1, 2. Ḓuvha ḽi sumbedza maanḓa a Yehova a u sika nga nḓila-ḓe?

NAA no no vhuya na ora mulilo nga madekwana musi hu tshi khou rothola vhukuma? Khamusi no vha no ṱharamudza zwanḓa zwaṋu u itela uri ni pfe vhududo. Arali na sendelesa tsini, ni a swa. Arali na sendelesa murahu, ni pfa lumuya lu rotholaho nahone ni a tetemela.

² Hu na “mulilo” une wa dudedza lukanda lwashu nga masiari. Wonoyo “mulilo” u khou duga vhukule ha khilomithara dza milioni dza 150! * Ḓuvha ḽi fanela u vha ḽi tshi fhisa lungafhani samusi ri tshi pfa mufhiso waḽo u bvaho kha tshikhala tshihulwane! Naho zwo ralo, hune ḽifhasi ḽa mona hone hu kha vhukule ho teaho u bva kha tshenetsho tshisima tshi fhisesaho. Arali ḽi vhe ḽi tsinisa, maḓi a re kha ḽifhasi o vha a tshi ḓo ḓimuwa; arali ḽi vhe kulesa, maḓi o vha tshi ḓo gega oṱhe. U kalulesa ho vha hu tshi ḓo ita uri hu sa vhe na vhutshilo kha ḽifhasi. Tshedza tsha ḓuvha ndi tsha ndeme uri hu vhe na vhutshilo kha ḽifhasi, ndi tshavhuḓi nahone tshi a thusa, ri si tsha amba nga ha u takadza hatsho.—Muhuweleli 11:7.

3. Ndi ngoho ifhio ya ndeme ine ya khwaṱhisedzwa nga ḓuvha?

³ Naho zwo ralo, vhathu vhanzhi vha dzhiela fhasi ḓuvha, naho vhutshilo havho vhu tshi ḓitika ngaḽo. Nga zwenezwo, vha kundwa u pfesesa zwine ḓuvha ḽa nga ri funza zwone. Bivhili i amba zwi tevhelaho nga ha Yehova, i ri: “Ndi Iwe we wa vhea dziṋaledzi na ḓuvha.” (Psalme ya 74:16) Ee, ḓuvha ḽi hulisa Yehova, “we a sika ḽiṱaḓulu na ḽifhasi.” (Psalme ya 19:1; 146:6) Ndi tshiṅwe tsha zwivhumbiwa zwi sa vhalei zwa ṱaḓulu zwine zwa ri funza nga ha maanḓa mahulwane a Yehova a u sika.  Kha ri ṱolisise nga vhuronwane zwiṅwe zwa hone nahone nga zwenezwo ri livhise ṱhogomelo kha ḽifhasi na vhutshilo vhune ha vha khaḽo.

4, 5. Ḓuvha ḽi na maanḓa mangafhani nahone ndi ḽihulwane lungafhani musi ḽi tshi vhambedzwa na dziṅwe ṋaledzi?

⁴ Ni nga kha ḓi vha ni tshi zwi ḓivha uri ḓuvha ḽashu ndi ṋaledzi. Ḽi vhonala ḽi ḽihulwane kha ṋaledzi dzine ra dzi vhona vhusiku, nga ṅwambo wa uri ḽi tsini musi ḽi tshi vhambedzwa nadzo. Mufhiso waḽo ndi muhulwane lungafhani? Kha mbilu yaḽo, ḓuvha ḽi fhisa hu ṱoḓaho u vha 15 000 000°C. Arali na dzhia tshipiḓa tsha ḓuvha tshi linganaho na ṱhase na tshi vhea kha ḽifhasi, ni nga swa arali no ima khilomithara dza 140 u bva kha tshenetsho tshisima tshiṱuku tsha ḓuvha! Muthethe muṅwe na muṅwe, ḓuvha ḽi bvisa maanḓa a linganaho na muthuthubo wa bomo dza nyuklia dza maḓana a dzimilioni.

⁵ Ḓuvha ndi ḽihulwane vhukuma lune ḽifhasi ḽashu ḽi nga dzhena lu fhiraho 1 300 000 ha dovha ha sala tshipiḓa. Naa ḓuvha ndi ṋaledzi khulwane u fhira dzoṱhe? Hai, vhagudi vha dziṋaledzi vha ḽi vhidza kuṋaledzi kwa ṱaḓa. Muapostola Paulo o ṅwala  uri “vhugala ha iṅwe ṋaledzi ha dovha ha fhambana na ha iṅwe.” (1 Vha-Korinta 15:41) A nga vha o vha a sa ḓivhi uri eneo maipfi o hevhedzwaho ndi a ngoho lungafhani. Hu na ṋaledzi khulwane vhukuma lune arali ya vhewa hune ḓuvha ḽa vha hone, ḽifhasi ḽashu ḽo vha ḽi tshi ḓo vha ḽi nga ngomu hayo. Hu na iṅwe ṋaledzi khulwane lune arali ya vhewa hune ḓuvha ḽa vha hone i nga swika hune ha vha na pulanete ya Saturn—naho yeneyo pulanete i kule vhukuma na ḽifhasi lune tshiendatshikhala tsha fhedza miṅwaha miṋa u ya henefho, tshi tshi khou tshimbila luvhilo lu fhiraho 40 lwa gulu yo thuntshwaho kha tshigidi tsha maanḓa!

6. Bivhili i sumbedza hani uri ṋaledzi ndi nnzhi u fhira dzine muthu a nga kona u dzi vhona?

⁶ Tshiṅwe tshithu tshi mangadzaho vhukuma ndi vhunzhi ha tshivhalo tsha dziṋaledzi. Zwi re zwone ndi uri Bivhili i amba uri ṋaledzi dzo ḓala nga maanḓa, lune dzi sa vhalee u fana na  ‘muṱavha wa lwanzhe.’ (Yeremia 33:22) Enea mafhungo a sumbedza uri hu na ṋaledzi nnzhi u fhira dzine ra nga dzi vhona nga maṱo. Arali muṅwali wa Bivhili, a ngaho Yeremia, a sedze lutomboni vhusiku nahone a lingedze u vhala ṋaledzi dzine a dzi vhona, o vha a tshi ḓo vha o vhala dza zwigidi zwiraru fhedzi kana u fhira, dzenedzo ndi dzine maṱo a vhathu a si na zwithusi a nga kona u dzi vhona vhusiku hu si na makole. Tshivhalo tshenetsho tshi nga vhambedzwa na muṱavha zwawo une wa ḓadza tshanḓa. Naho zwo ralo, zwi re zwone ndi uri tshivhalo tsha ṋaledzi ndi tshihulwane, u fana na muṱavha wa lwanzheni. * Ndi nnyi ane a nga kona u vhala dzenedzo ṋaledzi?

7. (a) Mulalavhungu washu wa Milky Way u nga vha u na ṋaledzi nngana, nahone tshenetsho tshivhalo ndi tshihulwane lungafhani? (b) Ndi ngani vhagudi vha dziṋaledzi vha tshi kundwa u ḓivha tshivhalo tsha milalavhungu, nahone zwenezwi zwi ri funza mini nga ha maanḓa a Yehova a u sika?

⁷ Yesaya 40:26 i a fhindula: “Lilalani ni vhone zwi re ṱaḓulu; ndi nnyi we a zwi sika? Ndi Ene we a zwi bvisa vhunga sambi ḽe ḽa vhaliwa, ane a zwi vhidza zwoṱhe nga madzina azwo.” Psalme ya 147:4 i ri: “Ndi Ene we a vhea mbalo ya dziṋaledzi.” ‘Ṋaledzi’ ndi nngana? Yeneyo a si mbudziso i leluwaho. Vhagudi vha dziṋaledzi vha anganyela uri hu na ṋaledzi dzi fhiraho zwigidi zwa milioni dza 100 kha mulalavhungu woṱhe wa Milky Way. * Fhedzi washu u sokou vha muṅwe wa milalavhungu minzhi, nahone vhunzhi ha yeneyo yo ḓala nga dziṋaledzi. Hu na milalavhungu mingana henefho? Vhaṅwe vhagudi vha dziṋaledzi  vho anganyela uri hu na ya zwigidi zwa milioni dza 50. Vhaṅwe vha humbulela uri hu na dzi fhiraho milioni dza zwigidi zwa 125. Ngauralo muthu ha ḓivhi tshivhalo tsha milalavhungu, ri si tsha amba tshivhalo tsha ṋaledzi dza zwigidi zwa milioni dzine dza vha khayo. Naho zwo ralo, Yehova u a ḓivha tshenetsho tshivhalo. Zwiṅwe hafhu, ṋaledzi iṅwe na iṅwe o i ira dzina!

8. (a) Ni nga ṱalusa hani vhuhulwane ha mulalavhungu wa Milky Way? (b) Yehova u langa musudzuluwo wa zwivhumbiwa zwa ṱaḓulu nga nḓila-ḓe?

⁸ Ri nga sala ro akhamala musi ri tshi elekanya nga vhuhulwane ha milalavhungu. Ho anganyelwa uri zwi nga dzhia miṅwaha ya 100 000 u pfuka mulalavhungu wa Milky Way. Humbulani lupenyo lu tshi khou tshimbila nga luvhilo luhulwane lwa khilomithara dza 300 000 muthethe muṅwe na muṅwe. Zwi ḓo dzhia lwonolwo lupenyo miṅwaha ya 100 000 u pfuka mulalavhungu washu! Nahone miṅwe milalavhungu yo hula nga maanḓa u fhira yashu. Bivhili i amba uri Yehova u “adza” enea maṱaḓulu mahulwane zwa tou nga ndi nguvho. (Psalme ya 104:2) U dovha a livhisa na u sudzuluwa ha zwenezwi zwivhumbwa zwawe. U bva kha ṋaledzi ṱhukhu u ya kha mulalavhungu muhulwanesa, tshiṅwe na tshiṅwe tshi sudzuluwa u ya nga milayo ya mupo ye Mudzimu a i vhea na u ita uri i shume. (Yobo 38:31-33) Nga zwenezwo, vhorasaintsi vho fanyisa misudzuluwo yo teaho ya zwivhumbwa zwa ṱaḓulu na vhathu vhane vha khou tshina tsinga-ndedede nga vhutsila! Nga zwenezwo, humbulani nga ha We a sika zwenezwi zwithu. Naa a ni ofhi Mudzimu a re na maanḓa o raloho a tsiko?

9, 10. Maanḓa a Yehova a vhonala hani kha nḓila ye a vhea ngayo ḓuvha, pulanete ya Jupiter, ḽifhasi, na ṅwedzi zwashu?

⁹ Maanḓa a Yehova a u sika a vhonala kha haya hashu, ḽifhasi. O vhea ḽifhasi nga vhuronwane henefha fhethu hoṱhe huhulwane. Vhaṅwe vhorasaintsi vha humbula uri zwi nga kha ḓi konḓa u tshila kha miṅwe milalavhungu musi i tshi vhambedzwa na ḽifhasi ḽashu. Zwi khagala uri vhunzhi ha mulalavhungu washu wa Milky Way wo vha u songo itelwa uri hu tshilwe khawo. Mulalavhungu wo ḓala nga dziṋaledzi. Henefho fhethu hu  a fhisa vhukuma, nahone ṋaledzi dzi tsini na tsini vhukuma. Hu a shayea zwivhumbi zwinzhi zwi ṱoḓeaho kha vhutshilo. Ḓuvha na zwine ḽa zwi vhonetshela zwo vhewa fhethu havhuḓi.

¹⁰ Ḽifhasi ḽi wana thuso kha pulanete khulwane i re kule—pulanete ya Jupiter. Samusi i tshi fhira Ḽifhasi lwa zwigidi, Jupiter i na maanḓa mahulwane a u kokodzela zwithu fhasi. Mvelelo i vha ifhio? I thivhela kana u humisa zwithu zwine zwa ḓa nga luvhilo tshikhalani. Vhorasaintsi vha anganyela uri arali pulanete ya Jupiter yo vha i siho, zwithu zwa tshikhalani zwine zwa wela kha ḽifhasi zwo vha zwi tshi ḓo wa nga maanḓa mahulwane o andiswaho lwa 10 000 u fhira zwino. Ḽifhasi ḽashu ḽi vhuyelwa nga sethelaithi i songo ḓoweleaho—ṅwedzi. Ṅwedzi a u sokou vha tshithu tsho nakaho na “tshedza tsha vhusiku,” fhedzi u ita uri ḽifhasi ḽi kuname nahone ḽi sa dzinginyee. U kunama honoho hu ita uri ḽifhasi ḽi dzule zwavhuḓi, zwi konadzee u vhona khalaṅwaha hu tshee nga phanḓa—zwine na zwone zwa ita uri ri kone u tshila khaḽo.

11. Dzingamufhe wa ḽifhasi wo itwa uri u tsireledze sa tshiṱangu nga nḓila-ḓe?

¹¹ Maanḓa a Yehova a u sika a vhonala kha sia ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽe ḽifhasi ḽa vhumbiwa ngayo. Ṱhogomelani dzingamufhe une wa tsireledza sa tshiṱangu. Ḓuvha ḽi bvisa masana avhuḓi na a re na mulimo. Musi masana a re na khombo a tshi ṱhavha dzingamufhe u re nṱha ha ḽifhasi, a ita uri okisidzheni yo ḓoweleaho i vhe luvhemba lwa ozone. Ngauralo, lwonolwo luvhemba lwa ozone lu tzwonzwa vhunzhi ha eneo masana. Zwi re zwone ndi uri pulanete yashu yo itwa i na tshitsireledzi tshayo!

12. Dzingamufhe wa mutevheṱhaḓu wa maḓi u sumbedza nga nḓila-ḓe maanḓa a Yehova a u sika?

¹² Zwenezwo zwi sokou tou vha zwiṅwe zwa sia ḽa dzingamufhe washu, u ṱangana ha gese ho serekanaho ho teaho u itela u tikedza zwivhumbiwa zwi tshilaho kha ḽifhasi kana tsini. Tshiṅwe tshithu tshi mangadzaho tsha dzingamufhe ndi mutevheṱhaḓu wa maḓi. Ṅwaha muṅwe na muṅwe ḓuvha ḽi ḓimula maḓi a lwanzheni a re kha ḽifhasi a fhiraho khubu dza khilomithara dza 400 000. Maḓi a vhumba makole, ane a phaḓaladzwa hoṱhe nga mimuya ya dzingamufhe. Enea maḓi o kunakiswaho a na  sa mvula, gammbogo, na aisi, a tshi engedza nḓisedzo ya maḓi. Zwi fana na zwine Muhuweleli 1:7 ya zwi amba: “Yoṱhe milambo i ya lwanzheni; lwanzhe lwone a lu ḓali. Milambo yone i ḓi dovha ya vhuya ya ela mielani yayo.” Ndi Yehova fhedzi ane a nga bveledza wonoyo mutevheṱhaḓu.

13. Ndi afhio maanḓa a Musiki ane ra a vhona kha zwimela zwa kha ḽifhasi na mavuni aḽo?

¹³ Huṅwe na huṅwe hune ha vha na vhutshilo, ri vhona vhuṱanzi ha maanḓa a Musiki. Maanḓa a Yehova a vhonala kha miri yo lapfesaho ya redwood i fhiraho zwifhaṱo zwa zwitizi zwa 30 na kha zwimela zwiṱuku-ṱuku zwine zwa wanala malwanzheni zwine zwa ri thusa uri ri wane vhunzhi ha okisidzheni ine ra i fema. Mavu o ḓala nga zwithu zwi tshilaho—mbungu, ngowa, na zwitzhili, zwoṱhe zwi farisana mutingati nga nḓila dzo serekanaho dzine dza nga thusa zwimela uri zwi hule. Zwo tea musi Bivhili i tshi amba uri mavu a na maanḓa.—Genesi 4:12.

14. Ndi maanḓa afhio a shumaho ane a vha hone na kha athomo ṱhukhu?

¹⁴ Nga hu sa timatimisi, Yehova ndi ene “we a vhumba shango nga maanḓa awe.” (Yeremia 10:12) Maanḓa a Mudzimu a vhonala na kha zwivhumbwa zwawe zwiṱuku-ṱuku. Sa tsumbo, athomo dza milioni dzo vhewaho tsini na tsini dzi fhirwa nga vhudzi ḽa muthu nga vhudenya. Naho athomo i tshi nga tatamudzwa u swika i tshi lingana na tshifhaṱo tsha zwitizi zwa 14, mbilu yayo yo vha i tshi ḓo lingana na thoro zwayo ya muṋo yo vhewaho kha tshitizi tsha vhusumbe. Naho zwo ralo, yeneyo mbilu ṱhukhu-ṱhukhu ndi yone ine ya bveledza muthuthubo u ofhisaho wa bomo ya nyuklia!

15. Yehova o funza mini Yobo nga u haseledza nga phukha dzo fhamba-fhambanaho dza ḓaka?

¹⁵ Vhuṅwe vhuṱanzi ha maanḓa a Yehova a u sika vhu vhonala kha phukha nnzhi dzi tshilaho kha ḽifhasi. Psalme ya 148 i tevhekanyisa zwithu zwinzhi zwine zwa renda Yehova, nahone ndimana ya 10 i katela “dziphukha na dzikholomo.” U itela u sumbedza nḓila ine muthu a fanela u ofha ngayo Musiki, Yehova o vhuya amba na Yobo nga ha phukha dzi ngaho ndau,  mbiḓi, ṋari, Behemoth (kana, mvuvhu), na Leviathan (ine zwa vhonala uri ndi ngweṋa). Mbuno yo vha ifhio? Arali muthu a tshi ofha zwenezwi zwivhumbwa zwa maanḓa, zwi ofhisaho, zwa ḓaka, u fanela u ḓipfa hani nga Musiki wazwo?—Yobo, dzindima 38-41.

16. Ndi mini zwine zwa ni takadza nga ha zwiṅwe zwiṋoni zwe Yehova a zwi sika?

¹⁶ Psalme ya 148:10 i dovha ya amba nga ha “zwiṋoni zwa phapha.” Edzani u humbula nga ha mifuda yazwo! Yehova o vhudza Yobo nga ha mphwe, ine ‘ya shonedza mbiḓi na munameli wayo.’ I ngoho, naho tshenetshi tshiṋoni tsho lapfaho mithara dza 2,5, tshi sa koni u fhufha, tshi nga gidima khilomithara dza 65 nga awara, tsha ṱanganya mithara dza 4,5 nga ḽiga ḽithihi! (Yobo 39:13, 18) Kha ḽiṅwe sia, tshiṋoni tshine tsha pfi albatross tshi fhedza tshifhinga tshatsho tshinzhi tshi tshi khou fhufha nṱha ha malwanzhe. Tshiṋoni tshenetshi tsha ḽileleḓi, tshi na phapha dzo lapfaho mithara dzi ṱoḓaho u vha tharu. Tshi nga fhufha awara dzo vhalaho tshi sa vhuyi tsha fhefheḓisa phapha dzatsho. Kha ḽiṅwe sia, tshiṋoni tshine tsha vhidzwa hummingbird tsho lapfa senthimithara ṱhanu, nahone ndi tshone tshiṱukusa kha zwiṋoni zwa shangoni. Tshi nga fhefheḓisa phapha dzatsho lu ṱoḓaho u vha 80 nga muthethe! Tshenetshi tshiṋoni tshine tsha vhidzwa hummingbird, tshine tsha penya sa dzhuwele ṱhukhu, tshi nga fhufha u fana na mabufho na u fhufhela murahu.

17. Khovhe ya vhimbi ndi khulwane lungafhani, nahone ndi phetho ifhio ine nga lwa nzulele ra fanela u i swikelela musi ro no elekanya nga phukha dzo sikwaho nga Yehova?

¹⁷ Psalme ya 148:7 i amba uri na “khovhe dza vhimbi” dzi a renda Yehova. Ṱhogomelani iṅwe phukha ine vhaṅwe vha tenda uri ndi yone khulwanesa ye ya vhuya tsha tshila kha yeneyi pulanete, khovhe ya vhimbi. Tshenetshi ‘tshipuka’ tshihulwane tshi tshilaho lwanzheni tshi nga lapfa mithara dza 30 kana u fhira. Tshi nga lemela u lingana na sambi ḽa dzinḓou khulwane dza 30. Lulimi lwayo fhedzi lu lemela u lingana na nḓou nthihi. Mbilu yayo i lingana na goloi ṱhukhu. Mbilu yayo i divhitha lwa ṱahe nga munithi—yo fhambanaho na mbilu ya hummingbird, ine ya nga divhitha lwa 1 200 nga munithi. Tsinga ya khovhe  ya vhimbi ndi khulwane vhukuma lune ṅwana a nga kokovha ngomu hayo. Vhukuma mbilu dzashu dzi ri sudzulusela u dovholola ṱhuṱhuwedzo ine ya phetha bugu ya Dzipsalme: “Zwoṱhe zwi femaho rendani Yehova. Haleluya.”—Psalme ya 150:6.

18, 19. Zwithu zwi tshilaho zwe Yehova a zwi sika kha ḽino ḽifhasi zwo fhamba-fhambana nga nḓila-ḓe, nahone tsiko i ri funza mini nga ha vhuvhusahoṱhe hawe?

¹⁸ Ri guda mini kha nḓila ine Yehova a shumisa ngayo maanḓa awe a u sika? Ri a akhamadzwa nga u fhamba-fhambana ha tsiko. Muṅwe mupsalme o ri: “Zwe wa zwi ita zwó anda hani, Yehova!. . . ; shango ḽoṱhe ḽo ḓala zwivhumbiwa zwau.” (Psalme ya 104:24) Zwenezwo ndi ngoho lungafhani! Vhagudi vha ḓivhavhutshilo vho ṱhogomela zwavhuḓi uri hu na mifuda ya zwithu zwi tshilaho i fhiraho milioni, naho zwo ralo, hu na mihumbulo yo fhamba-fhambanaho nga uri vhaṅwe vha amba uri hu nga vha hu na zwa milioni dza fumi, dza 30, kana u fhira. Nga zwiṅwe zwifhinga mutsila a nga fhelelwa nga vhukoni ha u sika. Zwo fhambanaho na zwenezwo, vhukoni ha Yehova ha u sika—maanḓa awe a u tumbukisa na u sika zwithu zwiswa na zwo fhamba-fhambanaho—zwi khagala uri a vhu fheli.

¹⁹ U shumisa ha Yehova maanḓa a u sika zwi ri funza nga ha vhuvhusahoṱhe hawe. Ipfi “Musiki” ḽi fhambanya Yehova na zwiṅwe zwithu zwoṱhe zwi re kha ḽifhasi, zwine zwa vha “tsiko.”  Na Murwa wa Yehova mubebwa-eṱhe, we a shuma sa “muḓinḓa” tshifhingani tsha tsiko, Bivhilini ha vhuyi a vhidzwa Musiki kana Musiki-ngae. (Mirero 8:30; Mateo 19:4) Nṱhani hazwo, ndi “tanzhe ḽa zwivhumbwa zwoṱhe.” (Vha-Kolosa 1:15 maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Vhuimo ha Yehova sa Musiki vhu mu ṋea ndugelo ya ndeme ya u shumisa maanḓa a vhuvhusahoṱhe ho khetheaho fhethu hoṱhe.—Vha-Roma 1:20; Ndzumbululo 4:11.

20. Yehova o awela nga muhumbulo ufhio u bva tshee a fhedza u sika zwithu kha ḽifhasi?

²⁰ Naa Yehova o litsha u shumisa maanḓa awe a u sika? Ee, Bivhili i amba uri musi Yehova a tshi fhedza mushumo wawe wa tsiko nga ḓuvha ḽa vhurathi ḽa u sika, “a awela nga ḽeneḽo ḓuvha ḽa vhuṱanu-na-vhuvhili ó fhedza mishumo yoṱhe ye a ita.” (Genesi 2:2) Muapostola Paulo o sumbedza uri ḽeneḽi “ḓuvha” ḽa vhusumbe ndi vhulapfu ha miṅwaha ya zwigidi, nga u ri ḽo vha ḽi kha ḓi bvela phanḓa na misini yawe. (Vha-Heberu 4:3-6) Fhedzi naa u “awela” zwi amba uri Yehova o litsha tshoṱhe u shuma? Hai, Yehova ho ngo vhuya a litsha u shuma. (Psalme ya 92:4; Yohane 5:17) Nga zwenezwo, u awela hawe zwi fanela zwi tshi sokou ambela kha u litsha u sika zwithu zwi re kha ḽifhasi. Naho zwo ralo, mushumo wawe wa u ḓadzisa ndivho dzawe wo bvela phanḓa u sa thithiswi. Mushumo wonoyo wo katela u hevhedzwa ha Maṅwalo Makhethwa. Mushumo wawe wo dovha wa katela na u bveledza “tshivhumbwa tshiswa,” tshine tsha ḓo haseledzwa kha Ndima ya 19.—2 Vha-Korinta 5:17.

21. Maanḓa a Yehova a u sika a kwama vhathu vha fulufhedzeaho nga hu sa fheli nga nḓila-ḓe?

²¹ Musi ḓuvha ḽa Yehova ḽa u awela ḽi tshi fhela, u ḓo kona u amba uri mishumo yawe yoṱhe ya kha ḽifhasi yo “naka nga ngoho,” nga he a amba ngaho musi hu tshi fhela maḓuvha a rathi a u sika. (Genesi 1:31) Nḓila ine Yehova a ḓo khetha u shumisa maanḓa awe a sa gumi tshifhingani tshi ḓaho i ḓo vhonala nga u ya ha tshifhinga. Naho zwo ralo, ri nga vha na vhungoho ha uri ri ḓo bvela phanḓa ri tshi takadzwa nga u shumisa ha Yehova maanḓa a u sika. Ri ḓo guda zwinzhi nga ha Yehova kha tsiko yawe nga hu sa fheli. (Muhuweleli 3:11) Musi ri tshi guda zwo engedzeaho nga hae, u ṱhonifha hashu hu vha huhulwane—nahone ri sendela tsini-tsini na Musiki washu Muhulwane.