1-3. (a) Hi wihi nxungeto lowu Vaisrayele va langutaneke na wona emavokweni ya Vaegipta? (b) Xana Yehovha u va lwele njhani vanhu vakwe?

 VAISRAYELE a va phasekile—va ri exikarhi ka rigiyagiya ni lwandle leri a va nga ta swi kota ku ri tsemakanya. Vuthu ra Vaegipta, leri a ri tiyimisele ku va dlaya ri ku va bii, a ri ri eku va hlongoriseni. a Hambiswiritano, Muxe u khutaze vanhu va Xikwembu leswaku va nga heleriwi hi ntshembo. U va tiyisekise a ku: “Yehovha u ta mi lwela.”—Eksoda 14:14.

² Hambiswiritano, Muxe u huwelele eka Yehovha, kutani Xikwembu xi n’wi hlamula xi ku: “Hikwalaho ka yini u tshamela ku ndzi rilela? . . . tlakusela nhonga ya wena ehenhla ka lwandle, u ri hambanisa hi le xikarhi.” (Eksoda 14:15, 16) Ehleketa hi swiendlakalo leswi landzeleke. Hi nkarhi wolowo Yehovha a rhumela ntsumi, kutani ku humelela papa endzhaku ka Vaisrayele, kumbexana ri fike ri yima ku fana ni khumbi, ri sivela vuthu ra Vaegipta leswaku ri nga hlaseli. (Eksoda 14:19, 20; Pisalema 105:39) Muxe u tshambuluta voko rakwe. Lwandle ri biwa hi moya wa matimba, kutani ri pandzeka hi le xikarhi. Mati lawa ma tiya kutani ma yima ku fana ni khumbi, ma pfula ndlela leyi anameke hilaha ku ringaneke leswaku ku hundza tiko hinkwaro!—Eksoda 14:21; 15:8.

 ³ Leswi a langutaneke ni xiendlakalo lexi xo chavisa, Faro a a fanele a tlherisa masocha yakwe. Ku ri na sweswo, Faro la tikukumuxaka u ma lerisa leswaku ma hlasela. (Eksoda 14:23) Vaegipta va va hlongorisa, va nghena ni le lwandle, kambe nhlaselo wa vona a wu tlhaveriwi hi dyambu, wu hundzuka mpfilumpfilu loko mavhilwa ya tikalichi ta vona ma sungula ku tlomuka. Loko Vaisrayele se va ponile va ri eka tlhelo lerin’wana, Yehovha u lerisa Muxe a ku: “Tlakusela voko ra wena ehenhla ka lwandle leswaku mati ma tlhelela ehenhla ka Vaegipta, makalichi ya vona ya nyimpi ni vagadi va vona va tihanci.” Khumbi leriya ra mati ri wa, ri funengeta Faro ni masocha yakwe!—Eksoda 14:24-28; Pisalema 136:15.

4. (a) Xana Yehovha u tikombise a ri yini eLwandle lero Tshwuka? (b) Xana van’wana va nga titwisa ku yini hi ndlela leyi Yehovha a hlamuseriwaka ha yona?

⁴ Ku kutsuriwa ka tiko ra Israyele eLwandle ro Tshwuka a ku ri xiendlakalo xa nkoka ematin’wini ya ku tirhisana ka Xikwembu ni vanhu. Kwalaho Yehovha u tikombise a ri “nhenha ya matimba.” (Eksoda 15:3) Xana u titwa njhani hi leswi Yehovha a hlamuseriwaka hi ndlela leyi? Entiyisweni, nyimpi yi tise ku vaviseka ni mbitsi lowukulu eka vanhu. Xana swi nga ha endleka leswaku ku tirhisa ka Xikwembu matimba ya xona ya ku lovisa swi ku endla u nga naveli ku tshinela eka xona?

5, 6. (a) Hikwalahokayini swi fanela leswi Xikwembu xi vitaniwaka “Yehovha wa mavuthu”? (b) Hi kwihi ku hambana eka tinyimpi ta Xikwembu ni tinyimpi ta vanhu?

⁵ Ku ringana mikarhi ya 260 eMatsalweni ya Xiheveru ni kambirhi eMatsalweni ya Xigriki ya Vakreste, Xikwembu  xi nyikiwe xithopo lexi nge “Yehovha wa mavuthu.” (1 Samuwele 1:11) Leswi Yehovha a nga Hosi leyi Fumaka, u ni vuthu lerikulu ra tintsumi. (Yoxuwa 5:13-15; 1 Tihosi 22:19) Ya hlamarisa ndlela leyi vuthu leri ri lovisaka ha yona. (Esaya 37:36) A swi tsakisi ku ehleketa hi ku lovisiwa ka vanhu. Kambe, hi fanele hi tsundzuka leswaku tinyimpi ta Xikwembu a ti fani ni tinyimpi ta vanhu leti nga nyawuriki. Varhangeri va masocha ni va tipolitiki va nga ha ringeta ku sasa tinyimpi ta vona. Kambe, tinyimpi ta vanhu ti vangiwa hi makwanga ni vutianakanyi.

⁶ Hi hala tlhelo, Yehovha a nga tekeki loko a endla swiboho. Deteronoma 32:4 yi ri: “Ribye, ntirho wakwe wu hetisekile, tindlela takwe hinkwato ti lulamile. Xikwembu xo tshembeka, lexi nga endliki swo homboloka; xi lulamile naswona a xi na xisandzu.” Rito ra Xikwembu ra byi sola vukarhi, tihanyi ni madzolonga lama nga lawulekiki. (Genesa 49:7; Pisalema 11:5) Hikwalaho Yehovha a nga teki goza handle ka xivangelo. Wa tikhoma emhakeni ya ku tirhisa matimba yakwe lama lovisaka, naswona u ma tirhisa loko se ku ri hava lexi a nga xi endlaka. Swi hilaha a vuleke hakona hi muprofeta wakwe Ezekiyele: “‘Xana ndza tsaka loko munhu wo homboloka a fa?’ ku vula Yehovha Hosi Leyi Tlakukeke. ‘Xana a ndzi tsakeli leswaku a hundzuka etindleleni takwe kutani a ya emahlweni a hanya?’”—Ezekiyele 18:23.

7, 8. (a) Xana Yobo a a ehleketa yini mayelana ni ku xaniseka kakwe? (b) Xana Elihu u yi lulamise njhani ndlela leyi Yobo a a ehleketa ha yona? (c) Xana hi dyondza yini emhakeni ya Yobo?

⁷ Kutani, ha yini Yehovha a tirhisa matimba lama lovisaka? Hi nga si hlamula, hi nga ha tsundzuka wanuna wo lulama la vuriwaka Yobo. Sathana u pfuxe mphikamakaneta ya leswaku Yobo—entiyisweni, hambi ku ri mani—a nge swi koti ku tshama a tshembekile loko a ringiwa. Yehovha  u hlamule mphikamakaneta yoleyo hi ku pfumelela Sathana leswaku a ringa ku tshembeka ka Yobo. Hikwalaho ka sweswo, Yobo u vabye ngopfu, a lahlekeriwa hi rifuwo rakwe ni hi vana vakwe. (Yobo 1:1–2:8) Yobo, hi ku ka a nga tivi timhaka leti a ti katseka, hi xihoxo u ehlekete leswaku ku xaniseka kakwe a ku ri nxupulo lowu nga fanelangiki lowu humaka eka Xikwembu. U vutise Xikwembu leswaku ha yini xi n’wi “hlasela,” xi n’wi endla “nala.”—Yobo 7:20; 13:24.

⁸ Jaha leri vuriwaka Elihu ri kombise ku hoxa ka ndlela leyi Yobo a a ehleketa ha yona, ri ku: “Xana wa tiyiseka leswaku u lulamile leswi u vulaka u ku, ‘Ndzi lulame ku tlula Xikwembu.” (Yobo 35:2) Hakunene, a hi vutlhari ku ehleketa leswaku hina hi tiva ku tlula Xikwembu kumbe ku ehleketa leswaku xi endle swilo hi ndlela leyi nga riki yinene. Elihu u te: “Xikwembu xa ntiyiso a xi nge pfuki xi endle leswo homboloka, Lowa Matimba Hinkwawo a nga endli leswo biha!” U tlhele a ku: “A hi nge pfuki hi twisise Lowa Matimba Hinkwawo; u ni matimba lamakulu, a nge pfuki a avanyise hi ndlela leyi lwisanaka ni vululami byakwe naswona u lulame swinene.” (Yobo 34:10; 36:22, 23; 37:23) Hi nga tiyiseka leswaku loko Xikwembu xi lwa, xi va xi ri ni xivangelo lexinene xo lwa. Loko ha ha anakanya hi sweswo, a hi kambisiseni swin’wana swa swivangelo leswi endlaka leswaku minkarhi yin’wana Xikwembu xa ku rhula xi lwa.—1 Vakorinto 14:33.

9. Hikwalahokayini Xikwembu xo kwetsima xi lwa?

⁹ Endzhaku ko dzunisa Xikwembu tanihi “nhenha ya matimba,” Muxe u te: “Yehovha Xikwembu xanga, i mani loyi a fanaka na wena exikarhi ka swikwembu? I mani  loyi a fanaka na wena, loyi a kombisaka ku kwetsima lokukulu?” (Eksoda 15:11) Hilaha ku fanaka muprofeta Habakuku u tsarile: “Matihlo ya wena a ma swi koti ku languta leswo biha, Naswona a wu swi koti ku tiyisela leswo homboloka.” (Habakuku 1:13) Hambileswi Yehovha a nga Xikwembu xa rirhandzu, nakambe i Xikwembu xo kwetsima ni lexi lulameke. Minkarhi yin’wana, timfanelo to tano ti n’wi susumetela ku tirhisa matimba yakwe ya ku lovisa. (Esaya 59:15-19; Luka 18:7) Xisweswo, Xikwembu a xi byi thyakisi vukwetsimi bya xona loko xi lwa. Ematshan’weni ya sweswo, xa lwa hikwalaho ka leswi xi kwetsimaka.—Eksoda 39:30.

10. Hi yihi ndlela yin’we ntsena leyi vulala lebyi profetiweke eka Genesa 3:15 byi nga ta hetiseka hayona, naswona vanhu vo lulama va ta vuyeriwa njhani?

¹⁰ Ehleketa hi xiyimo lexi tlhekekeke endzhaku ka loko mpatswa wo sungula, ku nga Adamu na Evha, wu xandzukele Xikwembu. (Genesa 3:1-6) Loko Yehovha a a lo pfumelela vuhomboloki bya vona, a a ta va a tsongahate xiyimo xakwe tanihi Hosi ya Vuako Hinkwabyo. Tanihi Xikwembu lexo lulama, a swo fanela leswaku a va gwevela rifu. (Varhoma 6:23) Eka vuprofeta byo sungula bya Bibele, u vule ka ha ri emahlweni leswaku a ku ta va ni vulala exikarhi ka malandza yakwe ni valandzeri va “nyoka,” ku nga Sathana. (Nhlavutelo 12:9; Genesa 3:15) Eku heteleleni vulala lebyi a byi ta hetiwa hi ku phyandlasiwa ka Sathana. (Varhoma 16:20) Kambe vuavanyisi byebyo a byi ta tisela vanhu lavo lulama mikateko leyikulu, byi susa nkucetelo wa Sathana emisaveni kutani byi pfula ndlela leyi yaka eparadeyisini ya misava hinkwayo. (Matewu 19:28) Kukondza ku fika nkarhi wolowo, lava a va ri etlhelweni ra Sathana a va ta hamba va xungeta vuhlayiseki bya vanhu va Xikwembu hi tlhelo ra nyama ni ra moya. Nkarhi ni nkarhi, Yehovha a a ta boheka ku nghenelela.

11. Hikwalahokayini Xikwembu xi vone swi fanerile leswaku xi tisa ndhambi emisaveni hinkwayo?

¹¹ Ndhambi ya le nkarhini ya Nowa i xikombiso xa ndlela leyi Yehovha a ngheneleleke hayona. Genesa 6:11, 12 yi ri: “Kambe misava a yi onhakile emahlweni ka Xikwembu xa ntiyiso, a yi tele madzolonga. Ina, loko Xikwembu xi languta misava, a yi onhakile; vanhu hinkwavo a va hombolokile emisaveni.” Xana Xikwembu a xi ta pfumelela vanhu vo biha va herisa mahanyelo lamanene lawa a ma sele emisaveni? Doo! Yehovha u titwe a bohekile ku tirhisa ndhambi leswaku a lovisa vanhu lava a va voyamele ngopfu emadzolongeni ni le ku tikhomeni ko biha.

12. (a) Xana Yehovha u profete yini mayelana ni “vana” va Abrahama? (b) Hikwalahokayini Vaamori a va fanele va herisiwa?

¹² Swi ve tano niloko Xikwembu xi avanyisa Vakanana. Yehovha u vule leswaku eka Abrahama a ku ta huma vana lava mindyangu hinkwayo ya misava a yi ta katekisiwa hikwalaho ka vona. Hi ku pfumelelana ni xikongomelo xexo, Xikwembu xi lerise leswaku vana va Abrahama a va ta nyikiwa tiko ra Kanana, laha a ku tshama Vaamori. Ha yini Xikwembu xi nga voniwi nandzu hikwalaho ko susa vanhu lava etikweni ra vona? Yehovha u profete leswaku ku ta hela malembe ya kwalomu ka 400 va nga si susiwa—hikuva “nkarhi wa leswaku Vaamori va xupuriwa hikwalaho ka xidyoho xa vona a wu si fika”. b (Genesa 12:1-3; 13:14, 15; 15:13, 16; 22:18) Hi nkarhi wolowo, Vaamori a va nghene hi nhloko eku tikhomeni loko biha. Kanana ri ve tiko ra vugandzeri bya swikwembu swa hava, laha ku halatiwaka ngati naswona vanhu va  tikhomaka hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu. (Eksoda 23:24; 34:12, 13; Tinhlayo 33:52) Vaaki va tiko leri a a va dlaya ni vana emagandzelweni ya vona ya ndzilo. Xana Xikwembu xo kwetsima a xi ta tshika vanhu va xona va langutana ni vubihi byo tano? Doo! Xi te: “Hikwalaho tiko a ri tenganga, kutani ndzi ta ri xupula hikwalaho ka xihoxo xa rona naswona tiko ri ta hlanta vaaki va rona.” (Levhitika 18:21-25) Kambe, Yehovha a ngo dlaya mani na mani. Vakanana lava voyameleke eku lulameni, vo kota Rahava ni Vagibiyoni va ponisiwile.—Yoxuwa 6:25; 9:3-27.

13, 14. (a) Hikwalahokayini Yehovha a boheke ku kwetsimisa vito rakwe? (b) Xana Yehovha u xi suse njhani xisandzu evitweni rakwe?

¹³ Hikwalaho ka leswi Yehovha a kwetsimaka, ni vito rakwe ra kwetsima. (Levhitika 22:32) Yesu u dyondzise vadyondzisiwa vakwe ku khongela va ku: “Vito ra wena a ri kwetsimisiwe.” (Matewu 6:9) Ku xandzuka ka le Edeni ku thyakise vito ra Xikwembu, ku endla leswaku vanhu va kanakana Xikwembu ni ndlela leyi xi fumaka ha yona. Yehovha a a nga ta ku tshika ku lumbeta loku ni vuxandzuki lebyi, leswaku swi ya emahlweni. A a boheka ku susa xisandzu evitweni rakwe.—Esaya 48:11.

¹⁴ Nakambe, ehleketa hi Vaisrayele. Loko ntsena va ha ri mahlonga aEgipta, xitshembiso xa Xikwembu eka Abrahama xa leswaku mindyangu hinkwayo leyi nga emisaveni a yi ta tikatekisa hi vana vakwe, a xi nga ta hetiseka. Kambe hi ku va kutsula ni ku va simeka va va tiko, Yehovha u suse xisandzu evitweni rakwe. Hikwalaho, muprofeta Daniyele u vule leswi exikhongelweni: “Yehovha Xikwembu xa hina, wena Loyi u humeseke vanhu va wena etikweni ra Egipta hi voko ra matimba naswona u tiendleleke vito.”—Daniyele 9:15.

15. Hikwalahokayini Yehovha a kutsule Vayuda evuhlongeni eBabilona?

 ¹⁵ Lexi tsakisaka, Daniyele u khongele hi ndlela leyi, hi nkarhi lowu Vayuda a va lava leswaku Yehovha a tlhela a teka goza, hikwalaho ka vito Rakwe. Vayuda lava nga yingisiki va tikume va ri evuhlongeni, eBabilona. Ntsindza wa vona ku nga Yerusalema, a wu sele wu ri marhumbi. Daniyele a a swi tiva leswaku ku tlherisela Vayuda etikweni ra rikwavo a swi ta dzunisa vito ra Yehovha. Hikwalaho Daniyele u khongele a ku: “Hi rivalele Yehovha. Yehovha hi yingise u hi pfuna! U nga hlweli Xikwembu xa mina hikwalaho ka vito ra wena, hikuva muti wa wena ni vanhu va wena va vitaniwa hi vito ra wena.”—Daniyele 9:18, 19.

16. Hlamusela leswaku hikwalahokayini ku lwela ka Yehovha vito rakwe swi nga vuli swona ku a nga na ntwelavusiwana ni ku anakanyela.

¹⁶ Xana leswi Yehovha a rhandzaka ku lwela vito rakwe, swi vula leswaku a nga na ntwela-vusiwana naswona u ni vutianakanyi? Doo, loko a teka goza hi ku landza vukwetsimi byakwe ni ku rhandza kakwe vululami, u va a lwela vanhu vakwe. Ehleketa hi Genesa 14. Kwalaho hi hlaya hi tihosi leti hlomeke leti tekeke Lota, n’wana wa makwavo wa Abrahama hi nkani, swin’we ni ndyangu wa Lota. Hi ku pfuniwa hi Xikwembu, Abrahama u hlule mavuthu lama nga ni matimba swinene! Rungula ra ku hlula loku swi nga ha endleka ku ri rona ro sungula leri nghenisiweke eka “buku ya Tinyimpi ta Yehovha,” endzeni ka buku leyi swi nga ha endleka ku ri ni marungula ya tinyimpi tin’wana leti nga tsariwangiki eBibeleni. (Tinhlayo 21:14) Ku hlula ko tala a ku ta landzela.

17. I yini lexi kombisaka leswaku Yehovha u lwele Vaisrayele endzhaku ka ku nghena etikweni ra Kanana? Vula swikombiso.

¹⁷ Endzhakunyana ka loko Vaisrayele va nghene etikweni  ra Kanana, Muxe u va tiyisekisile a ku: “Yehovha Xikwembu xa n’wina u ta mi rhangela naswona u ta mi lwela hilaha a endleke hakona emahlweni ka n’wina eEgipta.” (Deteronoma 1:30; 20:1) Ku sukela eka Yoxuwa, la tlhandlameke Muxe, ni ku ya emahlweni enkarhini wa Vaavanyisi ni hi nkarhi wa ku fuma ka tihosi to tshembeka ta Yuda, kunene Yehovha u va lwerile vanhu vakwe, a va pfuna ku hlula valala va vona hi tindlela to tala leti hlamarisaka.—Yoxuwa 10:1-14; Vaavanyisi 4:12-17; 2 Samuwele 5:17-21.

18. (a) Ha yini hi fanele hi tsaka hi leswi Yehovha a nga cincangiki? (b) Xana ku ta humelela yini loko rivengo leri ku vulavuriwaka harona eka Genesa 3:15 ri hetiseka?

¹⁸ Yehovha a nga cincanga; hambi ku ri swikongomelo swakwe swa ku endla pulanete leyi yi va paradeyisi yo rhula a swi cincanga. (Genesa 1:27, 28) Xikwembu xa ha byi venga vubihi. Hi nkarhi lowu fanaka, xi va rhandza ngopfu vanhu va xona naswona xi ta teka goza ku nga ri khale. (Pisalema 11:7) Kahle-kahle, vulala lebyi hlamuseriweke eka Genesa 3:15 ku languteriwe leswaku byi ta kuma ndzhuti byi yima ku nga ri khale. Leswaku Yehovha a kwetsimisa vito rakwe ni ku lwela vanhu vakwe, ku nga ri khale u ta tlhela a va “nhenha ya matimba”!—Zakariya 14:3; Nhlavutelo 16:14, 16.

19. (a) Kombisa ndlela leyi ku tirhisa ka Xikwembu matimba ya ku lovisa ku nga hi kokelaka ekusuhi na xona ha yona. (b) Xana hi titwa njhani loko Xikwembu xi hi lwela?

¹⁹ Ehleketa hi xikombiso lexi: A hi nge ndyangu wa wanuna wo karhi wu hlaseriwe hi xiharhi xo leva kutani wanuna yoloye a sungula ku lwa na xona ivi a xi dlaya. Xana a wu ta langutela leswaku nsati wakwe ni vana vakwe va n’wi venga hikwalaho ka leswi a nga xi dlaya? Doo, a wu ta rindzela leswaku va tsaka hikwalaho ka leswi a va rhandzaka hi ndlela yo pfumala vutianakanyi. Hi  ndlela leyi fanaka, a hi nge xi vengi Xikwembu hikwalaho ko tirhisa matimba ya xona ya ku lovisa. Ku tiyimisela ka xona ku hi sirhelela, ku fanele ku hi endla hi xi rhandza ngopfu. Ndlela leyi hi ma xiximaka ha yona matimba ya xona lamakulu, na yona yi fanele yi ya yi kula. Xisweswo, hi nga “[endlela] Xikwembu ntirho wo kwetsima hi ndlela leyi amukelekaka ni hi xichavo.”—Vaheveru 12:28.

20. Hi fanele hi endla yini loko swi hi tikela ku twisisa rungula ra le Bibeleni naswona hikwalahokayini?

²⁰ Ina, Bibele a yi hi nyiki vuxokoxoko hinkwabyo bya tinyimpi leti Yehovha a ti lweke. Kambe hi nga tiyiseka hi leswi: Yehovha a nga tirhisi matimba yakwe ya ku lovisa hi ndlela leyi nga fanelangiki, ya tihanyi kumbe ya nsele. Minkarhi yo tala, ku kambisisa leswi mongo wa Bibele wu swi vulaka kumbe rungula rin’wana leri katsekaka, swi nga hi pfuna ku twisisa mhaka hinkwayo. (Swivuriso 18:13) Hambiloko hi nga ri na byona vuxokoxoko hinkwabyo, kambe ku dyondza swo tala hi Yehovha ni ku  anakanyisisa hi vumunhu byakwe bya risima swi nga hi pfuna leswaku hi susa ku kanakana hinkwako loku nga ha vaka kona. Loko hi endla leswi, hi sungula ku vona leswaku hi ni swivangelo swo tala swo tshemba Yehovha Xikwembu.—Yobo 34:12.

21. Hambileswi mikarhi yin’wana Yehovha a nga “nhenha ya matimba,” kambe u ni mbilu ya njhani?

²¹ Hambileswi Yehovha a nga “nhenha ya matimba,” loko xiyimo xi koxa sweswo, sweswo a swi vuli leswaku mbilu yakwe yi voyamele enyimpini. Exivonweni xa Ezekiyele xa kalichi ya le tilweni, Yehovha u kombisiwa a lunghekele ku lwa ni valala vakwe. Kambe, Ezekiyele u vone Xikwembu xi rhendzeriwe hi nkwangulatilo—xikombiso xa ku rhula. (Genesa 9:13; Ezekiyele 1:28; Nhlavutelo 4:3) Kunene, Yehovha u ni moya wo rhula. Muapostola Yohane u tsale a ku: “Xikwembu i rirhandzu.” (1 Yohane 4:8) Timfanelo hinkwato ta Yehovha ti ringaniseriwa hi ndlela leyi hetisekeke. Xisweswo, hi ni lunghelo lerikulu ra ku tshinela eka Xikwembu xa matimba swinene, lexi nga ni rirhandzu!