Gue na tënë ti yâ ni

Gue na li ti atënë ni

CHAPITRE 3

‘Jéhovah ayeke nzoni-kue, nzoni-kue, nzoni-kue’

‘Jéhovah ayeke nzoni-kue, nzoni-kue, nzoni-kue’

1, 2. Suma wa prophète Ésaïe awara ni, na a fa na e nyen na ndo Jéhovah?

YE SO Ésaïe abâ na yâ ti suma so alondo na Nzapa, apika bê ti lo mingi. A kpa tâ ye mingi, si na pekoni Ésaïe atene so biani lo “bâ Seigneur” aduti na ndo ngende ti lo ti Gbia, so ayeke na nduzu mingi. Yanga ti bongo ti Jéhovah asi yâ ti kota temple ti Jérusalem ni kue.—Ésaïe 6:1, 2.

2 Ésaïe amä nga mbeni bia so apika bê ti lo mingi. Go ti bia ni atoto tâ ngangu, si ayengi temple ni na gere ni kue. Bia ni so, a yeke aséraphin si ahe ni; ala yeke ayingo so aluti na kota ndo mingi. Go ti ala atoto pendere mingi na lege ti atënë so: “L’Eternel Ti Sabaoth [“Jéhovah ti aturugu”, NW​] ayeke nzoni-kue, nzoni-kue, nzoni-kue; sese ni kue asi na gloire ti Lo.” (Ésaïe 6:3, 4). Tenengo “nzoni-kue” fani ota amû kota nengo na bia ni, na a lingbi tâ na ni, teti so Jéhovah ayeke nzoni-kue ahon tanga ti azo kue (Apocalypse 4:8). Na yâ Bible kue, a gboto lê mingi na ndo dutingo nzoni-kue ti Jéhovah. Aversê ngbangbo mingi atingbi iri ti lo na tënë “nzoni-kue”.

3. Tongana nyen abango ndo so ayeke na lege ni pëpe na ndo dutingo nzoni-kue ti Jéhovah ague na azo mingi ti zia Nzapa, ahon ti ga ndulu na lo?

3 Ni la, mbeni oko ti akozo ye so biani Jéhovah aye si e hinga na ndo ti lo ayeke so lo yeke nzoni-kue. Ye oko, gi tënë so atomba azo mingi laso. Ambeni abâ ti ala so, tongana zo abâ tele ti lo mveni lo yeke mbilimbili, wala lo ye Nzapa, so ayeke dutingo nzoni-kue. Me bango ndo so ayeke biani na lege ni pëpe. Nga, azo so ayeke tiri na sioni bibe so ala yeke na ni na ndo ti ala alingbi ti bâ so, a hon ti tene dutingo nzoni-kue ti Nzapa agboto ala, a zia gi mbito na bê ti ala. Ala yeke tene peut-être so ala lingbi lâ oko pëpe ti ga ndulu na Nzapa so ayeke nzoni-kue. Tongaso, mingi ti ala azia Nzapa ndali ti dutingo nzoni-kue ti lo. A yeke ye ti mawa mingi, ngbanga ti so dutingo nzoni-kue ti Nzapa ayeke tâ ngangu nda ti tënë ti ga ndulu na lo. Ngbanga ti nyen? Kozoni si e kiri tënë na ni, zia e bâ ye so tâ dutingo nzoni-kue aye ti tene.

Dutingo nzoni-kue ayeke nyen?

4, 5. (a) Dutingo nzoni-kue aye ti tene nyen, na aye nga ti tene nyen pëpe? (b) Akota lege use so Jéhovah ‘aduti nde’ na azo ayeke so wa?

4 So Nzapa ayeke nzoni-kue aye ti tene pëpe so lo yeke gonda tele ti lo mingi, lo sala baba mingi, wala lo yeke bâ azo tongana ambumbuse zo. Nde na so, lo ke mara ti asalango ye so (aProverbe 16:5; Jacques 4:6). Tongaso, tënë “nzoni-kue” aye mbilimbili ti tene nyen? Na yanga ti Hébreu ti Bible, tënë ni alondo na mbeni tënë so aye ti tene “ti zia nde”. Na yâ vorongo, tongana a sala tënë ti “nzoni-kue”, a ndu ye so a zia ni nde. Dutingo nzoni-kue aye nga ti tene mingi ye so ayeke na sioni oko pëpe. Ye so andu Jéhovah tongana nyen? A ye ti tene so lo ‘duti nde’ na azo ti siokpari, wala so lo yo mingi na e?

5 Oko pëpe. Teti so lo yeke “Lo Ti Nzoni-kue ti Israël”, Jéhovah afa tele ti lo mveni tongana lo so aduti “na popo” ti azo ti lo, atâa so ala yeke azo ti siokpari (Ésaïe 12:6; Osée 11:9). Tongaso, dutingo nzoni-kue ti lo asala si lo yo pëpe na azo. Me, lo ‘duti nde’ tongana nyen? Na akota lege use. Kozoni, lo duti nde na aye kue so ayeke na yâ ti dunia, na lege so lo yeke Lo Ti Nduzu Ahon Kue. Lo yeke na sioni oko pëpe na yâ ye kue, nga teti lakue lakue (Psaume 40:5; 83:18). Use ni, mbeni ye ti tingbi Jéhovah na aye kue so ayeke na siokpari ayeke dä oko pëpe; na tënë so adë bê mingi. Ngbanga ti nyen?

6. So mbeni ye ti tingbi Jéhovah na siokpari ayeke pëpe adë bê ti e ngbanga ti nyen?

6 E yeke na yâ ti sese so a yeke ngangu ti wara dä tâ dutingo nzoni-kue. Ye kue so andu bungbi ti azo so ayo na Nzapa ayeke sioni, ayeke na siokpari, nga ayeke mbilimbili-kue pëpe. A lingbi e kue e tiri na siokpari so ayeke na yâ e. Na tongana e sala hange pëpe, a lingbi ti hon ngangu ti e kue (aRomain 7:15-25; 1 aCorinthien 10:12). Me mara ti ye tongaso alingbi ti si na Jéhovah pëpe. Lo yo mingi na siokpari, ni la même gi mbeni kete ni alingbi ti sala pëpe si lo ga sioni. Ye so akiri apusu e ti tene so Jéhovah ayeke Babâ so mara ni ayeke pëpe, ngbanga ti so e lingbi ti zia bê ti e kue na lo. Nde na mingi ti ababâ so ayeke azo ti siokpari, Jéhovah ayeke sala ye ti kirikiri wala ye ti sioni na zo lâ oko pëpe. Dutingo nzoni-kue ti lo amû lege na lo ti sala ye tongaso oko pëpe. Ngoi na ngoi, Jéhovah ayeke deba même yanga ti lo na lege ti dutingo nzoni-kue ti lo, teti mbeni ye nde ti tene zo azia bê kue dä ahon so ayeke pëpe (Amos 4:2). Tënë so adë bê pëpe?

7. Ngbanga ti nyen a lingbi ti tene so dutingo nzoni-kue ayeke ye so a wara tâ na yâ salango ye ti Jéhovah?

7 Dutingo nzoni-kue ayeke ye so a wara tâ na yâ salango ye ti tele ti Jéhovah. A ye ti tene nyen? Zia e mû mbeni tapande: Bâ atënë “zo” na “dutingo mbilimbili-kue pëpe”. Mo lingbi pëpe ti sala tënë ti zo sân ti bi bê na dutingo so ayeke mbilimbili-kue pëpe. Dutingo mbilimbili-kue pëpe amû yâ ti tele ti e kue, nga ayeke sala ngangu na ndo ye kue so e sala. Fadeso bâ ambeni tënë use so ayeke nde: “Jéhovah” na “nzoni-kue”. Dutingo nzoni-kue amû yâ ti salango ye ti Jéhovah kue. Ye kue so andu lo ayeke na sioni oko pëpe nga mbilimbili. Tongana e gbu mbilimbili pëpe nda ti nene tënë “nzoni-kue” so, e lingbi ti hinga Jéhovah nzoni pëpe.

‘Dutingo nzoni-kue ayeke ti Jéhovah’

8, 9. Ye nyen afa so Jéhovah ayeke mû maboko na azo so ayeke mbilimbili-kue pëpe ti ga kamême nzoni-kue?

8 Teti so na yâ salango ye ti Jéhovah, a yeke bâ dutingo nzoni-kue dä, a lingbi ti duti na lege ni ti tene so lo yeke lingu ti aye kue so ayeke nzoni-kue. Lo bata pendere ye so gi ndali ti lo mveni pëpe, me lo kangbi ni na azo. Lo kangbi ni gbâ ni gbâ ni. Bâ kete si, lani so Nzapa asala tënë na Moïse na lege ti mbeni ange na yâ ti mbeni keke so wâ ayeke na yâ ni, même ndo so angoro keke ni aga nzoni-kue, ngbanga ti so Jéhovah ayeke lani na ndo so!—Exode 3:5.

9 Tongana Jéhovah amû maboko na azo so ayeke mbilimbili-kue pëpe, ala lingbi ti ga nzoni-kue? Biani, me na yâ ye kue pëpe. Nzapa amû lege na azo ti lo, amolenge ti Israël, ti ga mbeni “mara ti nzoni-kue.” (Exode 19:6). Lo mû na mara ni mbeni bungbi ti vorongo so aduti nzoni-kue nga na sioni oko pëpe. Ni la, Ndia ti Moïse asala tënë fani mingi na ndo dutingo nzoni-kue. Lani kota prêtre ayeke yü mbeni lê ti wen na ndo bongo so lo kanga na li ti lo, na ndole ti lo, si zo alingbi ti bâ zango ni tongana wâ aza na ndo ni. A yeke wara atënë so dä: ‘Dutingo nzoni-kue ayeke ti Jéhovah.’ (Exode 28:36). Tongaso, a hunda ti tene vorongo ti ala nga na tambela ti ala aduti na sioni kete pëpe. Jéhovah atene lani na ala: “I ga nzoni-kue; teti Mbi, L’Eternel Nzapa ti i, Mbi yeke nzoni-kue!” (Lévitique 19:2). Na ngoi kue so amolenge ti Israël ayeke bata lani wango ti Nzapa alingbi na ngangu ti ala ti azo ti siokpari, ala yeke kamême nzoni-kue.

10. Tongana a ndu tënë ti dutingo nzoni-kue, kangbi wa ayeke lani na popo ti Israël ti giriri na amara so angoro lo?

10 Hundango mingi na azo ti Israël ti duti nzoni-kue ayeke tâ nde mingi na alege ti vorongo ti amara so angoro ala. Amara ni so avoro lani anzapa so ayeke dä biani pëpe, anzapa so a fa ala tongana anzapa so asala ngangu na azo mingi, bê ti aye asala ala, nga ala sala aye ti pitan kirikiri. Na yâ aye oko oko kue, ala yeke nzoni-kue pëpe. Azo so avoro anzapa so ayeke ga nzoni-kue pëpe. Ni la, Jéhovah agboto lani mê ti awakua ti lo ti duti nde na awavorongo anzapa so, nga na asalango ye ti vorongo ti ala so abuba kue.—Lévitique 18:24-28; 1 aGbia 11:1, 2.

11. Tongana nyen a bâ dutingo nzoni-kue ti bungbi ti Jéhovah so ayeke na yayu na yâ (a) a-ange? (b) aséraphin? (c) Jésus?

11 Atâa aye ti nzoni so ala sala, so ahon atanga ni kue, mara ti Israël ti giriri, so Jéhovah asoro ni, afa gi kete mbage ti dutingo nzoni-kue ti bungbi ti Nzapa so ayeke na yayu. A sala tënë ti a-ange gbâ ni gbâ ni so ayeke sala na Nzapa be-ta-zo, tongana “azo ti Lo saki mingi mingi ti nzoni-kue”. (Deutéronome 33:2; Jude 14). Ala fa tâ nzoni mingi pendere ti dutingo nzoni-kue ti Nzapa, pendere so aza zango nga so sioni kete ayeke na yâ ni pëpe. Dabe mo nga na aséraphin so Ésaïe abâ na yâ suma ti lo. Atënë ti yâ ti bia ti ala ni afa atene angangu yingo so ayeke na kota kusala ti sala na yâ fango na dunia mobimba dutingo nzoni-kue ti Jéhovah. Me, mbeni oko ti ayingo ni so ayeke na ndo ti atanga ni kue. A yeke ngengele oko Molenge ti Nzapa, Jésus. Lo fa na gigi dutingo ti nzoni-kue ti Jéhovah ahon tanga ti a-ange ni kue. Tâ na lege ni, a hinga lo tongana “Lo Ti Nzoni-kue ti Nzapa.”—Jean 6:68, 69.

Iri ti nzoni-kue, yingo vulu

12, 13. (a) Ngbanga ti nyen a fa tâ na lege ni iri ti Nzapa tongana ye so ayeke nzoni-kue? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi a sala si iri ti Nzapa aga nzoni-kue?

12 Âdu ti iri ti Nzapa mveni, a yeke tongana nyen? Tongana ti so e bâ na chapitre 1 awe, iri so ayeke pëpe mbeni iri ti fa gi na dutingo ti lo. A fa Jéhovah Nzapa, nga na anzoni ye ti lo kue so a wara na yâ salango ye ti lo. Ni la, Bible atene na e so “iri ti Lo ayeke Nzoni-kue”. (Ésaïe 57:15). Ndia ti Moïse adë lani ngbanga ti kuâ na li ti zo kue so azonga iri ti Nzapa (Lévitique 24:16). Bâ nga ye so Jésus azia na kozo ndo na yâ sambela ti lo: “Babâ ti e so ayeke na yayu, e ye iri ti Mo aga nzoni-kue.” (Matthieu 6:9). Ti sala si mbeni ye aga nzoni-kue aye ti tene ti zia ni nde, na ti ne ni. Me ngbanga ti nyen a lingbi a zia nde iri ti Nzapa, so lo mveni ayeke na sioni kete pëpe?

13 Azo abuba iri ti Nzapa so ayeke nzoni-kue na lege ti atënë ti mvene nga na zonga. Na Eden, Satan atene mvene na ndo Jéhovah; lo tene so Nzapa ayeke mbeni Kota Gbia so asala ye na lege ni pëpe (Genèse 3:1-5). Ngbele ye na ngoi ni so, Satan, mokonzi ti sioni sese so, asala kue si atënë ti mvene so a tene na ndo Nzapa awu amû ndo kue (Jean 8:44; 12:31; Apocalypse 12:9). Alege ti vorongo afa Nzapa tongana Nzapa so asala ye na ngangu ahon ndo ni, lo yo na azo, wala lo sala sana na ala. Ala tene abira so ala sala, so a sa mênë dä gbâ ni gbâ ni, a yeke lo si amû maboko na ni. Apendere ye so Nzapa aleke, fani mingi azo atene a ga gi tongaso, wala a londo na lege ti anyama. Biani, a diko asioni tënë kirikiri na ndo iri ti Nzapa. Ni la, a lingbi a sala si aga nzoni-kue; a lingbi a kiri na gloire ti lo so lo lingbi na ni. E yeke ku kungo ngoi so a yeke sala ande si iri ti lo aga nzoni-kue, nga ngoi so a yeke fa ande na gigi mbilimbili ti kota yanga-ti-komande ti lo. E yeke nga na ngia ti mû mbage ti e na yâ kota ye so lo leke ti sala.

14. Ngbanga ti nyen a hiri yingo ti Nzapa ye so ayeke nzoni-kue, na ngbanga ti nyen a yeke sioni mingi ti zonga yingo vulu ni?

14 Mbeni ye nde ayeke dä so andu tâ gi Jéhovah mveni, na a yeke bâ ni lakue tongana nzoni-kue: yingo ti lo, wala ngangu ti lo ti sala na kua (Genèse 1:2). Jéhovah ayeke sala kusala na yingo ti lo so ayeke ngangu ahon tanga ti aye kue, ti sala si ye so lo leke ti sala aga tâ ye. Ye kue so Nzapa asala, lo sala ni na lege so ayeke nzoni-kue, nga so ayeke na sioni oko pëpe. Ni la, a yeke na lege ni ti di iri ti ngangu ti lo ti sala na kua, yingo vulu, wala yingo ti nzoni-kue (Luc 11:13; aRomain 1:4, Fini Mbuki, 1989). Tongana zo atiri na mbana na ye so Jéhovah aleke ti sala, zo ni ayeke zonga yingo vulu ti Nzapa la. A yeke mbeni siokpari so Nzapa ayeke pardone ni pëpe.—Marc 3:29.

Nda ni so dutingo nzoni-kue ti Jéhovah agboto e ndulu na lo

15. Ngbanga ti nyen kpengo mbito ti Jéhovah alingbi biani na dutingo nzoni-kue ti lo, na mara ti mbito so ahunda nyen?

15 A yeke ngangu pëpe ti bâ nda ni so Bible atingbi dutingo nzoni-kue ti Nzapa na kota kpengo mbito so a lingbi zo aduti na ni. Na tapande, e diko na Psaume 99:3: “Zia ala sepela kota iri ti Mo so amû mbito. Lo yeke nzoni-kue!” Ye oko, mbito so ayeke sioni pëpe, me a yeke ti so apusu zo ti yekia ndo mingi. A yeke tâ na lege ni ti tene tongaso, ngbanga ti so e lingbi ti si ndulu na dutingo nzoni-kue ti Nzapa pëpe. Gloire ni ayeke mingi, nga sioni kete ayeke na yâ ni pëpe. A lingbi a tomba e yongoro pëpe. Me, tongana e bâ dutingo nzoni-kue ti Nzapa na nzoni lê, a yeke gboto e ndulu mingi na lo. Ngbanga ti nyen?

Tongana ti so pendere ti ye agboto e, dutingo nzoni-kue agboto e nga

16. (a) Tongana nyen dutingo nzoni-kue ague oko na pendere ti ye? Mû mbeni tapande. (b) Tongana nyen suma na ndo Jéhovah agboto lê na ndo ye so ayeke na sioni oko pëpe nga so aza zango?

16 Kozoni-kue, Bible atingbi dutingo nzoni-kue na pendere ti ye. Na Psaume 50:2, e diko atënë so abâ ndo ti nzoni-kue ti Nzapa: “Na Sion, ndo ti pendere so alingbi kue”. Pendere ti ye ayeke gboto lê ti e. Na tapande, bâ foto so ayeke na lembeti 33. A pika lê ti mo pëpe? Nyen la asala si ayeke pendere tongaso? Bâ ngu ni, lê ni avulu. Teti so lê ti nduzu ni ayeke polele, nga aza, pupu ni ayeke même nzoni. Fadeso, zia a tara ti changé yâ ti foto ni: asaleté asi yâ ti ngu ni, a sû ambeti kirikiri na ndo ti atênë na akeke ni, sioni guru aya na lê ti nduzu. A yeke nzere na e mbeni pëpe, nga a yeke tomba e yongoro na ni. Ti e, ye so ayeke pendere, e yeke bâ sioni dä kete pëpe, nga a za. A lingbi ti mû a-oko tënë so ti fa na dutingo nzoni-kue ti Jéhovah. A yeke ye ti dongo bê pëpe so ye so afa na ndo Jéhovah na yâ suma agbu bê ti e mingi! Bâ pendere ti dutingo nzoni-kue ti Nzapa: a za zango na lumière, a za tongana atênë ti ngele ngangu, tongana wâ, wala tongana lor na argent so saleté ayeke dä pëpe.—Ézéchiel 1:25-28; Apocalypse 4:2, 3.

17, 18. (a) Suma so Ésaïe abâ asala nyen na lo na tongo nda ni? (b) Tongana nyen Jéhovah adë bê ti Ésaïe na lege ti mbeni séraphin, na ye so séraphin ni asala aye ti tene nyen?

17 Ye oko, a lingbi dutingo nzoni-kue ti Nzapa asala si e bâ tele ti e kete? A lingbi a duti tongaso. Teti biani, e yeke kete na tele ti Jéhovah. Même ngangu ti tënë so kue alingbi pëpe. A lingbi hingango ye so atomba e yongoro na lo? Bâ ye so Ésaïe asala tongana lo mä aséraphin na fango dutingo nzoni-kue ti Jéhovah. “Tongaso mbi tene, Vundu ayeke na mbi! teti mbi futi awe; teti mbi yeke zo ti sio yanga na mbi duti na popo ti azo ti sio yanga; teti lê ti mbi abâ Gbia ni, L’Eternel Ti Sabaoth.” (Ésaïe 6:5). Tâ tënë, so Jéhovah ayeke nzoni-kue teti lakue lakue, a dabe ti Ésaïe so lo yeke zo ti siokpari mingi nga so lo yeke mbilimbili-kue pëpe. Na tongo nda ni, bê ti be-ta-zo so awoko kue, me Jéhovah azia lo tongaso pëpe.

18 Hio, mbeni séraphin ague adë bê ti prophète ni. Tongana nyen? Ngangu yingo ni so ahulu na mbage ti balaga ni, lo mû mbeni lê ti wâ, na lo ndu yanga ti Ésaïe na ni. Peut-être mo bâ ti mo so a hon ti tene a dë bê ti lo, lê ti wâ ni azö lo. Me girisa pëpe so a yeke gi mbeni suma la, so mingi ni anda ni ayeke na lege ti fä. Ésaïe ayeke lani mbeni Juif be-ta-zo. Lo hinga nzoni mingi so a mû lâ na lâ asandaga na ndo abalaga ti temple ni ti lungula na asiokpari ti azo. Nga na ndoye, séraphin ni adabe ti prophète ni so atâa so lo yeke mbilimbili-kue pëpe, “zo ti sio yanga”, lo lingbi lakue ti ga nzoni-kue na lê ti Nzapa. * Jéhovah ayeke lani ndulu ti bâ zo so ayeke mbilimbili-kue pëpe, zo ti siokpari, tongana zo so ayeke kamême nzoni-kue.—Ésaïe 6:6, 7.

19. Atâa so e yeke mbilimbili-kue pëpe, e lingbi ti ga kamême nzoni-kue tongana nyen?

19 Ti laso, a yeke oko tongaso. Asandaga kue so a mû ândö na ndo ti balaga na Jérusalem aduti gi gbede ti mbeni ye so ayeke kota ahon ni: sandaga so ayeke mbilimbili-kue, so Jésus Christ amû na ngu 33 ti ngoi ti e (aHébreu 9:11-14). Tongana e changé biani bê ti e ndali ti siokpari ti e, e leke lege ti e, na e mä na bê na sandaga so, a yeke zi siokpari na li ti e (1 Jean 2:2). E nga kue e lingbi ti duti na sioni oko pëpe na lê ti Nzapa. Ni la, bazengele Pierre adabe ti e tongaso: “Mbeti ti Nzapa atene, A lingbi i ga nzoni-kue, teti Mbi yeke nzoni-kue.” (1 Pierre 1:16). Bâ so Jéhovah atene pëpe a lingbi e ga nzoni-kue tongana lo. Lo hunda na e lâ oko pëpe ti sala mbeni ye so ahon ngangu ti e (Psaume 103:13, 14). Nde na so, Jéhovah atene na e ti ga nzoni-kue ngbanga ti so lo yeke nzoni-kue. “Tongana amolenge so lo ndoye mingi”, e so e yeke mbilimbili-kue pëpe, e yeke sala kue ti kpa lo a lingbi na ngangu ti e (aÉphésien 5:1). Tongaso, ti gue ti ga nzoni-kue ayeke mbeni ye so a lingbi e sala ni lakue. Na ngoi so e yeke maï na lege ti yingo, yeke na yeke e yeke gi ti “ga azo ti be-vulu” lâ oko oko.—2 aCorinthien 7:1.

20. (a) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti hinga so e lingbi ti duti na sioni oko pëpe na lê ti Nzapa ti e so ayeke nzoni-kue? (b) Na ngoi so Ésaïe ahinga so a zi siokpari na li ti lo awe, a sala nyen na ndo ti lo?

20 Jéhovah aye ye so ayeke mbilimbili nga so ayeke na sioni oko pëpe. Lo ke siokpari (Habakuk 1:13). Me lo ke e pëpe. Na ngoi kue so e yeke bâ siokpari tongana ti so lo yeke bâ na ni, so ti tene ti ke ye so ayeke sioni, na ti ye ye so ayeke nzoni, nga tongana e sala kue ti tambela na peko ti mbilimbili ti Jésus Christ, Jéhovah ayeke zi siokpari na li ti e (Amos 5:15; 1 Pierre 2:21). Tongana e hinga so e lingbi ti duti na sioni oko pëpe na lê ti Nzapa ti e so ayeke nzoni-kue, a yeke sala ye ti nzoni mingi na ndo e. Bâ, dutingo nzoni-kue ti Jéhovah adabe ti Ésaïe so lo mveni lo yeke sioni. Lo dekongo: “Vundu ayeke na mbi!” Me gi na ngoi so lo hinga so a zi siokpari na li ti lo awe, bango ndo ti lo aga nde. Tongana Jéhovah ahunda ti tene mbeni zo amû tele ti lo ti sala mbeni kusala, Ésaïe ayeda hio, atâa so lo hinga nga pëpe kusala wa a hunda ti sala ni. Lo tene: “Mbi yeke, Mo to mbi.”—Ésaïe 6:5-8.

21. Ye nyen amû beku na e so e lingbi ti gi ti ga nzoni-kue?

21 A leke e na image ti Nzapa so ayeke nzoni-kue, ti sala aye ti nzoni na ti gbu nda ti aye ti yingo (Genèse 1:26). E kue e lingbi kamême ti duti nzoni-kue. Na ndembe so e ngbâ ti gi ti duti nzoni-kue, Jéhovah ayeke na ngia ti mû maboko na e. Na salango ni, e kiri e ga ndulu ndulu na Nzapa ti e so ayeke nzoni-kue. Nga, na ngoi so e yeke bâ anzoni ye ti Jéhovah na yâ achapitre so ayeke ga, e yeke bâ ande so akota nda ti tënë ayeke mingi ti ga ndulu na lo!

^ par. 18 Tënë “zo ti sio yanga” alingbi biani na ni, teti so, mingi ni, Bible asala kusala na yanga na lege ti fä ti fa na atënë so zo atene. Na yâ azo ti siokpari kue, a yeke bâ kota wungo ti siokpari na yâ atënë ti yanga ti ala.—aProverbe 10:19; Jacques 3:2, 6.