Iteraera ae Tabu” bwa e mamaeka ‘i buakoia’ ana aomata, e ngae ngke a bubure. (Itaia 12:6; Otea 11:9) Mangaia are arona n tabu e aki kararoaa ma aomata. Ma e kanga ni “kaokoroaki”? E kaokoroaki n aaro aika uoua aika kakawaki. Te moan, e okoro ma bwaai aika karikaki ni kabane n te aro are tii ngaia ae Moan te Rietata. E kororaoi naba itiakina ao akea tiana. (Taian Areru 40:5; 83:18) Te kauoua, e rangi n raroa nako Iehova ma te bure, ao te iango anne e kona ni karekea te raunnano nakoira. Bukin tera?

6. Bukin tera bwa a kona n rau nanora ngkai e rangi n raroa nako Iehova ma te bure?

⁶ Ti maeka n te aonnaba ae karako iai te aroaro ae tabu. Bwaai ni kabane aika irekereke ma aomata aika aki tangira te  Atua, a bane ni kabuakakaki n te bure ao te aki-kororaoi. Ti riai ni bane ni buakana te bure ae mena i nanora. Ao ngkana ti aki taratarai raoi arora ao ti na reke n te kangaanga n taonaki nako n ara bure. (I-Rom 7:15-25; 1 I-Korinto 10:12) E aki kona n riki anne nakon Iehova. E rangi n raroa nako Iehova ma te bure bwa e aki kona n tuuraki naba teutana iai. E kakoauaki iai bwa Iehova bon te Tama ae moan te raoiroi, are nanona bwa e kona n onimakinaki ni bwaai ni kabane. E bon aki kona ni buakaka Iehova, ni maiubuaka, ke n iowawa n aron ae nonoraki irouia kaaro aika bati. E aki kona ni karaoa anne bwa e tabu. N tabetai e taetae n tuea n arona n tabu, ao a kakoauaki raoi ana taetae n tuea iai. (Amota 4:2, BK) E aki ngkanne kaunganano anne?

7. Bukin tera ngkai e kona n taekinaki bwa te tabu bon irian Iehova?

⁷ A bon tabu aroaron nako Iehova. Tera nanon anne? E kabwarabwaraki ni kangai: Iangoa te taeka ae “te aomata” ao te “aki-kororaoi.” Ngkana ko na kabwarabwaraa aroaroia aomata ko na bae n iangoa naba aki-kororaoia. Ti aki toki n rotaki n te aki-kororaoi ni bwaai ni kabane ake ti karaoi. Ti na iangoi ngkai nanon taeka aika uoua aika rangi ni kaokoro, aika “Iehova,” ao “tabu.” A tabu aroaron Iehova ni kabane. A bane n itiaki aroarona nako ma n etiruru. Ti aki kona n ataa Iehova ngkana ti aki kakorakoraira bwa ti aonga ni mataata raoi n te taeka ae “tabu.”

8, 9. Tera ae kaotia bwa e buokiia aomata aika a aki-kororaoi Iehova ni katabuia, ma tiaki n te aro ae kororaoi?

⁸ Kioina ngkai e bwarabwara taekan Iehova n aroarona n tabu, e kona naba n taekinaki bwa ngaia oin aaro ni kabane aika tabu. E aki taubeakina te aroaro ae kakawaki aei ni karabaa bwa ai bon ana bwai n raka, ma e tituaraoi n anganga nakoia aomata. Ngke e taetae te Atua ma Mote rinanon te anera n te aroka are e urarake, ao e buta te tabo are e otabwaninia te aroka arei n tabun Iehova, bwa mwin ana mwakuri iai!—Te Otinako 3:5.

 ⁹ A kona naba n tabu aomata aika aki-kororaoi n ana ibuobuoki Iehova? Eng, a kona n tabu ma tiaki n te aro ae kororaoi. E angania ana aomata ake I-Iteraera te Atua kaantaningan ae a na riki bwa ana “botanaomata ae tabu.” (Te Otinako 19:6) E kakabwaiaa te botannaomata anne n anganna te aro n taromauri ae tabu ao ae itiaki. Te taeka ae tabu bon te reirei ae okioki taekana n te Tua Mairoun Mote. Ni kaineti ma anne, e kakabongana te bwai ae mmani ae raneanea ae te koora mataniwia ibonga ma ni kaakabaea i aon ramwana, n te aro are e na raititi ngkana e kaitaraa te oota. E mwakoro i aona taeka aika kangai: “E tabu ba ana bwai Iehova.” (Te Otinako 28:36) Mangaia are kabonganan te aroaro ae itiaki ma n tabu e na kaokoroa aia taromauri ao aroaroni maiuia naba. E tuangia Iehova ni kangai: “Kam na itiaki: ba I itiaki Ngai ae Iehova ae Atuami.” (Nakoaia Ibonga 19:2) Ngkana a teimatoa I-Iteraera n ira nanon ana kaetieti Atuaia ao a na bon tabu, ma tiaki n te aro ae kororaoi.

10. Tera te kaokoro ae oti i marenaia I-Iteraera ngkoa ao botannaomata ake a otabwaninia?

¹⁰ E rangi ni kaokoro aia taromauri botannaomata ake a maeka n otabwaninia I-Iteraera. Aomata aika beekan aikai a taromauri atua ni kewe aika buakaka, a mwangainrang, ao a wewene ni bure. A aki tabu n aroaroia ni kabane. Taromauriaia atua n aron aikai a kabuakakaia naba aomata bwa a aonga n aki tabu. Ni kaineti ma aei, e kauringia ana toro Iehova bwa a na teimatoa ni kaokoroia mairouia taan taromauri aika beekan ao aia aaro n taromauri aika a barekareka.​—Nakoaia Ibonga 18:24-28; 1 Uea 11:1, 2.

11. E kanga ni kakoauaki tabun ana botaki Iehova i karawa irouia (a) anera? (b) taian terabim? (c) Iesu?

¹¹ Ana botannaomata Iehova ae e rineia ae I-Iteraera, a kaota aron tabun ana botaki te Atua i karawa n te aro ae rangi n uarereke. Mirion ma mirion mwaitiia taamnei ake a kakaonimaki ni beku iroun te Atua ake a aranaki bwa ana “anera aika a tabu.” (Mareko 8:38, BK) A kororaoi ni kaotiota aron te Atua ae tabu ae mimitong. Ao uringnga bwa taian terabim ngkoa  ake anera ake e nori Itaia n ana miitara, a anenea te kuna ae kaotia bwa anera aika mwaaka aikai, iai nakoaia ae rangi ni kakawaki ibukin kataabangakan aron Iehova n tabu ni kabutaa te iuniweeti. Iai temanna i buakoia anera aikai ae kakannato riki nakoia, are bon taekan ana Rikitemanna te Atua ae Iesu ae boni katotongan raoi Iehova n tabu. E bon riai, ngkai e aranaki bwa “Teuare e Tabu ae mairoun te Atua.”​—Ioane 6:68, 69, BK.

12, 13. (a) Bukin tera ngkai e riai ni kabwarabwaraki bwa e tabu aran te Atua? (b) Bukin tera ngkai e riai ni katabuaki aran te Atua?

¹² Ma tera aron aran te Atua? N aron ae ti noria ni Mwakoro 1, te ara anne tiaki tii te ara ke te nakoa. Ma e bon tei ibukin Iehova ae te Atua n ikotaki ma aroarona ni kabane. Mangaia are e a tuangira iai te Baibara bwa “e tabu arana.” (Taian Areru 111:9) Te tuuaa ibukin taetaebuakan aran te Atua n te Tua Mairoun Mote bon te kamateaki. (Nakoaia Ibonga 24:16) Nora are e moan taekinna Iesu n ana tataro ngke e kangai: “Tamara are i karawa, E na tabuaki aram.” (Mataio 6:9) Ngkana ko katabua te bwai teuana, nanona bwa ko kaokoroa bwa te bwai ae tabu ao ko karinea naba. Ma bukin tera ngkai e kainnanoaki naba katabuan aran te Atua ae e a bon itiaki?

¹³ E a tia ni kabuakakaki aran te Atua ae tabu n te kewe ao te uarao. I Eten ngkoa ao e kewea te aba Tatan n taekinna bwa aongkoa e babaire buaka te Uea ae Iehova. (Karikani Bwaai 3:1-5) Man te tai anne ao e bon teimatoa naba ngkai Tatan ae uean te aonnaba ae buakaka aei, ni karababaa nako ana kewe ibukin te Atua. (Ioane 8:44; 12:31; Te Kaotioti 12:9) A kabwarabwaraa aron te Atua Aaro, bwa e aki babaire raoi, e teiararoa mairouia aomata, ke e tiritiri. A bukinna bwa aongkoa e boutokaia n aia buaka ni katuturaraa. E kakeaaki bongan ana mwakuri ni karikibwai te Atua ae rangi ni kamimi, ao e taekinaki naba bwa bwaai aika karikaki, a bane n riki i bon irouia, ke e manennanti rikiia. Eng, e a bon tia ngkai ni kabuakakaki aran te Atua n te aro n iowawa. Ma e bon riai ni katabuaki arana; ma n anganaki neboakina ae riai. Ti a kaantaningaa ngkai te tai  are e nang katabuaki iai arana ma ni kakoauaki riaina n tautaeka, ao ti kukurei ni butimwaea te tibwanga are ti baireaki nako iai n te kaantaninga ane e rangi ni kamimi anne.

14. Bukin tera ngkai e aranaki taamnein te Atua bwa te taamnei ae raoiroi, ao bukin tera ngkai te bure kakaiaki te taetaebuaka nakon te taamnei aei?

¹⁴ Iai riki te bwai teuana ae rangi n irekereke ma ana waaki nako Iehova ae atoatongaki n angiin te tai bwa e raoiroi, ae taekan taamneina ae mwaakana ae mwamwakuri. (Karikani Bwaai 1:2) E kabongana te mwaaka ae akea i aona aei Iehova ni kakoroi iai bukin ana kaantaninga. Bwaai ni kabane ake e karaoi te Atua a tabu ma n itiaki, ngaia are e aranaki mwaakana ae mwamwakuri bwa te taamnei ae raoiroi ke te taamnei ae itiaki. (Ruka 11:13; I-Rom 1:4) Te taetaebuaka nakon te taamnei ae raoiroi ae irekereke ma bairean karaoan te mwakuri ae eka nako ana kaantaninga Iehova, bon te bure ae aki kona ni kabwaraki.​—Mareko 3:29.

15. Bukin tera ngkai a riai aomata ni maaka Iehova ngkai e rangi tabu arona, ao tera ae nanonaki n te aeka ni maaku anne?

¹⁵ E bebete ataakin ae bukin tera ngkai e reita aron te Atua n tabu te Baibara, ma maakakina ae riai irouia aomata. N te katoto, e kangai ae taekinaki n Taian Areru 99:3, BK: “Ke a neboa arana ae e kakanato ae e kakamaku ma n tabu.” Te aeka ni maaku aei bon tiaki maakakina bwa mwina e tiringko, ma bon te karinerine ae korakora ae moanibaa n raoiroi. E riai te namakin ae aekakin aei ni kaineti nakon te Atua, ibukina bwa moan te tabu riki nakoira. E rianako riki itiakina ao mimitongina, ma arona anne e aki riai ni kairira bwa ti na kararoaira ma ngaia. Iangoan aron te Atua ae tabu, e riai ni kaanira riki ma ngaia. Bukin tera?

16. (a) E kanga n reitaki te aroaro ae tabu ma te aroaro ae tamaroa? Anga te katoto iai. (b) E kanga ni kateretereaki te itiaki ao te oota, ni kabwarabwaran Iehova ae kaotaki n taiani miitara?

¹⁶ E reita naba te taeka ae tabu te Baibara ma te taeka ae tamaroa. (Itaia 64:11; I-Ebeto 5:27, BK) E kona n anai nanora te tamaroa. N te katoto, nora te taamnei n iteraniba 33. E aki  atikaki nanom nakon te korobanna anne? Tera ae anaaki nanom iai? Nora aron itiakin te ran iai. Taraa naba te ea ae rangi n itiaki, ao karawa ae rangi ni buruu, ma te oota ae e katekemata. Ngkana e a manga bitaki te taamnei anne, n te aro are e a onrake te karaanga anne n te maange, taian aroka ma bwaa a onrake naba ni koroboki n aki akaka, ao e on naba karawa n te bubu ae barekareka, a na bon aki ngkanne kan atikaki nanora nako iai. Ma ti na boni kararoaira ma iai. Ti bon reita naba te aroaro ae tamaroa ma te itiaki, ao te oota. A kona ni kabonganaki taeka aika a irekereke aikai, bwa a na kabwarabwaraa aron tabun Iehova. Maroaka ae e a bon atikaki nanora nakon aroaron Iehova aika kaotaki n taiani miitara! Tamaroan Atuara ae tabu, kaanga ai aron te oota ae takiakia nako otana, ae katekemata n aron te atibu ae kakawaki, ao n aron naba ootan mwaakaron te ai, ke te koora ae raititi.​—Etekiera 1:25-28; Te Kaotioti 4:2, 3.

17, 18. (a) Tera aron rotakin Itaia n ana miitara n te moan tai? (b) E kanga ni kabongana te terabim Iehova bwa e na karaua nanon Itaia, ao tera mwin ana mwakuri te terabim?

¹⁷ Ma e ngae n anne, tiaki ti riai naba n namakinna bwa ti aki tau ni kabotauaki ma aron te Atua ae tabu? Eng. A rangi n raroa arora ma aron Iehova, bwa moan te rangi ni mangori riki ngaira nakoina. Ataakin anne iroura e kairira bwa ti na ianena mairouna? Iangoa aron Itaia ngke e ongo ngkoa aia nebonebo taian terabim nakon Iehova ae tabu. E taku: “Akea ngai! ba I a mate; ba te aomata ngai ae a kamwara matanriau, ao I maeka i buakoia aomata aika a kamwara matanriaia: ba a nora te Uea ae Iehova Tabaota matau.” (Itaia 6:5) Eng, aron Iehova ae moan te tabu e kauringa Itaia are e boni bati ni bubure ma n aki-kororaoi. N te moan tai, e bwara nanon te aomata ane kakaonimaki anne, ma e aki kitanna Iehova n arona anne.

¹⁸ E waekoa ni kabebetea nanon te burabeti aei te terabim. N te aro raa? E kiba te anera ae mwaaka aei nakon te bao ni karea, ao e anaa te mwaakaro n ai mai iai, ao e kabira iai rian Itaia. Tao e na rangi n taraa ni kammaraki anne ma n aki karaunano. Ma uringnga ngkoa are bon te miitara te baei ae rangi n nano  nanona. E mwaatai te I-Iutaia ae kakaonimaki ae Itaia n ataakin are e kaakaraoaki te angakarea ni katoa bong ni baonikarean te tembora, ibukin kabwaraan buure. E tatangira te terabim ni kauringa te burabeti arei, e ngae ngke e bon aki-kororaoi ma ni ‘kamwara matanriana,’ ma e boni kona naba n tau n tei n itiaki i matan te Atua. * E kukurei Iehova n taraa te aomata ae bubure bwa e tabu, e ngae ngke e aki-kororaoi iai.​—Itaia 6:6, 7.

19. E kanga n reke ae ti na tabu, e ngae ngke ti aki-kororaoi?

¹⁹ Ai bon titeboo naba ma ae riiriki ni boong aikai. Taian angakarea ake a karaoaki i aon te baonikarea i Ierutarem, boni bannan te bwai ae nano riki nanona, ae ana angakarea te aomata ae kororaoi ae Iesu Kristo n 33 C.E. (Ebera 9:11-14) Ngkana ti bon nanomaraki raoi n ara bure, ma ni kaetii aroarora aika kairua ma n onimakina te karea anne, ao a na boni kabwaraaki ara bure. (1 Ioane 2:2) N te aro anne ti a kona naba iai n tei n itiaki i matan te Atua. E kauringira te abotoro Betero ni kangai: “Ba e koreaki ae kangai, Kam na itiaki ba I itiaki Ngai.” (1 Betero 1:16) Noria bwa e aki taekinna Iehova bwa  ti riai n itiaki n arona. E aki kaantaningaa ae riaon ara konaa. (Taian Areru 103:13, 14) Ma e tuangira bwa ti na itiaki ibukina bwa e bon itiaki. Ti kabanea korakorara ni katotongnga “n aroia ataei aika tangiraki,” ma ni karaoa ae boraoi ma ara konabwai, kioina ngkai ti aki-kororaoi. (I-Ebeto 5:1) Mangaia ae karekean taraakira ae itiaki e riai n reitinako karaoana. Ngkana ti a tabe n rikirake n te aro n taamnei, ao ti na keiaki naba bwa ti aonga ni “koro raoi n te raoiroi” ni katoa bong.​—2 I-Korinto 7:1.

20. (a) Bukin tera bwa e kakawaki te mataata i aon ae ti kona n itiaki i matan Atuara ae tabu? (b) Tera aron rotakin Itaia ngke e a ataia bwa a a tia ni kabwaraki ana bure?

²⁰ E tangiri baika a eti Iehova ma n itiaki, ma e ribaa te bure. (Abakuka 1:13) Ma e ngae n anne, e bon aki ribaira. Ngkana ti ribaa te bure ma te buakaka n aron Iehova, ao ngkana ti tangira te raoiroi ma ni kakorakoraira bwa ti na tou mwin mwanekan Iesu Kristo aika kororaoi, ao e na boni kabwarai ara bure Iehova. (Amota 5:15; 1 Betero 2:21) Ngkana ti mataata bwa ti kona n itiaki i matan Atuara ae tabu, ao a na rangi n rotaki nanora iai. Uringnga ngkoa are aron tabun Iehova e kauringa Itaia n te moan tai are e bon aki-itiaki, n te aro are e a takarua naba Itaia ni kangai: “Akea ngai! ba I a mate.” Ma ngke e a mataata bwa a a kabwaraki ana bure, ao e a tibwa oki nanona. Ngaia are ngke e a tangira temanna ae e na anganano Iehova ibukin karaoan te mwakuri teuana, ao e aki tabwara Itaia e ngae ngke e aki mataata raoi n te mwakuri ae na karaoaki, ma e a kaeka naba ni kangai: “Aio ngai; kanakoai.”​—Itaia 6:5-8.

21. Bukin tera ngkai ti koaua bwa ti kona ni karikirakea te aroaro ae tabu?

²¹ Ti bane ni karikaki ni katotongan te Atua ae tabu, ma n anganaki aroaro aika a raraoi ao te konabwai naba ni mataata i aon taekan nako te Atua. (Karikani Bwaai 1:26) E kona n reke naba iroura ni kabane te aroaro ae tabu, ao e kukurei Iehova ni buokira ngkana ti na kakorakoraira nako iai. N te aro aei ao ti na kaania riki iai Atuara ae tabu. I rarikina, ngkana ti iaiangoi aroaron Iehova ni mwakoro ake imwina riki, ao ti na noria bwa e na bati riki bukina aika e tamaroa iai kaaniakina!