5-تاراۋ
‹اسپان مەن جەردى جاراتۋشىنىڭ› جاسامپاز كۇشى
1، 2. قالاي كۇن ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشىن پاش ەتەدى؟
سۋىق تۇندە وتقا جىلىنىپ تۇرعان كەزىڭ بولعان با؟ بالكىم، بەلگىلى ٴبىر اراقاشىقتىقتا تۇرىپ، جالىنعا قولىڭدى سوزىپ، تابىنا جىلىنعان شىعارسىڭ. ەگەر تىم جاقىنداساڭ، وتتىڭ ىستىعى شىداتپاس ەدى. ال تىم الىستاپ كەتسەڭ، ٴتۇننىڭ سۋىق اۋاسىنان توڭار ەدىڭ.
2 كۇندىز ٴبىزدىڭ بويىمىزدى جىلىتىپ تۇراتىن «وت» بار. بۇل «وت» بىزدەن 150 ميلليون شاقىرىمعا جۋىق اراقاشىقتىقتا جانىپ تۇرادى! a وسىنداي قاشىقتىقتان ونىڭ جىلۋىن سەزىنە الاتىنداي كۇننىڭ كۇشى نەتكەن زور! جەر وسى زور تەرمويادرولىق «پەشتەن» ەڭ دۇرىس اراقاشىقتىقتا ورنالاسقان. ەگەر جاقىنىراق ورنالاسقاندا، جەر بەتىندەگى سۋدىڭ ٴبارى بۋلانىپ كەتەر ەدى، ال الىسىراق ورنالاسقاندا، مۇز بولىپ قاتىپ قالار ەدى — قىسقاسى، ەكى جاعدايدا دا پلانەتامىز تىرشىلىك ەتۋگە جارامسىز بولار ەدى. جەر بەتىندەگى تىرشىلىككە اسا قاجەتتى كۇن ساۋلەسى جانعا جاعىمدى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار تازا ٵرى ٴتيىمدى (ەككلەسياست 11:7).
3. كۇن قانداي ماڭىزدى شىندىقتىڭ دالەلى؟
3 سويتسە دە ومىرلەرى كۇنگە بايلانىستى بولعانىنا قاراماستان، ادامداردىڭ كوپشىلىگى وعان ٴمان بەرە بەرمەيدى. سوندىقتان كۇننىڭ ٴبىزدى نە نارسەگە ۇيرەتە الاتىنىن تۇسىنبەيدى. كيەلى كىتاپتا ەحوباعا قاتىستى: «سەن كۇن مەن ايدى جاساعان»،— دەلىنگەن (ٴزابۋر 74:16 [73:16]). ٴيا، كۇن ‹اسپان پەن جەردى جاراتۋشى› ەحوباعا داڭق اكەلەدى (ٴزابۋر 19:1 [18:2]؛ 146:6 [145:6]). كۇن — ەحوبانىڭ شەكسىز جاسامپاز كۇشىن پاش ەتەتىن سانسىز اسپان دەنەلەرىنىڭ بىرەۋى عانا. اسپان دەنەلەرىنىڭ كەيبىرەۋلەرىمەن جاقىنىراق تانىسىپ، سوسىن، جەر مەن ونداعى قايناپ جاتقان تىرشىلىككە كوڭىل ٴبولىپ كورەلىك.
ەحوبا ‹كۇن مەن ايدى جاساعان›
‹اسپانعا كوز جىبەرىپ قاراشى›
4، 5. كۇن قانشالىقتى قۋاتتى جانە قانشالىقتى ٸرى، ال ونى باسقا جۇلدىزدارمەن سالىستىرعاندا شە؟
4 ٶزىڭ بىلەتىندەي، كۇن — جۇلدىز. ول تۇندە كورىنەتىن جۇلدىزداردان ۇلكەن بولىپ كورىنەدى، مۇنىڭ سەبەبى كۇن ولارعا قاراعاندا بىزگە الدەقايدا جاقىن ورنالاسقان. ال ونىڭ قۋاتى قانداي؟ كۇن يادروسىنىڭ قىزۋى سەلسيي ولشەمى بويىنشا 15000000 گرادۋسقا جەتەدى. ونىڭ يادروسىنىڭ تۇيرەۋىشتىڭ باسىنداي ٴبىر ٴتۇيىرىن جەر بەتىنە ورنالاستىرار بولساق، بۇل «شاعىن پەشكە» 140 شاقىرىمنان ارتىق جاقىنداي الماعان بولار ەدىك! كۇن ٵر سەكۋند سايىن جۇزدەگەن ميلليون يادرولىق بومبانىڭ جارىلىسىنا تەڭ ەنەرگيا ٴبولىپ شىعارادى.
5 كۇننىڭ ٸرى بولعانى سونشالىق، ونىڭ ىشىنە ٴبىزدىڭ جەرىمىز سياقتى 1300000 پلانەتا سيىپ كەتە الادى. ٴبىراق ول ەرەكشە ۇلكەن جۇلدىز با؟ جوق. استرونومدار ونى سارى ەرگەجەيلى دەپ اتايدى. ەلشى پاۋىل «جۇلدىزدار ساۋلە مەن سالتانات جاعىنان ٴبىر-بىرىنەن وزگەشە» ەكەنىن جازعان (قورىنتتىقتارعا 1-حات 15:41). رۋحپەن جازىلعان وسى سوزدەردىڭ قانشالىقتى راس ەكەنىن ول بىلمەگەن دە. ٴبىر جۇلدىز بار، ونىڭ وتە ٸرى بولعانى سونشالىق، ەگەر كۇننىڭ ورنىنا قويسا، ٴبىزدىڭ جەرىمىز ونىڭ ىشىندە بولار ەدى. تاعى ٴبىر الىپ جۇلدىز بار، ەگەر ول كۇننىڭ ورنىندا تۇرعاندا، ٴتىپتى جەردەن وتە الىس ورنالاسقان، ٵرى وعان جەتۋ ٷشىن عارىش كەمەسى سوڭعى ۇلگىمەن جاسالعان كۇشتى تاپانشامەن اتقان وقتان 40 ەسە جىلدام ۇشقاننىڭ وزىندە، ٴتورت جىلدان كەيىن جەتۋگە بولاتىن ساتۋرندى دا جاۋىپ قالار ەدى!
6. جۇلدىزداردىڭ سانى ادامي تۇرعىدان قاراعاننان الدەقايدا كوپ ەكەنىن كيەلى كىتاپ قالاي كورسەتەدى؟
6 جۇلدىزداردىڭ كولەمىنەن گورى سانى ودان بەتەر قايران قالدىرادى. جۇلدىزدار سانسىز كوپ بولعاندىقتان، كيەلى كىتاپتا «تەڭىزدەگى قۇمدى» ساناۋ قانشالىقتى قيىن بولسا، جۇلدىزداردى ساناۋ دا سونشالىقتى قيىن ەكەندىگى ايتىلعان (ەرەميا 33:22). بۇل جۇلدىزداردىڭ سانى جاي كوزبەن قاراعاندا كورەتىنىمىزدەن الدەقايدا كوپ دەگەندى بىلدىرەدى. ەگەر كيەلى كىتاپتى جازعان كىسىلەر، ايتالىق ەرەميا، تۇنگى اسپانداعى جۇلدىزداردى ساناپ شىعۋعا تىرىسسا، ولاردىڭ سانى ٷش مىڭ نە سوعان جۋىق بولار ەدى. بۇلاي دەيتىن سەبەبىمىز — ادام اشىق تۇندە جاي كوزبەن تەك وسىنشا جۇلدىزدى عانا ساناي الادى. بۇل ساندى ٴبىر ۋىس قانا قۇم تۇيىرشىكتەرىمەن سالىستىرۋعا بولادى. الايدا، شىندىعىنا كەلگەندە، جۇلدىزداردىڭ سانى تەڭىزدەگى قۇم تۇيىرشىكتەرىندەي سانسىز كوپ b. ونى كىم ساناي الادى؟
«ولاردىڭ بارلىعىن اتتارىمەن اتايدى»
7. ٴبىزدىڭ گالاكتيكامىزداعى جۇلدىزداردىڭ سانى مەن عالامداعى گالاكتيكالاردىڭ سانى جايلى عالىمدار نە ويلايدى؟
7 يشايا 40:26-تارماعى بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى: «اسپانعا كوز جىبەرىپ قاراڭدارشى: كىم جاراتتى ونداعى جۇلدىزداردى؟! ٴبىر-بىرلەپ الىپ شىعىپ شوقجۇلدىزداردى، ٴارقايسىسىن ٶز اتىمەن شاقىرادى». ال ٴزابۋر 147:4 [146:4] تە: «جۇلدىزدار سانىن ەسەپتەيدى؛ ولاردىڭ بارلىعىن اتتارىمەن اتايدى»،— دەلىنگەن. ال ‹جۇلدىزداردىڭ سانى› قانشا؟ بۇل وڭاي سۇراق ەمەس. استرونومدار قۇس جولى گالاكتيكاسىنىڭ وزىندە 100 ميللياردتان اسا جۇلدىز بار دەپ ەسەپتەيدى c. جۇلدىزداردىڭ سانى ودان دا كوپ دەيتىندەر دە بار. ال قۇس جولى كوپ گالاكتيكالاردىڭ بىرەۋى عانا، ٵرى ولاردىڭ كوبىسىندە الدەقايدا كوپ جۇلدىز شوعىرلانعان. جالپى، نەشە گالاكتيكا بار؟ استرونومداردىڭ ەسەبى بويىنشا، ولاردىڭ سانى جۇزدەگەن ميلليارد، ٴتىپتى تريلليونداعان. دەمەك، ٵر گالاكتيكاداعى جۇلدىزداردىڭ تۋرا سانىن ايتپاعاننىڭ وزىندە، ادام ٴتىپتى قانشا گالاكتيكا بارىن دا بىلمەيتىن كورىنەدى. ٴبىراق ولاردىڭ سانىن ەحوبا بىلەدى. ول سانىن عانا ەمەس، ٵر جۇلدىزدىڭ جەكە اتىن دا بىلەدى!
8. ا) قۇس جولى گالاكتيكاسىنىڭ كولەمى قانشالىقتى اۋقىمدى ەكەنىن قالاي تۇسىندىرەر ەدىڭ؟ ٵ) نەنىڭ ارقاسىندا ەحوبا اسپان دەنەلەرىن قوزعالتادى؟
8 گالاكتيكالاردىڭ كولەمى تۋرالى ويلاعاننان قۇدايدى قاستەرلەي تۇسەمىز. قۇس جولى گالاكتيكاسىنىڭ ديامەترىن ٴجۇرىپ وتۋگە 100000 عا جۋىق جارىق جىلى كەتەدى دەگەن تۇجىرىم بار. بۇل دەگەنىمىز جارىق تاڭعالارلىق جىلدامدىقپەن ٴجۇرىپ وتىرعاننىڭ وزىندە، ياعني سەكۋندىنا 300000 شاقىرىم، ٴبىزدىڭ گالاكتيكامىزدى 100000 جىلدا ٴجۇرىپ وتەر ەدى! ال كەيبىر گالاكتيكالاردىڭ كولەمى بىزدىكىنەن كوپ ەسە ۇلكەن. كيەلى كىتاپتا ەحوبانىڭ ۇشى-قيىرسىز كوكتى كەنەپ ىسپەتتى ‹جايىپ› جىبەرگەنى ايتىلعان (ٴزابۋر 104:2 [103:2]). سونداي-اق ول اسپان دەنەلەرىن بەلگىلى تارتىپكە ساي قوزعالاتىنداي ەتىپ جاساعان. تيتتەي جۇلدىزارالىق توزاڭنان باستاپ، زور گالاكتيكالارعا دەيىن بارلىق نارسە قۇداي ورناتىپ، ىسكە قوسقان زاڭدارعا ساي قوزعالادى (ٵيۇپ 38:31—33). سوندىقتان عالىمدار اسپان دەنەلەرىنىڭ تۋرا قوزعالىسىن بيشىلەردىڭ اسەم ٵرى كۇردەلى قيمىلدارىنا تەڭەيدى. وسىنىڭ ٴبارىن جاراتقان قۇداي تۋرالى ويلاپ كورشى. ونىڭ وسىنشاما وراسان زور جاسامپاز كۇش يەسى ەكەندىگى كوڭىل تولقىتادى ەمەس پە؟
قۇداي «قۋات-كۇشىمەن جەردى جاراتتى»
9، 10. كۇن جۇيەسىنىڭ، يۋپيتەردىڭ، جەردىڭ جانە ايدىڭ ورنالاسۋىنان ەحوبانىڭ كۇشى قالاي كورىنەدى؟
9 ٴبىزدىڭ قونىسىمىز جەر — ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشىنىڭ انىق كورىنىسى. ول ۇلان-عايىر الەمدە جەردى وتە مۇقيات ورنالاستىرعان. كەيبىر عالىمدار جەر سياقتى تىرشىلىك ەتۋگە بولاتىن پلانەتا ٷشىن كوپ گالاكتيكالار جارامسىز بولۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. ٴسىرا، قۇس جولى گالاكتيكاسىنىڭ دا باسىم كوپ ايماعى تىرشىلىككە جارامسىز بولۋ كەرەك. ونىڭ ورتاسىندا جۇلدىزدار تىم تىعىز شوعىرلانعان. وندا رادياسيا ٵرى جۇلدىزداردىڭ سوقتىعىسۋ قاۋپى جوعارى. ال گالاكتيكامىزدىڭ شەت جاعىندا ومىرگە قاجەتتى كوپتەگەن حيميالىق ەلەمەنتتەر جەتىسپەيدى. كۇن جۇيەسى بولسا مۇنداي نارسەلەردەن اۋلاق، ەڭ قولايلى جەردە ورنالاسقان.
10 جەردىڭ الىستا ورنالاسقان الىپ قالقانى بار. بۇل — يۋپيتەر. جەردەن مىڭ ەسە كولەمدىرەك يۋپيتەردىڭ گراۆيتاسيالىق اسەرى كۇشتى. بۇل جەرگە قالاي اسەر ەتەدى؟ ول عارىش كەڭىستىگىندە زور جىلدامدىقپەن قوزعالىپ جۇرەتىن دەنەلەردى وزىنە تارتىپ الادى نەمەسە باعىتىن وزگەرتىپ جىبەرىپ وتىرادى. عالىمدار يۋپيتەر بولماعاندا جەر بەتىنە تۇسەتىن اسا زور دەنەلەردىڭ سانى قازىرگىدەن 10000 ەسە كوپ بولاتىنىن ەسەپتەپ شىعاردى. سونىمەن قاتار جەردىڭ جاقىنىراق ورنالاسقان بىرەگەي سەرىگى بار. ول — اي. اي اسەمدىلىك نە تۇنگى «شىراق» بولۋ ٷشىن عانا ەمەس، جەر ٶز ٶسىنىڭ كولبەۋ بۇرىشىن تۇراقتى ساقتاۋى ٷشىن دە قاجەت. بۇل جىل مەزگىلدەرىنىڭ ۇنەمى اۋىسىپ وتىرۋىنا ىقپال ەتەدى، ال بۇل بولسا جەر بەتىندە تىرشىلىكتىڭ بولۋىن قامتاماسىز ەتەتىن تاعى ٴبىر ماڭىزدى جايت.
11. قالاي جەر اتموسفەراسى قورعايتىن قالقان رەتىندە جاسالعان؟
11 ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشى جەر قۇرىلىمىنىڭ ٵربىر بولىگىنەن كورىنەدى. جەرگە قورعانىش رەتىندە قىزمەت ەتەتىن اتموسفەرا قاباتىن قاراستىرىپ كورەيىك. كۇن پايدالى دا، زياندى دا ساۋلەلەر شىعارادى. زياندى ساۋلەلەر ٴبولىنىپ، اتموسفەرانىڭ جوعارعى قاباتىنا ەنگەندە، ونداعى كادىمگى وتتەگىنى وزونعا اينالدىرادى. ال وزون، ٶز كەزەگىندە، زياندى ساۋلەلەردىڭ باسىم بولىگىن ٴسىڭىرىپ الىپ وتىرادى. وسىلايشا، ٴبىزدىڭ پلانەتامىز ٶزىن قورعايتىن قالقانىمەن جاسالعان!
12. قالاي اتموسفەرالىق سۋ اينالىمى ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشىن پاش ەتەدى؟
12 بۇل — جەر بەتى مەن اۋە قاباتىنداعى تىرشىلىكتى قولداۋعا اسا قاجەتتى گازداردىڭ كۇردەلى قوسپاسىنان تۇراتىن اتموسفەرانىڭ ٴبىر عانا قىرى. اتموسفەرانىڭ تاڭعاجايىپ ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ٴبىرى رەتىندە تابيعاتتاعى سۋ اينالىمىن اتاپ وتۋگە بولادى. جىل سايىن كۇن جەردەگى مۇحيتتار مەن تەڭىزدەردى بۋلاندىرىپ، 3400000 km سۋدى اتموسفەراعا كوتەرىپ وتىرادى. سۋ بۇلتقا اينالىپ، اتموسفەرالىق جەل ونى اينالىمعا تۇسىرەدى. سۇزگىدەن وتكەندەي تازارعان سۋ جاۋىن، قار، بۇرشاق رەتىندە جەرگە ٴتۇسىپ، سۋ قورىن قايتا تولتىرادى. بۇل تۋرا ەككلەسياست 1:7 دە جازىلعانداي: «بارلىق وزەندەر تەڭىزگە كەلىپ قۇيادى، ٴبىراق تەڭىز كەمەرى تولمايدى: وزەندەر قاي جەردەن باستاۋ السا [اعىسىن قايتادان باستاۋ ٷشىن] سول جەرگە قايتىپ ورالادى». مۇنداي اينالىمدى ەحوبا عانا ورناتا الادى.
13. جەردەگى وسىمدىكتەر مەن توپىراقتان ەحوبانىڭ كۇشى قالاي كورىنەدى؟
13 تىرشىلىك بار جەردىڭ بارىندە ٴبىز ەحوبانىڭ كۇشىنىڭ دالەلىن كورەمىز. وتىز قاباتتى ۇيدەن دە بيىك، الىپ سەكۆويا اعاشىنان باستاپ ٶزىمىز دەمالاتىن وتتەگىنىڭ باسىم بولىگىمەن قامتاماسىز ەتەتىن مۇحيتتارداعى سانسىز كوپ ميكروسكوپتىق بالدىرلارعا دەيىن ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشىنىڭ دالەلى. ٴتىپتى توپىراقتىڭ ٶزى پلانەتامىز گۇلدەنە ٴتۇسۋ ٷشىن بىرىگىپ كۇردەلى جۇمىس اتقاراتىن جاۋىن قۇرت، ساڭىراۋقۇلاقتار، ميكروورگانيزمدەر سياقتى تىرشىلىككە تولى.
14. تيتتەي اتومنىڭ وزىندە قانداي جاسىرىن كۇش بار؟
14 ەحوبانىڭ جەردى ‹قۋات-كۇشىمەن جاراتقانىندا› داۋ جوق (ەرەميا 10:12). قۇدايدىڭ كۇشى ٴتىپتى اسا كىشكەنتاي جاراتىلىستاردان دا كورىنەدى. مىسالى، ميلليون اتومدى قاتارىنان قويار بولساڭ، ۇزىندىعى ادام شاشىنىڭ ەنىندەي دە بولماس ەدى. ال ەگەر اتومدى 14 قاباتتى ۇيدەي ەتىپ ۇلكەيتسە، يادروسىنىڭ كولەمى جەتىنشى قاباتتا ورنالاسقان تۇز تۇيىرشىگىندەي عانا بولار ەدى. سويتە تۇرا، سول تيتتەي يادرو — زور كۇشتىڭ، اتوم بومباسى جارىلعاندا ٴبولىنىپ شىعاتىن ەنەرگيانىڭ، كوزى!
«تىرشىلىكتىڭ لەبى بارلار تۇگەلدەي»
15. ٵر ٴتۇرلى جابايى اڭدار تۋرالى ايتا وتىرىپ، ەحوبا ايۇپكە قانداي ساباق بەرگەن؟
15 جەر بەتىندەگى جان-جانۋارلاردىڭ كوپتىگى — ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشىنىڭ تاعى ٴبىر ايقىن دالەلى. 148 ٴشى ٴزابۋر جىرىندا ەحوبانى داڭقتايتىن كوپ نارسەلەر جونىندە ايتىلعان، ال 10-تارماعىندا «اڭدار مەن بارلىق مال اتاۋلى» دەگەن سوزدەر بار. ادام بالاسىنىڭ جاراتۋشىنى نەگە قاستەرلەۋى كەرەكتىگىن كورسەتۋ ٷشىن بىردە ەحوبا ايۇپكە ارىستان، زەبرا، جابايى بۇقا، سۋسيىر (بەگەموت نەمەسە گيپپوپوتام) جانە لەۆيافان (قولتىراۋىن بولسا كەرەك) تۋرالى ايتقان. ەحوبا نەگە كوڭىل بولگىسى كەلگەن؟ ادام سول زور، قورقىنىش تۋدىراتىن، قولعا ۇيرەتۋگە كەلمەيتىن جانۋارلاردان قورقاتىن بولسا، وندا بۇلاردى جاراتقان قۇدايدىڭ الدىندا نە سەزىنۋلەرى كەرەك؟! (ٵيۇپ 38—41 تاراۋلار)
16. ەحوبا جاراتقان كەيبىر قۇستاردى قاراستىرعانىڭ سەندە قانداي اسەر قالدىردى؟
16 ٴزابۋر 148:10 دا «قاناتتى قۇستار» جونىندە دە ايتىلعان. ولاردىڭ ٴتۇرى نەتكەن كوپ! ەحوبا ايۇپكە ‹ات پەن وعان مىنگەن سالت اتتىعا كۇلەتىن› تۇيەقۇس تۋرالى ايتقان. بۇل ەكى جارىم مەترلىك قۇس ۇشپايدى، ٴبىراق ٴبىر دەگەندە ٴتورت جارىم مەترگە ٴبىر-اق سەكىرىپ، ساعاتىنا 65 شاقىرىم جىلدامدىقپەن جۇگىرە الادى! (ٵيۇپ 39:13، 18) ال الباتروس بولسا، كەرىسىنشە، ٶمىرىنىڭ كوبىسىن تەڭىز ۇستىندە، اۋەدە وتكىزەدى. قاناتتارىنىڭ قۇلاشى ٷش مەترگە جۋىق بۇل قۇس — قالىقتاپ ۇشۋدىڭ ناعىز شەبەرى. ول قانات قاقپاي ساعاتتاپ اۋادا قالىقتاپ جۇرە بەرۋى مۇمكىن. ال ۇزىندىعى نە بارى بەس-اق سانتيمەتر كوليبري (شىبىنقۇس) بولسا — الەمدەگى ەڭ كىشكەنتاي قۇس. ول قاناتىن سەكۋندىنا 80 رەت قاعا الادى! كىشكەنتاي قاناتتى اسىل تاس ىسپەتتى جالت-جۇلت ەتكەن كوليبري تىكۇشاق سياقتى ٴبىر ورىندا ٸلىنىپ تۇرا الادى، ٴتىپتى ارتقا قاراي دا ۇشا بەرەدى!
17. كوك كيت قانشالىقتى ۇلكەن جانە ەحوبا جاراتقان جان-جانۋارلار تۋرالى ويلانعاندا قانداي تۇجىرىمعا كەلۋىمىز كەرەك؟
17 ٴزابۋر 148:7 دە (جد) ٴتىپتى «الىپ بالىقتاردىڭ» دا ەحوبانى داڭقتايتىنى ايتىلعان. كوپ ادام جەر پلانەتاسىنداعى ەڭ ۇلكەن جانۋار دەپ ەسەپتەيتىن كوك كيتتى قاراستىرىپ كورەلىك. مۇحيتتا مەكەندەيتىن بۇل الىپ 30 مەتر نە ودان دا ۇلكەن تەرەڭدىكتە جۇزە بەرەدى. ال ونىڭ سالماعى — 30 ەرەسەك ٴپىلدىڭ سالماعىنا تەڭ. ونىڭ ٴتىلىنىڭ ٶزى ٴبىر ٴپىلدىڭ سالماعىنداي. جۇرەگى شاعىن كولىكتىڭ كولەمىندەي. كيتتىڭ وسى وتە ۇلكەن دەنە مۇشەسى مينۋتىنا توعىز-اق رەت سوعادى، بۇل جۇرەگى مينۋتىنا 1200 رەت سوعاتىن كوليبريمەن سالىستىرعاندا جەر مەن كوكتەي. كوك كيتتىڭ ٴبىر قان تامىرىنىڭ كەڭ بولعانى سونشالىق، ودان بالا ەڭبەكتەپ وتە الار ەدى. جۇرەگىمىز ٴزابۋر جىرىنىڭ: «تىرشىلىكتىڭ لەبى بارلار تۇگەلدەي ماداقتاسىن يەمىزدى!»— دەگەن سوڭعى سوزدەرىن قايتالاۋعا تالپىندىراتىنىندا ٴسوز جوق (ٴزابۋر 150:6، سىلتەمەگە قارا).
ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشىنەن ۇيرەن
18، 19. ەحوبا جاراتقان جەر بەتىندەگى تىرشىلىك تۇرلەرى قانشالىقتى ٵر الۋان جانە جاراتىلىستاردان ەحوبانىڭ بيلىگىنە قاتىستى نە نارسەگە ۇيرەنەمىز؟
18 ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشىن قالاي قولدانعانىنان نە نارسەگە ۇيرەنۋگە بولادى؟ جاراتىلىستىڭ قانشالىقتى سان الۋان ەكەندىگىن ويلاعاندا، بويىڭدى ەرەكشە ٴبىر سەزىم بيلەيدى. ٴزابۋر جىرشىسىنىڭ ٴبىرى: «سەنىڭ ىستەرىڭ نە دەگەن كوپ جاراتقان يە...جەر سەنىڭ تۋىندىلارىڭا لىقىپ تۇر»،— دەپ داۋىستاعان (ٴزابۋر 104:24 [103:24]). بۇل — شىندىق! بيولوگتار جەر بەتىندە 1 ميلليوننان اسا تىرشىلىك تۇرلەرى بار ەكەنىن انىقتادى. ٴبىراق بۇعان قاتىستى ٵر ٴتۇرلى ويلار بار: جەردە ودان دا كوپ ميلليون تىرشىلىك تۇرلەرى بولۋى ىقتيمال. ادامي سۋرەتشىلەر جاسامپازدىقتارىنىڭ سارقىلعانىن بايقاۋى مۇمكىن. ال ەحوبانىڭ جاسامپازدىعى — جاڭا ٵرى سان الۋان نارسەلەردى ويلاپ تاۋىپ، جاسايتىن كۇشى — سارقىلمايتىنى ايدان انىق.
19 ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشىن قالاي قولداناتىنىنان ونىڭ بيلىگىنە قاتىستى كوپ نارسەگە ۇيرەنۋگە بولادى. «جاراتۋشى» دەگەن ٴسوزدىڭ ٶزى الەمدەگى «جاراتىلىس» دەپ اتالاتىن نارسەلەردىڭ بارلىعىنان ونى ەرەكشەلەندىرەدى. ٴتىپتى الەم جاراتىلىپ جاتقاندا «شەبەر جۇمىسشى» رەتىندە قىزمەت ەتكەن ەحوبانىڭ جالعىز ۇلى دا ەشقاشان جاراتۋشى دەپ اتالعان ەمەس (ناقىل سوزدەر 8:30، جد؛ ماتاي 19:4). قايتا، ول — «جاراتىلىس اتاۋلىنىڭ تۇڭعىشى» (قولوستىقتارعا 1:15، جد). ەحوبانىڭ جاراتۋشى دەگەن دارەجەسى بۇكىل الەمگە بيلىگىن جۇرگىزۋگە زاڭدى قۇقىق بەرەدى (ريمدىكتەرگە 1:20؛ ايان 4:11).
20. جەردەگى جاراتۋ ٸسىن بىتىرگەننەن بەرى ەحوبا قاي ماعىنادا دەمالۋدا؟
20 ەحوبا جاسامپاز كۇشىن قازىر دە قولدانا ما؟ كيەلى كىتاپتا ەحوبا التىنشى جاراتىلىس كۇنى جاسامپازدىق جۇمىسىن ٴبىتىرىپ، ‹جەتىنشى كۇنى اتقارعان جۇمىستارىنىڭ بارىنەن دەمالۋدى باستاعانى› ايتىلعان (جاراتىلىس 2:2، جد). ەلشى پاۋىل جەتىنشى «كۇننىڭ» ۇزاقتىعى مىڭداعان جىلدار ەكەنىنە نۇسقاعان، ويتكەنى ونىڭ زامانىندا ول ٵلى بىتپەگەن بولاتىن (ەۆرەيلەرگە 4:3—6). ٴبىراق «دەمالۋ» دەگەن ەحوبا جۇمىس ىستەۋدى مۇلدەم توقتاتتى دەگەندى بىلدىرە مە؟ جوق، ەحوبا ەڭبەكتەنۋدى ەشقاشان توقتاتپايدى (ٴزابۋر 92:4 [91:5]؛ جوحان 5:17). وندا قۇدايدىڭ دەمالعانى جاي عانا ونىڭ جەردەگى فيزيكالىق جاراتىلىستارعا قاتىستى جۇمىسىن دوعارعانىنا نۇسقايتىن بولۋ كەرەك. ٴبىراق ەحوبا جۇمىسىن جالعاستىرىپ، نيەتى ورىندالۋ ٷشىن ارەكەت ەتۋدە. سونداي جۇمىسقا كيەلى جازبالاردىڭ رۋحتىڭ جەتەلەۋىمەن جازىلعانى دا جاتادى. سونداي-اق ونىڭ جۇمىسىنا ادامنىڭ ‹جاڭادان جاراتىلۋى› دا كىرەدى، بۇل تاقىرىپتى ٴبىز 19-تاراۋدا تالقىلايمىز (قورىنتتىقتارعا 2-حات 5:17).
21. ادال ادامزاتقا ەحوبانىڭ جاسامپاز كۇشى ماڭگىلىك بويى قالاي اسەر ەتەتىن بولادى؟
21 اقىرىندا ەحوبا دەمالىپ جاتقان كۇنى بىتكەندە، جەردەگى بارلىق جۇمىسىنا قاتىستى تاپ التىنشى جاراتىلىس كۇنى اياقتالعاندا ايتقانداي، «وتە جاقسى» دەي الاتىن بولادى (جاراتىلىس 1:31). بۇدان كەيىن ەحوبانىڭ شەكسىز جاسامپاز كۇشىن قالاي قولدانۋدى شەشەتىنىن ۋاقىت كورسەتەدى. ونىڭ جاسامپازدىعى ٴبىزدى ٵرى قاراي دا قايران قالدىرا بەرەتىنىنە سەنىمدى بولساق بولادى. ماڭگىلىك بويى جاراتىلىستارى ارقىلى ەحوبا تۋرالى بىلگەن ۇستىنە بىلە تۇسەتىن بولامىز (ەككلەسياست 3:11). ال ونى جاقىن تاني تۇسكەن سايىن، قاستەرلەپ قورقا تۇسەتىن بولامىز، بۇل بولسا ٶز كەزەگىندە ۇلى جاراتۋشىمىزعا بارىنشا جاقىنداتا تۇسەدى.
a بۇل ساننىڭ قانشالىقتى كوپ ەكەنىن ٴتۇسىنۋ ٷشىن، كەلەسى جايت جونىندە ويلاپ كورشى: بۇل اراقاشىقتىقتى كولىكپەن ٴجۇرىپ ٶتۋ ٷشىن، ٴتىپتى كولىكتى 24 ساعات بويى ساعاتىنا 160 شاقىرىم جىلدامدىقپەن ايداعاننىڭ وزىندە، ساعان ٴجۇز جىلدان اسا ۋاقىت كەرەك بولار ەدى!
b كەيبىرەۋلەر ەجەلدە ٶمىر سۇرگەن ادامدار قاراپايىم تەلەسكوپ قولدانعان بولۋ كەرەك دەپ پايىمدايدى. ولار «سول كەزدەگى كىسىلەر جۇلدىزدار سانىنىڭ سونشاما كوپ، ٴتىپتى سانسىز كوپ ەكەنىن باسقاشا قالاي بىلە الار ەدى؟» دەپ ويلايدى. الايدا مۇنداي نەگىزسىز تۇجىرىم كيەلى كىتاپتىڭ اۆتورى ەحوبانى ەلەۋسىز قالدىرادى (تىموتەگە 2-حات 3:16).
c 100 ميلليارد جۇلدىزدى ساناپ شىعۋدىڭ ٶزى قانشالىقتى ۇزاق ۋاقىت الاتىنىنا كوڭىل ٴبولشى. ەگەر 24 ساعات بويى توقتاماي، ٵر سەكۋند سايىن بىرەۋىن ساناي الاتىن بولساڭ، سەن بۇعان 3171 جىل جۇمساعان بولار ەدىڭ!
