1, 2. O Yesaya wa ngunza nkia mona-meso kamona ye adieyi kikutulonganga mu kuma kia Yave?

O YESAYA wazakama una kamona—mona-meso kia Nzambi. Diakala nze yandi wamona kieleka! I bosi o Yesaya wasoneka vo: “Yamona [Yave, NW] “ ovwende vana kunda Kiandi kia zanguka. E mvwatu miandi mianda mialungila e tempelo ya Yerusaleme.—Yesaya 6:1, 2.

² O Yesaya wasivika mpe mu mana kawa​—⁠ezu diangolo kikilu diazakamesa e nkubilwa ya tempelo. Aserafi bena vo vangwa ya mianda ya tunda bayimbilanga nkunga. Ezú dia nkung’au diawakananga mu mvovo miangolo: “Wavauka, wavauka, wavauka, o Yave a vu: e nza yawonso izele yo nkembo andi.” (Yesaya 6:​3, 4) Oyimbila nkumbu ntatu vo “wavauka” nkuma divananga kwa Yave ye diafwana kikilu kwa yandi kadi e tezo ki’etunda dia vauka kwandi kisundidi. (Lusengomono 4:⁠8) O vauka kwa Yave kutoma yikwanga muna Nkand’a Nzambi wawonso. Vena ye tini yayingi yiyikanga e nkumbu andi kumosi vo “wavelela” yovo “wavauka.”

3. E ngindu zatekama mu kuma kia vauka kwa Yave aweyi zifidilanga ulolo wa wantu mu tina Nzambi?

³ Ozevo, e diambu diantete kazolele o Yave twazaya vo oyandi wavauka. Kansi, o unu ulolo wa wantu ke beyangalelanga diambu diadi ko. Akaka betezanisanga o vauka yo lusanu yovo vumi wa luvunu. Awana bena ye ngindu zatekama mu kuma kia yau kibeni ovauka kwa Nzambi kulenda kubamwesa wonga ke mu kubatunta ko kwa yandi. Balenda mona wonga vo ke bafwana nkutu finama Nzambi ndioyo wavauka ko. Muna diadi, ayingi  bekuntinanga mu kuma kia vauka kwandi. Ediadi diankenda kikilu, kadi o vauka kwa Nzambi kufwete kututunta mu kumfinama. Ekuma? Una ke twavutwidi ko e kiuvu kiaki, mbula twabadika kana nki i vauka kwa kieleka.

4, 5. (a) O vauka adieyi kusonganga ye aweyi ke kusonganga ko? (b) Nkia mpila zole zamfunu ‘kavambukila’ o Yave?

⁴ Okala wavauka ke disongele ko vo o Nzambi nkwa lusanu, nkwa lulendo, yovo nkwa umvwania. E fu yoyo kezolanga yo ko. (Ngana 16:5; Yakobo 4:6) Ozevo, ayeyi i nsas’a kieleka ya mvovo wau “vauka”? Muna ndinga Kiyibere kia Nkand’a Nzambi o mvovo wau vauka usongele vo “kiavambuka.” Muna nsambila o “vauka” kusadilwanga mu yika eki kiavambuka muna yawonso yovo eki kiavaulwa. O vauka kulenda songa mpe vo velela. O mvovo wau aweyi usadilwanga muna Yave? Nga disongele vo ‘wayivambula’ kwa ndá yo yeto wantu asumuka?

⁵ Ve, ke wau ko. O Yave wa “Mvauki a Isaele,” wavova vo okala “vana vena” nkangu andi, kana una vo asumuki. (Yesaya 12:6, NW; Osea 11:9) Ozevo, o vauka kwandi ke kukunsianga kwa nda ko. Aweyi ozevo kenena “wavambuka”? Mu mpila zole zamfunu. Yantete, wavambuka ye vangwa yawonso, yandi kaka i Mpungu-Ngolo. Wavelela muna mawonso. (Nkunga 40:5; 83:18) Diazole, wavambuka yo usumuki wawonso, ediadi dialufiaulwisu. Ekuma?

6. Ovambuka kwa Yave ye usumuki aweyi dinina dia lufiaulwisu?

⁶ Mu nza yayi tuzingilanga ovelela kwakieleka ke kumonekanga ko. Mawonso mena muna yintwadi ya wantu bavambana yo Nzambi mayiva, masafuka, ma usumuki. Yeto awonso tufwete nwana y’esumu din’omo yeto. Yeto awonso mu vonza tuna kia sundwa kw’esumu kele vo katutomene keba ko. (Roma 7:15-25; 1 Korinto 10:12)  O Yave kena mu vonza kiaki ko. Wavambuka emvimba yo usumuki kalendi safulwa kwa konso esumu ko. Ediadi disiamisanga e ngindu zeto mu kuma kia Yave una vo i Se diambote, kieleka wafwana bundw’e vuvu. Nswaswani yo mase ma wantu asumuka, o Yave kalendi kituka wambi ko ngatu kala ye nsoki. Muna kuma kia vauka kwandi kalendi vanga mambu mama ko. Ezak’e ntangwa o Yave odianga e ndofi avauka kwandi, kadi wafwana siw’e vuvu. (Amose 4:2) Ediadi nga ke difiaulwisa ko?

7. Aweyi dilenda yikilwa vo o velela i nkala Yave kibeni?

⁷ Vauka i nkal’a Yave kibeni. Aweyi disongele ediadi? Muna bong’e nona: Badika e mvovo emi, “muntu” ye “usumuki.” Kulendi yika edi diantete ko lembi badika edi diazole. Twayiviswa kwa usumuki uyivisanga mawonso tuvanganga. Owau, se badika mambu oma mau mole makaka—“Yave” yo “velela.” O Yave wavelela. Mawonso mu kuma kiandi mavelela, ye mansongi. Ka tulendi zaya Yave ko una kena lembi zaya e diambu diadi diasina—“velela.”

8, 9. Adieyi disonganga vo o Yave osadisanga wantu asumuki bakala bavauka muna tezo?

⁸ Wau vo o vauka i nkal’a Yave kibeni dilenda vovwa vo oyandi i nto ya vauka kwawonso. Keswekanga nkala yayi yambote ko; okaulwilanga yo y’akaka kuna mvevo wawonso. Vav’o Nzambi kavovesa Mose muna mbasi vana nti walemanga e fulu kakala kiakituka se kiavauka wau vo va ndose a Yave kakala!—Luvaiku 3:5.

⁹ Nga wantu asumuka balenda kituka bavauka muna lusadisu lwa Yave? Elo, kansi mu tezo. O Nzambi wavana nkangu andi Isaele e vuvu kia kituka se “zula kiavauka.” (Luvaiku 19:6) Wasambula ezula kiokio ye nkubik’a nsambila yavauka yo velela. Ikuma vo, o vauka i diambu diayikwanga  kwayingi muna Nsiku a Mose. O nganga mbuta lukanda lwa wolo kavwatanga vana lose lwa banda, awonso bamonanga lo vava lwakezimanga. Mwasonama e mvovo vo: “Vauka kwa Yave.” (Luvaiku 28:36) Ka lukatikisu ko vo e nsiku mu kuma kia velela ye vauka miaswaswanesanga e nsambila ye mpila zingu kiau. O Yave wabavovesa vo: “Nwavauka: kadi omono Yave wa Nzambi eno i Mvauki.” (Fuka 19:2) Ekolo bazitisanga nkanikinu mia Nzambi muna tezo kia wantu asumuki, Aneyisaele bavauka bakala muna tezo kiau.

10. Nkia nswaswani yakala kwa Isaele yankulu ye zula yabafinama mu kuma kia vauka?

¹⁰ E mpila yazitisilwanga o vauka i yasiang’e nswaswani anene ye nsambila za zula yafinama Isaele. E zula yoyo ya bubu nzambi za luvunu yasambilanga, zansoki, z’eloko ye umpumbulu. Zayiva muna mawonso. E nsambila za nzambi zozo zakitulanga wantu se ambi kikilu. Muna diadi, o Yave walukisa selo yandi mu lembi kal’entwadi ye asambidi abubu ye mavangu mawonso ma nsambila zau.—Fuka 18:24-28; 1 Ntinu 11:1, 2.

11. O vauka kwa nkubik’ezulu a Yave aweyi kumonekenanga (a) muna mbasi? (b) muna aserafi? (c) ye muna Yesu?

¹¹ Muna mawonso, e Isaele yankulu yina vo i zula kasola o Yave ke balenda lungisa ko o vauka una ufwene nze i nkubika y’ezulu ya Nzambi. E mazunda ye mazunda ma vangwa ya mianda besadilanga Nzambi kuna kwikizi beyikilwanga vo “yazi y’avauki.” (Nsiku 33:2; Yuda 14) Bekembesanga o ntemo yo wete wakieleka wa vauka kwa Nzambi una ufwene. Sungamena aserafi kamona o Yesaya muna mona-meso. E mvovo mia nkung’au misonganga vo e vangwa yoyo ya mianda salu kiamfunu besalanga mu samuna o vauka kwa Yave muna nsema wawonso. Kansi, vena ye vangwa kimosi kia mwanda kisundidi yau awonso​—⁠Mwan’amosi a Nzambi. O Yesu i  nkembo usundidi wa vauka kwa Yave. Ikuma keyikilwanga vo “Mveledi a Nzambi.”—Yoane 6:68, 69.

12, 13. (a) E nkumbu a Nzambi nkia kuma iyikilwanga vo yavelela? (b) E nkumbu a Nzambi nkia kuma ifwete zitisilwa?

¹² Adieyi tuvova mu kuma kia nkumbu a Nzambi? Nze una tumwene muna Kapu kia 1 e nkumbu yayi ke zina diankatu ko yovo sono kiankatu. Isunzulanga Yave wa Nzambi ye nkal’andi yawonso. Ikuma Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga vo e “nkumbu andi Mvauki.” (Yesaya 57:15) O Nsiku a Mose tumbu kia lufwa kazengela awana bavezanga nkumbu a Nzambi. (Fuka 24:16) Tala edi kasia o Yesu va fulu kiantete muna sambu: “E S’eto koko’zulu, yambula nkumbu aku yazitiswa.” (Matai 6:9) Zitisa yovo velelesa má disongele vo vambula kio nze kiavauka, vumina kio ye tanina kio. Kansi, wau vo e má kiavelela nze i nkumbu a Nzambi nkia kuma ifwete veleleselwa?

¹³ E nkumbu avauka a Nzambi yikatikiswanga, iyiviswanga mu luvunu yo yikilw’e mbi. Muna Edene o Satana wavova luvunu mu kuma kia Yave yo songa vo Oyandi Mfumu ambi. (Etuku 3:1-5) Tuka ntangwa yayina, o Satana—wa nyadi a nza yayi yambi—owokesanga luvunu mu kuma kia Nzambi. (Yoane 8:44; 12:31; Lusengomono 12:9) E mabundu meyikilanga Nzambi vo nkwa nsoki yovo wavambana yo wantu. Beyikanga vo okubasadisanga muna vita zau za menga. O nkembo kafwene tambul’o Nzambi mu kuma kia mavangu mandi mesivi uvewanga kwa lekwa yankatu yovo kw’elongi dia lunungunuku (evolução). Elo, e nkumbu a Nzambi isafulwanga. Ifwete veleleswa; yo vutuka tambula nkembo yifwene. Tuvingilanga e ntangwa izitiswa nkumbu andi yo tundalala kwa kimfumu kiandi, tuyangalelang’o kal’entwadi mun’ekani diadi diampwena.

14. O mwand’a Nzambi nkia kuma uyikilwanga vo wavelela ye ekuma dinina diavonza dia tianguna mwand’avelela?

 ¹⁴ Vena mpe ye má kia Yave eki kiyikwanga ntangwa zawonso vo kiavelela—mwand’andi yovo ngolo zandi. (Etuku 1:2) O Yave osadilanga e ngolo zazi zilembi kakidilwa mu lungisa lukanu lwandi. Ikuma vo o mwand’andi wafwana yikilwa vo mwand’avelela yovo mwanda luvelelo, kadi o Nzambi ovanganga mawonso mu mpila avauka yo velela. (Luka 11:13; Roma 1:4) Otianguna mwand’avelela kuna lukanu i sumukina Yave esumu dilembi lolokwa.—Maku 3:29.

15. Ekuma tufwete kadila yo vumi wa Nzambi muna kuma kia vauka kwandi, o vumi wau adieyi uvavanga?

¹⁵ Ozevo, ke diampasi ko mu zaya ekuma Nkand’a Nzambi keyikakeselanga o vauka yo vumi wa Nzambi kuna kwa muntu. Kasikil’owu, o Nkunga 99:3 uvovanga vo: “Batonda nkumbu andi anene, yambubu: Wavauka kwandi.” O vumi wau ke wonga wa tumbwa ko. Kansi i vumi wa luzitu mu kuma ki’etunda diandi. Tufwete kala yo vumi wau, kadi o vauka kwa Nzambi kutusundidi. Wavelela ye wankembo. Kansi ediadi ke difwete kututinisa kwa yandi ko. Kansi o zaya ovauka kwa Nzambi kufwete kutufila mu kumfinama. Ekuma?

16. (a) O vauka aweyi kunina entwadi yo wete? Bonga e nona. (b) E mona-meso kia Yave nkia mpila kitoma songelanga o velela, vauka yo ntemo?

¹⁶ O Nkand’a Nzambi utezanisanga o vauka yo wete. Muna Yesaya 63:15, ezulu diyikilwanga nze “ekundilu dia vauka yo nkembo” a Nzambi. O wete ukututuntanga. Kasikil’owu, tala e foto dina muna lukaya lwa 33. Nga ke diambote ko? Ekuma? Tala maza mavelela. E tembwa nkutu nanga kiambote, kadi ezulu dia bule (azul)  yo ntemo ukezimanga. Kansi kele vo e fulu kiokio kisobelo—o nkoko uzadisu ye titi, e nti ye matadi mazele ye mvindu, e tembwa kisafwilu—kieleka e fulu kiaki ke kikutuyangidika diaka ko; tutina kio. Dialudi vo tutezanisanga o wete yo velela, vauka yo ntemo. E mvovo miami milenda sadilwa muna yika o vauka kwa Yave. Ka lukatikisu ko vo e mona-meso yiyikanga oma ma Yave yikutusivikisanga! O wete wa Nzambi eto a vauka uyikilwanga nze—ntemo ankezimi, nze matadi ma ntalu, ye tiya twa nkezimi.—Yezekele 1:25-28; Lusengomono 4:2, 3.

17, 18. (a) Kuna lubantiku o Yesaya aweyi kabadika mu kuma kia mona-meso? (b) O Yave aweyi kasadila nserafi mu kasakesa Yesaya ye nkia nsasa dina evangu dia nserafi?

¹⁷ Kansi, o vauka kwa Nzambi nga kufwete kutuyindulwisa vo twakeva kwayingi kuna kwa yandi? Dialudi vo, i wau. Muna vova e ludi twakeva kikilu—vana vena Yave. Ediadi nga difwete kutuvambula yo yandi? Badika una kamona o Yesaya vava kawa aserafi bayikanga o vauka kwa Yave. “Mpovele vo, Tâtu kwa mono! nsukidi, kadi i nkwa befo yafunzuka, nkalanga muna nkangu a befo yafunzuka: kadi meso mame mamwene Ntinu wa Yave a vu.” (Yesaya 6:5) Elo, o vauka kwa Yave kwalembi suka kwa sungamesa Yesaya vo oyandi nsumuki kikilu walembi lunga. Kuna lubantiku, o muntu ndioyo wa kwikizi wakendalala. Kansi, o Yave kanyambula ko yo lukendalalu lwalu.

¹⁸ Vana vau o ngunza wakasakeswa kwa nserafi. Mu nkia mpila? O nserafi ndioyo otimukini kun’eziku, obongele ekala dia tiya oviakese dio muna nu’a Yesaya. Ediadi nanga diampasi ka lukasakeso ko. Kansi, sungamena dio vo ekiaki mona-meso, kina ye nsasa. O Yesaya wa Nyuda akwikizi, wazaya wo vo lumbu yawonso yimenga yakelwanga van’eziku yalubakanisu lwa masumu muna tempelo. O nserafi ye zola kwawonso wasungamesa  ngunza vo kana una vo nsumuki ye “befo yafunzuka,” olenda kala wavelela vana ndose a Nzambi. * Kana una vo mu tezo—o Yave wayangalela badikila nsumuki ndioyo se muntu avelela.—Yesaya 6:6, 7.

19. Aweyi tulenda kadila twavauka muna tezo kana una vo tu’asumuki?

¹⁹ Diau adimosi mpe o unu. Yimenga yawonso yakelwanga muna Yerusaleme yakala se kini kia má kianene—kimenga kimosi kaka kialunga, kiakelwa kwa Yesu Kristu muna mvu a 33 wa T.K. (Ayibere 9:11-14) Kele vo tuviluka kielek’o ntima muna masumu meto yo singika fu yeto yambi yo kwikila muna kimenga kiaki, masumu meto melolokwa. (1 Yoane 2:2) Oyeto mpe tulenda kala twavelela vana ndose a Nzambi. Idianu, Petelo wa ntumwa osungamesanga yeto awonso vo: “Kadi diasonama vo, Nwakal’avauki; e kuma kadi, omono i Mvauki.” (1 Petelo 1:16) Tala,  o Yave kavova ko vo tufwete kala kikilu avelela nze yandi. Kalendi vava ko kwa yeto dina katulendi vanga ko. (Nkunga 103:13, 14) Kansi o Yave okutuvovesanga vo twakal’avauki; e kuma kadi, oyandi mvauki. “Nze wan’anzolwa,” tuvavanga kuntanginina mu mpila tulenda ya wantu asumuki. (Efeso 5:1) Ozevo, tufwete kal’aka twavauka. Ekolo tunungunukanga mu kimwanda tuvavanga ‘zikul’o velela’ lumbu yawonso.—2 Korinto 7:1.

20. (a) Ekuma dinin’o mfunu dia zaya vo tulenda kala twavelela vana meso ma Nzambi eto avauka? (b) O Yesaya adieyi kavanga vava kazaya vo o masumu mandi malolokelo?

²⁰ O Yave ozolanga eki kiavelela ye kiansongi. Omenganga esumu. (Kabakuke 1:13) Kansi, kekutumenganga ko. Avo tubadika esumu nze una kebadikilanga dio oyandi—twamenga edi diambi yo zola edi diambote—yo sia ngolo muna landa ntambi za Yesu Kristu o Yave ololoka masumu meto. (Amose 5:15; 1 Petelo 2:21) Ekolo tuzayanga vo tulenda kala twavelela vana meso ma Nzambi eto avauka, tubaka e nluta miayingi. Sungamena dio vo, kuna lubantiku o vauka kwa Yave kwafila Yesaya mu zaya usumuki wandi. Wavova vo: “Tâtu kwa mono!” Kansi vava kazaya vo masumu mandi malolokwa wasoba e ngindu zandi. Vav’o Yave kavava nkwa luzolo lwambote olenda sala e salu, o Yesaya vana vau watambulwila vo: “Mono oyu; untuma” kana una vo kazaya e mpila salu kiakina ko.—Yesaya 6:5-8.

21. Nkia ziku tuna kiau tulenda sil’e vuvu vo tulenda kala e nkal’avelela?

²¹ Mu fwaniswa kia Nzambi avauka twavangilwa yo vewa e fu ya nkal’ambote ye ntona za zaya mambu ma mwanda. (Etuku 1:26) Konso muntu mu yeto olenda kala wavelela. Ekolo tusiang’e ngolo za kala e nkala yayi, Yave okutusadisa. Ediadi dikutufinamesa yo Nzambi eto avauka. Vana ntandu, ekolo tubadika e fu ya Yave muna kapu yilanda tumona vo vena ye kuma yayingi ikutufinamesa kwa yandi!