ບົດທີ 8
ລິດເດດໃນການຟື້ນຟູຂອງພະເຢໂຫວາ ‘ຜູ້ສ້າງທຸກສິ່ງຂຶ້ນໃໝ່’
1, 2. ໃນທຸກມື້ນີ້ເຮົາອາດຈະສູນເສຍຫຍັງແດ່ ແລະສິ່ງເຫຼົ່ານັ້ນເຮັດໃຫ້ເຮົາຮູ້ສຶກແນວໃດ?
ເດັກນ້ອຍຄົນໜຶ່ງເຮັດເຄື່ອງຫຼິ້ນທີ່ໂຕເອງມັກຫຼາຍເສຍຫຼືເພ ແລ້ວລາວກໍໄຫ້ແທ້ໄຫ້ວ່າ ສຽງໄຫ້ເຮັດໃຫ້ຮູ້ວ່າລາວເສຍໃຈແຮງ! ແຕ່ເມື່ອພໍ່ຫຼືແມ່ຊອກເຄື່ອງຫຼິ້ນນັ້ນເຫັນຫຼືແປງມັນໃຫ້ຄືເກົ່າໄດ້ ຜູ້ເປັນລູກກໍດີໃຈຫຼາຍ. ສຳລັບພໍ່ແມ່ການຊອກຫາຫຼືແປງເຄື່ອງຫຼິ້ນນັ້ນເປັນເລື່ອງທຳມະດາ ແຕ່ສຳລັບລູກມັນເປັນເລື່ອງທີ່ສຸດຍອດເລີຍ. ລາວຄິດວ່າເຄື່ອງຫຼິ້ນນັ້ນເສຍແທ້ໆຫຼືແປງບໍ່ໄດ້ແລ້ວ ແຕ່ລາວດີໃຈຫຼາຍທີ່ໄດ້ຫຼິ້ນມັນອີກ!
2 ພະເຢໂຫວາເປັນພໍ່ທີ່ດີທີ່ສຸດ. ເພິ່ນມີລິດເດດທີ່ຈະເອົາສິ່ງທີ່ເຮົາຄິດວ່າບໍ່ມີທາງແກ້ໄຂໄດ້ກັບຄືນມາອີກໄດ້. ຕອນນີ້ ເຮົາບໍ່ໄດ້ເວົ້າເຖິງເຄື່ອງຫຼິ້ນ. ເຮົາຕ້ອງເຈິກັບການສູນເສຍຫຼາຍຢ່າງທີ່ມີຄ່າກວ່າເຄື່ອງຫຼິ້ນ ຍ້ອນເຮົາມີຊີວິດຢູ່ໃນ “ໄລຍະທີ່ມີແຕ່ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກລຳບາກ.” (2 ຕີໂມທຽວ 3:1-5) ສິ່ງຕ່າງໆທີ່ຄົນທົ່ວໄປຖືວ່າມີຄ່າ ເຮົາອາດຈະເສຍມັນໄປຕອນໃດກໍໄດ້ ບໍ່ວ່າຈະເປັນເຮືອນ ຊັບສົມບັດ ວຽກງານ ຫຼືແມ່ນແຕ່ສຸຂະພາບ. ເຮົາຮູ້ສຶກເສຍໃຈຫຼາຍເມື່ອເຫັນສິ່ງແວດລ້ອມຖືກທຳລາຍ ສັດແລະພືດຫຼາຍຊະນິດກໍກຳລັງຈະສູນພັນໄປ. ແຕ່ການຕາຍຂອງຄົນທີ່ເຮົາຮັກເຮັດໃຫ້ເຮົາເສຍໃຈຫຼາຍກວ່ານັ້ນອີກ. ເຮົາຮູ້ສຶກໂສກເສົ້າແລະໝົດຫວັງຈົນເກືອບຈະຮັບມືບໍ່ໄດ້.—2 ຊາມູເອນ 18:33
3. ກິດຈະການ 3:21 ເວົ້າເຖິງຫຍັງທີ່ໃຫ້ກຳລັງໃຈ ແລະພະເຢໂຫວາຈະເຮັດໃຫ້ເລື່ອງນີ້ເກີດຂຶ້ນໄດ້ແນວໃດ?
3 ເມື່ອຮູ້ວ່າພະເຢໂຫວາມີລິດເດດໃນການຟື້ນຟູ ເຮົາໄດ້ກຳລັງໃຈຫຼາຍແທ້ໆ! ໃນບົດນີ້ ເຮົາຈະໄດ້ຮຽນກ່ຽວກັບຫຼາຍສິ່ງທີ່ພະເຢໂຫວາຈະຟື້ນຟູເພື່ອພວກເຮົາ. ທີ່ຈິງ ຄຳພີໄບເບິນບອກວ່າພະເຢໂຫວາຕ້ອງການໃຫ້ ‘ທຸກສິ່ງໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູ.’ (ກິດຈະການ 3:21) ເພື່ອໃຫ້ເລື່ອງນີ້ສຳເລັດ ພະເຢໂຫວາຈະໃຊ້ການປົກຄອງຂອງເມຊີອາເຊິ່ງປົກຄອງໂດຍພະເຢຊູຄລິດລູກຊາຍຂອງເພິ່ນ. ມີຫຼັກຖານຈະແຈ້ງທີ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າການປົກຄອງນີ້ເລີ່ມຕົ້ນປົກຄອງຢູ່ສະຫວັນໃນປີ 1914. a (ມັດທາຍ 24:3-14) ໃຫ້ເຮົາມາເບິ່ງວ່າພະເຢໂຫວາຈະຟື້ນຟູສິ່ງທີ່ໜ້າອັດສະຈັນຫຍັງແດ່? ມີສິ່ງໜຶ່ງທີ່ເຮົາເຫັນວ່າໄດ້ເກີດຂຶ້ນແລ້ວໃນຕອນນີ້ ແຕ່ຍັງມີການຟື້ນຟູອື່ນໆອີກທີ່ພະເຢໂຫວາຈະເຮັດເພື່ອພວກເຮົາທຸກຄົນໃນອະນາຄົດ.
ການຟື້ນຟູການນະມັດສະການບໍລິສຸດ
4, 5. ໃນປີ 607 ກ່ອນ ຄ.ສ ມີເຫດການຫຍັງເກີດຂຶ້ນກັບຄົນຂອງພະເຈົ້າ ແລະພະເຢໂຫວາສັນຍາຫຍັງກັບເຂົາເຈົ້າ?
4 ສິ່ງໜຶ່ງທີ່ພະເຢໂຫວາເຮັດແລ້ວແມ່ນໄດ້ຊ່ວຍຄົນຂອງເພິ່ນໃຫ້ນະມັດສະການເພິ່ນໃນວິທີທີ່ຖືກຕ້ອງ. ເພື່ອຈະເຂົ້າໃຈວ່າເລື່ອງນີ້ໝາຍຄວາມວ່າແນວໃດ ຂໍໃຫ້ເບິ່ງປະຫວັດສາດຂອງອານາຈັກຢູດາແບບຫຍໍ້ໆເພື່ອຈະເຂົ້າໃຈຄວາມໝາຍຂອງເລື່ອງນີ້. ແລ້ວເຮົາຈະເຂົ້າໃຈຫຼາຍຂຶ້ນວ່າພະເຢໂຫວາມີລິດເດດຫຼາຍສ່ຳໃດເພື່ອຈະເຮັດສິ່ງຕ່າງໆຂຶ້ນໃໝ່.—ໂຣມ 15:4
5 ຂໍໃຫ້ຄິດເບິ່ງວ່າຄົນຢິວທີ່ສັດຊື່ຮູ້ສຶກແນວໃດຕອນທີ່ເມືອງເຢຣູຊາເລັມຖືກທຳລາຍໃນປີ 607 ກ່ອນຄລິດຕະສັກກະຫຼາດ (ກ່ອນ ຄ.ສ) ເມືອງທີ່ເຂົາເຈົ້າຮັກຖືກທຳລາຍຢ່າງຮາບຄາບ ແລະກຳແພງເມືອງກໍມຸ່ນອັບຍັບ. ຮ້າຍກວ່ານັ້ນ ວິຫານງາມໆທີ່ໂຊໂລໂມນສ້າງຂຶ້ນກໍຖືກທຳລາຍທັງໆທີ່ເປັນບ່ອນດຽວໃນໂລກທີ່ເປັນສູນກາງການນະມັດສະການພະເຢໂຫວາໃນແບບທີ່ເພິ່ນຕ້ອງການ. (ເພງສັນລະເສີນ 79:1) ຜູ້ລອດຊີວິດກໍຖືກຈັບໄປເປັນຊະເລີຍຢູ່ບາບີໂລນ ເຂົາເຈົ້າຕ້ອງປະບ້ານເກີດເມືອງນອນໄວ້ໃຫ້ເປັນບ້ານຮ້າງມີແຕ່ສັດຮ້າຍມາຢູ່. (ເຢເຣມີຢາ 9:11) ເຂົາເຈົ້າຮູ້ສຶກໝົດຫວັງແລະຄິດວ່າຈະບໍ່ມີທາງໄດ້ກັບມາອີກ. (ເພງສັນລະເສີນ 137:1) ແຕ່ພະເຢໂຫວາໄດ້ບອກລ່ວງໜ້າເລື່ອງການທຳລາຍນີ້ໄວ້ດົນແລ້ວ ແລະເພິ່ນໄດ້ສັນຍາວ່າຈະຟື້ນຟູທຸກສິ່ງຂຶ້ນໃໝ່.
6-8. (ກ) ຜູ້ພະຍາກອນຫຼາຍຄົນໄດ້ຂຽນຄຳພະຍາກອນກ່ຽວກັບເລື່ອງຫຍັງ ແລະຄຳພະຍາກອນນັ້ນເກີດຂຶ້ນແທ້ໃນຄັ້ງທຳອິດແນວໃດ? (ຂ) ໃນສະໄໝປັດຈຸບັນ ຄົນຂອງພະເຈົ້າໄດ້ເຫັນຄຳພະຍາກອນເລື່ອງການຟື້ນຟູເກີດຂຶ້ນແທ້ແນວໃດ?
6 ທີ່ຈິງ ຜູ້ພະຍາກອນຫຼາຍຄົນໄດ້ຂຽນຄຳພະຍາກອນກ່ຽວກັບການຟື້ນຟູ. b ພະເຢໂຫວາສັນຍາວ່າແຜ່ນດິນອິດສະຣາເອນຈະກັບມາອຸດົມສົມບູນອີກແລະຈະມີຫຼາຍຄົນໄປຢູ່ແຜ່ນດິນນັ້ນອີກ. ເພິ່ນຈະບໍ່ໃຫ້ສັດຮ້າຍແລະສັດຕູມາໂຈມຕີເຂົາເຈົ້າເລີຍ. ພະເຢໂຫວາບອກວ່າແຜ່ນດິນຂອງເຂົາເຈົ້າຈະໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູຈົນເປັນຄືກັບອຸທິຍານແທ້ໆ! (ເອຊາຢາ 65:25; ເອເຊກຽນ 34:25; 36:35) ແຕ່ສິ່ງທີ່ສຳຄັນແມ່ນການນະມັດສະການທີ່ບໍລິສຸດຈະໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູ ແລະວິຫານຈະຖືກສ້າງຂຶ້ນໃໝ່. (ມີກາ 4:1-5) ຄຳພະຍາກອນເຫຼົ່ານີ້ໃຫ້ຄວາມຫວັງກັບຄົນຢິວ ແລະຊ່ວຍເຂົາເຈົ້າໃຫ້ອົດທົນໃນໄລຍະ 70 ປີທີ່ເຂົາເຈົ້າເປັນຊະເລີຍຢູ່ບາບີໂລນ.
7 ໃນທີ່ສຸດກໍຮອດເວລາທີ່ຈະຟື້ນຟູ. ຄົນຢິວທີ່ເປັນອິດສະຫຼະຈາກບາບີໂລນໄດ້ກັບມາເມືອງເຢຣູຊາເລັມ ແລະໄດ້ສ້າງວິຫານຂອງພະເຢໂຫວາຄືນໃໝ່ຢູ່ຫັ້ນ. (ເອັດຊະຣາ 1:1, 2) ຖ້າເຂົາເຈົ້າຍັງຍຶດໝັ້ນກັບການນະມັດສະການບໍລິສຸດ ພະເຢໂຫວາຈະອວຍພອນເຂົາເຈົ້າແລະເຮັດໃຫ້ແຜ່ນດິນຂອງເຂົາເຈົ້າອຸດົມສົມບູນແລະຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງ. ນອກຈາກນັ້ນ ເພິ່ນຈະປົກປ້ອງເຂົາເຈົ້າບໍ່ໃຫ້ພວກສັດຕູມາໂຈມຕີ ແລະເພິ່ນຈະບໍ່ໃຫ້ສັດຮ້າຍທີ່ຢູ່ໃນແຜ່ນດິນນັ້ນຕັ້ງແຕ່ດົນແລ້ວມາເຮັດອັນຕະລາຍໃຫ້ເຂົາເຈົ້າ. ເຂົາເຈົ້າຕ້ອງດີໃຈແທ້ໆທີ່ພະເຢໂຫວາໃຊ້ລິດເດດໃນການຟື້ນຟູເພື່ອຊ່ວຍເຂົາເຈົ້າ. ເຫດການເຫຼົ່ານີ້ເກີດຂຶ້ນແທ້ຄັ້ງທຳອິດເຊິ່ງເກີດຂຶ້ນໃນຂອບເຂດທີ່ນ້ອຍໆ ແລະຈະເກີດຂຶ້ນແທ້ຄັ້ງທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ກວ່າ “ໃນສະໄໝສຸດທ້າຍ” ເຊິ່ງກໍແມ່ນສະໄໝຂອງເຮົາ ຕອນທີ່ພະເຢຊູລູກຫຼານຂອງກະສັດດາວິດທີ່ສັນຍາໄວ້ດົນແລ້ວໄດ້ເປັນກະສັດໃນການປົກຄອງຂອງພະເຈົ້າ.—ເອຊາຢາ 2:2-4; 9:6, 7
8 ບໍ່ດົນຫຼັງຈາກພະເຢຊູໄດ້ເປັນກະສັດໃນການປົກຄອງຂອງພະເຈົ້າໃນປີ 1914 ພະເຢຊູໄດ້ຊ່ວຍຄົນຂອງພະເຈົ້າໃຫ້ນະມັດສະການພະເຢໂຫວາໃນແບບທີ່ເພິ່ນພໍໃຈ. ຄືກັບທີ່ໄຊຣັດຄົນເປີເຊຍໄດ້ປົດປ່ອຍຄົນຢິວໃນປີ 537 ກ່ອນ ຄ.ສ ພະເຢຊູກໍໄດ້ປົດປ່ອຍລູກສິດຂອງເພິ່ນອອກຈາກສາສະໜາປອມທີ່ຄຳພີໄບເບິນເອີ້ນວ່າ: “ບາບີໂລນໃຫຍ່.” (ພະນິມິດ 18:1-5; ໂຣມ 2:29) ນັບຕັ້ງແຕ່ປີ 1919 ການນະມັດສະການບໍລິສຸດໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູ ແລະຕັ້ງແຕ່ນັ້ນມາ ຜູ້ຮັບໃຊ້ຂອງພະເຢໂຫວາກໍໄດ້ນະມັດສະການເພິ່ນໃນວິທີທີ່ເພິ່ນພໍໃຈ. (ມາລາກີ 3:1-5) ເປັນຫຍັງເລື່ອງນີ້ຈຶ່ງສຳຄັນສຳລັບເຮົາໃນທຸກມື້ນີ້?
ການນະມັດສະການບໍລິສຸດໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູເປັນຫຍັງເລື່ອງນີ້ຈຶ່ງສຳຄັນ?
9. ຫຼັງຈາກອັກຄະສາວົກຂອງພະເຢຊູຕາຍ ເກີດຫຍັງຂຶ້ນກັບການນະມັດສະການບໍລິສຸດ ແລະພະເຢໂຫວາໄດ້ເຮັດຫຍັງ?
9 ຂໍໃຫ້ເບິ່ງຄືນໄປໃນສະຕະວັດທຳອິດ ຄລິດສະຕຽນໄດ້ຮັບພອນຫຼາຍຢ່າງເມື່ອເຂົາເຈົ້ານະມັດສະການພະເຢໂຫວາໃນແບບທີ່ຖືກຕ້ອງ. ແຕ່ພະເຢຊູກັບພວກອັກຄະສາວົກໄດ້ບອກລ່ວງໜ້າວ່າ ຈະມີໄລຍະໜຶ່ງທີ່ຄົນຈະບໍ່ນະມັດສະການພະເຢໂຫວາໃນແບບທີ່ຖືກຕ້ອງ. (ມັດທາຍ 13:24-30; ກິດຈະການ 20:29, 30) ຫຼັງຈາກອັກຄະສາວົກຂອງພະເຢຊູຕາຍກໍມີສາສະໜາຄລິດຫຼາຍນິກາຍເກີດຂຶ້ນ. ພວກນັກເທດນັກບວດໄດ້ສອນປະຊາຊົນແບບຜິດໆແລະບໍ່ໄດ້ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນໃກ້ຊິດກັບພະເຢໂຫວາ. ເຂົາເຈົ້າສອນວ່າເພິ່ນເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງຕີເອການຸພາບ ແລະສອນປະຊາຊົນໃຫ້ສາລະພາບຄວາມຜິດກັບພວກນັກເທດນັກບວດ. ເຂົາເຈົ້າສອນໃຫ້ອະທິດຖານເຖິງມາຣີອາແລະ “ນັກບຸນ” ຕ່າງໆແທນທີ່ຈະອະທິດຖານເຖິງພະເຢໂຫວາ. ຕັ້ງແຕ່ຕອນນັ້ນຈົນມາຮອດສະໄໝຂອງເຮົາເວລາກໍຜ່ານໄປຫຼາຍຮ້ອຍປີແລ້ວ ເຮົາເຫັນວ່າມີຄຳສອນຜິດໆເພີ່ມຫຼາຍຂຶ້ນແລະຄົນກໍເຮັດຊົ່ວຫຼາຍຂຶ້ນກວ່າເກົ່າ. ແລ້ວພະເຢໂຫວາຈັດການກັບເລື່ອງນີ້ແນວໃດ? ພະເຢໂຫວາໄດ້ໃຊ້ລິດເດດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ຂອງເພິ່ນຟື້ນຟູການນະມັດສະການບໍລິສຸດ! ເຮົາເວົ້າໄດ້ວ່າການຟື້ນຟູນີ້ເປັນສິ່ງໜຶ່ງທີ່ສຳຄັນທີ່ເກີດຂຶ້ນໃນສະໄໝຂອງເຮົາ.
10, 11. (ກ) ມີ 2 ເລື່ອງຫຍັງແດ່ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການນະມັດສະການບໍລິສຸດ ແລະເລື່ອງນີ້ສົ່ງຜົນແນວໃດຕໍ່ເຈົ້າ? (ຂ) ພະເຢໂຫວາໄດ້ລວບລວມຄົນແບບໃດໃຫ້ເຂົ້າມານະມັດສະການເພິ່ນ ແລະເຂົາເຈົ້າຈະມີໂອກາດໄດ້ເຫັນຫຍັງ?
10 ຍ້ອນພະເຢໂຫວາຟື້ນຟູການນະມັດສະການບໍລິສຸດ ເຮົາຈຶ່ງມີຄວາມສຸກທີ່ໄດ້ນະມັດສະການເພິ່ນແບບເປັນນ້ຳໜຶ່ງໃຈດຽວກັນ. ນີ້ກ່ຽວຂ້ອງກັບ 2 ເລື່ອງທີ່ສຳຄັນ. ເລື່ອງທຳອິດກ່ຽວຂ້ອງກັບການນະມັດສະການທີ່ພະເຢໂຫວາພະເຈົ້າອົງທ່ຽງແທ້ພໍໃຈ. ເພິ່ນຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົານະມັດສະການສອດຄ່ອງກັບຄວາມຈິງແລະຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາມີຄວາມຮູ້ທີ່ເຮັດໃຫ້ຄວາມເຊື່ອຂອງພວກເຮົາເຂັ້ມແຂງ. ຍ້ອນແນວນີ້ພວກເຮົາຈຶ່ງຮູ້ຈັກແລະສະໜິດກັບພະເຢໂຫວາຫຼາຍຂຶ້ນ. (ໂຢຮັນ 4:24) ເລື່ອງທີ 2 ກ່ຽວຂ້ອງກັບຄົນ. ເອຊາຢາບອກລ່ວງໜ້າວ່າ: “ໃນສະໄໝສຸດທ້າຍ” ພະເຢໂຫວາຈະສອນຜູ້ທີ່ນະມັດສະການເພິ່ນໃຫ້ຢູ່ຮ່ວມກັນຢ່າງມີສັນຕິສຸກ ແລະສອນເຮົາບໍ່ໃຫ້ມີສ່ວນຮ່ວມໃນສົງຄາມ. ເຖິງວ່າພວກເຮົາເປັນຄົນບໍ່ສົມບູນແບບ ແຕ່ເພິ່ນກໍຊ່ວຍພວກເຮົາໃຫ້ມີ “ນິດໄສໃໝ່” ແລະຊ່ວຍພວກເຮົາໃຫ້ມີຜົນທີ່ເກີດຈາກພະລັງຂອງເພິ່ນ. (ເອເຟໂຊ 4:22-24; ຄາລາເຕຍ 5:22, 23) ເມື່ອເຮົາເຮັດຕາມທີ່ພະລັງບໍລິສຸດຂອງພະເຈົ້າຊີ້ນຳ ເຮົາກໍກຳລັງນະມັດສະການເພິ່ນໃນແບບທີ່ເພິ່ນພໍໃຈ.
11 ພະເຢໂຫວາລວບລວມຄົນທີ່ຮັກເພິ່ນ ຄົນທີ່ຮັກສັນຕິສຸກ ແລະ “ຄົນທີ່ຮູ້ໂຕວ່າຕ້ອງໃຫ້ພະເຈົ້າຊີ້ນຳ” ໃຫ້ມານະມັດສະການເພິ່ນແບບເປັນນ້ຳໜຶ່ງໃຈດຽວກັນ. (ມັດທາຍ 5:3) ເຂົາເຈົ້າຈະມີໂອກາດໄດ້ເຫັນການຟື້ນຟູທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ສຳລັບມະນຸດແລະໂລກ.
“ເຮົາກຳລັງສ້າງທຸກສິ່ງຂຶ້ນໃໝ່”
12, 13. (ກ) ເປັນຫຍັງເຮົາຈຶ່ງໝັ້ນໃຈວ່າຄຳພະຍາກອນກ່ຽວກັບການຟື້ນຟູຈະເກີດຂຶ້ນແທ້ຕາມໂຕອັກສອນ? (ຂ) ໃນສວນເອເດນ ພະເຢໂຫວາຢາກໃຫ້ໂລກເປັນແນວໃດ ແລະເປັນຫຍັງເລື່ອງນີ້ຈຶ່ງໃຫ້ຄວາມຫວັງເຮົາກ່ຽວກັບອະນາຄົດ?
12 ຄຳພະຍາກອນກ່ຽວກັບການຟື້ນຟູຫຼາຍຂໍ້ບໍ່ໄດ້ເວົ້າເຖິງແຕ່ການຟື້ນຟູທາງຄວາມເຊື່ອເທົ່ານັ້ນ. ຕົວຢ່າງເຊັ່ນ ເອຊາຢາໄດ້ຂຽນວ່າມີມື້ໜຶ່ງຄົນເຈັບປ່ວຍ ຄົນເປັນລ່ອຍ ຄົນຕາບອດ ແລະຄົນຫູໜວກຈະໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວໃຫ້ເຊົາ ແລະແມ່ນແຕ່ຄວາມຕາຍກໍຈະດັບສູນຕະຫຼອດໄປ. (ເອຊາຢາ 25:8; 35:1-7) ຄຳສັນຍາເຫຼົ່ານີ້ບໍ່ໄດ້ເກີດຂຶ້ນແທ້ກັບຄົນອິດສະຣາເອນບູຮານ. ເຖິງວ່າທຸກມື້ນີ້ເຮົາໄດ້ເຫັນຄຳສັນຍາເຫຼົ່ານີ້ເກີດຂຶ້ນແທ້ທາງດ້ານຄວາມເຊື່ອ ແຕ່ເຮົາກໍໝັ້ນໃຈໄດ້ວ່າໃນອະນາຄົດຄຳສັນຍາທັງໝົດນີ້ຈະເກີດຂຶ້ນແທ້ຕາມໂຕອັກສອນ. ເຮົາຮູ້ເລື່ອງນີ້ໄດ້ແນວໃດ?
13 ໃນສວນເອເດັນ ພະເຢໂຫວາບອກໃຫ້ຮູ້ວ່າເພິ່ນຢາກໃຫ້ໂລກເປັນບ່ອນທີ່ຄອບຄົວມະນຸດຢູ່ແລ້ວມີຄວາມສຸກ ມີສຸຂະພາບດີ ແລະສາມັກຄີກັນ. ພະເຢໂຫວາສັ່ງມະນຸດຄູ່ທຳອິດໃຫ້ເບິ່ງແຍງໂລກ ເບິ່ງແຍງສັດຕ່າງໆ ແລະເຮັດໃຫ້ໂລກເປັນອຸທິຍານ. (ປະຖົມມະການ 1:28) ສິ່ງທີ່ເຮົາເຫັນໃນທຸກມື້ນີ້ຍັງບໍ່ໄດ້ເປັນໄປຕາມທີ່ພະເຢໂຫວາຢາກໃຫ້ເປັນເທື່ອ. ແຕ່ເຮົາໝັ້ນໃຈວ່າຈະບໍ່ມີຫຍັງຂັດຂວາງຄວາມຕ້ອງການຂອງພະເຢໂຫວາໄດ້. (ເອຊາຢາ 55:10, 11) ໃນຖານະເປັນກະສັດເມຊີອາທີ່ພະເຢໂຫວາແຕ່ງຕັ້ງ ພະເຢຊູຈະເຮັດໃຫ້ທົ່ວໂລກເປັນອຸທິຍານ.—ລູກາ 23:43
14, 15. (ກ) ພະເຢໂຫວາຈະ “ສ້າງທຸກສິ່ງຂຶ້ນໃໝ່” ແນວໃດ? (ຂ) ຊີວິດໃນອຸທິຍານຈະເປັນແນວໃດ ແລະເຈົ້າມັກຫຍັງຫຼາຍທີ່ສຸດ?
14 ລອງຄິດເບິ່ງວ່າເຈົ້າຈະຮູ້ສຶກແນວໃດຕອນທີ່ທົ່ວໂລກເປັນອຸທິຍານ! ພະເຢໂຫວາເວົ້າເຖິງຕອນນັ້ນວ່າ: “ເຮົາກຳລັງສ້າງທຸກສິ່ງຂຶ້ນໃໝ່.” (ພະນິມິດ 21:5) ຂໍ້ນີ້ໝາຍຄວາມວ່າແນວໃດຫຼັງຈາກທີ່ພະເຢໂຫວາໃຊ້ລິດເດດທຳລາຍໂລກຊົ່ວນີ້. ຕອນນັ້ນຈະມີແຕ່ “ຟ້າສະຫວັນໃໝ່ແລະໂລກໃໝ່” ນີ້ໝາຍຄວາມວ່າການປົກຄອງໃໝ່ຈາກສະຫວັນຈະປົກຄອງສັງຄົມໃໝ່ທີ່ຢູ່ໃນໂລກເຊິ່ງມີແຕ່ຄົນທີ່ຮັກພະເຢໂຫວາແລະເຮັດຕາມຄວາມຕ້ອງການຂອງເພິ່ນ. (2 ເປໂຕ 3:13) ຊາຕານກັບພວກປີສາດຈະທຳຮ້າຍເຂົາເຈົ້າບໍ່ໄດ້. (ພະນິມິດ 20:3) ນີ້ຈະເປັນເທື່ອທຳອິດໃນຫຼາຍພັນປີທີ່ມະນຸດຫຼຸດພົ້ນຈາກອິດທິພົນທີ່ບໍ່ດີເຊິ່ງມີແຕ່ຄວາມບໍ່ສັດຊື່ແລະຄວາມກຽດຊັງ. ເມື່ອເປັນແນວນັ້ນ ເຂົາເຈົ້າກໍຈະມີຄວາມສຸກຫຼາຍແທ້ໆ.
15 ໃນທີ່ສຸດເຮົາຈະເບິ່ງແຍງໂລກໃຫ້ສວຍງາມຄືກັບທີ່ພະເຢໂຫວາຢາກໃຫ້ເປັນໃນຕອນທຳອິດ. ພະເຢໂຫວາສ້າງໂລກໃຫ້ຟື້ນຟູໂຕເອງໄດ້. ຖ້າຄົນເຮົາເຊົາສ້າງມົນລະພິດ ຫ້ວຍໜອງຄອງບຶງແລະແມ່ນ້ຳຕ່າງໆທີ່ເປິເປື້ອນກໍຈະກັບມາສະອາດເອງໄດ້ຄືເກົ່າ. ຖ້າບໍ່ມີສົງຄາມ ບ່ອນທີ່ໄດ້ຮັບຄວາມເສຍຫາຍຈາກການສູ້ຮົບກໍຈະຟື້ນຟູໂຕເອງໄດ້. ເມື່ອຮອດຕອນນັ້ນ ພວກເຮົາຈະມີຄວາມສຸກຫຼາຍແທ້ໆທີ່ໄດ້ມີສ່ວນເຮັດໃຫ້ທົ່ວໂລກກາຍເປັນອຸທິຍານທີ່ສວຍງາມຄືກັບສວນເອເດັນທີ່ມີທັງສັດແລະພືດຫຼາຍຊະນິດຈົນນັບບໍ່ຫຼ້ອນ! ມະນຸດຈະບໍ່ເຮັດໃຫ້ສັດແລະພືດຊະນິດຕ່າງໆສູນພັນອີກຕໍ່ໄປ. ແຕ່ເຂົາເຈົ້າຈະໃຊ້ຊີວິດຢູ່ກັບທຳມະຊາດຢ່າງສະຫງົບແລະມີຄວາມສຸກ. ແມ່ນແຕ່ເດັກນ້ອຍກໍຈະບໍ່ຢ້ານວ່າຈະຖືກສັດທຳຮ້າຍ.—ເອຊາຢາ 9:6, 7; 11:1-9
16. ໃນອຸທິຍານ ພະເຢໂຫວາຈະສ້າງຫຍັງຂຶ້ນໃໝ່ສຳລັບຄົນທີ່ສັດຊື່?
16 ທຸກສິ່ງທີ່ພະເຢໂຫວາສ້າງຂຶ້ນໃໝ່ຈະເປັນປະໂຫຍດຕໍ່ເຈົ້ານຳ. ຫຼັງສົງຄາມອາມາເຄໂດນ ຄົນທົ່ວໂລກທີ່ລອດຊີວິດຈະໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວແບບອັດສະຈັນ. ຄືກັບທີ່ພະເຢຊູເຄີຍເຮັດແລ້ວຕອນທີ່ຢູ່ໂລກ ເພິ່ນຈະໃຊ້ລິດເດດທີ່ພະເຈົ້າໃຫ້ເພື່ອເຮັດໃຫ້ຄົນຕາບອດເຫັນຮຸ່ງ ຄົນຫູໜວກໄດ້ຍິນ ຄົນເປັນລ່ອຍແລະຄົນພິການມີຮ່າງກາຍແຂງແຮງສົມບູນ. (ມັດທາຍ 15:30) ຜູ້ເຖົ້າຈະມີຄວາມສຸກຫຼາຍທີ່ກັບມາມີເຫື່ອມີແຮງອີກແລະມີສຸຂະພາບດີຄືກັບຕອນເປັນໜຸ່ມ. (ໂຢບ 33:25) ຈະບໍ່ມີຮອຍຫ່ຽວ ແຂນຂາຈະມີແຮງຂຶ້ນ ແລະກ້າມຊີ້ນຈະແຂງແຮງອີກ. ຄົນທີ່ສັດຊື່ທຸກຄົນຈະຮູ້ສຶກໄດ້ວ່າຜົນຂອງບາບແລະຄວາມບໍ່ສົມບູນແບບຈະຄ່ອຍໆໝົດໄປ. ເຮົາຈະຂອບໃຈພະເຢໂຫວາພະເຈົ້າຫຼາຍແທ້ໆທີ່ເພິ່ນໃຊ້ລິດເດດສ້າງທຸກສິ່ງຂຶ້ນໃໝ່. ຕອນນີ້ ໃຫ້ເຮົາມາເບິ່ງການຟື້ນຟູອີກຢ່າງໜຶ່ງທີ່ໜ້າປະທັບໃຈທີ່ພະເຢໂຫວາຈະເຮັດໃນອະນາຄົດ.
ການເຮັດໃຫ້ຄົນຕາຍຟື້ນຄືນມາມີຊີວິດອີກ
17, 18. (ກ) ເປັນຫຍັງພະເຢຊູຈຶ່ງຕຳໜິພວກຊາດູກາຍ? (ຂ) ເປັນຫຍັງເອລີຢາຈຶ່ງຂໍໃຫ້ພະເຢໂຫວາປຸກລູກຂອງແມ່ໝ້າຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍ?
17 ໃນສະໄໝຂອງພະເຢຊູ ພວກຜູ້ນຳສາສະໜາບາງຄົນທີ່ຖືກເອີ້ນວ່າພວກຊາດູກາຍບໍ່ເຊື່ອເລື່ອງການຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍ. ພະເຢຊູໄດ້ຕຳໜິເຂົາເຈົ້າວ່າ: “ພວກເຈົ້າຄິດຜິດແລ້ວ. ພວກເຈົ້າບໍ່ເຂົ້າໃຈພະຄຳພີແລະບໍ່ຮູ້ວ່າລິດເດດຂອງພະເຈົ້າເຮັດຫຍັງໄດ້ແດ່.” (ມັດທາຍ 22:29) ຄຳພີໄບເບິນບອກໃຫ້ຮູ້ວ່າພະເຢໂຫວາມີລິດເດດທີ່ຈະປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາໄດ້. ໃຫ້ເຮົາມາເບິ່ງບາງຕົວຢ່າງນຳກັນ.
18 ຂໍໃຫ້ນຶກພາບເຫດການທີ່ເກີດຂຶ້ນໃນສະໄໝຂອງເອລີຢາ. ແມ່ໝ້າຍກຳລັງອູ້ມສົບລູກຊາຍຄົນດຽວຂອງລາວ. ຜູ້ພະຍາກອນເອລີຢາເຫັນແນວນັ້ນກໍຕົກໃຈຫຼາຍ. ລາວເປັນແຂກຂອງແມ່ໝ້າຍຜູ້ນີ້ມາໄດ້ໄລຍະໜຶ່ງແລ້ວ. ກ່ອນໜ້ານີ້ ລາວໄດ້ຊ່ວຍເດັກນ້ອຍຜູ້ນີ້ບໍ່ໃຫ້ຫິວຕາຍ. ລາວຄືຊິຜູກພັນກັບເດັກນ້ອຍຜູ້ນີ້ຫຼາຍ. ຫົວໃຈຂອງຜູ້ເປັນແມ່ຕ້ອງແຕກສະຫຼາຍແທ້ໆເພາະຫຼັງຈາກທີ່ຜົວຕາຍໄປກໍມີແຕ່ລູກຜູ້ນີ້ນິແຫຼະທີ່ເຮັດໃຫ້ລາວມີຄວາມສຸກ. ລາວຫວັງເພິ່ງລູກຜູ້ນີ້ໃຫ້ເບິ່ງແຍງລາວຕອນເຖົ້າຕອນແກ່. ລາວໂສກເສົ້າຫຼາຍແລະຄິດວ່າພະເຈົ້າກຳລັງລົງໂທດລາວຍ້ອນຄວາມຜິດທີ່ລາວເຄີຍເຮັດຜ່ານມາ. ເອລີຢາອົດເບິ່ງແມ່ໝ້າຍຜູ້ນີ້ໂສກເສົ້າຕໍ່ໄປບໍ່ໄດ້ອີກແລ້ວ ລາວຈຶ່ງເອົາສົບເດັກນ້ອຍຈາກເອິກຂອງແມ່ແລ້ວອູ້ມຂຶ້ນໄປເທິງຫ້ອງຂອງລາວ ແລະຂໍໃຫ້ພະເຢໂຫວາພະເຈົ້າປຸກເດັກນ້ອຍຄົນນີ້ໃຫ້ຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍ.—1 ກະສັດ 17:8-21
19, 20. (ກ) ອັບຣາຮາມສະແດງໃຫ້ເຫັນແນວໃດວ່າລາວເຊື່ອເລື່ອງການຄືນມາຈາກຕາຍ ແລະເປັນຫຍັງລາວຈຶ່ງເຊື່ອແບບນັ້ນ? (ຂ) ພະເຢໂຫວາໃຫ້ລາງວັນຫຍັງກັບເອລີຢາຍ້ອນລາວມີຄວາມເຊື່ອ?
19 ເອລີຢາບໍ່ແມ່ນຜູ້ທຳອິດທີ່ເຊື່ອໃນເລື່ອງການຄືນມາຈາກຕາຍ. ຫຼາຍຮ້ອຍປີກ່ອນໜ້ານັ້ນ ອັບຣາຮາມກໍເຊື່ອວ່າພະເຢໂຫວາມີລິດເດດທີ່ປຸກຄົນໃຫ້ຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍ. ເປັນຫຍັງລາວຈຶ່ງໝັ້ນໃຈແນວນັ້ນ? ຕອນທີ່ອັບຣາຮາມອາຍຸ 100 ປີ ແລະຊາຣາອາຍຸ 90 ປີ ຕອນນັ້ນເຂົາເຈົ້າມີລູກບໍ່ໄດ້ແລ້ວ ພະເຢໂຫວາຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ເຂົາເຈົ້າສາມາດມີລູກໄດ້ ແລ້ວຊາຣາກໍເກີດລູກຊາຍຍ້ອນລິດເດດຂອງພະເຈົ້າ. (ປະຖົມມະການ 17:17; 21:2, 3) ຕໍ່ມາເມື່ອເດັກນ້ອຍຜູ້ນີ້ເປັນຜູ້ໃຫຍ່ແລ້ວ ພະເຢໂຫວາບອກອັບຣາຮາມໃຫ້ເອົາລູກຜູ້ນີ້ເປັນເຄື່ອງບູຊາ. ອັບຣາຮາມສະແດງຄວາມເຊື່ອແລະໝັ້ນໃຈວ່າພະເຢໂຫວາຈະປຸກອີຊາກລູກຊາຍທີ່ລາວຮັກໃຫ້ຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍໄດ້. (ເຮັບເຣີ 11:17-19) ຍ້ອນມີຄວາມເຊື່ອທີ່ໜັກແໜ້ນແບບນີ້ ກ່ອນທີ່ອັບຣາຮາມຈະຂຶ້ນໄປເທິງພູເພື່ອເອົາເຄື່ອງບູຊາໃຫ້ພະເຈົ້າ ລາວບອກຄົນຮັບໃຊ້ໃຫ້ໝັ້ນໃຈວ່າລາວແລະອີຊາກຈະກັບມານຳກັນ.—ປະຖົມມະການ 22:5
“ເບິ່ງແມ້ ລູກຂອງເຈົ້າຟື້ນແລ້ວ”!
20 ພະເຢໂຫວາບໍ່ໄດ້ຂ້າອີຊາກຈຶ່ງບໍ່ຈຳເປັນຕ້ອງປຸກລາວໃຫ້ຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍໃນຕອນນັ້ນ. ແຕ່ໃນກໍລະນີຂອງເອລີຢາ ລູກຊາຍຂອງແມ່ໝ້າຍຕາຍໄດ້ບໍ່ດົນ ແຕ່ພະເຢໂຫວາອວຍພອນຄວາມເຊື່ອຂອງເອລີຢາໂດຍປຸກເດັກນ້ອຍຄົນນັ້ນໃຫ້ກັບມາມີຊີວິດອີກ. ຈາກນັ້ນ ເອລີຢາກໍພາເດັກນ້ອຍຄົນນັ້ນໄປຫາແມ່. ລາວບໍ່ລືມຄຳເວົ້າຂອງເອລີຢາທີ່ບອກວ່າ: “ເບິ່ງແມ້ ລູກຂອງເຈົ້າຟື້ນແລ້ວ”!—1 ກະສັດ 17:22-24
21, 22. (ກ) ເປັນຫຍັງຄຳພີໄບເບິນຈຶ່ງບັນທຶກເລື່ອງການຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍ? (ຂ) ໃນອຸທິຍານ ມີໃຜແດ່ທີ່ຈະຖືກປຸກໃຫ້ຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍ ແລະໃຜຈະເປັນຜູ້ປຸກ?
21 ນີ້ເປັນເທື່ອທຳອິດໃນຄຳພີໄບເບິນທີ່ພະເຢໂຫວາໃຊ້ລິດເດດຂອງເພິ່ນປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາມີຊີວິດອີກ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ພະເຢໂຫວາຍັງໃຫ້ລິດເດດກັບເອລີຊາ ພະເຢຊູ ໂປໂລ ແລະເປໂຕເພື່ອປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາມີຊີວິດອີກ. ຄົນທີ່ຖືກປຸກໃຫ້ຄືນມາຈາກຕາຍ ໃນທີ່ສຸດກໍຍັງຕ້ອງຕາຍອີກ. ແຕ່ຄຳພີໄບເບິນໄດ້ບັນທຶກເລື່ອງເຫຼົ່ານີ້ໄວ້ເພື່ອຊ່ວຍພວກເຮົາໃຫ້ເຫັນພາບອະນາຄົດທີ່ດີໆ.
22 ໃນອຸທິຍານ ພະເຢຊູຈະເປັນ “ຜູ້ທີ່ປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນແລະໃຫ້ເຂົາເຈົ້າມີຊີວິດ.” (ໂຢຮັນ 11:25) ເພິ່ນຈະປຸກຄົນບັກຫຼາຍໆຈົນນັບບໍ່ໄດ້ໃຫ້ຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍເພື່ອໃຫ້ເຂົາເຈົ້າມີໂອກາດທີ່ຈະມີຊີວິດຕະຫຼອດໄປໃນໂລກທີ່ເປັນອຸທິຍານ. (ໂຢຮັນ 5:28, 29) ລອງຄິດເບິ່ງວ່າພວກເຮົາຈະມີຄວາມສຸກຫຼາຍສ່ຳໃດຕອນທີ່ເຮົາເຈິໝູ່ກັບຄົນທີ່ເຮົາຮັກຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍແລະໄດ້ກອດເຂົາເຈົ້າອີກເທື່ອໜຶ່ງ. ທຸກຄົນທີ່ຢູ່ທົ່ວໂລກຈະສັນລະເສີນພະເຢໂຫວາຍ້ອນເພິ່ນໃຊ້ລິດເດດປຸກຄົນໃຫ້ຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍ.
23. ພະເຢໂຫວາໄດ້ສະແດງລິດເດດຄັ້ງທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງເພິ່ນແນວໃດ? ແລະນີ້ເຮັດໃຫ້ເຮົາໝັ້ນໃຈເລື່ອງອະນາຄົດແນວໃດ?
23 ພະເຢໂຫວາເຮັດສິ່ງໜຶ່ງທີ່ຊ່ວຍເຮົາໃຫ້ໝັ້ນໃຈໄດ້ແທ້ໆວ່າເພິ່ນສາມາດປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາໄດ້. ພະເຢໂຫວາໄດ້ສະແດງລິດເດດຄັ້ງທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດໂດຍປຸກພະເຢຊູລູກຊາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາມີຊີວິດອີກໃນສະຫວັນແລະໃຫ້ເພິ່ນມີລິດເດດຫຼາຍກວ່າທູດສະຫວັນທັງໝົດ. ພະເຢຊູເປັນຮອງແຕ່ພະເຢໂຫວາເທົ່ານັ້ນ. ຫຼັງຈາກທີ່ພະເຢຊູຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍກໍມີຫຼາຍຮ້ອຍຄົນທີ່ເຫັນເພິ່ນ. (1 ໂກຣິນໂທ 15:5, 6) ເລື່ອງນີ້ຄວນຈະຊ່ວຍຄົນທີ່ບໍ່ເຊື່ອເລື່ອງການຄືນມາຈາກຕາຍໃຫ້ໝັ້ນໃຈວ່າ ພະເຢໂຫວາມີລິດເດດທີ່ຈະປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາມີຊີວິດໄດ້ອີກ.
24. ເປັນຫຍັງພວກເຮົາຈຶ່ງໝັ້ນໃຈໄດ້ວ່າພະເຢໂຫວາຈະປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາມີຊີວິດອີກ ແລະພວກເຮົາແຕ່ລະຄົນຄວນເຫັນຄຸນຄ່າຄວາມຫວັງເລື່ອງຫຍັງສະເໝີ?
24 ພະເຢໂຫວາບໍ່ພຽງແຕ່ມີລິດເດດທີ່ຈະປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາມີຊີວິດ ແຕ່ເພິ່ນຢາກເຮັດແບບນັ້ນແທ້ໆ. ໂຢບຜູ້ຊາຍທີ່ສັດຊື່ໄດ້ຮັບການດົນໃຈໃຫ້ເວົ້າວ່າ ພະເຢໂຫວາຢາກປຸກຄົນຕາຍໃຫ້ຟື້ນຄືນມາມີຊີວິດອີກແທ້ໆ. (ໂຢບ 14:15) ເມື່ອເຈົ້າຮູ້ວ່າພະເຢໂຫວາໃຊ້ລິດເດດດ້ວຍຄວາມຮັກສະເໝີ ເຈົ້າກໍຢາກສະໜິດກັບເພິ່ນຫຼາຍຂຶ້ນ. ຄືກັບທີ່ເຮົາໄດ້ຮຽນໃນບົດນີ້ ການຟື້ນຄືນມາຈາກຕາຍເປັນພຽງວິທີໜຶ່ງທີ່ພະເຢໂຫວາຈະສ້າງທຸກສິ່ງຂຶ້ນໃໝ່. ດັ່ງນັ້ນ ຂໍໃຫ້ເຈົ້າສະໜິດກັບພະເຢໂຫວາຫຼາຍຂຶ້ນເລື້ອຍໆແລະເຫັນຄຸນຄ່າຄວາມຫວັງທີ່ເຈົ້າຈະໄດ້ຢູ່ໃນອຸທິຍານຕອນທີ່ພະເຢໂຫວາ “ສ້າງທຸກສິ່ງຂຶ້ນໃໝ່.”—ພະນິມິດ 21:5
a “ຕອນທີ່ທຸກສິ່ງຈະໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູ” ເລີ່ມຕົ້ນເມື່ອລູກຫຼານຂອງກະສັດດາວິດຜູ້ສັດຊື່ນັ່ງຢູ່ເທິງບັນລັງການປົກຄອງຂອງເມຊີອາ ພະເຢໂຫວາສັນຍາກັບດາວິດວ່າລູກຫຼານຂອງລາວຈະປົກຄອງຕະຫຼອດໄປ. (ເພງສັນລະເສີນ 89:35-37) ແຕ່ຫຼັງຈາກທີ່ກອງທັບບາບີໂລນທຳລາຍເມືອງເຢຣູຊາເລັມໃນປີ 607 ກ່ອນຄລິດຕະສັກກະຫຼາດ (ກ່ອນ ຄ.ສ) ກໍບໍ່ມີລູກຫຼານຄົນໃດຂອງດາວິດປົກຄອງເປັນຕົວແທນຂອງພະເຈົ້າອີກ. ແຕ່ເມື່ອພະເຢຊູເຊິ່ງເປັນລູກຫຼານຂອງດາວິດໄດ້ຂຶ້ນປົກຄອງໃນສະຫວັນ ເພິ່ນກໍເປັນກະສັດຕາມຄຳສັນຍາ.
b ຄົນທີ່ຂຽນກ່ຽວກັບຄຳພະຍາກອນເລື່ອງການຟື້ນຟູມີໂມເຊ ເອຊາຢາ ເຢເຣມີຢາ ເອເຊກຽນ ໂຮເຊອາ ໂຢເອນ ອາໂມດ ໂອບາດີຢາ ມີກາ ແລະເຊຟານີຢາ.
