Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

CAPITULO 5

Poder pa Crea—“E Creador di Cielo y Tera”

Poder pa Crea—“E Creador di Cielo y Tera”

1, 2. Con solo ta demostra e poder cu Yehova tin pa crea?

BO A yega di para banda di un candela riba un anochi friu? Kisas bo a pone bo man net na e distancia corecto for di e vlamnan pa disfruta di e calor cu nan ta produci. Si bo a yega mucho serca, e calor lo a bira insoportabel. Si bo a hala mucho leu, lo bo a sinti e aire friu di anochi y tembla.

2 Tin un “candela” cu ta mantene nos curpa cayente durante dia. E “candela” ei ta kimando rond di 150 miyon kilometer leu for di nos! * Solo lo mester ta sumamente poderoso pa bo por sinti su calor for di un distancia asina grandi! No obstante, tera ta drei rond di e forno termonuclear colosal ei na net e distancia corecto. Si tera tawata mucho serca, su awanan lo a evapora; si e tawata mucho leu su awanan lo a vries. Den ningun di e dos extremonan ei nos planeta lo no por a sostene bida. Lus di solo ta esencial pa bida riba tera. E ta limpi, eficiente y hopi agradabel.—Eclesiastes 11:7.

Yehova “a prepara lus y solo”

3. Solo ta duna testimonio di ki berdad importante?

3 No obstante, aunke bida ta depende di solo, mayoria hende no ta para keto na con importante e ta. Door di esei, nan ta perde for di bista loke nos por siña for di solo. Bijbel ta bisa di Yehova: “Abo a prepara lus y solo.” (Salmo 74:16) Si, solo ta honra Yehova, “e Creador di shelo y tera.” (Salmo 19:1; 146:6) Pero solo ta djis un di e incontabel cuerponan celestial cu ta revela e poder inmenso cu Yehova tin pa crea. Laga nos analisa algun di esakinan mas profundo. Despues nos ta dirigi nos atencion na tera y na e bida cu e ta sostene.

“Hisa Bo Wowo Wak Ariba y Mira”

4, 5. (a) Cuanto potencia solo tin y con grandi e ta? (b) Con e ta na comparacion cu otro streya?

4 Manera lo bo sa, nos solo ta un streya. E ta parce mas grandi cu e streyanan cu nos ta mira anochi pasobra, compara cu nan, e ta hopi mas serca di nos. Cuanto potencia e tin? Su nucleo ta alcansa temperaturanan di 15.000.000 grado Celsius. Si bo por a saca un pida di e nucleo di solo, tamaño di un cabes di feneta, y pon’e aki riba tera, lo bo tin cu para mas cu 140 kilometer leu for di dje pa bo no sufri daño! Cada seconde, solo ta saca un energia cu ta ekivalente na e explosion di centenares di miyones di bom nuclear.

5 Solo ta asina enorme cu nos planeta tera lo por pas den dje mas cu 1.300.000 biaha. Pero, solo ta un streya excepcionalmente grandi? No, astronomonan ta yam’e un enano geel. Apostel Pablo a skirbi cu “esun streya ta diferente di e otro streya den gloria.” (1 Corintionan 15:41) Pablo no tawatin ningun manera pa haña sa con cierto e palabranan inspira ei ta. Tin un streya asina inmenso cu si bo pon’e net caminda solo ta aworaki, nos tera lo keda situa paden di dje. Un otro streya gigante poni na luga di solo lo yega te Saturno, aunke e planeta ei ta asina leu for di tera cu a tuma cuater aña pa un nave espacial—cu a bula 40 biaha mas lihe cu un bala tira for di un revolver potente—yega ei!

6. Con Bijbel ta mustra cu for di e punto di bista humano e cantidad di streya ta inmenso?

6 Mas impresionante ainda cu e tamaño di streya ta nan cantidad. Por cierto, Bijbel ta indica cu e streyanan ta practicamente incontabel, mes dificil pa conta cu “santo di lama.” (Yeremias 33:22) For di e declaracion aki nos ta saca afo cu tin hopi mas streya cu esnan cu hende por mira cu wowo so. Al fin y al cabo, si un escritor di Bijbel, manera Yeremias, a hisa cara wak shelo anochi y purba conta e streyanan visibel, lo el a yega apenas un tres mil asina, pasobra esei ta e cantidad cu wowo humano sin yudansa di nada otro por mira riba un anochi cla. E cifra ei lo ta comparabel cu e cantidad di pipita di santo den djis un man yen di santo. Pero, en realidad, e cantidad di streya ta increiblemente grandi, manera santo di lama. * Ken lo por conta nan?

“E ta yama nan tur na nan nomber”

7. (a) Mas o menos cuanto streya nos galaxia Via Lactea ta contene, y con grandi e cifra ei ta? (Mira e nota na pia di pagina.) (b) Pakico ta relevante cu astronomonan tin problema pa conta e galaxianan, y kico esaki ta siña nos tocante e poder cu Yehova tin pa crea?

7 Isaias 40:26 ta contesta: “Hisa bo wowo wak ariba y mira ta ken a crea e streyanan aki; Esun cu ta guia nan ehersito segun nan cantidad, ta e ta yama nan tur na nan nomber.” Salmo 147:4 ta bisa: “E ta determina e cantidad di e streyanan.” Cuanto streya tin? Esei no ta un pregunta simpel. Astronomonan ta calcula cu den nos galaxia Via Lactea so tin mas cu 100 mil miyon streya. * Pero fuera di esun di nos tin hopi mas galaxia, y den hopi di esakinan tin asta mas streya ainda. Cuanto galaxia tin en total? Algun astronomo a calcula cu tin 50 mil miyon. Otronan ta kere cu lo por tin 125 mil miyon. Pues hende no por determina ni e cantidad di galaxia, pa no papia mes di e cantidad exacto di tur e miles di miyones di streyanan cu nan ta contene. Pero Yehova si sa cuanto nan ta. Ademas, e ta duna cada streya un nomber!

8. (a) Con lo bo splica e tamaño di nos Via Lactea? (b) Pa medio di kico Yehova ta regula e movemento di cuerponan celestial?

8 Nos temor respetuoso pa Dios ta crece mas ainda ora nos pensa riba e tamaño di e galaxianan. Por ehempel, segun calculonan nos Via Lactea ta midi 100.000 lichtjaar di un extremo pa otro. Purba visualisa un rayo di lus cu ta biaha cu un tremendo velosidad di 300.000 kilometer pa seconde. Lo tuma e rayo ei 100.000 aña pa crusa nos galaxia! Y tin algun galaxia mucho mas grandi cu esun di nos. Bijbel ta bisa cu Yehova ta “span” e shelonan inmenso manera un simpel tela. (Salmo 104:2) Tambe e ta regula e movemento di e creacionnan aki. For di e particula di stof di mas chikito den universo te na e galaxianan di mas grandi, tur cos ta move segun e leinan fisico cu Dios a establece y pone na vigor. (Job 38:31-33) Cientificonan a compara e movementonan exacto di cuerponan celestial cu e coreografia complica di ballet! Pensa anto riba Esun cu a crea e cosnan aki. Bo no ta sinti un gran admiracion pa e Dios cu tin e poder inmenso ei pa crea?

“El A Traha Tera cu Su Poder”

9, 10. Con Yehova su poder ta bisto en conexion cu e manera cu nos sistema solar, Jupiter, Tera y luna ta posiciona?

9 Yehova su poder pa crea ta bisto tambe den nos hogar, Tera. El a posiciona Tera cu masha cuidou den e universo grandisimo aki. Algun cientifico ta kere cu den hopi galaxia no tin e condicionnan cu lo por permiti existencia di un planeta cu bida manera esun di nos. Ta bisto cu gran parti di nos Via Lactea no tawata diseña pa sostene bida. Den e centro di nos galaxia tin hopi streya riba otro. Ei e nivel di radiacion ta halto, y hopi bes e streyanan ta casi dal den otro. Na e extremonan di nos galaxia ta falta hopi di e elementonan esencial pa bida. Nos sistema solar ta ocupa un luga ideal meimei di e extremonan ei.

10 Tera ta bou di proteccion di un gigante masha leu for di nos: planeta Jupiter. E planeta aki ta mas cu mil biaha mas grandi cu Tera y e ta eherce un tremendo forsa di gravedad. Cu ki resultado? E ta absorbe of desvia obhetonan cu ta pasa door di espacio na velosidad halto. Cientificonan ta calcula cu si no ta pa Jupiter, e awasero di proyectilnan masivo cu ta dal den tera lo ta 10.000 biaha mas tanto. Mas serca cas, nos tera ta bendiciona cu un satelliet extraordinario: luna. Ademas di ta un bunita “lus di anochi”, luna ta percura pa tera mantene su inclinacion. E inclinacion ei ta duna tera su temporadanan stabil y facil pa pronostica—otro beneficio importante pa bida aki riba.

11. Con e atmosfer di tera ta diseña pa sirbi como un capa di proteccion?

11 Yehova su poder di crea ta bisto den tur faseta di e diseño di tera. Tuma por ehempel e atmosfer cu ta sirbi como un escudo di proteccion. Solo ta emiti tanto rayonan saludabel como rayonan fatal. Ora e rayonan mortal dal den e regionnan mas ariba di atmosfer, nan ta comberti oxigeno comun den ozon. Na su turno, e capa di ozon ta absorbe mayoria di e rayonan ei. Na moda di papia, nos planeta tin su mes parasol pa proteccion!

12. Con e ciclo di awa den atmosfer ta ilustra e poder cu Yehova tin pa crea?

12 Esei ta djis un aspecto di nos atmosfer, cu ta un mescla complica di gas cu ta ideal pa sostene e criaturanan cu ta biba riba tera of serca di e superficie di dje. Otro maraviya di atmosfer ta e ciclo di awa. Tur aña solo ta evapora mas di 400.000 kilometer cubico di awa for di e oceanonan y lamanan. E awa ta forma nubianan, y bientonan atmosferico ta pone esakinan circula na tur parti di e planeta. E awa aki, cu awor ta filtra y purifica, ta cai como awasero, sneu y ijs, y reabastece e depositonan di awa. Ta manera Eclesiastes 1:7 ta bisa: “Tur riu ta core bai lama, toch lama no ta yena. Na e luga for di unda riunan ta bini, aya nan ta bolbe bai.” Ta Yehova so por a crea un ciclo asina.

13. Ki muestra di e poder di e Creador nos ta mira den vegetacion di nos planeta y den tera?

13 Unda cu nos mira bida, nos ta mira evidencia di e poder di e Creador. For di e enorme palonan di secoya cu ta mas halto cu edificio di 30 piso te na e matanan microscopico cu tin na abundancia den e oceanonan y cu ta produci gran parti di e oxigeno cu nos ta inhala, Yehova su poder pa crea ta bisto. E tera bou di nos pia mes ta yen di bida; tin entre otro bichi, beskem y microbio, y tur ta traha hunto na un manera complica pa yuda matanan crece. Cu rason Bijbel ta bisa cu tera tin forsa.—Genesis 4:12.

14. Ki potencial di energia asta un atom sumamente chikito tin?

14 Sin duda, Yehova “a traha tera cu su poder.” (Yeremias 10:12) E poder di Dios ta bisto asta den e cosnan di mas chikito cu el a crea. Pa bo haya un idea, ni ora bo pone un miyon atom banda di otro, nan lo no bira mes diki cu un drachi di cabei di hende. Y asta si bo span un atom y hacie mes halto cu un edificio di 14 piso, su nucleo lo ta mes chikito cu un pipita di salo situa riba e di shete piso. Sinembargo, e nucleo sumamente chikito ei ta e fuente di e energia asombroso cu un explosion nuclear ta produci!

“Tur Loke Tin Rosea”

15. Ki les Yehova a siña Job ora el a papia di varios bestia feros?

15 E abundancia di bida di animal riba tera ta otro prueba bibo di Yehova su poder pa crea. Salmo 148 ta menciona hopi di e cosnan cu ta alaba Yehova, y versiculo 10 (BPK) ta inclui “bestianan feros y di cunucu.” Pa mustra pakico hende mester tin un temor respetuoso di e Creador, na un ocasion Yehova a papia cu Job tocante animalnan manera leon, zebra, toro feros, Behemot (of, hipopotamo) y Leviatan (aparentemente crocodil). Kico tawata e les? Si hende tin miedo di e criaturanan poderoso, feros y indomabel aki, nan no mester tin asta mas temor respetuoso ainda di esun cu a crea nan?—Job, capitulo 38-41.

16. Kico ta impresiona bo tocante algun di e parhanan cu Yehova a crea?

16 Salmo 148:10 ta papia tambe di “parha cu ta bula.” Djis pensa riba cuanto variedad di parha tin! Yehova a conta Job di abestrus, cu ta “hari e cabai y su coredo.” Y en berdad, e parha di dos meter y mei halto aki no por bula, pero e por core na un velosidad di 65 kilometer pa ora. Un solo salto di dje por alcansa cuater meter y mei! (Job 39:13, 18) Di otro banda, albatros ta pasa mayoria di su tempo bulando riba lama. Ora e habri su halanan, esakinan ta alcansa casi 3 meter, locual ta permitie zweef pa oranan largo sin move su halanan ni un solo biaha. Na contraste cu e parha aki, blenchi di abeha, di apenas 5 centimeter, ta e parha mas chikito na mundo. E por move su halanan 80 biaha pa seconde! Blenchi ta briya manera perla chikito cu hala, y por tene su mes na halto mescos cu un helicopter y asta bula bai patras.

17. Con grandi bayena blou ta, y na ki conclusion logico nos mester yega ora nos pensa riba e creacion animal di Yehova?

17 Salmo 148:7 ta bisa cu asta “monster di lama” ta alaba Yehova. Pensa riba loke hopi hende ta kere ta e animal di mas grandi cu a yega di biba riba e planeta aki: bayena blou. E “monster” aki di awa hundo por bira 30 meter largo of asta mas, y pisa mes tanto cu un trupa di 30 olifanti adulto. Su lenga so ta pisa mes tanto cu un olifanti. Su curason ta mes grandi cu un auto chikito. E organo inmenso aki ta bati solamente 9 biaha pa minuut—na contraste cu curason di un blenchi, cu por bati rond di 1.200 biaha pa minuut. Por lo menos un di e adernan di bayena blou ta asina grandi cu un mucha lo por gatia door di dje. Nos curason siguramente ta impulsa nos pa ripiti e yamada cu e buki di Salmo ta conclui cu ne: “Laga tur loke tin rosea alaba SEÑOR.”—Salmo 150:6.

Lesnan Cu Nos Ta Siña for di Yehova Su Poder pa Crea

18, 19. Cuanto diversidad tin den e cosnan cu Yehova a crea riba e tera aki, y kico creacion ta siña nos tocante su soberania?

18 Kico nos ta siña for di e manera cu Yehova ta uza su poder pa crea? E diversidad cu tin den naturalesa ta laga nos keda asombra. Un salmista a sclama: “O SEÑOR, ki numeroso bo obranan ta! . . . Tera ta yen di loke bo a crea.” (Salmo 104:24) Esei ta un gran berdad! Biologonan a identifica mas cu un miyon sorto di criatura viviente riba tera; aunke tin ta opina cu lo por tin 10 miyon, 30 miyon, of mas mes. Un artista humano por sinti tin biaha cu el a yega na e limite di su creatividad. Na contraste, e creatividad di Yehova—su poder pa inventa y crea cosnan nobo y distinto—ta claramente inagotabel.

19 E manera cu Yehova ta uza su poder pa crea ta siña nos algo di su soberania. E palabra mes, “Creador”, ta distingui Yehova for di tur loke tin den universo; tur otro cos ta su “creacion.” Ni sikiera Yehova su Yiu unigenito, kende a fungi como “trahado experto” durante creacion nunca ta wordo yama Creador of Cocreador den Bijbel. (Proverbionan 8:30; Mateo 19:4) Mas bien, e ta “e primogenito di henter creacion.” (Colosensenan 1:15) E posicion cu Yehova ta ocupa como Creador ta dun’e e derecho inherente pa e so eherce poder soberano riba henter universo.—Romanonan 1:20; Revelacion 4:11.

20. Den ki sentido Yehova a sosega for di tempo cu el a completa su creacion di tera?

20 Yehova a stop di eherce su poder pa crea? Wel, Bijbel ta bisa cu ora Yehova a caba cu su obra di creacion riba e di seis dia di creacion, “riba e di shete dia el a sosega di tur su trabou cu el a haci.” (Genesis 2:2) Apostel Pablo a indica cu e di shete “dia” aki ta miles di aña largo, pues den Pablo su tempo ainda e dia aki tawata transcuriendo. (Hebreonan 4:3-6) Pero e palabra “sosega” ta nifica cu Yehova a stop di traha completamente? No, Yehova no ta stop di traha nunca. (Salmo 92:4; Huan 5:17) E echo cu el a sosega anto ta nifica simplemente cu el a stop cu su trabounan di creacion material riba tera. Sinembargo, su obra di cumpli cu su proposito a sigui sin interupcion. Un di e labornan ei tawata inspiracion di e Scritura Santo. Su obra a inclui tambe formacion di ‘criaturanan nobo’, manera nos lo mira den Capitulo 19.—2 Corintionan 5:17.

21. Ki influencia Yehova su poder pa crea lo tin pa eternidad riba hende fiel?

21 Ora Yehova su dia di sosiego yega na su fin, lo e por bisa cu henter su obra riba tera ta “masha bon”, mescos cu el a bisa na final di e seis dianan di creacion. (Genesis 1:31) Ainda nos tin cu mira con lo e eherce su poder ilimita di crea despues di esei. En todo caso nos por ta sigur cu e manera cu Yehova lo uza su poder pa crea lo sigui fasina nos. Pa eternidad nos lo keda siña mas tocante Yehova pa medio di su creacion. (Eclesiastes 3:11) Mas nos siña di dje, mas profundo nos temor respetuoso di dje lo bira—y mas serca nos lo hala na nos Magnifico Creador.

^ par. 2 Pa bo haya un idea con enorme e distancia ta, pensa riba esaki: Si bo mester core e distancia ei cu auto, asta si ta na un velosidad di 160 kilometer pa ora, 24 ora pa dia sin para, lo e tuma bo mas cu shen aña!

^ par. 6 Tin hende ta pensa cu e hendenan den tempo biblico lo mester tawata uza telescopnan primitivo. Segun nan, di ki otro manera anto e hendenan di e tempo ei por tawata sa cu, for di un punto di bista humano, e cantidad di streya ta asina inmenso y incontabel? E teorianan infunda ei ta laga Yehova, e Autor di Bijbel, completamente afo.—2 Timoteo 3:16.

^ par. 7 Pensa cuanto tempo lo tuma bo pa djis conta 100 mil miyon streya. Si bo por conta un streya pa seconde—y keda conta asina 24 ora pa dia—lo e tuma bo 3.171 aña!