1, 2. Tera te karuanikai are e riki nakon maiuia I-Iteraera ngke a a roko i Tinai n 1513 B.C.E., ao e kanga ni karaui nanoia Iehova?

 E RANGI ni karuanikai maiuia I-Iteraera ngke a a roko i Tinai ni moan te ririki ae 1513 B.C.E., ibukina bwa e kakamaaku kawaia are a na waakinna nako, ae te rianna i nanon “te rereua are ababaki are kakamaku, are a mena iai naeta aika tiritiri ma tikaobian.” (Te Tua-Kaua 8:15) Tiaki tii ngaia ma a kaaitara naba ma buakanaia irouia baronga aika iowawa. Bon Iehova ae karekea aei nakoia ana aomata, ma te koaua bwa e kona ni kamanoia iai?

² E rangi ni karaunano ana taeka Iehova ae kangai: “Kam nori baike I karaoi nakoia I-Aikubita, ma arou ngke I uotingkami kanga i aoni baiia ikare, ao I uotingkami nako Iu.” (Te Otinako 19:4) E kauringia ana aomata ikai Iehova arona ngke e kamaiuia ngkoa mai nanon baia I-Aikubita, n uotiia nakon te tabo ae mano, kaanga ni baiia ikare. Ma iai riki bukina tabeua ae rangi n nakoraoi iai te kabotau ibukin “baiia ikare” ni kaineti ma ana kamanomano te Atua.

3. Bukin tera bwa e nakoraoi kabotauan “baiia ikare” ma ana kamanomano te Atua?

³ E kabongana baina ae bubura ma n aintoa te ikare bwa e aonga ni kibarake nako rabarabani karawa. Ma n tain te kabuebue ao te tina n ikare e a manga taakina baina ae abwabwaki ae raka i aon uoua te mita abwakina. E riki baina bwa kaanga te kiaba ae kamanoia iai natina man kabuebuen taai. N taai tabetai e rabwatiia natina ni baina bwa e kamanoia man te ang ae aamwaitoro. N aron te ikare ni kawakinia natina, ao ai bon aron naba Iehova ni kamanoia tibun Iteraera. Ngke a mena n te rereua ana aomata ao a na boni kakarekea kamanoaia n nuuni baina ae korakora ngkana a teimatoa ni kakaonimaki. (Te Tua-Kaua 32:9-11; Taian Areru 36:7)  Ma ti kona ni kariaa kamanoara mairoun te Atua ni boong aikai?

4, 5. Bukin tera ngkai ti kona n onimakina kamanoara are e beritanna te Atua?

⁴ E boni konabwai Iehova ni kaineti ma kamanoaia ana toro. Bon “te Atua ae Moan te Mwaka” ngaia, ao nakoana anne e kaotia bwa iai te mwaaka irouna ae akea tokina. (Karikani Bwaai 17:1) N aron bibitakin butin taari ae aki kona ni katokaki, ao ai aron naba mwaakan Iehova bwa e aki kona n tukaki. Kioina ngkai e kona ni karaoi bwaai nako, ti kona n titiraki bwa ‘E na boni kabongana mwaakana Iehova ni kamanoia iai ana aomata, ke e na aki?’

⁵ Eng, e na boni karaoa anne! E bon tuangira Iehova bwa e na boni kamanoia ana aomata. E taku Taian Areru 46:1: “Boni nera ni kamaiu ma korakorara te Atua, bon te tia buokira ae bon iai i roura ngkana a kai nanora.” Kioina ngkai e “aki kona te kewe” te Atua, ti kona ngkanne ni kamanoaki irouna bwa e a tia ni berita. (Tito 1:2) Ti na iangoi taiani kabotau ake e kabonganai Iehova ibukin kamanoara.

6, 7. (a) Tera aron aia kamanomano taani kawakin-tiibu ngkoa, nakoia aia tiibu n te tai are e koreaki iai te Baibara? (b) E kanga te Baibara ni kabwarabwaraa aron Iehova n tararuaia ana tiibu ma ni kani kamanoia?

⁶ Bon te tia Kawakinira Iehova, ao “bon ana aomata ngaira, ao tiibun ana tawana n uteute.” (Taian Areru 23:1; 100:3) Tii tiibu riki aika kaakainnanoa kawakinaia mai buakoia maan aika manana. Taani kawakin-tiibu ngkoa n te tai are koreaki iai te Baibara, a riai ni kaninikoriaia ni kamanoia aia tiibu mairouia raian, kameanti, beea ao mairouia naba taan iraa. (1 Tamuera 17:34, 35; Ioane 10:12, 13) Ma n taai tabetai a riai ni bwaina naba te mwamwannano taani kawakin-tiibu. Ngkana e bung te tiibu temanna n raroa ma te nne-n-tiibu, ao e na kawakinaki raoi te tina i nanon ana tai n aki konamaki aei iroun te tia kawakin-tiibu ae mwamwannano, ao imwina e na tabekaki  rake te tiibu-te-tei ae aki konamaki aei, ao e na uotaki nakon te nne-n-tiibu.

⁷ E kabotaua nanona ni kani kamanoira Iehova ma te tia kawakin-tiibu. (Etekiera 34:11-16) Uringa kabwarabwaran Iehova ae kuneaki n Itaia 40:11, ae maroroakinaki ni Mwakoro 2 n te boki aei: “E na kakaamarakea ana nanai n ai aron te tia kawakin-tiibu, E na botiia tiibu aika ataei ni baina, ao E na uotiia ni babakoiia i nanoni banibanna.” A nang kanga naba n roko tiibu-ataei i ‘bwanibwanin’ te tia kawakin-tiibu, are taekan mwawawan ana kunnikai mai eta? Tao e kona n roko te tiibu-te-tei iroun te tia kawakin-tiibu, ma ni karaurau ni booa waena. Ma bon te tia kawakin-tiibu ae baraaki n tabekarake te tiibu-te-tei, ao ni bwabwakoia i bwanibwanna. Ai bon tamaroa ra bannan te tia Kawakinira ae Kakannato ae e kani kamanoira aei!

8. (a) E kaineti nakoia antai ana berita te Atua ibukin te kamanomano, ao e kanga ni kaotaki anne n Taeka N Rabakau 18:10? (b) Tera ae riai ni karaoaki ibukin karekean te kamanomano iroun te Atua?

⁸ E tii ataaki ana berita te Atua irouia te koraki ake a kaania. E taku Taeka N Rabakau 18:10: “Aran Iehova bon te taua ae korakora. E biri nako nanona te aomata ae raoiroi, ao e maiu.” N taai aika karakinaki n te Baibara, ao a kateaki n tabetai taian taua n te rereua bwa taabo ni katantan. Ma e a bon nakon ane e reke n te kangaanga bwa e na kani katanna n te taua ni biri nako iai ke e aki. Ai bon titeboo naba ma karekean te katantan n aran te Atua. E bati ae tangiraki riki nakon ae tii tabotaboan aran te Atua, bwa tiaki te bwai ni bonobono arana. Ma ti bon riai n ataa Teuare arana aei ke n onimakinna, ao ni kaboraoa maiura ma ana kaetieti. Ai akoi ra Iehova ngkai e kaongoira ae ngkana ti onimakinna ao e na bon riki bwa te taua ibukin kamanoara!

9. E kanga ni karaoa ae bati riki Iehova nakon ae tii ana berita bwa e na kamanoira?

⁹ E bati riki ae e karaoia Iehova nakon ae tii ana berita bwa e na kamanoira. N te tai are e koreaki iai te Baibara ao e kaakaraoi kakai ake a kaotia bwa e kona ni kamanoia ana aomata. Ni karakinaia I-Iteraera rimoa, ao e aki toki ni kabongana korakoran  ‘baina’ Iehova ni kaaitaraia iai aia kairiribai. (Te Otinako 7:4) Ma e ngae n anne, e kakabongana naba mwaakana Iehova ni kamanoia aomata.

10, 11. Baikara katoto man te Baibara aika kaota aron Iehova ni kabongana mwaakana ibukia aomata?

¹⁰ Ngke a rawa ngkoa ataeinimwaanen Ebera aika Tiateraka, Metiaka ao Abete-neko ni bobaraki nakon ana boua te Uea ae Nebukaneta, ao e rangi n un te uea ao e kakamaakuia bwa e na karenakoia i nanon te ai ae rangi ni kabuebue. E kakanikoia Nebukaneta are te kabanea ni kakannato i aon te aba ni kangai: “Ai antai te anti ae na kamaiuingkami mai nanoni baiu?” (Taniera 3:15) Ataeinimwaane aika teniman aikai a rangi n onimakinna bwa iai mwaakan Atuaia ni kamanoia, ma a aki iangoia bwa e riai ni kamaiuiia ngkekei naba. Ma ngaia are a kaeka ni kangai: “Ngkana tao arona, ao E kona Atuara ae ti toro i Rouna ni kamaiuira.” (Taniera 3:17) Ni koauana, te ai are e a karakaaki kabuebuena arei itiua te tai, bon akea warena ni kabotauaki ma korakoran mwaakan Atuaia. E boni kamanoia, ao e kairoroaki te uea aei bwa e na ataia ngke e kangai: “Akea te anti temanna ae kona ni kamaiua te aba n te aro aei.”​—Taniera 3:29.

¹¹ E kaotiota naba koauan mwaakana Iehova ni kamanomano, ngke e kamwainga maiun Natina ae te rikitemanna nako nanon biroton te kibono ae te I-Iutaia ae Nei Maria. E kaongoaki Maria iroun te anera bwa e na ‘kariki i nanoni birotona, ao e na bungia te nati te mwaane.’ E taku te anera: “E na roko i aom te Tamnei are Raoiroi, ao ane e na rabuniko mwakan Teuare Moan te Rietata.” (Ruka 1:31, 35) E taraa n ae maiun Natin te Atua n te tai aei e a rangi ni karuanikai. Ma te koaua bwa e na ewekaki te tei are n te biroto arei n te bure ao aki-kororaoin tinana? E kona n tiringa te Nati anne Tatan imwain bungiana? E bon aki! Ai aron ae e katea te oo ni kamanomano Iehova bwa e na otabwaninia iai Maria, n te aro ae e na aki kona n rotaki te tei are i birotona n te bwai teuana n aron te aki-kororaoi, te maraki ae korakora, te tiritiri irouia aomata, ke te taimonio. E waakinako ana kamanomano Iehova ni kamanoa Iesu, ma ngke e moan riki i nanon biroton tinana ni karokoa ana tai n roro-n-rikirake.  (Mataio 2:1-15) E aki kona n niniaki Natin te Atua ae tangiraki aei ni karokoa te tai are e baireia te Atua.

12. Bukin tera ngkai e kamanoia aomata tabeman Iehova n te kakai n taai aika karakinaki n te Baibara?

¹² Bukin tera Iehova ngke e kamanoia tabeman aomata n ana kakai n taai aika nako? E kamanoia aomata tabeman Iehova bwa e na katana te bwai ae rangi ni kakawaki ae bon taekan kakororaoan ana kaantaninga. N te katoto, kamaiuan te tei ae Iesu e boni kakawaki ibukin kakoroan bukin ana kaantaninga te Atua, ibukin kakabwaiaaia aomata ni kabane. N te Baibara are kairaki koreana iroun te taamnei, ao iai rongorongo aika bati iai ibukin kabonganakin te mwaaka ni kamanomano, aika a “koreaki i bukin reireiara, ba ti na karekea te kaantaninga n taotaonan te nano ma te nano ae kabebeteaki n te Baibara.” (I-Rom 15:4) Eng, a boni kakorakoraa onimakinan Atuara ae rangi ni mwaaka katoto aikai. Ma tera kamanoara ae ti kona ni karekea mairoun te Atua ni boong aikai?

13. E riai Iehova ni kaakaraoi kakai ibukin buokara? Kabwarabwaraa.

¹³ Ana berita te Atua ibukin kamanoara e aki nanonaki iai bwa e riai ni karaoi kakai Iehova ibukin buokara. E bon aki berita nakoira Iehova bwa e na kaakeai ara kangaanga n te maiu aei. A bati ana toro Iehova aika kakaonimaki ni boong aikai aika a kaaitara ma te bwarannano ibukin kangaanga aika bati, n ikotaki ma te kainnano, te aoraki, ao te mate. E taekinna Iesu nakoia ana reirei bwa a kona naba ni kamateaki ibukin aia onimaki. Anne bukina ae e kaumaka iai kainnanoan te nanomwaaka ni karokoa te toki. (Mataio 24:9, 13) Ngkana e kabongana mwaakana Iehova ni karaoi iai kakai n taai nako, ao tao e na bon ngurengure ngkanne Tatan nakon Iehova, ao e na kananououaa naba arora n toro iroun Iehova ma nanora ni koaua.​—Iobi 1:9, 10.

14. Baikara katoto aika a kaotia bwa e aki kamanoia ana toro Iehova ni kabane n te aro ae tii te aekakina?

¹⁴ E aki naba kakabongana mwaakana Iehova n taai aika karakinaki  n te Baibara, ni katania ana toro nako man te mate ae aki kaantaningaki. N aron anne, e boni kamateaki te abotoro Iakobo ngkoa iroun Erote tao n 44 C.E.; ma e aki maan imwina ao e a manga reke kamaiuan Betero “mai nanoni bain Erote.” (Mwakuri 12:1-11) Ma e waaki nako maiun Ioane, are tarin Iakobo ngke ai akea Iakobo ao Betero. E teretere bwa ti aki riai ni kariaa te Atua bwa e na kamanoia ana toro ni kabane n te aro ae tii te aekakina. I rarikina, ti na boni “bane ni bo ma te tekebuaka.” (Te Minita 9:11, BK) Ma e na kanga ngkanne ni kamanoira Iehova ni boong aikai?

15, 16. (a) Tera ae kakoauaa bwa Iehova e boni kamanoa ana botaki ae kaainaki irouia taan taromauriia? (b) Bukin tera bwa ti boni koaua bwa e na kamanoia ana toro Iehova n taai aikai ao i nanon naba tain “te rawawata are korakora”?

¹⁵ Iangoa moa kamanoan maiuia aomata. Kioina ngkai taan taromauria Iehova ngaira, ti kona ngkanne ni kaantaninga te kamanomano anne nakon ara botaki ae tabwanin, bwa ngkana e aki, ao ti na kai reketaati iroun Tatan. Iangoa aei: E rangi n tangiria Tatan ae “uean aonaba,” bwa e na kamauna te taromauri ae koaua. (Ioane 12:31; Te Kaotioti 12:17) Tabeua tautaeka aika rangi ni mwaaka n te aonnaba, a a tia ni katabua ara mwakuri n uarongorongo ao a rangi ni kani kamaunaira ni kabane. Ma a bon teimatoa n nanomwaaka ana aomata Iehova ao a reita nako aia uarongorongo n aki tokitoki! Bukin tera ngkai e aki kona ni katokaki aia waaki kaain te botaki ni Kristian ae uarereke aei irouia botannaomata aika korakora, e ngae ngkai n taraana akea ae e kamanoia? Ibukina bwa e boni katanira Iehova ni baina are e rabwatira iai!​—Taian Areru 17:7, 8.

¹⁶ Ma tera ngkanne aroni kamanoara n tain “te rawawata are korakora” ae i aoni kawaina n roko? Ti aki riai ni maaka karaoan ana motikitaeka te Atua, ibukina bwa “e ataki iroun [Iehova] te aro ae E na kamaiuia man te kaririaki akana tangiria, ao te aro ae E na tauia iai akana buakaka i aan te karawawataki i mwain te bong ni kaeti.” (Te Kaotioti 7:14; 2 Betero 2:9) Ma imwain rokon  te tai anne, bon iai bwaai aika uoua ae ti kona ni kakoauaa raoi. Te moan, e bon aki kona ni kariaia Iehova bwa e na kamaunaki man te aonnaba aei, ana botaki ae kaainaki irouia ana toro aika kakaonimaki. Te kauoua, e na kakabwaiaiia aomata aika kakaonimaki n angania te maiu are aki toki n te aonnaba ae boou ae raoiroi. Nanon aei bwa tabeman mai buakoia a riai ni kautaki man te mate. A boni mano raoi e ngae ngkana a mate, bwa a uringaki taekaia iroun te Atua.​—Ioane 5:28, 29.

17. E kanga ni kawakinira Iehova rinanon ana Taeka?

¹⁷ E bon tabeakinira naba Iehova n te tai aei rinanon ana “taeka” ae maiu ae mwaaka ni kaunganano ma ni karaoiroi riki maiura. (Ebera 4:12) Ti kona ni kamanoaki man kabuanibwai tabeua aika a na riki nakoira, ngkana ti ira nanon ana kaetieti te Baibara. E taku Itaia 48:17: “Bon Iehova . . . Ngai, ae I reireiko arom ae ko na kabaia iai.” Ti aki nanokokoraki bwa kaboraoan maiura ma ana Taeka te Atua, e na boni kanakoraoa riki maiura ma ni kamarurungira riki. N te katoto, ibukina bwa ti kamanena ana kaetieti te Baibara ni kaineti ma kararoaan te wene ni bure ao kaitiakara man bwaai aika kamwara, ti boni kararoaira iai ma mwakuri aika aki-itiaki aika urua ma ni kamangaoa maiuia aomata aika aki tangira te Atua. (Mwakuri 15:29; 2 I-Korinto 7:1) Ai bati ra ara kakaitau ni kamanoara n ana Taeka te Atua!

18. Tera te kamanomano n taamnei are e katauraoia Iehova ibukira?

¹⁸ Ma ae kakawaki riki, bon te kamanomano n taamnei ae ti karekea mairoun Iehova. E kamanoira Atuara ae tatangira man bwaai ake a na urua arora n te itera n taamnei. E karaoa anne n arona n reiakinira baika ti kainnanoi ataakia bwa ti aonga ni kananomwakaaki iai n ara tai ni kataaki ao ibukin kanakoraoan naba reitakira ma ngaia. E nanonaki n aei bwa n tokina ao e nang bon kawakinaki maiura iroun Iehova tiaki tii i nanon tabeua te ririki, ma n aki toki. Iangoi ana babaire te Atua ma ana bwai n tituaraoi tabeua aika a na kamanoira n te itera n taamnei.

19. E na kanga taamnein Iehova ni buokira ni kekeiaki i buakon kataaki ake ti na boo ma ngaai?

 ¹⁹ Bon te tia “Ongo tataro” Iehova. (Taian Areru 65:2) Ngkana ti a rangi n rotaki n rawawatan te maiu aei, kabanean nanora nakoina e kona n rangi ni kabebeteira. (I-Biribi 4:6, 7) Tao e na aki katoki kataakira n te kakai, ma e na anganira te rabakau bwa kaekaan ara tataro ngkana ti kabanei nanora nakoina, bwa ti aonga ni kanakoraoa arora iai. (Iakobo 1:5, 6) Ma ae moamoa riki, e anganga te taamnei ae raoiroi Iehova nakoia te koraki ake a bubutii. (Ruka 11:13) E na buokira te taamnei ane rangi ni mwaaka anne ni kekeiaki i buakon taiani kataaki ke kangaanga ake ti na boo ma ngaai. E na anganira “te mwaka ae moan te korakora” bwa kananomwakaakira ni karokoa te tai are e nang kamaunai iai kangaanga aika kammaraki Iehova n te aonnaba ae boou ae e a kaan rokona.​—2 I-Korinto 4:7.

20. E na kanga ni kona ni kaotiotaki mwaakan Iehova ni kamanomano rinanoia raora n taromauri?

²⁰ N taai tabetai ao e kaotiotaki mwaakan Iehova ni kamanomano aei rinanoia raora n taromauriia. E katikiia aomata Iehova nako buakon te botaki n ‘itaritari’ aika maeka n te aonnaba ni kabutaa. (1 Betero 2:17; Ioane 6:44) Ni kaineti ma te itangitangiri n tari aei ao ti nora iai kakoauan mwaakan te Atua ae te taamnei ae raoiroi ni karaoiroa riki maiuia aomata.  E karikirakea uaana te taamnei anne aika tamaroa iroura, aika aroaro aika kakawaki n aron te tangira, te akoi, ao ai te raoiroi. (I-Karatia 5:22, 23) Ma ngkana ti taonaki n te rawawata ao iai raora temanna ae kan anga ana taeka n ibuobuoki nakoira ke n anga te kaunganano, ao ti kona ni karabwaa iai Iehova ibukin mwamwannanoakira irouna.

21. (a) Tera te amwarake n taamnei ae katauraoia Iehova rinanon “te toro ae kakaonimaki ae wanawana”? (b) Ko kanga ni kakabwaiaki man aron Iehova ni katauraoi babaire ibukin kamanoara n te itera n taamnei?

²¹ Iai naba te bwai ni kamanomano teuana ae katauraoia Iehova ibukira. Te bwai aei bon te amwarake n taamnei n taina ae riai. E kaira “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” Iehova, bwa e na teimatoa ni katauraoa te amwarake n taamnei ibukin buokara bwa ti na kakorakoraki man ana Taeka. E kabonganai booki aika boretiaki te toro ae kakaonimaki, n ikotaki ma maekatin aika Te Taua-n-Tantani ao te Awake!, ao ai taiani botaki, ruunga ao bwabwaro, ni ‘kaamwarakeira n te tai ae riai.’ Ti anganaki bwaai aika ti kainnanoi, n te tai are a kainnanoaki iai. (Mataio 24:45) Ko a tia n ongongo te bwai teuana n tain te botaki ni Kristian, ae te bwai ae ko bon rangi ni kainnanoia ke ko kaungaaki iai ngkana a kaekaeka taari, a kabwarabwara, ke a tataro kaain te botaki? Iai te rongorongo teuana n ara maekatin aika boretiaki, ae e a tia n rota nanom? Uringnga are Iehova e katauraoi babaire ni kabane ibukin kamanoara n te itera n taamnei.

22. E kakabongana mwaakana Iehova n te aro raa, ao bukin tera ngkai ti aki toki ni kakabwaia iai?

²² Bon te otanga Iehova nakoia “akana onimakinna ni kabaneia.” (Taian Areru 18:30) Ti mataata bwa e aki kabongana mwaakana ni kamanoira man kabuanibwai ni kabane n taai aikai. Ma e kakabongana mwaakana ni kamanomano ibukin kanakoraoan ana kaantaninga. N tokina, a na bane ni kabwaia iai ana aomata n aki toki. Ngkana ti kaania Iehova ma n teimatoa n ana tangira, ao e na bon anganira te maiu n aki toki ae kororaoi te aba iai. Ngkana ti teimatoa n iaiangoa anne, ao ti na kona n tarai kangaangan nako te maiu aei bwa a ‘bebete ao a kai toki.’​—2 I-Korinto 4:17.