1, 2. Le bene Isalela bājikilwe mu kyaka’ka kitatyi kyobātwelele mu ntanda ya Shinai mu mwaka 1513 K.K.K., ne i muswelo’ka wāebakulupije?

 BENE Isalela bājikilwe mu kyaka pa kutwela mu ntanda ya Shinai ku ngalwilo kwa mwaka wa 1513 K.K.K. Kwādi lwendo lulampe lulenga moyo lwādi lwibatengele, ke lwendo kadi lwa kutyibuluka “mu ntanda mutuputupu mikatampe kadi ilenga moyo, idi na banyoka ba bulembe ne tuminye.” (Kupituluka mu Bijila 8:15) Kadi bālwile bulwi bukomo na mizo yādi ibashikilwe. I Yehova wātwejeje bantu bandi mu ino ngikadilo. Byaādi Leza wabo, le bine wādi ubwanya kwibakinga?

² Binenwa bya Yehova byādi bikulupija bya amba: “Banwe bene mwemwenine byonalongele bene Edipito, mwanda wa kwimusela pa mapapa a mukebo ne kwimuleta kondi.” (Divilu 19:4) Yehova wāvulwije bantu bandi amba wēbanyongolwele mu makasa a bene Edipito, pamo bwa aye waingidije mukebo, mwanda wa kwibasela. Ino tudi na bubinga bukwabo buvule bulengeja “mapapa a mukebo” ekale kyelekejo kifike’po kya kukingwa na Leza.

3. Mwanda waka “mapapa a mukebo” i kyelekejo kifike’po kya kukingwa na Leza?

³ Mukebo kewingidijangapo’tu mapapa ao makatakata kadi makomo mwanda wa kwipapa mūlu. Mu kyanga kya dyuba, mukebo mukaji ubālanga mapapa ao—a bula bwa mametele abidi ne kupita—mwanda wa kupūta ne kukinga twana twao ku kyanga kya dyuba. Kyaba kikwabo, ubwanya kubāla mapapa ao mwanda wa kukinga twana twao ku luvula lwa mashika. Monka mulaminanga mukebo twana twao, Yehova nandi wālamine ne kukinga muzo wa Isalela wādi ukidi mwana. Ne mu ntanda mutuputupu, bantu bandi bāendelele kutana kinyemeno mu mapapa andi kitatyi kyonso kyobādi bamukōkele. (Kupituluka mu  Bijila 32:9-11; Ñimbo ya Mitōto 36:7) Ino le dyalelo nadyo netu tubwanya kukulupila mu kukingwa na Leza?

4, 5. Mwanda waka tukokeja kukulupila mpata mulao witulaile Leza wa kwitukinga?

⁴ Na bubine Yehova udi na bukomo bwa kukinga bengidi bandi. Aye i “Leza Mwinē Bukomo Bonso”—kitenta kilombola’mba udi na bukomo kebukankajibwa na muntu. (Ngalwilo 17:1) pamo bwa mulungu wa mema kewimikwa, bukomo bwingidija Yehova kebubwanyapo kujikakanibwa nansha dimo. Yehova byabwanya kulonga kintu kyonso kyasaka, tubwanya kwiipangula’mba: ‘Le Yehova usakanga kwingidija bukomo bwandi mwanda wa kukinga bantu bandi?’

⁵ Mu kīpi kilondololwa i en-en! Yehova witukulupija’mba bine ukakinga bantu bandi. Ñimbo ya Mitōto 46:1 inena’mba: “Leza i kinyemeno kyetu ne bukomo bwetu, bukwashi bupēla kusokola mu bitatyi bya tusua.” Byadi Leza “kabwanyapo kubepa,” tubwanya kwikala na kikulupiji kikomo mu mulao wandi wa kwitukinga. (Tetusa 1:2) Shi ke pano, tubandaulei byelekejo bimo bikankamika bingidija Yehova mwanda wa kulombola muswelo waetukiñanga.

6, 7. (a) I muswelo’ka mukumbi wa mu kitatyi kyāsonekelwe Bible waādi ukinga mikōko? (b) Le Bible welekejanga namani mutyima udi na Yehova wa kusaka kulama ne kukinga mikōko yandi?

⁶ Yehova i Mukumbi wetu, batwe “twi bantu bandi ne mikōko ya mu madyo andi.” (Ñimbo ya Mitōto 23:1; 100:3) Mikōko ibadilwa mu banyema batyetye ba kubulwa bukomo bwa kwikinga. Mukumbi wa mu kitatyi kyāsonekelwe Bible wādi ufwaninwe kwikala na bukankamane pa kukinga mikōko ku bantambo, bampumpi, ku bimbwi, ne ku bangivi kwine. (1 Samwele 17:34, 35; Yoano 10:12, 13) Ino kudi kitatyi kimo kilombwa kukinga mikōko na kanye. Shi mukōko ubabutwila kulampe na kipombo, mukumbi muyampe wādi ufwaninwe kulama inandi mu  kino kitatyi kya makambakano ne kusela kana ka mukōko kambulwa bukomo mu kyadi kyandi.

⁷ Yehova pa kwidingakanya na mukumbi, witukulupijanga’mba udi na mutyima wa kwitukinga. (Ezekyele 34:11-16) Vuluka mulombwedilwe Yehova mu Isaya 40:11, yotwesambilepo mu Shapita wa 2 wa dino dibuku unena’mba: “Ukatala luombe lwandi pamo bwa mukumbi. Ukabungila pamo twana twa mikōko na kuboko kwandi, kadi uketusela mu kyadi kyandi.” Le kana ka mukōko kabwanya’tu namani kwikala mu “kyadi” kya mukumbi—munda mwa mutwelo wandi wa pangala? Kana ka mukōko kabwanya padi kufwena kudi mukumbi, padi kamupolweja ne ku maulu andi. Inoko, mukumbi, ye ufwaninwe kubandama, kutekuna kana ka mukōko, ne kwikatweja senene mu kyadi kyandi. Bine kino i kyelekejo kifike’po kashā kya mutyima udi na Mukumbi Mukatakata wa kusaka kwitulama ne kwitukinga!

8. (a) Le mulao wa Leza wa kukinga ufikidilanga kudi bantu ba muswelo’ka, ne i muswelo’ka okilombwelwe mu Nkindi 18:10? (b) Le kunyemena mu dijina dya Leza mubadilwa bika ne bika?

⁸ Mulao wa Leza wa kukinga ulomba netu tulonge’po kintu—ukiñanga enka boba bafwena kwadi. Nkindi 18:10 unena’mba: “Dijina dya Yehova i kiteba kikomo. Moloke unyemenanga’mo wakingwa.” Mu kitatyi kya Bible kyaba kimo biteba byādi byubakwa mu ntanda mutuputupu bu bifuko biyampe mwa kunyemena. Ino mwine muntu udi mu kyaka’wa ye wādi ufwaninwe kunyemena ku kino kiteba mwanda wa kukingwa. Ne pa kunyemena mu dijina dya Yehova napo mo monka. Kino kilomba bivule kupita’ko’tu kupituluka mu dijina dya Leza kete; kadi dijina dya Leza ke kakudipo ka baya-mulongo mhm. Ino tusakilwa bidi kuyuka ne kukulupila mu Mwine utelelwa dino dijina ne kukwatañanya būmi bwetu na misoñanya yandi myoloke. Bine Yehova i mulumbuluke’po kashā pa kwitukulupija’mba shi tunyemene kwadi na lwitabijo, bine ukekala bu kiteba kya kwitukinga!

9. Le Yehova wālongele bivule namani kupita’ko’tu mulao wa kwitukinga?

⁹ Yehova kalailepo’tu’nka kwitukinga kete. Mu kitatyi kya  Bible, wālombwele kupityila ku bingelengele’mba ubwanya kukinga bantu bandi. Mu mānga ya Isalela, “kuboko” kukomokomo kwa Yehova kwāsonsolwedile kulampe balwana nabo bakomo. (Divilu 7:4) Inoko, Yehova wāingidije bukomo bwandi bukinga mwanda wa kupandija bantu bandi.

10, 11. Le i bimfwa’ka bya mu Bible bilombola muswelo wāingidije Yehova bukomo bwandi mwanda wa kukinga bantu bandi?

¹⁰ Kitatyi bankasampe basatu Bahebelu—botuyukile Shadelake, Meshake, ne Abede-nengo—kyobāpelele kwivukwila nkishi wa olo wa Mulopwe Nebukaneza, nandi mu bulobo wāleta mbila ya kwibela mu nkelwa ya mudilo mikabijibwe kutabuka. Nebukaneza, mulopwe mukatakata pa ntanda ponso, mu mene mafuku’a, wāipangula na kapuni’mba: “Le i leza’ka ubwanya kwimukūla ku maboko ami?” (Danyele 3:15) Bano bankasampe basatu bana-balume bādi bakulupile na mutyima umo mu bukomo bwa Leza wabo bwa kwibakinga, ino aye kebākulupijepo’mba ukebapandija. Ebiya, bālondolola’mba “Shi bikale nankyo, Leza wetu otwingidila ubwanya kwitukūla.” (Danyele 3:17) Nansha nkelwa ya mudilo byoyādi mikabijibwe misunsa isamba-ibidi kupita moikadilanga mafuku onso, kino kekyādipo kikoleja kudi Leza wabo Mwinē Bukomo Bonso. Bine webākingile ne mulopwe wāfula ku kwitabija’mba: “Kekudipo leza mukwabo ubwanya kukūla pamo bwa uno’u.”—Danyele 3:29.

¹¹ Kadi Yehova wālombwele bukomo bwandi bwa kukinga mu muswelo utulumukwa kitatyi kyaātundulwidile būmi bwa wandi Mwana mubutulwe bunka mu difu dya Madia mwana-mukaji mujike Muyuda. Mwikeulu wālombwele Madia’mba: “usa kwimita dīmi ne kubutula mwana mwana-mulume.” Kupwa mwikeulu wāmushintulwila’mba: “Mushipiditu ujila ukāya podi, kadi bukomo bwa Mwine wa Peulu Mwine bukakupūta mwemba.” (Luka 1:31, 35) I amo, Mwanā Leza kādipo nansha dimo ubwanya kulekwa pampikwa kukingwa. Ino pano le bubi ne kubulwa kubwaninina kwa inandi wa bu muntu byādi bya kusambukila mwana ukidi munda? Le bine Satana wādi wa kubwanya kōna nansha kwipaya kano kabale? Kebibwanikapo! Yehova wāimikile lubumbu lwa kukinga Madia amba kekwakekala  kintu nansha kimo—shi kubulwa kubwaninina, shi bukomo bwa nshikani, nansha bantapañani, nansha bademona bene—kibwanya kōna kabale kenda kevungulula mu dīmi. Yehova wāendelele na kukinga Yesu ne paādi nkasampe. (Mateo 2:1-15) Kufika ne pa kitatyi kitungwe na Leza, wandi Mwana muswe kālongelwepo kibi nansha kimo.

12. Mwanda waka Yehova wākingile bantu bamo mu kingelengele mu kitatyi kyāsonekelwe Bible?

¹² Mwanda waka Yehova wākingile bantu bamo mu kingelengele? Pavule pene Yehova wākingile bano bantu mwanda wa kukinga kintu kimo kya mvubu kutabuka: Ke kufikidila kwa mpango yandi kadi. Kimfwa, kupanda kwāpandile Yesu ku bwanuke kwādi na mvubu mpata mwanda wa kufikidija mpango ya Leza, mine yādi ya kuleta bya buyabuya ku muzo wa muntu. Bilembwa bivule bilombola bukomo bukinga bibadilwa mu Bisonekwa bya ku bukomo bwa mushipiditu, bine “byālembelwe mwanda wa kwitufundija, amba pa kūminina kwetu ne pa kusengwa na Bisonekwa twikale na lukulupilo.” (Bene Loma 15:4) Bine bino bimfwa bikomejanga lukulupilo lwetu mudi Leza wetu Mwinē Bukomo bonso. Le dyalelo nadyo i kukingwa kwa muswelo’ka kotukokeja kutengela kudi Leza?

13. Le Yehova unenwe’nka kulonga bingelengele pa kwitukinga? Shintulula.

¹³ Mulao wa kukingwa na Yehova Leza keushintululapo’mba ufwaninwe’nka kulonga bingelengele. Mhm, Leza wetu ketulailepo būmi bwambulwa makambakano mu ino ntanda minunu. Bengidi bavule ba Yehova ba kikōkeji bālwile na bikoleja bivule, kimfwa bulanda, mavita, misongo ne lufu. Yesu wālombwele bandi bana ba bwanga patōkelela’mba, bamo bakepaibwa pa mwanda wa lwitabijo lwabo. Ye mwanda wākomeneje’mba basakilwa kūminina kufika ne ku mfulo. (Mateo 24:9, 13) Shi Yehova wāingidije bukomo bwandi, webakinga mu kingelengele mu kanda ne kanda, ne kutātana kwine mpika Satana wādi wa kumupunika ne kutatana kwipāna kwetu kudi Leza shi i kwa bine.—Yoba 1:9, 10.

14. Le i bimfwa’ka bilombola’mba Yehova kakiñangapo bengidi bandi bonso muswelo umo?

 ¹⁴ Nansha ke mu kitatyi kyāsonekelwe Bible, Yehova kāingidijepo bukomo bwandi bwa kukinga mwanda wa kukinga bengidi bandi bonso ku lufu lwa mu kitulumukila. Kimfwa, mutumibwa Yakoba wāipailwe na Heloda kubwipi na mwaka 44 K.K.; ino, kepāijijepo, Petelo aye wānyongololwa “mu kuboko kwa Heloda.” (Bilongwa 12:1-11) Kadi Yoano mwanabo na Yakoba, wālele myaka mivule kupita ba Petelo ne Yakoba. I kimweke patōka’mba, nanshi Leza kakiñangapo bengidi bandi muswelo umo. Ku mutamba mukwabo, “kitatyi ne myanda yampikwa kulaa” bitufikilanga batwe bonso. (Musapudi 9:11) Le penepo Yehova witukiñanga namani dyalelo?

15, 16. (a) Le i bukamoni’ka bulombola’mba Yehova walamine batōtyi bandi mu kikonge ku ngitu? (b) Mwanda waka tufwaninwe kukulupila’mba Yehova ukakinga bengidi bandi dyalelo ne pakaya “kyamalwa kikatampe”?

¹⁵ Tulangulukilei bidi pa mwanda utala kukingwa ku ngitu. Byotudi batōtyi ba Yehova i byendele’mo tukulupile kukingwa nandi ku ngitu batwe bonso mwa kimo. Shi bitupu, Satana kakejepo kwitukwata. Langulukila pa kino: Satana, “mulopwe wa ino ntanda” kintu kyasaka kutabukidila i kujimija butōtyi bwa bine. (Yoano 12:31; Kusokwelwa 12:17) Maludiki amo makomokomo a pano pa ntanda kemakankaje busapudi bwetu ne kutompa kwitukubija lonso. Ino nansha nankyo, bantu ba Yehova i bashale bemanije kadi bendelelanga na kusapula kuleka’byo mpika! Mwanda waka mizo mikomo uno muswelo yakomenwe kwimika mwingilo wa kakibumbo ka bene Kidishitu katyetye kadi kamweka bu kambulwa bukomo? I mwanda Yehova wetukingile mu mapapa andi makomokomo!—Ñimbo ya Mitōto 17:7, 8.

¹⁶ Le tukalamwa namani ku ngitu pakāya “kyamalwa kikatampe”? Ketufwaninwepo kutyina kufikidila kwa butyibi bwa Leza. Ne kadi, “Yehova uyukile mwa kukūdila bantu ba bwine Leza mu matompo, ne kulama bakondame mwanda wa  konakanibwa mu difuku dya butyibi.” (Kusokwelwa 7:14; 2 Petelo 2:9) Pano’ko bidi tukokeja kukulupila bintu bibidi. Kibajinji, Yehova kakalekapo nansha dimo bengidi bandi ba kikōkeji bonso batukijibwe pano pa ntanda. Kya bubidi, ukapala mpalo boba balamine bululame na kwibapa būmi bwa nyeke mu ntanda impya yandi ya boloke—kupityila ku lusangukilo, shi ye mokifwaninwe. Boba bafwile kebadipo na kifuko kyobakokeja kulamwa’mo senene kutabuka mu luté lwa Leza.—Yoano 5:28, 29.

17. Le Yehova witulamanga namani kupityila ku Kinenwa kyandi?

¹⁷ Nansha ke pano, Yehova witulamanga kupityila ku “kinenwa,” kyandi kyūmi kibwanya kundapa mityima ne kulongolola būmi. (Bahebelu 4:12) Kwingidija misoñanya yandi kubwanya kwitukinga ku bintu bibwanya kwitona ku ngitu. Isaya 48:17 unena’mba: “Ami Yehova . . . Mwine ukufundija mwanda wa kamweno kobe.” Ne kutatana kwine mpika, kwikala na būmi bukwatañene na Kinenwa kya Leza kubwanya kulumbulula bukomo bwetu bwa ngitu ne būmi bwetu bonso. Kimfwa, kwingidija madingi a mu Bible atala kuleka busekese ne kwitōkeja ku bintu bya disubi, kubwanya kwitukwasha twepuke bilongwa bibi ne bibidiji bibole bizambalele mu būmi bwa bantu bavule bampikwa bwine Leza. (Bilongwa 15:29; 2 Bene Kodinda 7:1) Bine tudi na mutyima wa kufwija’ko ke-pantu tukiñwanga na Kinenwa kya Leza!

18. Le Yehova witukiñanga ku mushipiditu namani?

¹⁸ Kutabukidila, Yehova witukiñanga ku mushipiditu. Leza wetu wa buswe witukiñanga ku byobya bibwanya kwitōna ku mushipiditu na kwitupa byonso byotusakilwa mwanda wa kūminina matompo ne kulama kipwano kyetu na Yehova. Yehova ulamanga būmi bwetu, ke mu myaka mityetyepo kete, ino i nyeke ne nyeke-ke. Pano tutalei mpangiko imoimo itūdile’ko Leza ikokeja kwitukinga ku mushipiditu.

19. Le mushipiditu wa Yehova ubwanya namani kwitukwasha tukomene matompo onso etutana?

¹⁹ Yehova aye “wivwananga milombelo.” (Ñimbo ya Mitōto  65:2) Shi tubalēmenenwa na bikoleja bya umbūmi, kupungulwila mutyima wetu kwadi kubwanya kwitusenga pakatampe pene. (Bene Fidipai 4:6, 7) Padi kakafundulapo mu kingelengele matompo etutana, ino ulondololanga milombelo yetu itamba ku mutyima, ukokeja kwitupa tunangu twa mwa kulwila nao. (Yakoba 1:5, 6) Kutabukidila, Yehova upānanga mushipiditu ujila ku boba bamulomba’o. (Luka 11:13) Uno mushipiditu wa bukomo ukokeja kwitukwasha tukomene matompo ne makambakano o-onso akokeja kwitutana. Ubwanya kwitupa “bukomo butabukile bwikalanga na bantu” amba tūminine kufika ne bikatalula Yehova masusu onso mu ntanda impya yafwena’i.—2 Bene Kodinda 4:7.

20. Le bukomo bukinga bwa Yehova bukokeja kumweka namani kupityila ku batōtyi netu?

²⁰ Kyaba kimo, Yehova ubwanya kwingidija bukomo bwandi bwa kukinga pa kukwasha batōtyi netu. Yehova i mukokele bengidi bandi mu “kisaka kyonso kya banabetu” ba ntanda yonso. (1 Petelo 2:17; Yoano 6:44) Buswe bwisenswe banabetu, i bukamoni bulombola’mba bukomo bwa mushipiditu ujila wa Leza budi na lupusa luyampe pa bantu. Uno mushipiditu ulupulanga kipa motudi—ngikadilo miyampe, kimfwa, buswe, kanye  ne buyampe. (Bene Ngalatea 5:22, 23) Kadi shi tubatanwa mu makambakano, mwanetu mwitabije wetudingila madingi mayampe nansha na binenwa bikankamika, tukokeja kufwija’ko Yehova pa uno muswelo waamwekeja’mo bukomo bwandi bukinga.

21. (a) Le i bidibwa’ka bya ku mushipiditu bya pa kitatyi kitungwe bileta Yehova kupityila ku “umpika mukōkele ne mudyumuke”? (b) Le umwenanga namani mu mpangiko itūdile’ko Yehova ya kwitukinga ku mushipiditu?

²¹ Kadi kudi kintu kikwabo kitupa Yehova mwanda wa kwitukinga: Bidibwa bya ku mushipiditu biletwa pa kitatyi kitungwe. Pa kwitupa bukomo kupityila ku Kinenwa kyandi, Yehova wingidijanga “Umpika mukōkele ne mudyumuke” mwanda wa kwitupa bidibwa. Uno umpika mukōkele, wingidijanga bitabo bitampe, kubadila’mo ne mapepala Kiteba kya Mulami ne Langukai! Site yetu ya jw.org, kupwila, bitango mwanda wa kwitupa “byakudya . . . pa kitatyi kifwaninwe,” byonso byotusakilwa ne pa kitatyi kyotusakilwa’byo. (Mateo 24:45) Le kwaivwene kintu ku kupwila kwa bwine Kidishitu—shi malondololo, shi mu mwisambo nansha ke mu milombelo—kyakujokejeje bukomo bowadi usakilwa nansha kukukankamika? Le būmi bobe kebwatengelwepo kashā na kishinte kampanda kidi mu mapepala etu? Vuluka, Yehova i mutūle’ko ino mpangiko mwanda wa kwitukinga ku mushipiditu.

22. Yehova wingidijanga nyeke bukomo bwandi muswelo’ka, ne mwanda waka kulonga namino i mwanda wa kamweno ketu?

²² Na bubine Yehova i ngabo ya “bonso banyemena mwadi.” (Ñimbo ya Mitōto 18:30) Tubayuka’mba kengidijangapo bwandi bukomo mwanda wa kwitukinga ku masusu onso etutana dyalelo. Inoko, wingidijanga nyeke bukomo bwandi bukinga mwanda wa kufikidija mpango yandi. Divule dine, uloñanga namino mwanda wa kamweno ka bantu bandi. Shi tufwene kwadi ne kwilama mu buswe bwandi, Yehova uketupa būmi bubwaninine, nyeke ne nyeke-ke. Shi tulame kino mu ñeni, tukokeja kumona masusu o-onso mu ino ntanda bu a ‘lupito kadi apēla.’—2 Bene Kodinda 4:17.