1, 2. ?Sanvuɛsa benin mun yɛ be o sran’m be su andɛ-ɔ? ?Yɛ be ti’n, e wun yo e sɛ?

 BAKAN nga i ngowa kanlɛ like’n saci i sa nun annzɛ ɔ mlin’n, kɛ ɔ́ sún’n, ɔ yo annvɔ. ?Sanngɛ kɛ i si’n annzɛ i nin’n siesie i ye mɛn i’n, annzɛ ɔ kunndɛ mɛn i’n, i sɔ’n yo ba’n i sɛ? Siɛ’n annzɛ niɛn’n i liɛ’n, ɔ kwla bu i kɛ nán like dan yɛ ɔ yoli-ɔ, sanngɛ ba’n i liɛ ɔ́ yó i fɛ lelele. Afin like ng’ɔ fili i sa’n, w’a ɲɛn i ekun!

² Zoova m’ɔ ti e Si’n, ɔ le tinmin dan. Ninnge nga be fi e sa mɔ e bu i kɛ e kwlá ɲanman be kun’n, ɔ kwla fa be man e ekun. Sanngɛ nán ngowa kanlɛ like yɛ ɔ fi e sa-ɔ. Ninnge nga be fi e sa dɔ nga su’n, be ti cinnjin kpa, afin ‘lika’n ti kekle.’ (2 Timote 3:1-5) I sɔ’n ti’n, sran kun i wun kwla kpɛjɛ i andɛ sanngɛ aliɛ’n cɛ́n-ɔn, tukpacɛ tɛ wie kwla yi i ase. E ninnge cinnjin kɛ e sua annzɛ e sa nun ninnge mun annzɛ e junman’n sa’n, be kwla ka lɛ fi e sa. Asa kusu’n, bo mun nin jenvie’n nin nzue ba’m be sacilɛ mɔ sran’m be saci be’n, ɔ nin lika mɔ i nun bɔn fiaan’n, i sɔ’n yo maan waka wie mun nin jue nin nnɛn wie’m be osu su nunnun mlɔnmlɔnmlɔn. I sɔ’n fa e yi i awlabɔɛ’n nin ngokɔɛ’n nun. Yɛ kɛ e awlɛn su sran kun ko wu’n, i sɔ’n yo e ya lele kpe nun.—2 Samiɛli 18:33.

3. ?Ngue yɛ Sa Nga Be Yoli’n 3:21 kɛn i ndɛ-ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ Zoova wá yíɛ i nuan-ɔn?

³ Ɔ maan kɛ e si kɛ Zoova i tinmin m’ɔ le i’n ti’n, ɔ́ wá yó ninnge’m be uflɛ ekun’n, i sɔ’n gua e awlɛn su nzue. Ndɛ nga e su wa yiyi nun’n, ɔ́ úka e naan y’a wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn kwla yo ninnge ɲɛnmɛn kpanngban man i mma nga be o asiɛ’n su wa mun ekun. Kɛ Biblu’n bɔbɔ fa kannin’n sa’n, Zoova yó maan ‘like kwlaa káci uflɛ.’ (Sa Nga Be Yoli’n 3:21) I Sielɛ’n m’ɔ fa wlɛli i Wa Zezi Klisi i sa nun’n yɛ ɔ́ fá yó ninnge sɔ mun-ɔn. Sa’m be kle kɛ 1914 nun yɛ Zezi boli i famiɛn dilɛ’n i bo-ɔ. a (Matie 24:3-14) ?Ninnge benin yɛ Zoova wá yó maan bé káci uflɛ-ɔ? Maan e fa e ɲin e sie be nun wie m’ɔ yoli be’n be su. Sa sɔ’m be ti abonuan. Be nun kun o lɛ’n, e wun i andɛ bɔbɔ. Sanngɛ be nun wie’m be liɛ’n e ɲrun lɔ yɛ é wá wún be kpa-ɔ.

4, 5. ?Afuɛ 607 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n i nun’n, sa benin yɛ ɔ tɔli Ɲanmiɛn i nvle’n i su-ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ Zoova cicili be wla-ɔ?

⁴ Kɛ é sé yɛ’n, Zoova w’a dun mmua w’a taka i sulɛ kpafuɛ’n i uflɛ ekun. Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun sa sɔ’n i wlɛ kpa’n, é wá kán laa Zida famiɛn diwlɛ’n i ndɛ kan. I liɛ’n, é wún wafa nga Zoova yo  ninnge’m be uflɛ’n i wlɛ weiin ekun.—Rɔmunfuɛ Mun 15:4.

⁵ Afuɛ 607 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n i nun’n, kɛ be wa sacili Zerizalɛmun klɔ’n mɔ be bubuli i talɛ mun’n, Zifu nga be ti Ɲanmiɛn sufuɛ kpa’n, be wla boli be wun dan. Afin be klɔ’n ti be cinnjin kpa. Ng’ɔ ti tɛ kpa’n, yɛle Ɲanmiɛn i sua dan mɔ Salomɔn kplannin mɔ be sacili i’n. Asiɛ wunmuan’n su’n, sua sɔ’n nun yɛ sran’m be kɔ be ko su Zoova kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa-ɔ. (Jue Mun 79:1) Kɛ be trali be onga’m be lomuɛn ɔli Babilɔnin’n, klɔ’n tɔli srolo be sin wa, ɔ kacili blo nnɛn’m be tranwlɛ. (Zeremin 9:11) Ɔ yo kɛ klɔ sɔ’n su yoman kpa ekun sa. (Jue Mun 137:1) Sanngɛ Zoova m’ɔ kannin Zerizalɛmun i nunnunlɛ sɔ’n i ndɛ laa kpa’n, ɔ seli ekun kɛ blɛ kun wá jú’n, klɔ’n wá yó kɛ laa’n sa ekun.

6-8. (1) ?Ndɛ benin yɛ laa Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kɛnnin i kpɛ sunman-ɔn? ?Yɛ wafa sɛ yɛ be ndɛ’n i bue kan kpɛnnin su-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ be ndɛ’n kpɛn su e blɛ liɛ’n nun-ɔn?

⁶ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ nga be klɛli i Ebre nunʼn i nun’n, be kannin kpɛ sunman kɛ Ɲanmiɛn wá yó ninnge’m be uflɛ ekun. b Zoova tali be nda kɛ Zerizalɛmun klɔ’n ɔ́ yó kɛ laa’n sa, sran’m bé trán su, yɛ i asiɛ’n yó kpa, ɔ́ yó like ye. Kpɛkun blo nnɛn’m be su tranman lɔ kun, yɛ be kpɔfuɛ’m be su kwlá utuman klɔ’n kun. Ɔ seli be kɛ be mɛn’n wá yó uflɛ kɛ mɛn klanman kpa kun sa. (Ezai 65:25; Ezekiɛli 34:25; 36:35) Sanngɛ ng’ɔ ti  cinnjin kpa’n yɛle Ɲanmiɛn mɔ bé wá sú i kpa ekun’n, ɔ nin i sua mɔ bé kplɛ́n i uflɛ’n. (Mise 4:1-5) Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ sɔ’n cicili Zifu nga be trali be lomuɛn ɔli Babilɔnin’n, be wla. Ɔ maan afuɛ ableso (70) ng’ɔ fata kɛ be di i lɔ’n, be trali be awlɛn be dili.

⁷ Kasiɛn su’n, be yacili Zifu’m be nun. Be tuli Babilɔnin lɔ yɛ be sali be sin Zerizalɛmun naan b’a kplan Zoova i sua’n i uflɛ ekun. (Ɛsdrasi 1:1, 2) Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, kɛ be su Zoova kɛ ɔ nin i fata’n sa’n, ɔ yra be su, ɔ maan be fie’m be yo ye yɛ be ɲan ninnge kpanngban. Ɔ sasa be be kpɔfuɛ’m be lika. Yɛ boʼn nun nnɛn mɔ kɛ klɔ’n tɔli srolo’n be trannin lɛ cɛli’n, ɔ sasa be be lika wie. Ɔ maan Zoova i tinmin m’ɔ fa yoli ninnge’m be uflɛ mannin Zifu mun’n ti’n, nanwlɛ, be dili aklunjɔɛ dan! Sanngɛ sa sɔ’m be ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ’n i su kpɛnlɛ’n i bue kan. Ɲanmiɛn Ndɛ’n seli kɛ “blɛ kasiɛn’n nun’n,” kɛ Davidi i anunman mɔ Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó famiɛn’n, ɔ ko tran bia’n su’n, yɛ be ndɛ’n i ngba’n ɔ́ kpɛ́n su-ɔ. Blɛ sɔ’n nun kusu yɛ e o yɛ.—Ezai 2:2-4; 9:6, 7.

⁸ Afuɛ 537 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n i nun’n, Sirisi m’ɔ ti Pɛɛsi famiɛn’n deli Zifu nga be o Babilɔnin lɔ’n. I kunngba’n, kɛ afuɛ 1914 nun’n, Ɲanmiɛn sieli Zezi famiɛn nglo lɔ’n, ɔ deli i sɔnnzɔnfuɛ kpa mun “Babilɔnin Klɔ Dan’n” i sa nun. Babilɔnin sɔ’n yɛle Ɲanmiɛn sulɛ wafawafa kwlaa ng’ɔ timan su’n. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, wafa nga Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa’m be ko su i kpa’n, w’a cɛman naan Zezi w’a kle be. (Sa Nglo Yilɛ 18:1-5; Rɔmunfuɛ Mun 2:29) Afuɛ 1919 nun’n, Klisifuɛ kpa’m be  wa suli Ɲanmiɛn kpa siɛn’n. (Malasi 3:1-5) Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, Zoova i sua mɔ nán sran yɛ ɔ kplannin’n mɔ w’a yo sanwun’n, i nun yɛ i nvle’n nunfuɛ’m be su i-ɔ. Sua sɔ’n yɛle ninnge nga Zoova siesieli naan sran’m b’a kwla su i kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa naan b’a mɛntɛn i’n. ?Ngue ti yɛ ndɛ sɔ’n ti cinnjin man e-ɔ?

9. ?Kɛ akoto’m be wuli’n, wafa sɛ yɛ be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n be wa sacili Ɲanmiɛn i sulɛ kpafuɛ’n niɔn? ?Sanngɛ e blɛ liɛ nga nun’n, ngue yɛ Zoova yoli-ɔ?

⁹ Ɲanmiɛn yrali Klisifuɛ klikli’m be su, ɔ maan be suli i kɛ ɔ nin i fata’n sa. Sanngɛ Zezi nin i akoto’m be seli be kɛ blɛ wie wá jú’n, sran wie’m bé sáci Ɲanmiɛn i sulɛ kpafuɛ’n. Ɔ maan ɔ́ yó kɛ i osu w’a nunnun mlɔnmlɔn sa. (Matie 13:24-30; Sa Nga Be Yoli’n 20:29, 30) Kɛ Zezi i akoto’m be wuli’n, sran wie mɔ be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n be wa jasoli su. Be kpɛnngbɛn’m be yoli ninnge nga be mɔ be suman Ɲanmiɛn’n be yo’n wie. Kpɛkun be lafili ninnge nga sran sɔ’m be lafi su’n, be su wie. I wie yɛle kɛ be waan Ɲanmiɛn ti atre nsan. Kɛ mɔ sran’m be wunman ndɛ sɔ’n i wlɛ’n ti’n, be kwlá faman be wun mantanman Ɲanmiɛn. Be se ekun kɛ sɛ sran’m be yo sa tɛ’n, ɔ fata kɛ be koko kle mɔnpɛli mun. Asa ekun’n, kɛ ɔ yo naan be srɛ Zoova’n, Mari nin be kpɛnngbɛn nga be wuli’n, be nun wie mun yɛ be srɛ be-ɔ. ?Ɔ nin i sɔ ngba’n, ngue yɛ Zoova yoli-ɔ? Kannzɛ Ɲanmiɛn i su ato ndɛ’n truli dan asiɛ’n su’n, sanngɛ ɔ tɛkɛli i sulɛ kpafuɛ’n i uflɛ ekun. Ɔ maan nanwlɛ, Ɲanmiɛn i  sulɛ kpafuɛ’n m’ɔ sinnin i osu’n nun’n, ɔ ti e blɛ su sa cinnjin kpa kun.

10, 11. (1) ?Ye benin yɛ Ɲanmiɛn sulɛ nun’n, Klisifuɛ nanwlɛfuɛ’m be di-ɔ? ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan y’a di ye sɔ’n wie-ɔ? (2) ?Sran wafa benin yɛ Zoova yia be kɛ be wa su i kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa naan be di ye sɔ’n niɔn? ?Yɛ sa benin yɛ ɔ́ yó be ɲin bo lɛ-ɔ?

¹⁰ Andɛ’n, Klisifuɛ nanwlɛfuɛ’m be di ye dan Ɲanmiɛn i sulɛ’n nun. ?Ye dan sɔ’n yɛle benin? I klikli’n yɛle kɛ e su Ɲanmiɛn Zoova kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa. Zoova maan ato nin gblɛ ndɛ wie fi nunman e Ɲanmiɛn sulɛ’n nun, yɛ be yiyi i ndɛ’n nun kpa be kle e. I sɔ’n uka e naan y’a si Ɲanmiɛn. Kpɛkun e si like ng’ɔ fata kɛ e yo naan i klun w’a jɔ e wun naan e nin i e afiɛn w’a mantan’n. (Zan 4:24) I nɲɔn su’n yɛle kɛ e nin e niaan mun e tran aniaan tranlɛ. Zoova nuan ijɔfuɛ Ezai seli kɛ “blɛ kasiɛn’n nun’n,” Zoova wá klé i sufuɛ’m be like nga be ko yo naan be wun w’a jɔ be fɔun’n. I sɔ blɛ’n nun yɛ e o yɛ. Zoova yoli maan e kunman alɛ. Kannzɛ fɔ’n te o e nun’n, ɔ uka e naan e “fa nzuɛn uflɛ’n.” Kɛ ɔ wun kɛ e tra e awlɛn e yo i klun sa’n, ɔ fɛ i wawɛ’n fa suan e bo. Ɔ maan nzuɛn nga Ɲanmiɛn wawɛ’n yo maan klɔ sran yi i nglo’n, e yi i nglo. (Efɛzifuɛ Mun 4:22-24; Galasifuɛ Mun 5:22, 23) Sran ng’ɔ yo sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kle i kɛ ɔ yo’n, i yɛ ɔ kwla di Ɲanmiɛn i sulɛ’n nun ye dan nga i sufuɛ’m be di’n wie-ɔ.

¹¹ Be nga Zoova klo be’n, be yɛ ɔ yia be kɛ be wa su i kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa naan be di ye sɔ’n niɔn. Sran sɔ mun yɛle be nga be klo i’n, mɔ be kloman ndɛnngan’n, mɔ “be wun i wlɛ kɛ be mian Ɲanmiɛn wun’n.” (Matie 5:3) Ɲanmiɛn wá yó be ye.  Yɛle kɛ, kɛ klɔ sran nin asiɛ’n bé káci bé yó kpa ekun’n, ɔ́ yó be ɲin bo lɛ. Nanwlɛ, ɔ́ wá yó ɲɛnmɛn-o!

12, 13. (1) ?Kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kannin ninnge’m be uflɛ kacilɛ’n i ndɛ’n, ngue ti yɛ e si kɛ nán Ɲanmiɛn i sulɛ nun ngunmin-ɔn? (2) ?Sa nga ti yɛ Zoova yili asiɛ’n, wafa sɛ yɛ ɔ yili i nglo Edɛnin fie’n nun lɔ-ɔ? ?Ngue ti yɛ ndɛ sɔ’n cici e wla-ɔ?

¹² Kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be nun kpanngban be seli kɛ Zoova wá yó ninnge’m be uflɛ ekun’n, nán i sulɛ’n nun ngunmin yɛ ɔ́ yó sɔ-ɔ. I wie yɛle kɛ Ezai seli kɛ blɛ wie wá jú’n, tukpacifuɛ nin be nga be ja timan kpa’n bé yó juejue, aɲinsifuɛ’m bé wún ase, yɛ sutrefuɛ’m bé tí sa. Asa kusu’n, wie’n su tranman lɛ kun mlɔnmlɔn. (Ezai 25:8; 35:1-7) Izraɛlifuɛ’m be blɛ su’n, b’a wunmɛn i sɔ like. Andɛ kusu’n, Ɲanmiɛn i sulɛ nun’n yɛ e wun Ezai i ndɛ sɔ’n i su kpɛnlɛ’n niɔn. Sanngɛ e lafi su kpa kɛ, kɛ nga Ezai fa kɛnnin i lɛ’n sa’n, e ɲrun lɔ’n, sa sɔ’m bé kpɛ́n su sakpa asiɛ wunmuan’n su. ?Ngue ti yɛ e lafi su sɔ-ɔ?

¹³ Edɛnin fie’n nun lɔ’n, sa nga ti yɛ Zoova yili asiɛ’n, ɔ yili i nglo weiin. I waan ɔ yili i kɛ sran’m be tran su, yɛ be bo yo kun naan be di aklunjɔɛ. Ɔ seli yasua nin bla klikli’n be kɛ be nian asiɛ’n nin i su ninnge’m be lika, naan asiɛ wunmuan’n kaci lika klanman. (Bo Bolɛ 1:28) Andɛ’n, lika’n timan sɔ bɔɔ kaan sa. Sanngɛ e si kɛ like nga Zoova waan ɔ́ yó’n, ɔ su kpiman ase. (Ezai 55:10, 11) Zezi mɔ Zoova sieli i Famiɛn’n, ɔ́ wá yó maan asiɛ wunmuan’n káci lika klanman.—Liki 23:43.

14, 15. (1) ?Wafa sɛ yɛ Zoova káci ‘like’n kwlaa uflɛ-ɔ’? (2) ?Mɛn klanman’n nun’n, wafa sɛ yɛ lika’n yó-ɔ? ?Ngue yɛ amun ɲin wo i sin dan-ɔn?

 ¹⁴ Maan ɔ yo e kɛ asiɛ wunmuan’n w’a kaci lika klanman, naan Zoova i ndɛ ng’ɔ kannin seli kɛ: ‘Nian! N su yo like kwlaa uflɛ’n’ w’a kpɛn su sa. (Sa Nglo Yilɛ 21:5) Blɛ sɔ nun’n, nn Zoova w’a nunnun mɛn tɛ kain nga, kpɛkun “ɲanmiɛn su uflɛuflɛ kun nin asiɛ uflɛuflɛ kun” yɛ be o lɛ siɛn’n niɔn. Ɲanmiɛn su lɔ uflɛ’n yɛle awa uflɛ m’ɔ o nglo lɔ m’ɔ́ síe asiɛ uflɛuflɛ’n. Yɛ asiɛ uflɛuflɛ sɔ’n yɛle sran nga be klo Zoova mɔ be yo i klun sa’n, mɔ bé wá trán asiɛ’n su’n. (2 Piɛli 3:13) Bé cí Satan nin i mmusu mun lele afuɛ akpi kun. (Sa Nglo Yilɛ 20:3) Ɔ maan sran’m bé ɲán be ti klunwifuɛ sɔ m’ɔ sacili sran mun’n i sa nun. Sran’m be ti mɔ bé ɲɛ́n i blɛ sɔ’n nun’n, be nin-a wunmɛn i wunsu le. Nanwlɛ, e wla’n ɔ́ wá gúa ase dan.

¹⁵ Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, é wá nían asiɛ’n i lika kpa kɛ i bo bolɛ nun’n, Ɲanmiɛn fa sunnzunnin’n sa. Sɛ be yaci asiɛ’n i lɛ diin’n, i bɔbɔ kwla sɛ i sin yo kpa kɛ laa’n sa ekun. Sɛ ninnge nga be saci nzue ba’m be nunman lɛ kun’n, nzue sɔ’m be kwla yo yɛiin ekun. Sɛ be yaci alɛ kunlɛ kusu’n, lika nga alɛ’n sacili be’n, be kwla sa be sin yo kpa ekun. Blɛ sɔ’n nun’n, é yó asiɛ’n i cɛcɛ naan lika wunmuan’n yo klanman kɛ Edɛnin fie’n sa. Waka wafawafa’m bé fífí su yɛ nnɛn wafawafa bé trán su. Nanwlɛ, aklunjɔɛ’n kún e kpo! Sran’m be su kunman nnɛn mun yɛ be su bubuman waka mun ngbɛnngbɛn sa kun. Klɔ sran nin nnɛn nin anunman’m be su yoman be wun abɔlɛ kun. Sɛ ba kanngan mun bɔbɔ’n be  nin nnɛn ng’ɔ yo wlɛ’n be yia’n, srɛ su kunman be.—Ezai 9:6, 7; 11:1-9.

16. ?Mɛn klanman’n nun’n, ye benin yɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ nanwlɛfuɛ’m bé ɲɛ́n i-ɔ?

¹⁶ Sɛ é kwlá sé’n, e bɔbɔ ba’n, Ɲanmiɛn bó e uflɛ wie. Yɛle kɛ, be nga bé fín Aamagedɔn alɛ’n nun bé fíte’n, bé wún wafa nga asiɛ wunmuan’n sufuɛ’m be su afɛ’n kwlaa ɔ́ wíe’n. Kɛ nga Zezi fa yoli i asiɛ’n su wa laa’n sa’n, ɔ́ wá yó maan aɲinsifuɛ’m bé wún ase, sutrefuɛ’m bé tí sa, yɛ be nga be ja timan kpa’n bé jáso. Tinmin mɔ Ɲanmiɛn mɛnnin i’n ti yɛ ɔ́ kwlá yó sɔ-ɔ. (Matie 15:30) Sran oke’m bé yó kɛ be gbanflɛn annzɛ be talua nun sa, bé ɲán wunmiɛn, bé yó juejue ekun. (Zɔbu 33:25) E wunnɛn mɔ kpɛnngbɛn yolɛ’n ti’n, ɔ wɔnsɔnwɔnsɔn’n, ɔ su yoman sɔ kun. E kpɔlɛkpɔlɛ nin e ndin’m be su yoman e ya kun. Be nga be ɲin yi Ɲanmiɛn mɔ bé trán asiɛ’n su blɛ sɔ’n nun’n, bé wún wafa nga blɛblɛblɛ sa tɛ’n i su afɛ’n kwlaa wíe’n. Nanwlɛ, ninnge’m be uflɛ mɔ Zoova yó be ekun’n ti’n, é lɛ́ i ase dan! Siɛn’n, é wá kán sa kun mɔ Ɲanmiɛn wá yó i blɛ sɔ’n nun ekun’n i ndɛ. Sa sɔ’n ti’n, e wun blíblí e dan.

17, 18. (1) ?Ngue ti yɛ Zezi ijɔli Sadisefuɛ mun-ɔn? (2) ?Ngue ti yɛ Eli srɛli Zoova kɛ ɔ cɛn ba’n niɔn?

¹⁷ Sadisefuɛ’m be waan sɛ sran wu-ɔ, ɔ kwlá cɛnman kun. Zezi ijɔli be, ɔ seli be kɛ: “Amun a fɔn, afin amun siman Ɲanmiɛn Ndɛ’n, yɛ kusu amun siman Ɲanmiɛn i tinmin’n.” (Matie 22:29) Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle weiin kɛ Zoova kwla man be nga be wuli’n be nguan ekun.

¹⁸ Like ng’ɔ kle sɔ’n yɛle sa kun m’ɔ juli Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Eli blɛ su’n. Eli sikeli angbeti bla kun i awlo lɔ. Bla sɔ’n nin i wa yasua kunngba’n yɛ be o lɛ-ɔ. Awe’n ti’n, ba’n wá le wú, sanngɛ Eli yoli naan w’a ɲan like w’a di. Be o lɛ kpɛkun cɛn kun-ɔn, ba’n wa sacili i nin sa nun. I wie sɔ’n nanwlɛ, ɔ kpɔtɔli niɛn’n i awlɛn dan. Afin kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn ba’n i si w’a dun mmua w’a wu. Kusu i su yɛ bla’n ɔ lafi naan w’a niɛn i lika i kpɛnngbɛn blɛ’n nun-ɔn. Angbeti bla’n i akunndan m’ɔ sanngannin’n ti’n, ɔ bu i kɛ i sa tɛ’n i nuan like yɛ ɔ su wun i lɛ-ɔ. Eli kusu’n, ba’n i wie’n yoli i ya dan afin kɛ m’ɔ tran be wun lɛ’n, kɔlɛ’n ɔ nin ba’n be afiɛn wa mantannin kpa. Kɛ ɔ bu sanvuɛsa dan m’ɔ o bla’n su’n i akunndan’n, ɔ tran-ɔn, ɔ tranman. Ɔ maan ɔ ko fali ba’n i fuɛn’n i nin’n i sa nun naan w’a fɛ i w’a fu sua ba’n nun lɔ. Yɛ ɔ srɛli Ɲanmiɛn Zoova kɛ ɔ cɛn ba’n.—1 Famiɛn Mun 17:8-21.

19, 20. (1) ?Wafa sɛ yɛ Abraamun yili i nglo kɛ ɔ lafi su kɛ Zoova kwla cɛn sran-ɔn? ?Ngue ti yɛ ɔ lafili i su sɔ-ɔ? (2) ?Ngue yɛ Zoova yoli-ɔ?

¹⁹ Nán Eli yɛ ɔ dun mmua lafili su kɛ Ɲanmiɛn kwla cɛn sran-ɔn. Abraamun lafili su sɔ wie, i osu cɛli kpa naan y’a ju Eli blɛ su. Abraamun i Ɲanmiɛn sulafilɛ’n timan ngbɛn. Yɛle kɛ i nun m’ɔ le afuɛ ya (100) mɔ i yi Sara le afuɛ ablangwlanʼn (90), mɔ be kwlá wuman ba kun’n, Zoova yoli maan Sara wunnzɛli naan w’a wu ba yasua kun. (Bo Bolɛ 17:17; 21:2, 3) I sin’n, kɛ ba’n yoli kaklaka’n, Zoova seli Abraamun kɛ ɔ fa ba’n yi tɛ. I lɛ nun, ɔ lafili Zoova su afin ɔ si kɛ Zoova kwla cɛn Izaaki. (Ebre Mun 11:17-19) Ɲanmiɛn m’ɔ lafili i su  dan’n ti’n, kɛ ɔ́ wá fú oka’n su lɔ kó yí tɛ’n, ɔ seli i sufuɛ’m be kɛ be minndɛ i naan ɔ nin ba’n bé kɔ́ naan bé bá.—Bo Bolɛ 22:5.

²⁰ Zoova yoli maan Abraamun w’a kunman Izaaki. Ɔ maan ɔ nunman nun kɛ ɔ cɛn i. Sanngɛ Eli blɛ su angbeti bla’n i liɛ’n, i wa’n wuli. Zoova cɛnnin ba’n, afin Eli lafili i su. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Eli fali ba’n wlɛli i nin sa nun yɛ ɔ seli kɛ: “Nian, ɔ wa’n i ɲin o su.” Ndɛ nga Eli kɛnnin i lɛ’n, bla’n i wla kwlá fiman su le.—1 Famiɛn Mun 17:22-24.

21, 22. (1) ?Ngue ti yɛ Biblu’n kan sran cɛnlɛ ndɛ-ɔ? (2) ?Mɛn klanman’n nun’n, sran nɲɛ yɛ bé cɛ́n-ɔn? ?Yɛ wan yɛ ɔ́ cɛ́n sran mun-ɔn?

²¹ Sran klikli nga Zoova cɛnnin i’n mɔ Biblu’n kɛn i ndɛ’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ. I sin’n, Zoova i tinmin’n maan i nuan ijɔfuɛ Elize yɛ i Wa Zezi, ɔ nin akoto Pɔlu nin Piɛli be cɛnnin sran wie mun ekun. Be nga be cɛnnin be sɔ’n, kasiɛn su’n be wa wuli ekun. Sanngɛ be cɛnlɛ’n i su ndɛ m’ɔ o Biblu’n nun’n ti’n, e si kɛ like nga Ɲanmiɛn wá yó’n, ɔ́ yó ɲɛnmɛn dan.

²² Zezi seli kɛ: “Min yɛ n cɛn sran-ɔn. Yɛ min yɛ n man sran nguan-ɔn.” Mɛn klanmanʼn nun’n, Zezi wá yó ndɛ sɔ’n i nuan like. (Zan 11:25) Sran ng’ɔ́  cɛ́n be’n, bé sɔ́n lelee. Ɔ́ cɛ́n be naan b’a kwla tran mɛn klanman’n nun. (Zan 5:28, 29) Nanwlɛ, kɛ sran’m bé wá wún be janvuɛ nin be osufuɛ nga be wuli’n ekun’n, mɔ bé tɔ́ be nun’n, e si kɛ aklunjɔɛ’n wá kún be kpo! Kpɛkun manmanlɛ cɛ yɛ asiɛ wunmuan’n sufuɛ’m bé mánmán Zoova-ɔ.

23. ?Wafa sɛ yɛ Zoova yili i tinmin dan’n i nglo-ɔ? ?I sɔ’n ti’n, ngue yɛ e kusu e lafi su kpa-ɔ?

²³ Zezi mɔ Zoova cɛnnin i’n, ɔ ti nzɔliɛ like kun mɔ sran’m be kwla jran su be lafi su kpa kɛ be nga be wuli’n, bé cɛ́n sakpa-ɔ. Ɔ cɛnnin Zezi, yɛ ɔ yoli maan i tinmin’n trali anzi’m be kwlaa be liɛ’n. Tinmin ng’ɔ fa cɛnnin i Wa Zezi’n be nin-a wunmɛn i wunsu le. Kɛ Zezi cɛnnin’n, sran kpanngban kpa be wunnin i. (1 Korɛntifuɛ Mun 15:5, 6) Ɔ maan akplowa sifuɛ mun bɔbɔ’n, be leman ndɛ fi be kɛnmɛn i kun. I sɔ’n kle kɛ Zoova kwla fɛ i tinmin ng’ɔ le i’n, ɔ cɛn be nga be wuli’n.

24. ?Ngue ti yɛ e lafi su kpa kɛ Zoova wá cɛ́n be nga be wuli’n sakpa-ɔ? ?Ngue yɛ e wla o su-ɔ?

²⁴ Zoova kwla cɛn be nga be wuli’n. I sɔ kusu yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó-ɔ. Ɲanmiɛn maan Zɔbu m’ɔ ti sran kpa’n, ɔ seli kɛ Zoova klo kpa kɛ ɔ́ cɛ́n be nga be wuli’n. (Zɔbu 14:15) ?E Ɲanmiɛn m’ɔ klo sran, m’ɔ fɛ i tinmin’n yo like kɛ ngalɛ’n sa’n, amun kunndɛman kɛ amún fá amun wun mɛ́ntɛn i? Kusu nán e wla fi su kɛ, kɛ be se kɛ Zoova wá yó ninnge’m be kwlaa uflɛ ekun’n, nɛ́n i ngba yɛle sran cɛnlɛ’n. I sɔ’n ti’n, maan e fa e wun e mantan Zoova kpa tra laa’n. Yɛ like kpa nga i waan ɔ́ yó be mɔ e wla o su’n, maan be yo e cinnjin kpa titi. I liɛ’n, kɛ ɔ́ wá ‘yó like kwlaa uflɛ’n’ é kwlá wún nun.—Sa Nglo Yilɛ 21:5.