1, 2. Noyudo Elija oseneno honni mage e ngimane, to gin honni mage madongo ma ne oneno ka ne ochung’ e dho rogo mar Got Horeb?

 ELIJA noseneno honni mang’eny. Nitie kinde ma agak ne kelone chiemo nyadiriyo e odiechieng’ kama ne opondoe. Kinde machielo ka oro ma maduong’ ne okwako piny, noneno ka mogo kod mo matin ma ne gin-go ok rum kata obedo ni ne gichamogi pile. Bende, nitie kinde ma ne olemo ma mach oa e polo. (1 Ruodhi, sula mar 17 kod 18) Kata kamano, hono ma ne koro timoreni, ne opogore gi hono moro amora ma Elija noseneno.

² Ka ne Elija ochung’ e dho rogo moro kama ne opondoe e Got Horeb, ne oneno honni madongo moluwore oluwore. Yamo maduong’ e ma ne okwongo kutho. Nyaka bed ni yamono ne kutho gi teko mang’eny ahinya nikech ne obaro gode ma otoyo lwendni. Bang’ mano, piny ne oyiengni matek. Kae to mach ne oluwe. Nyaka bed ni Elija nowinjo ka majno rewe nikech ne en mach mager.​—1 Ruodhi 19:8-12.

3. Honni ma ne Elija oneno ne onyiso kido mane mar Nyasaye, to wan wanyalo neno gik ma nyiso kidoni e ang’o?

³ Honni mopogore opogore ma ne Elija onenogo nyiso teko matamre gi nono ma Jehova Nyasaye nigo. Ok ochuno ni wane hono moro eka wayie ni Nyasaye nigi teko nimar tekone nenore ayanga. Muma wacho ni gik ma Jehova Nyasaye nochueyo nyiso ni ‘tekone ochwere.’ (Jo-Rumi 1:20) Donge waneno teko Nyasaye sama polo mor kendo mil ka riadore ka koth chue? To nade aoche madongo ma wuo matek sama gio piny? To diwach ang’o e wi sulwe modhuro mopong’o kor lwasi? Donge magi duto nyisowa ni Nyasaye nigi teko matamre gi nono? Kata obedo ni wechegi nenore ayanga kamano, joma nok kende e kindewagi e ma oyie gadier ni Nyasaye nigi teko. Kendo joma nok ahinya e ma nigi paro mowinjore e wi  teko mar Nyasaye. Kata kamano, ng’eyo ni Nyasaye nigi teko konyowa sudo machiegni kode. E kare mokwongoni, wabiro nono matut teko malich miwuoro ma Jehova nigo.

4, 5. (a) Nitie tudruok mane e kind nying Jehova kod tekone? (b) Ang’o momiyo en gima ber ni Jehova noyiero ruath mondo ochung’ ne tekone?

⁴ Jehova nigi teko makende. Bug Jeremia 10:6 wacho niya: “A Jehova, onge ng’at machal kodi. Iduong’, kendo nyingi nigi duong’ kod teko.” Ne ni ndikono wacho ni nying Jehova nigi duong’ kod teko. To kaka ne waseneno, nenore ni tiend nying Jehova en ni “Omiyo Gima Odwaro Timore.” Mano nyiso ni Jehova nyalo bedo gimoro amora modwaro mondo ochop dwache. Ang’o ma Jehova nigo mamiyo onyalo chueyo gimoro amora modwaro, kendo onyalo bedo gimoro amora modwaro mondo ochop dwache? Achiel kuom gik ma en-go mamiyo onyalo timo kamano en teko. Ee, teko mar Jehova mar timo dwache onge giko. Tekono en achiel kuom kido madongo ma en-go.

⁵ Nikech ok wanyal ng’eyo chutho chutho teko maduong’ ma Jehova nigo, otiyo gi ranyisi mondo okonywa ng’eyo tekone. Mana kaka ne waseneno, otiyo gi ranyisi mar ruath mondo ochung’ ne tekone. (Ezekiel 1:4-10) Mano en ranyisi mowinjore nikech ruath duong’ kendo nigi teko. Thoth joma ne odak e piny Palestina e kinde ma ne indikoe Muma ne ong’eyo ni ruath en le ma nigi teko. Kata kamano, ne ging’eyo kit ruath moro ma ne nigi teko ahinya. Ruadhno ne iluongo ni apol, to tinde oonge. (Ayub 39:9-12) Ruodh Jo-Rumi miluongo ni Julio Kaisar ne owacho ni ruadh apol ne chiegni romo gi liech. Nondiko ni lego “nigi teko matamre gi nono, kendo giringo matek nyowuoyo.” Kapo ni inyalo chung’ e bath le ma rang’ongo kamano, donge inyalo chayori kaka in gimoro matin?

6. Ang’o momiyo Jehova kende e ma iluongo ni “Manyalo Duto”?

 ⁶ E yo machalo kamano, kipimo dhano gi Jehova Nyasaye ma wuon teko duto, dhano en mana gima tin ma onge. E wang’ Jehova, kata mana ogendni ma nigi teko ok gin gimoro. Gichalo mana buru e rapim mar ratil. (Isaya 40:15) Mopogore gi chuech moro amora, Jehova nigi teko ma onge giko, nikech en kende e ma iluonge ni “Manyalo Duto.” a (Fweny 15:3) Jehova nigi ‘teko mang’eny kendo malich miwuoro’. (Isaya 40:26) En e soko mosiko mar teko kendo tekone ok rum. Nikech “Nyasaye e wuon teko” duto, ok omany teko koa kamachielo. (Zaburi 62:11) Ang’o ma Jehova tiyogo e nyiso tekone?

7. Roho maler mar Jehova en ang’o, to tiend weche ma ne okwong tigo e Muma nyisowa ang’o?

⁷ Roho maler ma wuok kuom Jehova ok rum. Roho maler en teko ma Nyasaye tiyogo. Weche moler piny e bug Chakruok 1:2, wacho ni roho maler en “teko mar Nyasaye.” Weche ma notigo e dho-Hibrania kod e dho-Grik molok ni “roho” kuonde moko olok ni “yamo,” “muya,” kod “muoch mar gimoro.” Jotim nonro wacho ni e dhok ma ne okwong tigo e Muma, wach ma ne olok ni roho tiende en teko ma timo gimoro kata obedo ni ok nene. Mana kaka dhano neno gik ma yamo timo kata obedo ni ok ginyal neno yamo, mano bende e kaka ginyalo neno gik ma roho mar Nyasaye timo kata obedo ni ok ginyal neno rohono.

8. Ei Muma, ipimo roho mar Nyasaye kod ang’o, to ang’o momiyo mano owinjore?

⁸ Roho maler mar Nyasaye inyalo tigo e yore mang’eny mopogore opogore ma onge giko. Jehova nyalo tiyo kode e chopo dwaro moro amora ma en go. E momiyo Muma luongo roho mar Nyasaye ni “lwet Nyasaye,” kata “lwedo ma nigi teko” mar Nyasaye. (Luka 11:20; Zaburi 8:3; Rapar mar Chik 5:15) Mana kaka ng’ato nyalo tiyo gi lwete mondo otim tije mopogore  opogore ma dwaro teko e okenge mopogore kata ma dwaro ni obed mong’ith e okenge mopogore opogore, e kaka Nyasaye nyalo tiyo gi roho mare e chopo dwaro moro amora ma en-go. Kuom ranyisi, ne otiyo gi rohone mondo ochue gik matindo tindo ma ok nyal ne gi wang’ dhano kaka atom, kendo notiyo gi roho achielno e timo gik madongo kaka baro Nam Makwar kendo miyo Jokristo mokwongo nyalo mar wuoyo gi dhok mopogore opogore.

9. Jehova en jaloch ma nigi teko mang’eny marom nade?

⁹ Bedo Jaloch e wi gik moko duto en yo machielo ma Jehova nyisogo tekone. Dibedo gi tich matek machalo nade kapo ni ji tara gi tara mariek nyowuoyo nie bwoyi kendo nigi siso mar timo dwachi to in e ma dwarore ni mondo ichikgi? Parie ni Jehova en ng’at ma kamano. En gi ji ma tiyone ma Ndiko luongo ni oganda lweny. (Zaburi 68:11; 110:3) To Nyasaye nigi jotich mamoko bende ma gin malaike. To kopim dhano gi malaike, dhano en chuech ma tekone tin ahinya. Inyalo wach kamano nikech ka ne jolweny mag Jo-Asuria omonjo oganda Nyasaye, malaika achiel kende ne onego jolweny 185,000 e otieno achiel! (2 Ruodhi 19:35) Malaike mag Nyasaye bende nigi teko.​—Zaburi 103:19, 20.

10. (a) Ang’o momiyo iluongo Nyasaye Manyalo Duto ni Jehova mar ogendni mag lweny? (b) Kuom chuech duto mag Jehova, en ng’a ma nigi teko mang’enyie moloyo?

¹⁰ Malaike ng’eny marom nade? Janabi Daniel ne oneno polo e fweny kendo fwenyno ne nyiso malaike mokalo milion 100 e nyim kom duong’ mar Jehova. To Muma ok wach ni mago kende e malaike duto mantie. (Daniel 7:10) Omiyo, nyalo bedo ni nitie malaike tara gi tara. Nikech mano, iluongo Nyasaye ni Jehova mar ogendni. Nyingno nyiso kaka Jehova en Jatend Lweny mochung’ ne malaike tandawuoya ma roteke kendo ma luwo chenro mare. Wuode ma en “jal makayo kuom chuech duto” e ma noketo obed e wi malaikego duto. (Jo-Kolosai 1:15) Yesu ma en malaika maduong’ e ma otelo ne malaike, joserafi, gi jokerubi duto. Omiyo, kuom chuech duto mag Jehova, Yesu e ng’ama nigi teko mang’enyie moloyo.

11, 12. (a) Wach Nyasaye tiyo e yore mage? (b) Yesu ne onyiso ni Nyasaye nigi teko marom nade?

 ¹¹ Nitie yo machielo ma Jehova nyisogo tekone. Bug Jo-Hibrania 4:12 wacho niya: “Wach Nyasaye ngima kendo en gi teko ma tiyo.” Be iseneno kaka wach Nyasaye ma yudore e Muma nigi teko maduong’? Muma nyalo tegowa, onyalo gero yiewa, kendo onyalo konyowa timo lokruoge madongo e ngimawa. Jaote Paulo nonyiso Jokristo wetene mondo otang’ gi joma odak e ngima mar anjawo. Kae to nomedo niya: “To mano e kaka moko kuomu ne chal.” (1 Jo-Korintho 6:9-11) Ee, “wach Nyasaye” notiyo kuom Jokristogo mokonyogi timo lokruok e ngimagi.

¹² Teko mar Jehova ng’eny ahinya kendo ok digeng’e. Yesu ne owacho niya: “Kuom Nyasaye gik moko duto nyalore.” (Mathayo 19:26) Jehova tiyo gi tekone mondo ochop ang’o?

13, 14. (a) Ang’o momiyo ok wanyal wacho ni Jehova en mana teko moro? (b) Jehova tiyo gi tekone e yore mage?

¹³ Onge teko moro amora e piny gi polo ma inyalo pim gi mar roho mar Jehova. Kata kamano, ok onego wapar ngang’ ni Jehova en mana teko moro. En ng’at mantie kendo en gi nyalo chuth mar chiko tekone kendo tiyo kod tekono kaka odwaro. Kata kamano, en ang’o ma chiko kaka otiyo gi tekone?

¹⁴ Mana kaka wabiro neno, Nyasaye tiyo gi tekone e chueyo gik moko, e ketho joma richo, e rito joge, kod e duoko gik moko obed manyien​—tiende ni otiyo gi tekone e timo dwaro mare, to kinde duto dwache ni kare. (Isaya 46:10) Kinde moko, Jehova tiyo gi tekone mondo ofwenynwago moko kuom kido ma en-go kod chike monego waluw. To moloyo duto, otiyo gi tekone mondo ochop dwache ma en keto nyinge obed maler kokalo kuom Pinyruodh Mesia konyisogo ni lochne e maberie mogik. Onge gimoro amora ma nyalo geng’o dwacheno chopo.

15. Ere kaka Jehova tiyo gi tekone e konyo jotichne, to mano ne onenore nade kuom kaka ne otimo ne Elija?

 ¹⁵ Jehova tiyo gi tekone bende mondo okonywa ng’ato ka ng’ato. Ne ane gima bug 2 Weche mag Ndalo 16:9 wacho: “Wang’ Jehova ng’iyo piny ngima mondo onyis tekone ne jogo ma lame gi chunygi duto.” Honni ma Elija noneno mowuo kuomgi e chak sulani nyiso mano. Ang’o momiyo Jehova ne onyiso Elija honni madongo kamano? En nikech Jezebel chi Ruoth ne osekuong’ore ni odhi nego Elija. Janabino ne koro ringo mondo ores ngimane. Ne owinjo ka en kende, ne oluor, kendo chunye ne onyosore koparo ni tich matek ma ne osetimo ne odhi kanono. Mondo Jehova oho Elija ma ne chunye parore, Jehova ne onyiso Elija teko ma ne en-go. Yamo mager, yiengni piny, kod mach ma Elija ne oneno ne oparone ni Wuon teko duto ne ni kode. Elija ne ok onego obed maluor kata matin ka Nyasaye ma nyalo duto ne ni kore.​—1 Ruodhi 19:1-12. b

16. Ang’o momiyo paro matut e wi teko mang’eny ma Jehova nigo nyalo hoyo chunywa?

¹⁶ Kata obedo ni Jehova ok tim honni ma kamago e kindegi, pok olokore chakre kinde Elija. (1 Jo-Korintho 13:8) Oikore tiyo gi tekone e konyo jogo mohere mana kaka noikore timo e kinde Elija. En adier ni odak e polo, kata kamano, ok obor kodwa. Nikech tekone ng’eny ma onge giko, onge gima nyalo mone konyowa kata obedo ni odak mabor. Kar bedo mabor kodwa, “Jehova chiegni gi ji duto ma luonge.” (Zaburi 145:18) Kinde moro ka ne janabi Daniel lemo mondo Jehova okonye, malaika nochopo kata ka pok otieko lemo! (Daniel 9:20-23) Onge gimoro amora ma nyalo geng’o Jehova konyo jogo mohero kendo tegogi.​—Zaburi 118:6.

17. Teko mar Jehova konyowa luore e yo mane, to en luoro machalo nade ma ok onego wabedgo?

¹⁷ Be teko ma Nyasaye nigo onego omi waluore? Dwoko mar penjono nyalo bedo ee kod ooyo. Wanyalo dwoko ni ee, nikech teko ma Nyasaye nigo miyo wamiye luor matut mana kaka ne oler machuok e sula motelo ne ma. Mano e luoro ma Muma wacho ni e “chakruok mar rieko.” (Zaburi 111:10) Kata kamano, wanyalo dwoko bende ni ooyo. Mano en nikech teko mar Nyasaye ok mi waluore ka gima en ng’at ma nyalo timonwa marach kendo tekono ok monwa sudo machiegni kode.

18. (a) Ang’o momiyo ji mang’eny ok oyie gi joma nigi teko e wigi? (b) Ere kaka wang’eyo ni teko ma Jehova nigo ok nyal miyo kite olokre?

¹⁸ Ja-Ingresa moro miluongo ni Lord Acton nondiko niya e higa mar 1887: “Loch miyo ng’ato hinyo ji, to ka en e ma omako loch duto to ohinyo ji moloyo.” Ji mang’eny osenwoyo wechenego, samoro nikech gineno ka wechego gin adier. Kinde duto ma dhano osedak e piny, dhano ma joricho osebedo ka tiyo marach gi tekogi e wi jomoko. (Eklesiastes 4:1; 8:9) Nikech mano, ji mang’eny ok oyie kodgi kendo bedo mabor gi joma tiyo gi tekogi e yo marach. Jehova to nigi teko duto e wi gik moko duto. Kata kamano, be teko mang’eny ma en-gono osemiyo obedo gi kido marach e yo moro amora? Ooyo ngang’! Mana kaka ne waseneno, Nyasaye ler kendo onge gima nyalo loko kite. Jehova opogore gi chwo kod mon ma nigi teko e piny marachni. Pok notiyo marach gi tekone, kendo ok notim kamano ngang’.

19, 20. (a) Gin kido mage mamoko ma chiko kaka Jehova tiyo gi tekone, kendo ang’o momiyo mano morowa? (b) Chiw ane ranyisi ma nyiso ni Jehova ok kal tong’, to ang’o momiyo mano mori?

¹⁹ Ket e paro ni teko ok e kido kende ma Jehova nigo. Wabiro puonjore e wi timne makare, riekone, kod herane. Kata kamano, ok onego wapar ni Jehova nyiso kidone achiel achiel, ma sama onyiso kido moro, to ok onyal nyiso kido mamoko  bende. Mopogore gi mano, wabiro neno e sula mamoko ni kinde duto tim makare mar Jehova, riekone, kod herane chiko kaka otiyo gi tekone. Kido machielo ma Nyasaye nigo ma joloch mag pinyni ok hiny bedogo en ni en ng’ama ok kal tong’.

²⁰ Par ane ni iromo gi ng’at ma rang’ongo, ma nigi teko, kendo iwinjo ka iluore aluora. Kata kamano, bang’ kinde ifwenyo ni kare en mana ng’at ma muol. Kinde duto oikore tiyo gi tekone e konyo ji to moloyo joma onge nyalo. Ok oti marach gi tekone ngang’. Kata mana sama ji ketho nyinge, odimbore, okuwe mos, kendo ong’won. Samoro ipenjori ni debed ni in gi teko kaka mare, be dibedo ng’at ma muol kendo ma ok kal tong’ kaka en? Kaka idhi nyime ng’eyo kit ng’atno, donge ibiro gombo sudo machiegni kode? Ka dwagomb bedo osiep dhano adhana ma nyiso kido maber kaka mano, to nade sudo machiegni gi Jehova ma en Nyasaye manyalo duto? Ne ane ndiko ma wi sulani owuokie: “Jehova en Nyasaye ma iye ok wang’ piyo kendo tekone ng’eny.” (Nahum 1:3) Kata mana sama Jehova dwaro ketho joma richo, ok orikni tiyo gi tekone. Omuol kendo ong’won. Kata obedo ni ichwanye ding’eny, osenyiso ni en Nyasaye ma “iye ok wang’ piyo.”​—Zaburi 78:37-41.

21. Ang’o momiyo Jehova ok chun ji timo dwache, to mano puonjowa ang’o?

 ²¹ Ne ane yo machielo ma Jehova nyisogo ni ok okal tong’ e yo motiyogo gi tekone. Debed ni in gi teko mang’eny, be kinde moko dichuno ji otim gik moko kaka idwaro? Jehova nigi teko duto e wi dhano, kata kamano, ok ochun ji mondo otine. Kata obedo ni tiyo ne Nyasaye e yo kende ma tero ji e ngima mochwere, pod Jehova ok chunwa tiyone. Kar mano, omiyo ng’ato ka ng’ato thuolo mar timo yiero modwaro. Onyiso chandruok ma bedoe ka ng’ato otimo yiero marach kod gueth ma ng’ato yudo kotimo yiero maber. Kata kamano, oweyo ng’ato owuon otim yiero mare. (Rapar mar Chik 30:19, 20) Jehova ok dwar joma tiyone nikech achuna kata nikech giluor ni onyalo hinyogi gi tekone. Omanyo joma dwaro tiyone nikech gihere.​—2 Jo-Korintho 9:7.

22, 23. (a) Ang’o ma nyiso ni Jehova mor miyo ji teko? (b) Ang’o ma wabiro nono e sula ma luwo?

²² We wane ane gimoro achiel mogik momiyo ok onego waluor Nyasaye manyalo duto e yo ma ok owinjore. Kinde mang’eny, dhano ma nigi teko ok dwar pogo ne jomoko teko ma gin-go. Kata kamano, Jehova mor miyo jogo ma lame teko. Kuom ranyisi, mana kaka nomiyo Wuode teko e wi gik moko duto, e kaka omiyo jomoko telo e okang’ moro. (Mathayo 28:18) Jehova miyo jotichne teko e yo moro machielo. Muma lero niya: “A Jehova, duong’ gi teko gi ber gi pak gi loch gin magi. Nimar gik moko duto manie polo gi piny gin magi. . . . Loch gi teko nie lweti. Lweti e ma nyalo miyo ng’ato duong’ kendo in e ma imiyo ji duto teko.”​—1 Weche mag Ndalo 29:11, 12.

²³ Ee, Jehova oikore miyi teko. Ochiwo kata “teko mokalo ma pile” ne jogo ma dwaro tiyone. (2 Jo-Korintho 4:7) Donge igombo sudo machiegni gi Nyasaye ma nigi teko mogundho kamano, kendo ma tiyo gi tekone e yo mang’won kendo mowinjore? E sula ma luwo, wabiro nono kaka Jehova tiyo gi tekone e chueyo gik moko.