Ibuot 5

Odudu Ubotn̄kpọ—‘Andinam Enyọn̄ ye Isọn̄’

1, 2. Didie ke utịn owụt odudu ubotn̄kpọ Jehovah?

 NTE akanam afo amada ekpere ikan̄ ke okoneyo ini etuep? Eyedi afo ama anyan ubọk fo ekpere edemeikan̄ ke nnennen udomo oro afo ekekemede ndiwebe ikan̄ oro. Edieke afo ekesịkde ekpere akaha, ukukemeke ndime ufiop ikan̄ oro. Edieke ekesịkde afiak edem akaha, mbịtmbịt ofụm okoneyo ama efri fi, anamde tuep anam fi.

² Odu “ikan̄” oro ọnọde ikpọkidem nnyịn ufiop ke uwemeyo. “Ikan̄” oro odu oyom usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita miliọn 150! a Nso odudu ke utịn enyene ntem tutu afo ekeme ndida ke utọ anyan usụn̄ oro n̄kop ufiop esie! Edi, isọn̄ asan̄a akanade akaka ikan̄ emi ke ata nnennen udomo. Edieke ekpekperede akaha, mmọn̄ ẹdude ke isọn̄ ẹkpesat; onyụn̄ oyom usụn̄ akaha, akpaimọ mmọn̄ ẹkpekabade ice. Ebeubọk idaha ekededi ke otu iba emi akpanam uwem okûdu ke ekondo nnyịn. Un̄wana utịn edi akpan n̄kpọ oro ẹyomde man uwem odu ke isọn̄, enye n̄ko isabakede n̄kann̄kụk, onyụn̄ enen̄ede eye uyai.—Ecclesiastes 11:7.

3. Nso akpanikọ ke utịn ọnọ nsọn̄ọ?

³ Kpa ye oro, ata ediwak owo ẹda utịn ke didie didie n̄kpọ, idem okposụkedi uwem mmọ ọkọn̄ọde ke enye. Ntem, mmọ ẹtaba se utịn ekemede ndikpep nnyịn. Bible etịn̄ aban̄a Jehovah ete: “Afo emetịm un̄wana ye utịn.” (Psalm 74:16) Ih, utịn ada ukpono ọsọk Jehovah, ‘Andinam enyọn̄ ye isọn̄.’ (Psalm 19:1; 146:6) Enye edi sụk kiet ke otu anana-ibat ekondo ikpaenyọn̄ oro ẹkpepde nnyịn ẹban̄a akaka odudu ubotn̄kpọ  Jehovah. Ẹyak nnyịn itịm idụn̄ọde ndusụk mmọ ketket ndien ekem iyọwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnyịn inọ isọn̄ ye uwem oro ẹyọhọde ke esịt.

“Ẹmenede Enyịn Mbufo ke Enyọn̄, Ẹnyụn̄ Ẹse”

4, 5. Utịn okop odudu onyụn̄ okpon adan̄a didie, edi enye etie didie ke ẹmende ẹdomo ye mme ntantaọfiọn̄ eken?

⁴ Nte afo ekemede ndidiọn̄ọ, utịn nnyịn edi ntantaọfiọn̄. Etie nte enye okpon akan mme ntantaọfiọn̄ oro nnyịn isikụtde ke okoneyo koro enye enen̄ede ekpere isọn̄ akan mmọ. Odudu esie okpon adan̄a didie? Ufiop oro otode utịn edi n̄kpọ nte Celsius 15,000,000. Edieke afo ekpemende mbubek utịn oro ekpride nte iso abiabon edinịm mi ke isọn̄, afo ukpekemeke ndida n̄kpere ata ekpri n̄kpọ oro osiode ufiop do ke n̄kpọ nte kilomita 140! Kpukpru sekọn, utịn esision̄o odudu oro edide ukem ye ediwak miliọn bọmb nuclear ke mme itie ikie nditop.

⁵ Utịn okpon tutu se iwakde ibe isọn̄ nnyịn 1,300,000 ẹkeme ndidụk esịt esie. Nte utịn edi ntantaọfiọn̄ oro enen̄erede okpon akan? Baba, mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ ẹkot  enye ekpri utouto ntantaọfiọn̄. Apostle Paul ekewet ete ke “ntantaọfiọn̄ kiet [okpụhọde] ye ntantaọfiọn̄ efen ke ubọn̄.” (1 Corinth 15:41) Eyedi enye ikọfiọkke adan̄a nte mme ikọ eke odudu spirit emi ẹdide akpanikọ. Odu ntantaọfiọn̄ oro enen̄erede okpon tutu edieke enye okpodude ke ukem itie oro utịn odude, isọn̄ nnyịn ekpesịne ke esịt esie. Odu akaka ntantaọfiọn̄ efen oro edide edieke okpodude ke ukem itie oro utịn odude, ubom esie akpatara ekesịm Saturn—okposụkedi ekondo enye oro etịmde oyom usụn̄ ọkpọn̄ isọn̄ ke udomo oro akpadade ubomofụm isua inan̄ ndisịm do, edieke ẹkpewatde enye ọsọp utịm ike-40 akan itiatikan̄ oro ọwọrọde ke ekpri okopodudu ikan̄!

6. Didie ke Bible ada idaha ekikere owo owụt nte ntantaọfiọn̄ ẹwakde?

⁶ Se ikam itịmde inyene uten̄e ikan ubom mme ntantaọfiọn̄ emi edi ibat mmọ. Ke nditịm ntịn̄, Bible ọnọ ekikere  ete ke mme ntantaọfiọn̄ ẹdi anana-ibat, ọsọn̄de ndibat ukem nte “ntan inyan̄.” (Jeremiah 33:22) Ikọ emi owụt ete ke ata ediwak ntantaọfiọn̄ oro owo mîkemeke ndikụt ke ata enyịn ẹdu. Kamse, edieke andiwet Bible, utọ nte Jeremiah, ekpekemenerede enyịn esie ese ikpaenyọn̄ ke okoneyo onyụn̄ odomode ndibat mme ntantaọfiọn̄ oro ẹkụtde ke enyịn, enye akpakabat tọsịn ita kpọt m̀mê n̄kpọ ntre, sia n̄kukụre se ata enyịn owo ekemede ndikụt ke okoneyo oro enyọn̄ an̄wan̄ade edi oro. Ẹkeme ndimen ibat oro ndomo ye ibat ntan oro ẹdọn̄de ẹyọhọ ekaubọk kiet. Nte ededi, ke nditịm ntịn̄, ntantaọfiọn̄ ẹdi anana-ibat, nte ntan inyan̄. b Anie ekeme ndidiọn̄ọ utọ ibat oro?

7. (a) N̄kpọ nte ntantaọfiọn̄ ifan̄ ẹdu ke Ntọn̄ntọn̄ Otu Ntantaọfiọn̄ nnyịn, ndien ibat oro ẹwak adan̄a didie? (b) Ntak emi ibat ndutịm ntantaọfiọn̄ ndisọn̄ mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ ndidiọn̄ọ enyenede se ọwọrọde, ndien nso ke emi ekpep nnyịn aban̄a odudu ubotn̄kpọ Jehovah?

⁷ Isaiah 40:26 ọbọrọ ete: “Ẹmenede enyịn mbufo ke enyọn̄, ẹnyụn̄ ẹse! Anie okobot mme mmọ emi? Anie ada otu mmọ ọwọrọ ke ibat mmọ? Enye osio kpukpru mmọ enyịn̄.” Psalm 147:4 ọdọhọ ete: “Enye abat ibat ntantaọfiọn̄.” Nso idi “ibat ntantaọfiọn̄”? Oro idịghe mmemmem mbụme. Mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ ẹnọ ekikere ẹte ke se iwakde ibe biliọn ntantaọfiọn̄ 100 ẹdu ke Ntọn̄ntọn̄ Otu Ntantaọfiọn̄ nnyịn kpọt. c Eke nnyịn edi kiet kpọt ke otu ediwak ndutịm ntantaọfiọn̄ oro ẹdude, ndien ediwak mmọ ẹkam ẹnyene ata ediwak ntantaọfiọn̄. Ndutịm ntantaọfiọn̄ ifan̄ ẹdu? Ndusụk mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ ẹdọhọ ke biliọn ndutịm  ntantaọfiọn̄ 50 ẹdu. Mbon en̄wen ẹdọhọ ẹte ke ekeme ndidi mmọ ẹsịm n̄kpọ nte biliọn 125. Ntre owo ikam ikemeke ndidiọn̄ọ ibat ndutịm ntantaọfiọn̄ oro ẹdude, man ẹketịn̄ ẹban̄a ata nnennen ibat kpukpru biliọn ntantaọfiọn̄ oro ẹdude ke esịt mmọ. Edi, Jehovah ọdiọn̄ọ ibat mmọ. Akan oro, enye osio ntantaọfiọn̄ kiet kiet enyịn̄!

8. (a) Didie ke afo akpanam an̄wan̄a nte Ntọn̄ntọn̄ Otu Ntantaọfiọn̄ okponde? (b) Jehovah ada nso anam mme ekondo ikpaenyọn̄ ẹsan̄a?

⁸ Uten̄e oro nnyịn iten̄ede Abasi ekeme ndikaka iso n̄kọri ke ini nnyịn ikerede iban̄a nte mme ndutịm ntantaọfiọn̄ ẹkponde. Usọp un̄wana esisịm kilomita 300,000 ke sekọn kiet. Idahaemi kere, ye utọ usọp oro, edida un̄wana isua 100,000 ndisan̄a mbe ndutịm ntantafiọn̄ nnyịn! Ndien ndusụk ndutịm ntantaọfiọn̄ ẹnen̄ede ẹkponi ẹkan eke nnyịn. Bible ọdọhọ ete ke Jehovah “anyanade” akaka ikpaenyọn̄ nte n̄kpọ eke enye edide ọfọn̄. (Psalm 104:2) Enye n̄ko anam ndutịm ọnọ mme edibotn̄kpọ emi ndisan̄a n̄kanade. Ọtọn̄ọde ke n̄kprin̄kan ntantaọfiọn̄ tutu esịm n̄kponn̄kan ndutịm ntantaọfiọn̄, kpukpru mmọ ẹsan̄a ke n̄kemuyo ye ibet obot oro Abasi ekenịmde onyụn̄ owụkde. (Job 38:31-33) Ntem, ntaifiọk ẹmen nnennen isan̄ oro ekondo ikpaenyọn̄ anamde ẹdomo ye ukot unek oro ẹtịmde ke nde ke nde! Kere ndien ban̄a Enye emi okobotde mme n̄kpọ emi. Nte uten̄e imụmke fi iban̄a Abasi oro enyenede utọ akaka odudu ubotn̄kpọ oro?

‘Andinam Isọn̄ ke Odudu Esie’

9, 10. Didie ke nte ẹwụkde ndutịm ekondo nnyịn, Jupiter, isọn̄, ye ọfiọn̄ owụt odudu Jehovah?

⁹ Ẹkụt odudu ubotn̄kpọ Jehovah ke ebietidụn̄ nnyịn, kpa isọn̄. Enye enịm isọn̄ ke nnennen itie esie ke akaka ekondo emi. Ndusụk ntaifiọk ẹnịm nte ke ekeme ndidi ediwak ndutịm ntantaọfiọn̄ idifọnke ye ekondo oro uwem ẹdude nte eke nnyịn emi. Nte an̄wan̄ade, owo ikanamke ekese Ntọn̄ntọn̄ Otu Ntantaọfiọn̄ nnyịn man ẹdụn̄ ke esịt. Ufọt ufọt esie ẹyọhọ ye ntantaọfiọn̄. Uye mmọ okpon etieti, ndien mme ntantaọfiọn̄ ẹsikpere nditụk kiet eken. Mme utịt utịt  ndutịm ntantaọfiọn̄ emi inyeneke mme n̄kpọ oro ẹyomde man uwem aka iso odu. Ekondo nnyịn odu ke itie oro etịmde odot.

¹⁰ Isọn̄ ọbọ ufọn oto akaka iboto kiet oro odude nsannsan—kpa ekondo oro ẹkotde Jupiter. Sia okponde akan Isọn̄ utịm ike tọsịn kiet, Jupiter enen̄ede enyene odudu oro esidụride n̄kpọ ada. Nso idi utịp? Enye esimụm mîdịghe ọwọn̄ọde mme n̄kpọ oro ẹfede ebe ke ufụmenyọn̄. Ntaifiọk ẹdọhọ ẹte ke mîkpedịghe Jupiter, ikpọ n̄kpọ oro ẹkpesiduọn̄ọde ke isọn̄ ẹkpesọn̄ odudu utịm ike-10,000 ẹkan nte ẹdide idahaemi. Isọn̄ ọbọ ufọn oto n̄wọrọnda ekondo oro etịmde ekpere nnyịn akan—kpa ọfiọn̄. Ke ẹsiode edinọ uyai ye “un̄wana ke okoneyo” ẹfep, ọfiọn̄ anam isọn̄ aka iso otụhọ. Editụhọ oro anam isọn̄ enyene mme ini oro ẹkemede ndibem iso ndiọn̄ọ—kpa akpan ekemini ufọn efen oro enye enyenede ọnọ uwem ke isọn̄.

11. Didie ke ẹnam ofụm etie nte iboto oro ọnọde ukpeme?

¹¹ Ẹkụt odudu ubotn̄kpọ Jehovah ke kpukpru ikpehe ndudiọn̄ isọn̄. Kere ban̄a ofụm oro etiede nte iboto oro ọnọde ukpeme. Utịn esision̄o nti ye ndiọi uye. Ke ini ndiọi uye oro ẹtụkde ofụm emi ẹdude ke n̄kan̄ isọn̄, mmọ ẹyenam ikpîkpu oxygen akabade eti mbịtmbịt ofụm. Nte utịp, ikpehe eti mbịtmbịt ofụm oro oyomụm ekese ufiop emi. Ke nditịm ntịn̄, ekondo nnyịn enyene se itiede nte ufụkeyo oro ọnọde enye ukpeme!

12. Didie ke mmọn̄ oro ofụm anamde asan̄a akanade owụt odudu ubotn̄kpọ Jehovah?

¹² Oro edi sụk ikpehe ofụm nnyịn kiet, kpa awak n̄kukọhọ mbuaha ofụm oro etịmde ọfọn ndinọ mme edibotn̄kpọ oro ẹdude ke isọn̄ m̀mê ẹdụn̄de ẹkpere isọn̄, uwem. Kiet ke otu n̄kpọ ndyọ ke ofụm edi nte mmọn̄ esisan̄ade. Kpukpru isua utịn esikot udomo mmọn̄ oro awakde ekem ndiyọhọ tan̄k emi ubom, uniọn̄, ye utụn̄ọ esie akande kilomita 133,300 osion̄o ke mme inyan̄ibom. Mmọn̄ oro esikabade obubịt enyọn̄, emi ofụm anamde asuana ke kpukpru ebiet. Ekem  mmọn̄ oro, emi ẹdụhọrede idahaemi ẹnyụn̄ ẹnamde asana, edep nte edịm, snow, ye ice, anamde mmọn̄ afiak ọyọhọ itie esie. Enye edi kpa nte Ecclesiastes 1:7 ọdọhọde ete: “Kpukpru akpa mmọn̄ ẹwet ẹdụk ke inyan̄; edi inyan̄ iyọhọke; ke ebiet emi mme akpa ẹtode, do ke mmọ ẹtọn̄ọ ntak ẹka.” Jehovah kpọt ekeme ndinam utọ edisan̄a n̄kanade oro odu.

13. Nso uyarade odudu Andibot ke nnyịn ikụt ke mme eto ye isọn̄?

¹³ Ke ebiet ekededi oro nnyịn ikụtde odu-uwem n̄kpọ, nnyịn imokụt uyarade odudu Andibot. Ẹkụt odudu Jehovah ọtọn̄ọde ke ikpọ ukpa oro ẹniọn̄de ẹkan ufọk oro enyenede enyọn̄ 30 esịm mme n̄kprin̄kan mbiet oro ẹyọhọde inyan̄ibom ẹnyụn̄ ẹnọde ekese oxygen oro nnyịn in̄wekde. Isọn̄ ke idemesie ọyọhọ ye mme odu-uwem n̄kpọ—mme utụn̄, udịp, ye ata n̄ken̄e unam, kpukpru ẹnamde utom ọtọkiet ke awak n̄kukọhọ usụn̄ oro ẹn̄wamde mme eto ndikọri. Nte odotde, Bible etịn̄ aban̄a isọn̄ nte enyenede odudu.—Genesis 4:12.

14. Nso ndedịbe odudu ke idem n̄kpri atọm ẹnyene?

¹⁴ Nte eyịghe mîdụhe, Jehovah “akanam isọn̄ ke odudu esie.” (Jeremiah 10:12) Ẹkụt odudu Abasi ke idem ata n̄kprin̄kan edibotn̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, miliọn atọm oro ẹtan̄de ẹdian kiet ididobike nte idet kiet ke ibuot owo. Ndien idem edieke ẹkpetatde atọm kiet ọniọn̄ nte ufọk oro enyenede enyọn̄ 14, ufọt esie ekpekpri nte n̄kwa inụn̄ kiet oro ẹdade ke ọyọhọ enyọn̄ itiaba ke ufọkenyọn̄ ẹkụt. Edi, kpa ata ekpri n̄kpọ emi ẹsinọ bọm akaka odudu esie!

“Kpukpru N̄kpọ eke Ẹduọkde Ibifịk”

15. Ke nditịn̄ mban̄a nsio nsio unam, nso ukpepn̄kpọ ke Jehovah ekekpep Job?

¹⁵ Ẹkụt in̄wan̄-in̄wan̄ uyarade odudu ubotn̄kpọ Jehovah efen ke uwem mme unam ke isọn̄. Psalm 148 abat ediwak n̄kpọ oro ẹtorode Jehovah, ndien ufan̄ikọ 10 adian “mme unam ikọt, ye kpukpru ufene.” Man owụt ntak emi owo akpabakde Andibot, Jehovah ama etịn̄ ini kiet ọnọ Job aban̄a mme utọ unam nte lion, ass ikọt, editịm, Behemoth (m̀mê, isantịm), ye Leviathan (emi edide ofiom). Nso ke Jehovah  okowụt? Edieke owo abakde mme okopodudu, enyene-ndịk edibotn̄kpọ emi owo mîkemeke ndisụk ide mi, nte nnyịn ikpabakke Andibot mmọ ikan?—Job, ibuot 38-41.

16. Nso inen̄ede itụk fi ke idem iban̄a ndusụk inuen oro Jehovah obotde?

¹⁶ Psalm 148:10 asiak n̄ko mme “inuen mba.” Kam kere nsio nsio uduot oro ẹdude! Jehovah ama asian Job nte ostrich “[asakde] horse ye andidoro enye ke esịt.” Ke akpanikọ, okposụkedi inuen emi edide ikpat itiata ke uniọn̄ mi mîkemeke ndife, enye ekeme ndifehe kilomita 65 ke hour kiet, osiode ukot ọniọn̄ esịm mita inan̄ ye ubak ke ikpat kiet! (Job 39:13, 18) Ke n̄kan̄ eken, ituen esibiat ekese ini uwem esie efe ufụm ke inyan̄. Nte inuen oro etịmde ọdiọn̄ọ ufe, mba esie abara ke n̄kpọ nte mita ita. Enye ekeme nditat mba esie ke anyanini ye unana edimia enye. Ke edide isio, nsasak emi mba esie edide sụk centimita 5 ke uniọn̄, edi n̄kprin̄kan inuen ke ererimbot. Enye ekeme ndimia mba esie awak esịm utịm ike-80 ke sekọn kiet! Nsasak emi eyede nte ekpri n̄kpọuto oro enyenede mba, ekeme ndituak nda ebiet kiet nte ubomofụm onyụn̄ ekeme ndikam mfe edem edem.

17. Abakakak okpon didie, ndien nte ido edide, nso ubiere ke nnyịn ikpesịm ke ima ikekere iban̄a mme unam oro Jehovah obotde?

¹⁷ Psalm 148:7 (NW) ọdọhọ ete ke “ikpọ unam mmọn̄” ẹkam ẹtoro Jehovah. Kere ban̄a se ẹsiwakde ndida nte n̄kponn̄kan unam emi odude ke ekondo, kpa abakakak. ‘Akamba unam’ mmọn̄ emi ẹkeme ndiniọn̄ nsịm mita 30 m̀mê akande oro. Enye ekeme ndidobi nte ikpọ enen 30. Edeme esie ikpọn̄ odobi nte enen kiet. Esịt esie okpon nte ekpri ubomisọn̄. Akaka ndido emi esituak utịm ike-9 kpọt ke minit kiet—ke edide isio ye esịt nsasak oro ekemede ndituak n̄kpọ nte utịm ike-1,200 ke minit kiet. Ke nsụhọde n̄kaha, kiet ke otu usan̄aiyịp abakakak emi enen̄ede okpon tutu ekpri eyenọwọn̄ ekeme ndinyọni ke esịt. Ke akpanikọ esịt nnyịn onụk nnyịn ndifiak ntịn̄ ikọ oro ẹdade eberi n̄wed Psalm: “Yak kpukpru n̄kpọ eke ẹduọkde ibifịk ẹtoro Jehovah.”—Psalm 150:6.

 Ndikpep N̄kpọ Nto Odudu Ubotn̄kpọ Jehovah

18, 19. Mme odu-uwem n̄kpọ oro Jehovah anamde ke isọn̄ emi ẹwak uduot didie, ndien nso ke n̄kpọ obot ekpep nnyịn aban̄a itie edikara esie?

¹⁸ Nso ke nnyịn ikpep ito nte Jehovah adade odudu ubotn̄kpọ esie anam n̄kpọ? Uten̄e omụm nnyịn aban̄a nte edibotn̄kpọ awakde orụk. Kiet ke otu mme andiwet psalm ọkọdọhọ ete: “O Jehovah, n̄kpọ emi afo anamde ẹwak didie! . . . Inyene fo ọyọhọ ke ererimbot.” (Psalm 104:24) Emi edi akpanikọ didie ntem! Mme ekpepn̄kpọ mban̄a mme odu-uwem n̄kpọ ẹdiọn̄ọ se iwakde ibe uduot odu-uwem n̄kpọ miliọn kiet ke isọn̄; kpa ye oro, ẹnọ nsio nsio ekikere nte ke ekeme ndidi mme uduot oro ẹdude ẹwak ẹsịm miliọn 10, miliọn 30, m̀mê akande oro. Obot-n̄kpọ ekeme ndinana ukeme ndision̄o mbufa n̄kpọ ndi ndusụk ini. Ke edide isio, ukeme Jehovah ndision̄o n̄kpọ ndi—odudu esie ndision̄o nnyụn̄ mbot mbufa ye nsio nsio n̄kpọ—ikemeke ndikụre.

¹⁹ Nte Jehovah adade odudu ubotn̄kpọ esie anam n̄kpọ ekpep nnyịn n̄kpọ aban̄a itie edikara esie. Ikọ oro “Andibot” anam Jehovah ada san̄asan̄a ọkpọn̄ kpukpru n̄kpọ efen ke ekondo, emi kpukpru ẹdide “edibotn̄kpọ.” Idem ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen Jehovah, emi akanamde n̄kpọ nte “etubom anamutom” ke ini ẹkebotde n̄kpọ, akananam owo ikotke enye Andibot m̀mê nsan̄a Andibot ke Bible. (Mme  N̄ke 8:30 NW; Matthew 19:4) Utu ke oro, ẹkot enye “akpan ke otu kpukpru edibotn̄kpọ.” (Colossae 1:15, NW) Idaha Jehovah nte Andibot ọnọ enye akpan unen ndinyene san̄asan̄a odudu edikara ke ofụri ekondo.—Rome 1:20; Ediyarade 4:10b.

20. Ke nso usụn̄ ke Jehovah ọduọk odudu tọn̄ọ nte enye okokụre utom edibotn̄kpọ esie ke isọn̄?

²⁰ Nte Jehovah etre ndida odudu ubotn̄kpọ esie nnam n̄kpọ? Nte ededi, Bible ọdọhọ ete ke Jehovah ama okokụre utom ubotn̄kpọ esie ke ọyọhọ usen edibotn̄kpọ itiokiet, “ke ọyọhọ usen itiaba enye odop kpukpru utom esie emi enye akanamde.” (Genesis 2:2) Apostle Paul ama owụt ete ke ọyọhọ “usen” itiaba emi edi ediwak tọsịn isua ke uniọn̄, sia enye okosụk akaka iso ke eyo esie. (Mme Hebrew 4:3-6) Edi nte “nduọk-odudu” ọwọrọ ete ke Jehovah ẹtre utom ofụri ofụri? Baba, akananam Jehovah itreke utom. (Psalm 92:4; John 5:17) Do, anaedi nduọkodudu esie aban̄a sụk enye nditre utom edibotn̄kpọ oro ẹkụtde ke enyịn ke isọn̄. Nte ededi, utom esie aban̄ade edisu mme uduak esie ke aka iso ye unana ubiọn̄ọ. Utọ utom oro abuana edinọ odudu spirit ẹda ẹwet Edisana N̄wed Abasi. Utom esie akam esịne edinam ‘obufa edibotn̄kpọ,’ emi ẹdinemede ke Ibuot 19.—2 Corinth 5:17.

21. Didie odudu ubotn̄kpọ Jehovah editụk mme anam-akpanikọ owo ke nsinsi nsinsi?

²¹ Ke ini nduọkodudu Jehovah edisịmde utịt esie ke akpatre, enye eyekeme ndidọhọ ke kpukpru utom esie ke isọn̄ “ẹfọn eti eti,” kpa nte enye ọkọdọhọde ke utịt ọyọhọ usen edibotn̄kpọ itiokiet. (Genesis 1:31) Owo idiọn̄ọke kan̄a nte enye edimekde ndida anana utịt odudu ubotn̄kpọ esie nnam n̄kpọ ke oro ebede. Ke idaha ekededi, nnyịn imekeme ndidori enyịn nte ke nnyịn iyaka iso ikop nduaidem iban̄a nte Jehovah adade odudu ubotn̄kpọ esie anam n̄kpọ. Ke nsinsi nsinsi, nnyịn iyekpep ekese iban̄a Jehovah ebe ke mme edibotn̄kpọ esie. (Ecclesiastes 3:11) Adan̄a nte ikpepde iban̄a enye, ntre ke uten̄e oro inyenede inọ enye editụn̄ọ—ntre ke nnyịn idinyụn̄ inen̄ede isan̄a ikpere Akwa Andibot nnyịn.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Mme Mbụme Nditie N̄kere

Psalm 8:3-9 Didie ke mme edibotn̄kpọ Jehovah ẹkeme ndikpep nnyịn nsụhọdeidem?

Psalm 19:1-6 Nso ke odudu ubotn̄kpọ Jehovah ekeme ndinụk nnyịn ndinam, ndien ntak-a?

Matthew 6:25-34 Didie ke editie n̄kere odudu ubotn̄kpọ Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn ndikan editịmede esịt nnyụn̄ nnịm mme ebeiso n̄kpọ oro ẹdotde akpa ke uwem?

Utom 17:22-31 Didie ke nte Jehovah adade odudu ubotn̄kpọ esie anam n̄kpọ ekpep nnyịn nte ke ukpono ndem akwan̄a ye nte ke Abasi iyomke usụn̄ ikpọn̄ nnyịn?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 48]

Jehovah ‘okobot un̄wana ye utịn’

[Ndise ke page 49]

“Enye osio kpukpru mmọ enyịn̄”