1, 2. Onú jiawu tẹlẹ wẹ Elija ko mọ pọ́n to gbẹ̀mẹ, ṣigba nujijọ he dabla tẹlẹ wẹ e mọ to osókla de kọ̀n to Osó Holẹbi tọn ji?

 ELIJA ko mọ onú jiawu lẹ pọ́n. E ko mọ bọ ohọ́n lẹ nọ hẹn núdùdù wá na ẹn whla awe to gbèdopo to nuglọ fie e whlá do. E ko mọ bọ ozẹ́n awe delẹ he mẹ linfin po amì po tin te to núdùdù namẹ na ojlẹ huvẹ tọn dindẹn de bo ma jẹvọ́. E tlẹ ko mọ miyọ́n flẹ sọn olọn dile e biọ to odẹ̀ mẹ do. (1 Ahọlu lẹ, weta 17, 18) Ganṣo Elija ma ko mọ nudepope pọ́n gbede he jiawu sọ ehe.

² Dile e hlá ede do osókla de mẹ to Osó Holẹbi tọn ji, e mọ nujijọ dabla debọdo-dego lẹ. Tintan, e mọ jẹhọn-ahizi de. Jẹhọn lọ dona ko yìn po zingidi po bo na ko dobunamẹ tlala, na e dohuhlọn sọmọ bo gídí osó lẹ bosọ gbà osé lẹ hányán. Enẹgodo aigba sisọsisọ de bẹjẹeji, bọ huhlọn sinsinyẹn he e to didetọ́n lẹpo gbọṣi aigba nukunmẹ. Enẹgodo e mọ miyọ́n. Dile miyọ́n lọ ṣinyọ́n agbegbe lọ ji, vlavo e na ko hùnmiyọ́n do Elija.—1 Ahọlu lẹ 19:8-12.

3. Kunnudenu jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn tẹwẹ Elija mọ, podọ fie wẹ mí sọgan mọ kunnudenu jẹhẹnu ehe dopolọ tọn te?

³ Nujijọ voovo he Elija mọ ehelẹ tindo onú dopo to kọndopọmẹ—yé yin dohia huhlọn daho Jehovah Jiwheyẹwhe tọn. Na nugbo tọn, mí ma dona donukun nujiawu de whẹpo do yise dọ Jiwheyẹwhe tindo jẹhẹnu ehe gba. E ko sọawuhia hezeheze. Biblu dọna mí dọ nudida lẹ dekunnu na “huhlọn madopodo po ozọ́nji” Jehovah tọn po. (Lomunu lẹ 1:20) Saa lẹnnupọndo onú ehelẹ ji, yèdọ hinhọ́n abì po awhágbe hẹviosò tọn lẹ po he nọ zọnpọ hẹ kẹnjikun, mimlin whanpẹnọ asisa osin daho de tọn sọn osó de mẹ, po jiwhé gblagada he gọ́ na sunwhlẹvu lẹ po! Be onú mọnkọtọn lẹ ma do huhlọn Jiwheyẹwhe tọn hia ya? Ṣogan, omẹ vude poun to aihọn egbezangbe tọn mẹ wẹ doayi huhlọn Jiwheyẹwhe tọn go na taun tọn. Podọ omẹ vude poun wẹ tlẹ nọ pọ́n ẹn hlan to aliho he sọgbe  mẹ. Nalete, nukunnumimọjẹ jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn ehe mẹ na na mí whẹwhinwhẹ́n susu nado dọnsẹpọ Jehovah. To adà ehe mẹ, mí na gbadopọnna huhlọn matin awetọ Jehovah tọn to gigọ́mẹ.

4, 5. (a) Kanṣiṣa tẹwẹ tin to oyín Jehovah tọn, po kiklo etọn, kavi huhlọn etọn po ṣẹnṣẹn? (b) Naegbọn e do yin nuhe sọgbe dọ Jehovah yí oyìn de zan taidi yẹhiadonu huhlọn etọn tọn?

⁴ Jehovah wẹ klo hugan to huhlọn mẹ. Jẹlemia 10:6 dọmọ: “Mẹde ma tin jijlẹ hlan we gba, OKLUNỌ E; kiklo wẹ hiẹ, podọ oyín towe sọ yin kiklo to hlọnhlọn mẹ.” Doayi e go dọ oyín Jehovah tọn tindo kanṣiṣa hẹ kiklo, kavi huhlọn. Flindọ, oyín ehe sọgan zẹẹmẹdo “E Nọ Hẹn Nado Lẹzun.” Etẹwẹ nọ hẹn ẹn yọnbasi na Jehovah nado dá nudepope he jlo e podọ nado lẹzun nudepope he jlo e? Huhlọn yin dopo. Mọwẹ, nugopipe Jehovah tọn nado yinuwa, nado hẹn ojlo etọn di, ma tindo dogbó. Huhlọn mọnkọtọn yin dopo to jẹhẹnu titengbe etọn lẹ mẹ.

⁵ Na mí ma sọgan mọnukunnujẹ lehe huhlọn etọn gbloada sọ to gigọ́mẹ wutu, Jehovah nọ yí apajlẹ lẹ zan nado gọalọna mí. Dile mí ko mọ do, e nọ yí oyìn zan taidi yẹhiadonu huhlọn etọn tọn. (Ezekiẹli 1:4-10) Apajlẹ enẹ sọgbe pẹpẹ, na oyìn whégbè tọn lọsu tlẹ yin kanlin daho huhlọnnọ de. Vlavo wẹ mẹhe nọ nọ̀ Palestine to ojlẹ Biblu tọn mẹ lẹ na ko mọ nudepope he dohuhlọn humọ pọ́n. Ṣigba yé yọ́n oyìn wunmẹ devo he tindo huhlọn taun—yèdọ ogbéyìn wunmẹ de he ma sọ tin ba. (Job 39:9-12) Ahọluigba-gán Lomu tọn Jules César dọ to ojlẹ de mẹ wayi dọ oyìn ehe nọ dibla klo sọ ajinakú. E wlan dọmọ: “e tindo huhlọn taun bosọ nọ họ̀nwezun tlala.” Saa yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe hiẹ ma na sọtẹ́n to apá na kanlin mọnkọtọn do!

6. Naegbọn Jehovah dopo akàn wẹ yin yiylọdọ “Ganhunupotọ”?

⁶ Mọdopolọ, gbẹtọ yin madogánnọ bo ma sọtẹ́n eyin yé yin yiyijlẹdo Jehovah, Jiwheyẹwhe huhlọnnọ lọ go. To nukun etọn mẹ, akọta huhlọnnọ lẹ taidi núyọ de poun to  ojlẹgàn ji. (Isaia 40:15) To vogbingbọnmẹ na nudida depope, huhlọn Jehovah tọn ma tindo dogbó, na ewọ dopo kẹdẹ wẹ yin yiylọdọ ‘Ganhunupotọ.’ a (Osọhia 15:3) Jehovah “sinyẹn to huhlọn mẹ” bo tindo ‘huhlọn nugopipe tọn susugege.’ (Isaia 40:26) Ewọ wẹ yin asisa huhlọn he ma nọ vọ̀, kavi tindo dogbó gbede tọn. E ma nọ dín huhlọn sọn asisa devo depope mẹ gba, na “Jiwheyẹwhe tọn wẹ huhlọn.” (Psalm 62:11) Ṣigba, to aliho tẹmẹ wẹ Jehovah nọ yí huhlọn etọn zan te?

7. Etẹwẹ gbigbọ wiwe Jehovah tọn yin, podọ etẹwẹ hogbe dowhenu tọn lẹ he yin yiyizan to Biblu mẹ dohia?

⁷ Jehovah nọ kọ̀n gbigbọ wiwe jẹgbonu to aliho he ma tindo dogbó mẹ. E yin huhlọn Jiwheyẹwhe tọn he to nuyiwa. Na taun tọn, Biblu dlẹnalọdo e to Gẹnẹsisi 1:2, NW mẹ taidi “huhlọn yido wazọ́n” Jiwheyẹwhe tọn. Hogbe dowhenu Heblu po Glẹki po tọn heyin lilẹdogbedevomẹ taidi “gbigbọ” sọgan yin lilẹdogbedevomẹ to hodidọ devo lẹ mẹ taidi “jẹhọn,” “gbọfufu,” po “jẹhọn ahizi” po. Sọgbe hẹ wezẹhomẹ-kantọ lẹ, hogbe dowhenu tọn lọ dlẹnalọdo huhlọn mayinukundomọ he to azọ́nwa de. Taidi jẹhọn, gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn ma sọgan yin mimọ po nukun mítọn lẹ po gba, ṣigba nuyiwa etọn lẹ họnwun bo sọgan yin mimọ.

8. To Biblu mẹ, etẹwẹ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn yin yiylọdọ to yẹhiadonu-liho, podọ naegbọn nuyijlẹdonugo ehelẹ do sọgbe?

⁸ Gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn nọ yin yiyizan to aliho he mado-dogbó mẹ. Jehovah sọgan yí ì zan nado hẹn lẹndai depope he e tindo to ayiha mẹ di. Po gbesisọ po, gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn yin yiylọ to Biblu mẹ to yẹhiadonu-liho dọ “alọviyẹyẹ” etọn, “alọ hlọnhlọnnọ” etọn, kavi “awà dindlẹn” etọn. (Luku 11:20; Deutelonomi 5:15; Psalm 8:3) Kẹdẹdile gbẹtọ sọgan yí alọ etọn lẹ zan nado wà azọ́n voovo he biọ huhlọn po azọ́nyinyọnẹn voovo lẹ po do, mọwẹ Jiwheyẹwhe sọgan yí gbigbọ etọn zan nado hẹn lẹndai depope di do. E yí ì zan nado dá  nuvikun flinflin lẹ kavi nado má Ohù Vẹẹ do awe kavi nado hẹn Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ penugo nado dọho to ogbè devo lẹ mẹ.

9. Nawẹ huhlọn gandudu Jehovah tọn gbloada sọ?

⁹ Jehovah sọ nọ gbọn aṣẹpipa etọn gblamẹ yí huhlọn zan taidi Nupojipetọ Wẹkẹ tọn. Be hiẹ sọgan yí nukun homẹ tọn do pọ́n dewe taidi mẹhe livi donu livi nudida zinzintọ, nugopetọ lẹ to tonusena ya? Jehovah nọ yí huhlọn gandudomẹji tọn mọnkọtọn zan. E tindo gbẹtọvi devizọnwatọ lẹ, he Owe-wiwe nọ saba yí jlẹdo awhànpa de go. (Psalm 68:11; 110:3) Ṣigba, gbẹtọvi yin nudida madogánnọ de, eyin yé yin yiyijlẹdo angẹli de go. Etẹ nkọ, to whenuena awhànpa Assilia tọn tọ́n-awhàn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, angẹli dopo akàn wẹ hù awhànfuntọ 185 000 enẹlẹ to zánto dopo mẹ! (2 Ahọlu lẹ 19:35) Angẹli Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin “hlọnhlọnnọ to huhlọn mẹ.”—Psalm 103:19, 20.

10. (a) Naegbọn Ganhunupotọ lọ nọ yin yiylọdọ Jehovah awhànpa lẹ tọn? (b) Mẹnu wẹ yin huhlọnnọ hugan to nudida Jehovah tọn lẹpo mẹ?

¹⁰ Angẹli nẹmu wẹ tin? Yẹwhegán Daniẹli mọ numimọ de hlan olọn mẹ to ehe mẹ e mọ nudida gbigbọnọ he hugan livi donu 100 to ofìn Jehovah tọn nukọn, ṣigba nudepope ma dohia dọ angẹli lẹpo wẹ e mọ gba. (Daniẹli 7:10) Enẹwutu, angẹli livi donu kanweko lẹ wẹ sọgan ko tin. Gbọnmọ dali, Jiwheyẹwhe yin yiylọdọ Jehovah awhànpa lẹ tọn. Tẹnmẹ-yinkọ ehe do otẹn huhlọnnọ etọn hia taidi Awhàngán pipli angẹli susugege, huhlọnnọ lẹ tọn. E ko yí Ovi yiwanna etọn titi, yèdọ “ovi plọnji to yé he yè dá lẹpo mẹ” do basi tatọ́ na nudida gbigbọnọ ehe lẹpo. (Kọlọsinu lẹ 1:15) Taidi angẹligán—yèdọ mẹhe dugán do angẹli lẹ, selafu lẹ, po kelubimi lẹpo po ji—Jesu wẹ yin huhlọnnọ hugan to nudida Jehovah tọn lẹpo mẹ.

11, 12. (a) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ ohó Jiwheyẹwhe tọn nọ yí huhlọn zan te? (b) Nawẹ Jesu do lehe huhlọn Jehovah tọn gbloada sọ hia gbọn?

¹¹ Jehovah gbẹsọ tindo aliho devo he mẹ e nọ yí huhlọn zan te. Heblu lẹ 4:12 dọmọ: “Ohó Jiwheyẹwhe tọn tin to ogbẹ̀, e do huhlọn.” Be hiẹ ko doayi huhlọn vonọtaun ohó Jiwheyẹwhe tọn kavi owẹ̀n gbọdo, he tin to Biblu mẹ todin lẹ go ya? Yé sọgan hẹn mí lodo, jlọ yise mítọn dote, bo na gọalọna mí  nado basi diọdo sisosiso to mídelẹ mẹ. Apọsteli Paulu na avase yisenọ hatọ lẹ gando mẹhe nọ zan gbẹzan fẹnnuwiwa he gblezọn lẹ tọn go. Enẹgodo, e yidogọ dọmọ: “Mọ wẹ mẹdelẹ te to mì mẹ [dai].” (1 Kọlintinu lẹ 6:9-11) Mọwẹ, “ohó Jiwheyẹwhe tọn” ko yí huhlọn etọn zan do yé ji bo ko gọalọna yé nado diọ.

¹² Huhlọn Jehovah tọn klo tlala podọ aliho he mẹ e nọ yí ì zan te sọ nọ tindo kọdetọn dagbe sọmọ bọ nudepope ma sọgan glọnalina ẹn. Jesu dọmọ: “To Jiwheyẹwhe dè onú lẹpo wẹ wiwà.” (Matiu 19:26) Lẹndai tẹlẹ wẹ Jehovah nọ yí huhlọn etọn zan na?

13, 14. (a) Naegbọn mí sọgan dọ dọ Jehovah ma yin asisa huhlọn tọn he ma sọgan deanana ede? (b) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Jehovah nọ yí huhlọn etọn zan te?

¹³ Gbigbọ Jehovah tọn dohuhlọn tlala hú huhlọn onú depope tọn; podọ Jehovah ma yin asisa huhlọn tọn de poun, he ma sọgan deanana ede gba. Ewọ yin Jiwheyẹwhe de he penugo nado deanana huhlọn ede tọn to gigọ́mẹ. Ṣigba, etẹwẹ nọ whàn ẹn nado yí ì zan?

¹⁴ Dile mí na wá mọ do, Jiwheyẹwhe nọ yí huhlọn zan nado dá, nado vasudo, nado basi hihọ́na, nado basi vọjlado—kavi do glido, nado wà nudepope he sọgbe hẹ lẹndai pipé etọn lẹ. (Isaia 46:10) To ninọmẹ delẹ mẹ, Jehovah nọ yí huhlọn etọn zan nado de adà titengbe jẹhẹnu po nujinọtedo etọn lẹ tọn po hia. Hú popolẹpo, e nọ deanana huhlọn etọn nado hẹn ojlo etọn di—nado suwhẹna nupojipetọ-yinyin etọn podọ nado klan oyín etọn do wiwe gbọn yizan Ahọluduta Mẹssia tọn dali. Nudepope ma sọgan glọnalina lẹndai enẹ gbede.

15. Lẹndai tẹwẹ Jehovah nọ yí huhlọn etọn zan nado hẹndi na devizọnwatọ etọn lẹ, podọ nawẹ ehe yin didohia to whẹho Elija tọn mẹ gbọn?

¹⁵ Jehovah sọ nọ yí huhlọn etọn zan nado hẹn ale wá na dopodopo mítọn lẹ. Doayi nuhe 2 Otannugbo lẹ 16:9 dọ go: “Na nukun OKLUNỌ tọn lẹ to godo po nukọn po yì lẹdo aigba lẹpo pete, nado do ede hia huhlọnnọ na ayiha yé mẹhe tọn yin pipé hlan e dè lẹ tọn wutu.” Numimọ Elija tọn he yin nùdego  to bẹjẹeji yin apajlẹ dopo. Naegbọn Jehovah na ẹn dohia jiawu huhlọn etọn tọn ehe? Na Ahọsi kanylantọ Jẹzebẹli ko whlé nado hù Elija wutu. Yẹwhegán lọ họ̀njẹgbé nado whlẹn ogbẹ̀ ede tọn. E tindo numọtolanmẹ ṣokẹdẹ-ninọ, obu, po gbigbọjọ po tọn—bo lẹndọ azọ́n sinsinyẹn emi tọn lẹpo ko lẹzun ovọ́. Nado miọnhomẹna dawe ayimajainanọ ehe, Jehovah flinnu Elija tlọlọ gando huhlọn etọn go. Jẹhọn, aigba sisọsisọ, po miyọ́n lọ po dohia dọ Omẹ huhlọnnọ hugan wẹkẹ lọ tọn tin to finẹ hẹ Elija. Eyin Jiwheyẹwhe ganhunupotọ lọ tin po e po, naegbọn e na dibuna Jẹzebẹli?—1 Ahọlu lẹ 19:1-12. b

16. Naegbọn nulinlẹnpọn do huhlọn daho Jehovah tọn ji sọgan miọnhomẹ na mí?

¹⁶ Dile e ma tlẹ nọ wà azọ́njiawu lẹ todin do sọ, Jehovah ma ko diọ sọn azán Elija tọn gbè gbọ́n gba. (1 Kọlintinu lẹ 13:8) Mọjanwẹ e sọ tin to jejeji to egbehe nado yí huhlọn etọn zan na dagbe mẹhe yiwanna ẹn lẹ tọn. Nugbo wẹ dọ, e nọ nọ̀ agblò mayinukundomọ he yiaga de mẹ, ṣigba e ma dẹn do mí gba. Huhlọn etọn mado-dogbó gba, enẹwutu eyin nọtẹn etọn tlẹ dẹn do mí, enẹ ma sọgan glọnalina ẹn gba. Kakatimọ, “OKLUNỌ ma dẹn do yé he to awhádo ylọ ẹ lẹ dè gba.” (Psalm 145:18) To ojlẹ de mẹ he yẹwhegán Daniẹli dawhá ylọ Jehovah na alọgọ, angẹli de sọawuhia ẹ whẹpo e tlẹ do dotana dẹ̀hiho! (Daniẹli 9:20-23) Nudepope ma sọgan glọnalina Jehovah nado gọalọna mẹhe yiwanna ẹn lẹ bo hẹn yé lodo gba.—Psalm 118:6.

17. Aliho tẹmẹ wẹ huhlọn Jehovah tọn nọ hẹn mí dibu te, ṣigba obu wunmẹ tẹwẹ e ma nọ hẹn mí nado tindo?

¹⁷ Be huhlọn Jiwheyẹwhe tọn dona hẹn mí nado dibuna ẹn wẹ ya? Gblọndo mítọn dona yin mọwẹ podọ lala. Mí dọ mọwẹ, na jẹhẹnu ehe nọ na mí whẹwhinwhẹ́n susu nado  dibusi Jiwheyẹwhe, yèdọ gbégbigbò po sisi sisosiso he ji mí dọhodo to weta he wayi mẹ po. Biblu dọna mí dọ obu mọnkọtọn wẹ yin “dòdó nuyọnẹn tọn.” (Psalm 111:10) Ṣigba, mí nasọ dọ lala, na huhlọn Jiwheyẹwhe tọn ma nọ na mí whẹwhinwhẹ́n nado to obu sijọsijọ tọn di kavi nado họ̀nna ẹn gba.

18. (a) Naegbọn mẹsusu ma nọ dejido mẹhe tindo huhlọn lẹ go? (b) Nawẹ mí wagbọn do yọnẹn dọ huhlọn Jehovah tọn ma sọgan hẹn ẹn gblezọn?

¹⁸ “Kùn wẹ huhlọn nọ kùnmẹ ṣọ̀-ṣọ̀; e yindọ huhlọn petepete tlẹ wá yin ninamẹ, kùn wẹ e nọ kùnmẹ di osọ́.” Nuhe whenuho-kantọ Glẹnsinu Lord Acton wlan to 1887 niyẹn. Hogbe etọn lẹ nọ saba yin vivọdọ, vlavo na mẹsusu mọ ẹn taidi nugbo nujọnu tọn de wutu. Gbẹtọvi mapenọ lẹ nọ saba ṣì huhlọn zan, dile whenuho ko dohia sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ do. (Yẹwhehodọtọ 4:1; 8:9) Na ehe wutu, mẹsusu ma nọ dejido mẹhe tindo huhlọn lẹ go ba bo ma tlẹ nọ jlo nado nọ sẹpọ yé. Todin, Jehovah tindo huhlọn lẹpo. Be e ko hẹn ẹn gblezọn to aliho depope mẹ ya? Paali! Dile mí ko mọ do, e yin mẹwiwe, he ma gblezọn to aliho depope mẹ. Jehovah gbọnvona gbẹtọ mapenọ he tindo huhlọn to aihọn gblezọn ehe mẹ lẹ. E ma ko ṣì huhlọn etọn zan pọ́n gbede, podọ e ma na wàmọ gbede.

19, 20. (a) Jẹhẹnu devo tẹlẹ wẹ Jehovah nọ yizan to whepoponu to kọndopọmẹ hẹ huhlọn etọn, podọ naegbọn ehe do hẹn mí deji? (b) Apajlẹ tẹwẹ hiẹ sọgan yí do basi zẹẹmẹ mawazẹjlẹgo Jehovah tọn, podọ naegbọn ehe dona hẹn homẹ towe hùn?

¹⁹ Flindọ, e mayin huhlọn kẹdẹ wẹ yin jẹhẹnu Jehovah tọn gba. Mí na plọnnu gando whẹdida dodo, nuyọnẹn, po owanyi etọn po go to nukọnmẹ. Ṣigba mí ma dona lẹndọ Jehovah nọ yí jẹhẹnu etọn lẹ zan to aliho hẹngogo tọn mẹ matin nulẹnpọn, taidi dọ jẹhẹnu dopo poun wẹ e nọ yizan to ojlẹ dopodopo mẹ nkọtọn gba. To vogbingbọnmẹ, mí na mọ to weta he bọdego lẹ mẹ dọ whepoponu wẹ Jehovah nọ yí huhlọn etọn zan to kọndopọmẹ hẹ whẹdida dodo, nuyọnẹn, po owanyi etọn po. Lẹnnupọndo jẹhẹnu devo he Jiwheyẹwhe tindo ji, ehe vẹawu nado mọ to gandutọ aihọn tọn lẹ si—enẹ wẹ mawazẹjlẹgo.

 ²⁰ Mí ni dọ dọ a pé dawe de he tọ́n-alùn taun bosọ dohuhlọn sọmọ bọ hiẹ dibu na ẹn. Ṣigba, to madẹnmẹ a doayi e go dọ dawe lọ yin gbẹtọ abọẹ-abọẹ de. E nọ jlo bo nọ to jejeji nado yí huhlọn etọn zan nado gọalọ bo basi hihọ́na gbẹtọ lẹ, titengbe madogánnọ lẹ gọna mẹhe ma tindo alọgọtọ lẹ. E ma nọ ṣì huhlọn etọn zan gbede. A mọdọ gbẹtọ lẹ nọ ṣàn ẹn kò matin whẹwhinwhẹ́n de, ṣogan walọ etọn ma diọ, kakatimọ e nọ nabọẹ, bo nọ yawudomẹ, bo tlẹ sọ jọmẹ. E tlẹ nọ paṣa we eyin hiẹ lọsu sọgan penugo nado do homẹfa po jlẹkaji-ninọ mọnkọtọn po hia, titengbe eyin a tindo huhlọn sọmọ! Eyin hiẹ wá yọ́n dawe lọ taidi omẹ mọnkọtọn, be a ma na jẹ dindọnsẹpọ ẹ ji ya? Mí tindo whẹwhinwhẹ́n he sù humọ nado dọnsẹpọ Jehovah ganhunupotọ. Lẹnnupọndo hodidọ lọ ji to blebu mẹ, ehe mẹ hosọ weta ehe tọn yin didesọn: ‘Awuwhletọ wẹ OKLUNỌ nado sadi, bosọ klo to huhlọn mẹ.’ (Nahumi 1:3) Jehovah ma nọ yawu yí huhlọn etọn zan sọta gbẹtọ lẹ gba, etlẹ yin mẹylankan lẹ. E yin walọmimiọnnọ po homẹdagbenọ po. E ko do ede hia nado yin “awuwhletọ nado sadi” mahopọnna homẹhẹngblenamẹ susu lẹ.—Psalm 78:37-41.

21. Naegbọn Jehovah ma nọ hẹn gbẹtọ lẹ po huhlọn po nado wà ojlo etọn, podọ etẹwẹ ehe plọn mí gando ewọ go?

²¹ Lẹnnupọndo mawazẹjlẹgo Jehovah tọn ji to aliho devo mẹ.  Eyin hiẹ tindo huhlọn mado-dogbó, be a ma lẹndọ emi sọgan nọ yin whiwhlepọn to whedelẹnu nado hẹn gbẹtọ lẹ gánnu-gánnu nado wà ojlo towe ya? Po huhlọn he Jehovah tindo lẹpo po, e ma nọ hẹn mẹde po huhlọn po nado sẹ̀n ẹn gba. Dile etlẹ yindọ Jiwheyẹwhe sinsẹ̀n wẹ yin aliho dopo akàn lọ nado mọ ogbẹ̀ madopodo, Jehovah ma nọ hẹn mí po huhlọn po biọ sinsẹ̀n-bibasi mọnkọtọn mẹ gba. Kakatimọ, e nọ gbọn homẹdagbe dali na mẹdopodopo mẹdekannujẹ nado basi nudide. E nọ na avase gando kọdetọn nudide he ma sọgbe lẹ tọn go bo nọ dọ ale he tin to nudide dagbe lẹ mẹ tọn. Ṣigba e nọ jo mí do nado basi nudide. (Deutelonomi 30:19, 20) Jehovah ma nọ tindo ojlo depope to sinsẹ̀n he yè hẹnmẹ gánnu-gánnu nado basi mẹ kavi he yin bibasi na obu síjijọ na huhlọn daho etọn tọn wutu gba. Mẹhe na sẹ̀n ẹn sọn ojlo mẹ wá, podọ sọn owanyi mẹ wá lẹ dín wẹ e te.—2 Kọlintinu lẹ 9:7.

22, 23. (a) Etẹwẹ dohia dọ Jehovah nọ hùnhomẹ nado na huhlọn mẹdevo lẹ? (b) Etẹwẹ na yin dogbapọnna to weta he bọdego mẹ?

²² Mì gbọ mí ni pọ́n whẹwhinwhẹ́n godo tọn he wutu mí ma dona to sijọsijọ ji na Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ. Gbẹtọvi huhlọnnọ lẹ nọ dibu nado má huhlọn yetọn hẹ mẹdevo lẹ. Ṣigba, Jehovah nọ hùnhomẹ nado má huhlọn etọn hẹ sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ etọn lẹ. E nọ na aṣẹpipa mẹdevo lẹ jẹ obá de mẹ, e wàmọ na Ovi etọn. (Matiu 28:18) Jehovah sọ nọ na huhlọn devizọnwatọ etọn lẹ to aliho devo mẹ. Biblu basi zẹẹmẹ dọmọ: “OKLUNỌ E, towe kiklo yin, po huhlọn po, po gigo po, po awhàngbigba po, po gigodaho po: na ehe tin to olọn mẹ lẹpo podọ to wẹkẹ mẹ towe wẹ; . . . Alọ towe mẹ wẹ huhlọn po hlọnhlọn po sọ te; podọ alọ towe mẹ wẹ e te nado hẹn klo, podọ nado na huhlọn hlan popo.”—1 Otannugbo lẹ 29:11, 12.

²³ Mọwẹ, homẹ Jehovah tọn na hùn nado na we huhlọn. E tlẹ nọ na ‘huhlọn he hú jọwamọ tọn’ hlan mẹhe jlo na sẹ̀n ẹn lẹ. (2 Kọlintinu lẹ 4:7) Be hiẹ ma jlo nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe huhlọnnọ mọnkọtọn he nọ yí huhlọn etọn zan to aliho homẹdagbe po nujinọtedo he yiaga lẹ po tọn mẹ ya? To weta he bọdego mẹ, mí na dọhodo lehe Jehovah nọ yí huhlọn etọn zan nado dá onú lẹ do ji.