Ir al contenido

Ir al índice

4 YACHAQANA

‘Jehovaqa manchay atiyniyoj’

‘Jehovaqa manchay atiyniyoj’

1, 2. 1) ¿Ima tʼukuna imatataj Elías rikorqaña? 2) ¿Imastataj Elías Horeb orqopi rikorqa?

 ELIASQA wakin tʼukuna imasta rikorqaña. Payqa rikorqa pakakusharqa chayman qharqañas sapa pʼunchay iskay kutita mikhunata apasqankuta. Rikullarqataj yarqhay tiempopi uj jatun yurupi jakʼu, uj juchʼuy yurupi aceitepis mana tukukusqanta. Uj kutipitaj rikorqa Diosmanta mañakojtin nina cielomanta uraykamusqanta (1 Reyes 17, 18 capítulos). Chay imastaqa Elías ni jaykʼaj rikorqarajchu.

2 Eliasqa Horeb orqopi uj cueva punkupi kashaspa tʼukuna imasta rikorqa. Ñaupajtaqa sinchʼi wayrata rikorqa. Chay wayraqa maytachá sonarerqa, imajtinchus orqosta phatachisharqa, qaqasta urmachisharqa, jallpʼapis sinchʼita kharkaterqa, chaypaj qhepantataj ninañataj laurarerqa. Chay kʼajaywanqa Eliaspis jumpʼirerqachá (1 Reyes 19:8-12).

3. 1) ¿Imatataj Elías rikorqa? 2) ¿Imaspitaj Jehovaj atiynin rikukullantaj?

3 Eliasqa Jehovaj may jatun atiyninta sutʼita rikorqa. Noqanchejrí Jehovaj atiyninta rikunapaj mana uj milagrotarajchu rikunanchej tiyan. Biblia nin Jehovaj ruwasqasnenqa ‘wiñay atiyninta, paypuni Dios kasqantapis’ sutʼita rikuchisqanta (Romanos 1:20). Lliuj lliujkunata, may sinchʼi qhon qhonkunata, jatuchaj orqosmanta yaku phajchamushasqanta chayri cielopi may chhika chʼaskasta qhawarispaqa Diospa atiyninta rikunchej. Jinapis pisi runaslla Diospa atiyninta reparanku, aswan pisi runastaj imachus Diospa atiynin kasqanta yachanku. Jehovaj atiyninmanta yachakuspaqa payman astawan qayllaykusun. Kay tʼaqapeqa Jehovaj atiyninmanta yachakusun.

“Jehová Diostaj chaynejta pasasharqa”

Ateyqa Jehovamanta jamun

4, 5. 1) ¿Ima nintaj Biblia Diospa sutinmanta? 2) Jehovaj atiyninta torowan kikinchakusqan, ¿imaraykutaj may sumaj?

4 Jehovalla may atiyniyoj. Jeremías 10:6 nin: “Jehová Diosníy, mana pipis qan jinaqa kanchu. Qanqa jatun kanki, sutiykipis may jatun, may atiyniyojtaj”, nispa. Kay versiculopi nin jina, Jehová suteqa may atiyniyoj. Jehová suteqa niyta munan ‘pay imamanpis tukuchin’. ¿Imataj Jehovata yanapan tukuy imata ruwananpaj, imachus kayta munasqanmantaj tukunanpaj? Atiynin. Arí, Jehovaqa imatapis ruwananpaj, munayninta juntʼananpaj ima may atiyniyoj. Chaytaj imaynachus Dios kasqanmanta ujnin.

5 Jehovaj atiynin may jinapunichus kasqantaqa mana entiendesunmanchu. Chayrayku payqa kikinchaykunawan yanapawanchej. Rikorqanchej jinataj atiynintaqa torowan kikinchan (Ezequiel 1:4-10). Chaytaj may sumaj, imaraykuchus toroqa jatun, may kallpayojtaj. Ñaupa tiempopi Palestinamanta runasqa, toromanta aswan kallpayojta, kʼita torota rejsej kanku. Kunantaj chay jina toros manaña kanchu (Job 39:9-12). Romapi kamachej Julio Cesarqa chay kʼita toros, elefantemanta tumpawan juchʼuylla kasqankuta nerqa. Qhelqarqataj: “May kallpayoj kanku, mana taripay atinatataj correnku”, nispa. Chay animalpa qayllanpeqa juchʼuysitus, pisi kallpastaj kanchej.

6. ¿Imaraykutaj Jehovalla “Tukuy Atiyniyoj”?

6 Runasqa may atiyniyoj Jehovawan kikinchakuspa juchʼuysitus, pisi kallpastaj kanchej. Jehovapajqa jatuchaj nacionespis, “balanzaman tiyaykoj ñutʼu jallpʼita jinalla kanku” (Isaías 40:15). Atiynenqa mana tukukuyniyoj, nitaj pipis pay jina kanchu. Jehovalla “Tukuy Atiyniyoj” (Apocalipsis 15:3). a Paypa “kallpanqa may jinapuni, atiyninpis manchay tʼukuna” (Isaías 40:26). Atiyninpis mana tukukunchu imaraykuchus mana tukukuyniyoj “ateyqa Diospata” (Salmo 62:11). Chanta, ¿imaynasmantá Jehová chay atiyninta rikuchin?

¿Imastá Jehová atiyninwan ruwan?

7. 1) ¿Imataj espíritu santo? 2) ¿Ima niyta munan espíritu palabra hebreopi, griegopi ima?

7 Jehovaj espíritu santonqa mana tukukuyniyoj. Chay espiritoqa Diospa atiynin, chaywantaj tukuy imata ruwashallanpuni. Génesis 1:2 versiculotaj nin, chay espiritoqa ‘Diospa atiynin’ kasqanta. Griego chayri hebreo parlaypi “espíritu” palabraqa, wakin kuti traducikun “wayra”, “samay”, “phukuy” nispa. Parlaykunata ukhunchajkuna ninku jinataj ‘espíritu’ palabraqa mana rikukoj kallpamanta parlanapaj oqharikun. Diospa espirituntaqa wayrata jina mana rikunchejchu. Jinapis imatachus Jehová espiritunwan ruwasqanta reparayta atinchej.

8. ¿Imaswantaj Biblia Diospa espiritunta kikinchan? ¿Imajtintaj chay kikinchasqan may sumaj?

8 Jehovaqa espíritu santonwan tukuy imata ruwan, chaywantaj imatachus munasqanta juntʼan. Bibliaqa Diospa espiritunta ‘dedowan’ chayri “atiyniyoj makinwan, kallpayoj makinwan” kikinchan (Lucas 11:20, sutʼinchaynin; Deuteronomio 5:15; Salmo 8:3). Makinchejwanqa tukuy imata ruwanchej, wakintaqa pisi kallpallawan, wakintataj may kallpawan. Jehová Diospis espiritunwan kikillantataj tukuy imata ruwan. Payqa may juchʼuy átomo nisqata ruwarqa, Puka mar qochatapis iskayman tʼaqarqa, ñaupa cristianosmanpis waj idiomaspi parlanankupaj atiyta qorqa.

9. ¿Imayna atiyniyojpunitaj Jehová?

9 Jehovaj atiynenqa rikukullantaj Tukuyta Kamachej kasqanpi. Payqa may chhika kamachisninta kamachin, chay kamachisnenqa paypa nisqanta ruwanku. Bibliataj chay kamachisninta kikinchan may chhika soldadoswan (Salmo 68:11; 110:3). Uj runaqa uj angelwan kikinchasqa may pisi kallpa. Asiriamanta soldados Diospa llajtanta chinkachiyta munashajtinku, uj angellla 185 mil soldadosta uj chʼisillapi wañuracherqa (2 Reyes 19:35). Arí, Diospa angelesnenqa “may jina atiyniyoj” kanku (Salmo 103:19, 20).

10. 1) ¿Imaraykú Jehovata angelesta kamachej nispa nikun? 2) ¿Pitaj Jehovaj ruwasqasninmanta aswan atiyniyoj?

10 ¿Mashkha angelestaj tiyan? Profeta Danielqa uj mosqoypi jina Jehovaj kamachina tiyananpa ñaupaqenpi waranqa waranqasta rikorqa. Chaywanpis manasina tukuyninkutachu rikorqa (Daniel 7:10). Chayrayku ichá may chhika waranqa waranqas ángeles tiyan. Jehovataqa angelesta kamachej nispa sutichakullantaj. Kay suteqa rikuchin Jehová may chhika atiyniyoj angelespa Comandanten kasqanta. Chay sumaj wakichisqa angelesta kamachinanpajtaj munasqa Wawanta churarqa, pichus ‘tukuy ima ruwasqa kajmanta ñaupaj kaj’ (Colosenses 1:15). Payqa Jehovaj ruwasqasninmanta aswan atiyniyoj Arcángel. Arí, angelesta, serafinesta, querubinesta ima kamachin.

11, 12. 1) Diospa Palabran, ¿imayna atiyniyojtaj? 2) ¿Imatataj Jesús Jehovaj atiyninmanta nerqa?

11 Jehovaqa atiyninwan waj imata ruwallantaj. Hebreos 4:12 nin: “Diospa palabranqa kausashan, atiyniyojtaj”, nispa. Diospa Palabranqa chayri Bibliaqa may atiyniyoj. Chaytataj Dios qhelqacherqa espíritu santonwan. Chayrayku Diospa Palabranqa kallpachawanchej, creeyninchejta kallpachan, kausayninchejtapis cambian. Apóstol Pabloqa ñaupa cristianosta, millay kausayniyoj runasmanta karunchakunankuta nerqa. Chantá nillarqataj: “Qankunamanta wakenqa ajina karqankichej”, nispa (1 Corintios 6:9-11). Arí, “Diospa palabranqa” atiyniyoj kasqanrayku kausayninkuta cambianankupaj yanaparqa.

12 Jehovaqa may atiyniyoj, imaynasmantachus atiyninta rikuchisqanpis may sumaj, chayrayku munayninta juntʼanqapuni. Jesús nerqa: “Diospajrí tukuy imapis atikullan”, nispa (Mateo 19:26). ¿Imastataj Jehová atiyninwan ruwan?

¿Imatá Jehová atiyninwan ruwan?

13, 14. 1) ¿Imaraykutaj Jehová mana uj kallpa jinallachu? 2) ¿Imastataj Jehová atiyninwan ruwan?

13 Jehovaj atiynenqa ni ima kallpawan kikinchakunchu. Payqa mana uj kallpa jinallachu, manaqa atiyninwan maychus kajta ruwaj Dios. ¿Imataj Jehová Diosta tanqan atiyninwan imatapis ruwananpaj?

14 Yachakusunchej jina, Diosqa atiyninwan imatapis ruwan, thuñin, jarkʼan, allinchan ima. Arí, munayninta juntʼananpaj tukuy imata ruwan (Isaías 46:10). Wakin kuteqa atiyninnejta imaynachus kasqanta, kamachiykunasninta ima rejsichiwanchej. Astawanqa atiyninwan munayninta juntʼan. Chay munaynintaj Gobiernonnejta sutinta llimphuchanan, paylla sumaj kamachej kasqanta rikuchinan ima. Chaytataj juntʼanqapuni.

15. 1) ¿Imawantaj Jehová sapa ujta yanapawanchej? 2) ¿Imaynatá Jehová Eliasta kallpacharqa?

15 Jehovaqa atiyninwan sapa ujta yanapallawanchejtaj. 2 Crónicas 16:9 nin: “Jehová Diospa ñawisnenqa jallpʼantinta qhawamushan, payta tukuy sonqo sirvejkunata yanapananpaj”, nispa. Chaytataj Eliaspa rikusqasnin sutʼinchawanchej. ¿Imajtintaj Jehová Eliasman may jatun atiyninta rikucherqa? Sajra reina Jezabelqa wañuchinanta jurarqa, chayrayku Eliasqa ayqerqa. Eliasqa yuyarqa tukuy ima ruwasqan qhasipaj kasqanta. Chayrayku sapayakorqa, manchachikorqa, llakikorqataj. Jehovataj atiyninta rikuchispa Eliasta kallpacharqa. Elías wayrata, jallpʼa kharkatisqanta, ninata ima rikuspa, tukuy atiyniyoj Dios paywan kashasqanta yacharqa. Chayrayku manaña Jezabelta manchachikorqachu (1 Reyes 19:1-12). b

16. ¿Imaraykutaj Jehovaj atiyninpi tʼukuriy kallpachawanchej?

16 Jehová Diosqa manaña kunan tiempopi milagrosta ruwaspapis kikillanpuni (1 Corintios 13:8). Kunanpis payta munakojkunata atiyninwan yanapayta munallantaj. Cielopi tiyakuspapis noqanchejmanta mana karupichu kashan. Chayrayku Biblia niwanchej: “Jehová Diosqa pikunachus payman qhaparikunku chaykunaj qayllankupi kashan”, nispa (Salmo 145:18). Uj kuteqa profeta Daniel Jehovamanta yanapata mañakusharqa, niraj mañakuyta tukushajtintaj uj ángel ladonpiña kasharqa (Daniel 9:20-23). Jehovataqa ni ima jarkʼayta atinchu payta munakojkunata yanapananpaj, kallpachananpaj ima (Salmo 118:6).

¿Diosman qayllaykuyta manchachikunachu?

17. Jehová Tukuy Atiyniyoj kasqanta yachaspa, ¿payta manchachikunachu kanman?

17 Jehová Tukuy Atiyniyoj kasqanta yachaspa, ¿payta manchachikunachu kanman? Chay tapuymanqa kutichisunman “arí” nispa, chayri “mana” nispa. “Arí” nisunman imaraykuchus atiynenqa payta jatunpaj qhawanapaj, munasqanman jina ruwanapajtaj tanqawanchej. Chaytataj kinsa kaj yachaqanapi yachakorqanchejña. Biblia nin: “Jehová Diosta manchachikuymin yachaypa qallariynenqa”, nispa (Salmo 111:10). “Mana” nisunman imaraykuchus Diospa atiynenqa mana manchachikuymanta kharkatinapajchu, nitaj paymanta karunchakunapajchu.

18. 1) ¿Imaraykutaj kamachejkunapi runas mana atienekunkuchu? 2) ¿Jehovata atiynin sajramanchu tukuchin?

18 Kay 1887 watapi Lord Acton sutiyoj runa nerqa: “Ateyqa runata sajraman tukuchin. Tukuy atiyniyoj kaytaj aswan sajramanraj tukuchin”, nispa. Ashkhas runastaj chay nisqanqa ajina kasqanta ninku, chayrayku chay nisqanta oqharinku. Unaymantapacha rikunchej atiyta japʼej runasqa chay atiywan sajra imasta ruwasqankuta. Chaytaj ajina pantaj runas kasqanchejrayku (Eclesiastés 4:1; 8:9). Chayrayku ashkha runas kamachejkunapi mana atienekunkuchu. Yachanchej jina Jehovaqa tukuy atiyniyoj. Chay atiynintaj paytaqa mana sajramanchu tukuchin. Imaraykuchus payqa santo, nitaj imapis sajraman tukuchinmanchu. Jehovaqa mana pantaj runas jinachu. Payqa ni jaykʼaj ima sajratapis ruwarqachu atiyninmanta valekuspa, nitaj aswan qhepamanpis sajra imasta ruwanqachu.

19, 20. 1) ¿Jehovamantaqa atiyniyoj kasqallantachu yachakunanchej tiyan? ¿Chayta yachay kallpachawanchejchu? 2) ¿Imaraykutaj ninchej Jehovaqa mana munasqallantachu ruwasqanta?

19 Jehovamantaqa mana may atiyniyoj kasqallantachu yachakunanchej tiyan, manaqa yachakunallataj tiyan cheqan kajta ruwasqanmanta, yachayninmanta, munakuyninmanta ima. Tukuy chaykunatataj mana ujmanta ujchu rikuchin. Qhepan yachaqanaspi yachakusun atiyninta rikuchispaqa, justicianta, yachayninta, munakuyninta imapuni rikuchisqanta. Atiyta japʼej runasqa munayninkuwan atipachikuspa munasqallankuta ruwanku. Diostajrí mana ajinachu. Kunantaj chayta yachakuna.

20 Uj jatun kallpasapa runata rikuspa, ¿imatá ruwawaj? Ichapis mancharikuwaj. Jinapis payta astawan rejsispaqa reparanki kʼacha kasqanta, kallpanwan wajkunata yanapasqanta, cuidasqanta ima. Chantapis payqa ni jaykʼaj kallpanman atienekuspa wajkunata ñakʼarichinchu. Qhasimanta tumpajtinkupis aguantakullan, mana phiñakunchu, sonqo tiyasqa, kʼachataj. Chay runa kasunman chay, ¿imatapis aguantakullasunmanchu? Chay runamanta astawan yachakuspa, ¿manachu payta astawan rejsiyta munasunman? Tukuy atiyniyoj Jehová Diosqa mana chay runa jinallachu. Chayrayku paymanqa mana manchachikuspa qayllaykuna. Kay yachaqanaqa Nahúm 1:3 versiculomanta orqhosqa kashan. Chaypi nin: “Jehová Diosqa pacienciayojtaj manchay atiyniyojtaj”, nispa. Jehovaqa pacienciakun, mana usqhayllatachu pitapis jasutʼin, ni sajra runastapis. Payqa llampʼu sonqo, kʼacha, runas phiñachejtinkupis ‘phiñakuyninta ñitʼiykukun’ (Salmo 78:37-41).

21. ¿Imaraykutaj Jehová payta yupaychanapaj mana obligawanchejchu? ¿Imatá chaymanta yachakunchej?

21 Jehová mana munasqallantachu ruwasqanta entiendenapaj kaypiñataj tʼukurina. May atiyniyoj kasunman chay, ¿manachu runasta munasqanchejman jina imatapis ruwachiyta munasunman? Jehovaqa tukuy atiyniyoj, jinapis ni pita obliganchu payta yupaychananpaj, Diosta yupaychay wiñay kausayta japʼinapaj yanapawajtinchejpis. Astawanpis allinpaj qhawawasqanchejrayku ajllajta saqewanchej. Payqa mana allin kajta ajllaspa ima llakiykunapichus rikukunanchejta, allin kajta ajllaspa ima bendicionestachus japʼinanchejta nillawanchejtaj. Noqanchejpunitaj imatachus ruwanata ajllananchej tiyan (Deuteronomio 30:19, 20). Jehovaqa mana munanchu tanqasqa jinalla chayri manchikusqanchejraykulla payta yupaychanata. Astawanpis munan, munakusqanchejrayku tukuy sonqo payta yupaychanata (2 Corintios 9:7).

22, 23. 1) ¿Imaraykú ninchej Jehová atiyninta wajkunaman tukuy sonqo qosqanta? 2) ¿Imatá qhepan yachaqanapi yachakusun?

22 Tukuchanapaj, imaraykuchus Tukuy Atiyniyoj Diosta mana manchachikunanchejchu kasqanta qhawarina. Kamachej runasqa paykunalla kamachiyta munanku. Jehovarí kasukoj kamachisninman tukuy sonqo atiyninta qon. Payqa Wawanman, runasmanpis wajkunata kamachinankupaj atiyta qon (Mateo 28:18). Chantapis kamachisninman atiyninta waj jinasmantawan qollantaj. Biblia nin: “Jehová Diosníy, qanllamin kanki may jina jatun, manchay atiyniyoj, kʼacha sonqoyoj, manchayta lliphipej, jatunpaj qhawasqataj. Cielopi, jallpʼa patapi tukuy ima kajpis qanpata. [...] Kallpapis, atiypis makiykipi kashan. Makiykiwan tukuy runasta jatunchayta atinki, kallpachaytapis”, nispa (1 Crónicas 29:11, 12).

23 Jehovaqa tukuy sonqo kallpachawanchej. Payta yupaychayta munajkunamanqa ‘sumaj atiyta’ qon (2 Corintios 4:7). Chayrayku qanpis tukuy atiyniyoj Diosninchejman astawanchá qayllaykuyta munanki. ¿Manachu chay jina Diosman qayllaykuyta munawaj? Qhepan yachaqanapi yachakusun Jehová atiyninwan imastachus ruwasqanta.

a Griego parlaypi “Tukuy Atiyniyoj” palabrasqa niyta munan “Tukuy Imata Kamachej”, “Tukuy Atiyniyoj Kaj”.

b Biblia nisqanman jina, Jehovaqa mana “wayra ukhupichu kasharqa”, mana “jallpʼa kharkatiypichu kasharqa”, nitaj “laurashaj ninapichu kasharqa”. Wakenqa intita, killata, jallpʼata chayri waj imasta yupaychanku. Jehovaj kamachisnintajrí mana paykuna jinachu ruwanku. Paykunaqa yachanku Jehová may jatun kasqanta, tukuy ruwasqasninmantataj aswan patapi kasqanta (1 Reyes 8:27).