Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 8

Bukole bua kujadikulula​​—Yehowa udi wenda ‘uvuija bintu bionso bipiabipia’

Bukole bua kujadikulula​​—Yehowa udi wenda ‘uvuija bintu bionso bipiabipia’

1, 2. Mbinganyi bitu bantu bonso bajimija lelu? Tutu tumvua bishi patubi bijimina?

MUANA mmufuile mu muadi bua kantu kende ka kunaya naku kadiye mujimije anyi munyange. Muadi wende au udi ukuatshisha luse be! Padi papa wende umuanguilaku anyi ukalongolola, mpala wende udi usanguluka. Papa wende kena umona bu bualu padiye umuanguilaku anyi ukalongolola to, kadi muana yeye udi umvua disanka dia katshia, bualu mmupetulule kantu kavuaye wela meji ne: nkajimine anyi nkanyanguke kashidi.

2 Yehowa (Muledi mutambe bunene) udi ne bukole bua kuakajilula malu adi bana bende ba pa buloba bela meji ne: mmanyanguke kujike. Tshidibi, muaba eu katuena tuakula bua bintu bia kunaya nabi to. Mu “bikondo bibi bidi bikole mua kupita nabi” ebi, tudi tujimija bintu bia mushinga mukole menemene. (2 Timote 3:1-5) Bia bungi bia ku bitu bantu banange, bu mudi nzubu, bintu bidibu nabi, mudimu nansha makanda abu a mubidi, bidi bimueneka anu mu njiwu. Bidi kabidi mua kutuenza buôwa patudi tumona banyanga buloba ne bionso bidipu, bijimijija kabidi ne mishindu ya bungi ya bintu bidi ne muoyo. Nansha nanku, kakutu tshintu tshitu tshitutonda kupita lufu lua muntu utudi banange to. Kanyinganyinga ka patudi bafuishe ne dipanga tshia kuenza bidi mua kututonda bikole.​—2 Samuele 18:33.

3. Nditekemena kayi didi ditusamba didi mu Bienzedi 3:21? Yehowa neadikumbaje ku diambuluisha dia tshinyi?

3 Kabienaku bitusamba patudi tumanya ne: Yehowa utu ne bukole bua kuakajilula nabu malu anyi? Anu mutuabimona, bintu bikala Nzambi mua kujadikulula anyi bidiye ne bukole bua kuakajiluila bana bende badi pa buloba mbia bungi bia dikema. Bible udi uleja ne: Yehowa mmulongolole “dijadikulula tshiakabidi [dia] bintu bionso.” (Bienzedi 3:21) Yehowa neakumbaje bualu ebu ku diambuluisha dia Bukalenge bua Masiya budi Muanende muine Yezu Kristo ukokesha. Malu akadi menzeke mmaleje ne: Bukalenge ebu mbutuadije kukokesha mu diulu mu 1914. * (Matayi 24:3-14) Nebajadikulule malu kayi? Tuanji tumonayi amue malu a dikema akadi Yehowa muakajilule. Bumue bua kudiwu mbutukadi bamane kumanya; makuabu neenzeke pa buloba bujima matuku atshilualua.

Dijadikulula dia ntendelelu mukezuke

4, 5. Tshivua tshifikile bantu ba Nzambi mu 607 ntshinyi? Yehowa wakabalaya bualu kayi?

4 Tshintu tshia kumpala tshikadi Yehowa mujadikulule nntendelelu mukezuke. Bua kumvua bualu ebu bimpe, tumonayi mu tshikoso malu avua menzeke mu bukalenge bua Yuda, bualu neatuambuluishe bua kumvua mutu Yehowa ujadikulula malu kampanda ne bukole buende.​—Lomo 15:4.

5 Anji fuanyikijabi muvua bena Yuda ba lulamatu bumvue pakabutulabu Yelushalema mu 607! Tshimenga tshiabu tshivuabu banange tshiakabutuka, kubumbulabu bimanu biatshi bivua bitshinyunguluke. Tshivua tshitambe bubi ntshia muvuabu bupule ntempelu munene uvua Solomo muase, pende uvua muaba umuepele wa buloba bujima uvuabu batendelela Yehowa. (Musambu 79:1) Bakaya ne bantu bavuabu bakuate ku Babilona, kushiyabu ditunga diabu muaba uvua nyama ya tshisuku isombela. (Yelemiya 9:11) Bua bantu, bivua bimueneka anu bu ne: kua bena Yuda kuvua kujike. (Musambu 137:1) Kadi Yehowa uvua mudianjile kumanyisha kabutu aka kale wakalaya kabidi ne: kuvua ne bua kulua tshikondo tshia diakajilula malu.

6-8. (a) Baprofete bena Ebelu bavua bakule bikole bua bualu kayi? Bualu abu buakakumbana mu tshitupa tshiabu tshia kumpala mushindu kayi? (b) Leja mudi bantu ba Nzambi badimuene mudi milayi ya bungi ya dijadikulula malu mikumbane bikondo bietu ebi.

6 Baprofete bena Ebelu bavua bakule bikole bua tshilumbu tshia dijadikulula dia malu. * Yehowa wakalaya ku diambuluisha diabu bua kuakajilula ditunga diabu, dilua ne bufuke ne bantu basombamu kabidi kakuyi nyama ya tshisuku anyi baluishi babenzela bualu, dishala dienze anu bu mparadizu! (Yeshaya 65:25; Yehezekele 34:25; 36:35) Kadi kumpala kua bionso, bavua ne bua kuanji kujadikulula ntendelelu mukezuke ne kuibakulula ntempelo. (Mika 4:1-5) Milayi ya buprofete eyi yakapetesha bena Yuda bavua mu bupika ditekemena, kubambuluishayi bua banji kukolesha ku muoyo mu bupika buabu bua bidimu 70 mu Babilone.

7 Ndekelu wa bionso, tshikondo tshia dijadikulula tshiakakumbana. Bena Yuda bakapatuka mu bupika, kupinganabu ku Yelushalema ne kuibakululamu ntempelo wa Yehowa. (Ezela 1:1, 2) Pavuabu anu mu ntendelelu mulelela, Yehowa uvua ubabenesha, uvuija ditunga diabu buloba bua bufuke ne bubanji, ubakuba kudi baluishi ne ku nyama ya tshisuku ikavua mibengele mu ditunga adi mu makumi a bidimu. Bakasanka bikole pavua Yehowa mubakajiluile malu ne bukole buende. Kadi malu au avua aleja muvua milayi ya tshiprofete ya dijadikulula malu mikumbane anu tshitupa mu tshikondo kampanda. Dikumbana diayi dinene divua ne bua kuenzeka “mu matuku atshidi alua,” ke matuku etu aa, pavuabu bateka Mupianyi wa mukalenge Davidi ukavuabu balaye kale mu nkuasa.​—Yeshaya 2:2-4; 9:6, 7.

8 Mutantshi mukese Yezu mumane kudia Bukalenge mu diulu mu 1914, wakabanga kutabalela majinga a mu nyuma a bantu ba Nzambi pa buloba. Anu muvua Kolesha uvua tshilobo tshia bena Pelasa mupatuishe bena Yuda bavua bashale ne muoyo mu Babilona mu 537 (kumpala kua Yezu), ke muvua Yezu pende mupatuishe bena Yuda ba mu nyuma batshivuaku (bayidi bende balelela) mu bupika bua Babilona wa matuku etu aa udi nsangilu wa bitendelelu bia dishima bia buloba bujima. (Lomo 2:29; Buakabuluibua 18:1-5) Katshia anu ku 1919, ntendelelu mukezuke mmujadikibue tshiakabidi muaba wende mu nsombelu wa bena Kristo balelela. (Malaki 3:1-5) Kubangila anu dîba adi, bantu ba Yehowa badi bamutendelela mu ntempelo wende wa mu nyuma mukezula, mmumue ne: mushindu udiye mulongolole malu bua ntendelelu mukezuke eu. Bua tshinyi bualu ebu budi ne mushinga kutudi lelu?

Mushinga wa dijadikulula ntendelelu mulelela

9. Pakafua bapostolo, bitendelelu bia buena Kristo bua dishima biakenzela ntendelelu mulelela tshinyi? Kadi Yehowa yeye mmuenze tshinyi matuku etu aa?

9 Tuanjibi kupingaja meji panyima kakese. Yehowa wakabenesha bena Kristo ba kumpala bikole mu malu a ntendelelu. Kadi Yezu ne bapostolo bakamanyisha ne: ntendelelu mulelela uvua ne bua kunyanguka ne kubuitshidila. (Matayi 13:24-30; Bienzedi 20:29, 30) Pakafua bapostolo bonso, buena Kristo bua dishima buakabanga. Balombodi babu bakalamata malongesha ne bilele bia bampangano. Bakavuija kabidi disemena pabuipi ne Nzambi bu bualu bukole, bamuamba mudiye Busatu Bunsantu budi kabuyi bumvuika, balongesha bantu bua kutondela bakuidi mibi yabu ne bua kusambila Mariya ne bavule bavuabu babikila bu bansantu pamutu pa Yehowa. Pakapita bidimu nkama ne nkama bia dinyanguka dia ntendelelu edi, Yehowa wakenza tshinyi? Yehowa wakaditangidila malu aa, kujadikululaye ntendelelu mukezuke mu bulongolodi ebu budi buwule ne malongesha a dishima ne bienzedi bipite bubi! Bushuwa, nansha tuamba eku tuela eku, dijadikulula dia ntendelelu edi mbumue bua ku malu manene adi enda enzeka matuku etu aa.

10, 11. a) Mparadizu wa mu nyuma udi ne malu kayi abidi? Malu au mmakuenzele tshinyi? b) Yehowa mmusangishe bantu ba mushindu kayi mu mparadizu wa mu nyuma? Nebikale ne diakalenga dia kudimuena tshinyi?

10 Bena Kristo balelela badi mu mparadizu wa mu nyuma lelu. Mmalu kayi adi nawu mparadizu eu? Malu manene abidi. Bua kumpala nntendelelu mukezuke wa Yehowa Nzambi mulelela mudiye mutubueje, kayi ne mashimi anyi malongesha makonyangale. Tatu wetu wa mu diulu mmutupeshe biakudia bia mu nyuma bidi bituambuluisha bua kumumanya, kumusankisha ne kusemena pabuipi nende. (Yone 4:24) Bualu buibidi budi nabu mparadizu eu budi butangila bantu. Yehowa mmulongeshe bantu bende njila wa ditalala matuku etu aa avua Yeshaya mubikile ne: “Mu matuku atshidi alua.” Mmulekeshe mvita munkatshi muetu. Nansha mutudi ne mibi, udi utuambuluisha bua tuvuale “bumuntu bupiabupia.” Patudi tudienzeja, udi utubenesha ne nyuma muimpe, nyuma au pende utupetesha ngikadilu mimpe. (Efeso 4:22-24; Galatiya 5:22, 23) Bushuwa, paudi wenza malu umvuangana ne nyuma wa Nzambi, udi pebe mu mparadizu wa mu nyuma.

11 Mu mparadizu wa mu nyuma eu, Yehowa mmusangishamu bantu badiye munange, mmumue ne: badi bamunange pende, banange ditalala ne “bamanye ne: mbapele mu malu a mu nyuma.” (Matayi 5:3) Bantu aba nebikale ne diakalenga dia kudimuena kabidi diakajilula dia katshia ne katshia dia bukua bantu ne dia buloba bujima.

“Tangilayi! Ndi mvuija bintu bionso bipiabipia”

12, 13. a) Milayi ya dijadikulula malu idi ne bua kukumbana kabidi bua tshinyi? b) Yehowa wakaleja mu Edene ne: mmusue buloba buikale bishi? Bua tshinyi bidi bikupesha ditekemena bua matuku atshilualua?

12 Milayi ya bungi ya tshiprofete ya dijadikulula ki mmimanyine anu pa dijadikulula dia malu a ditendelela to. Tshilejilu, Yeshaya wakakula bua tshikondo tshiondopabu babedi, balema, bampofo, bampudi matshi ne tshiajimijabu too ne lufu bua kashidi. (Yeshaya 25:8; 35:1-7) Milayi ya tshiprofete eyi kayivua mikumbanyine bena Isalele wa kale ku buntu to. Nansha mutukadi bamone mudi milayi eyi mikumbane mu ngumvuilu wa mu nyuma matuku etu aa, tudi ne malu adi atujadikila ne: mu matuku atshilualua, netudimuene muakumbanayi ku buntu. Bua tshinyi tudi tuamba nanku?

13 Katshia anu mu Edene, Yehowa wakaleja bimpe dijinga divuaye nadi bua buloba: Dia bantu bonso kusombapu mu buobumue ne disanka, bikale ne makanda a mubidi mimpe. Adama ne Eva bavua ne bua kulama buloba ne bionso bivuapu bimpe, bua kubuvuija buonso mparadizu. (Genese 1:28) Kadi mbishilangane bikole ne mudi malu mpindieu. Nansha nanku, tumanye ne: malu adi Yehowa ujinga kuenza kaatu manji kuya mu mâyi to. (Yeshaya 55:10, 11) Yezu, Mukalenge Masiya udi Yehowa muteke, neajadikulule Mparadizu au pa buloba bujima.​—Luka 23:43.

14, 15. a) Yehowa neavuije “bintu bionso bipiabipia” mushindu kayi? b) Mu Mparadizu, nsombelu neikale bishi? Ku malu ikalamu, mbuepi budi bukusankisha bikole?

14 Fuanyikijabi wewe mumone buloba bujime ebu bulue Mparadizu! Yehowa udi wamba bua dîba adi ne: “Tangilayi! Ndi [ngenda] mvuija bintu bionso bipiabipia.” (Buakabuluibua 21:5) Bidi biumvuija tshinyi? Pajikija Yehowa kubutula bulongolodi bubi bua kale ebu ne bukole buende, nekushale “diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia.” Bidi biumvuija ne: nekuikale mbulamatadi mupiamupia mu diulu wakokesha buloba bupiabupia buikala buenza ne bonso badi banange Yehowa badi benza disua diende. (2 Petelo 3:13) Nebakange Satana ne bademon bende midimu yabu. (Buakabuluibua 20:3) Dîba adi nedikale musangu wa kumpala munkatshi mua bidimu binunu ne binunu bua bukua bantu bonso kumbukabu ku bukokeshi bubi bua lukinu budi bunyangangana ebu. Netuikale ne disulakana dia katshia!

15 Ndekelu wa bionso, netuikale ne mushindu wa kulama buloba anu mutuvua ne bua kubulama katshia ku ntuadijilu. Buloba butu ne bukole bua kudiakajilula. Mâyi a mu majiba manene ne a mu misulu adi mua kudikezula bobu bumbushe bantu anyi bintu bidi bianyanga. Maloba adi manyanguke miaba ivua mvita adi mua kudiakaja mvita ya bingoma yoyi mijike. Bu mudi buloba ne bukole bua kudiakajilula, nebituenze disanka dia bungi bua kubenga kubunyanga, kadi kubuambuluisha bua kulengelabu, kuluabu buonso bu budimi bua Edene buikale ne mitshi ne nyama ya mishindu ne mishindu! Muntu kakushipa kabidi nyama ne mitshi ku bukole to, kadi neasombe mu ditalala ne bifukibue bionso bia pa buloba. Nansha bana kabakutshina nyama ya luonji to.​—Yeshaya 9:6, 7; 11:1-9.

16. Mu Mparadizu, ndiakajilula kayi dia malu diatangila muntu yonso wa Nzambi?

16 Dijadikulula dia malu edi neditangile kabidi muntu ne muntu. Padi mvita ya Armagedone ijika, bantu bapanduka nebamone mudi bantu ba buloba bujima bondopibue mu tshishima. Yezu neatabeje mpofu, neondope bampudi matshi ne balema ne badi batekete mibidi ne bukole budi Nzambi mumupeshe anu muvuaye muenze pavuaye pa buloba. (Matayi 15:30) Bakulakaje nebapetulule makanda ne mubidi ne bukole bia ku bunsonga. (Yobo 33:25) Minyengu yabu neyijike, bidimba biabu nebiololoke, mubidi wabu newunefuke upetulula bukole buawu. Bena lulamatu bonso nebumvue muikala ntatu ya dipanga bupuangane yenda ijika ku kakese ku kakese. Netusakidile Yehowa bikole bua bukole buende bua dijadikulula nabu malu. Tuakulayi mpindieu nangananga bua bualu bumue bua mu tshikondo etshi tshia disanka tshia diakajilula malu budi butukolesha.

Nebapeshilule bafue muoyo

17, 18. a) Yezu uvua mutandishe Basadoke bua tshinyi? b) Tshivua tshifikishe Eliya ku dilomba Yehowa bua kubisha muana uvua mufue ntshinyi?

17 Basadoke (bamfumu ba bitendelelu ba mu tshikondo tshia Yezu) bavua babenga kuitabuja dibika dia bafue. Yezu wakabatandisha ne: “Nudi mu dipanga, bualu kanuena bamanye Mifundu minsantu ne bukole bua Nzambi to.” (Matayi 22:29) Bushuwa, Bible udi ujadika mudi Yehowa ne bukole ebu bua kupeshilula nabu bafue muoyo. Bua tshinyi tudi tuamba nanku?

18 Mona tshivua tshienzeke mu tshikondo tshia Eliya. Mukaji mukamba kampanda uvua muambule tshitalu tshia muanende mulela umue uvua mufue. Bivua ne bua kuikala bitonde muprofete Eliya bikole, bualu uvua mutudile kua mamu au tshikondo kampanda. Kumpala, ukavua mupandishe muana au ku tshiyole tshia nzala. Nanku, uvua mua kuikala mufike ku dimunanga bikole. Mamu mmushale ne muoyo wa munda usama. Muana au ke wende uvuaye mushale uvulukila bayende ukavua mufue. Uvua mua kuikala mumutekemene bua kumuambuluisha pavuaye ukulakaja. Bua kanyinganyinga, mamu eu ukavua wela meji ne: mbamunyoke bua bubi kampanda buvuaye muenze kale. Eliya kavua kabidi ukokesha kumona dikenga dikole dia nunku to. Wakangata tshitalu bimpe bimpe kudi mamu au, kubandaye natshi mu nzubu wa kulu muvuaye ulala, kulombaye Yehowa bua apingajilule muoyo kudi muana.​—1 Bakelenge 17:8-21.

19, 20. a) Abalahama wakaleja muvuaye muitabuje bukole bua Yehowa bua kuakajilula malu mushindu kayi? Tshivua tshimusaka bua kuitabuja nanku ntshinyi? b) Ntshinyi tshivua Yehowa muenzele Eliya bua ditabuja diende?

19 Eliya kavua muntu wa kumpala bua kuitaba ne: nebabishe bantu ku lufu to. Nkama ya bidimu kumpala, Abalahama uvua witaba ne: Yehowa udi ne bukole bua kuakajilula malu nanku, ne kavua mutupakane to. Pavuaye ne bidimu 100, Sala pende ne 90, Yehowa wakapeshilula mibidi yabu ikavua bu mifue bukole bua kulela, kuambuluishaye Sala mu tshishima bua kulela muana. (Genese 17:17; 21:2, 3) Padi muana au ukola, Yehowa kuambila Abalahama bua kumulambulaye. Abalahama wakaleja ditabuja diende, mumanye anu ne: Yehowa uvua mua kumubishila muanende munanga au. (Ebelu 11:17-19) Ditabuja diende dikole edi didi dimuenekela ku tshivuaye mujadikile bena mudimu bende kumpala kua kubandaye ku mukuna bua kulambulaku muanende ne: yeye ne Isaka bavua ne bua kupingana bonso.​—Genese 22:5.

“Tangila, muana webe udi ne muoyo”!

20 Yehowa wakepula Isaka ku lufu, nanku kakuvua kabidi bualu bua kumubisha dîba adi to. Kadi mu tshikondo tshia Eliya, muana wa mukaji mukamba ukavua mumane kufua; tshibi kakashala mufue nanku mutantshi mule to. Yehowa wakabisha muana au bua ditabuja dia muprofete eu. Eliya wakafila muana kudi mamuende, kumuambilaye mêyi adi kaayi kupua muoyo aa: “Tangila, muana webe udi ne muoyo”!​—1 Bakelenge 17:22-24.

21, 22. a) Tshivuabu babishile bafue badibu batele mu Bible ntshinyi? b) Mu Mparadizu nebabishe bantu bungi kayi? Nnganyi wababisha?

21 Muaba eu ke wa kumpala mu Bible udibu baleje muvua Yehowa mubishe muntu ne bukole buende. Yehowa wakalua kupesha kabidi Elisha, Yezu, Paulo ne Petelo bukole bua kubisha bantu ku lufu. Bushuwa, bantu bonso bavuabu babishe ku lufu bakalua anu kufua kabidi. Nansha nanku, malu avua mabafikile au adi atuleja mu mushindu wa dikema muenzeka malu kumpala eku.

22 Mu Mparadizu, Yezu neakumbaje mudimu wende yeye udi “dibika ne muoyo.” (Yone 11:25) Neabishe bantu bungi kabuyi kubala ne neabapeteshe mushindu wa kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba mu Mparadizu. (Yone 5:28, 29) Anji fuanyikijabi papetangana kabidi balunda ba pa muoyo ne balela bavua lufu lupandulule, bakidilangana ne disanka kadiyi kuamba! Bukua bantu buonso nebutumbishe Yehowa bua bukole buende bua kujadikulula nabu malu.

23. Mbualu kayi butambe bunene buvua Yehowa muenze bua kuleja bukole buende? Budi butujadikila tshinyi bua malu atudi bindile kumpala eku?

23 Yehowa mmutupe tshijadiki tshinene tshia ne: malu atudi batekemena aa neakumbane. Wakenza bualu butambe bunene bua kuleja bukole buende pakabishaye Muanende Yezu ku lufu bu muanjelu wa bukole, kumuvuijaye muntu muibidi panyima pende. Pakabika Yezu ku lufu, wakamuenekela bantu nkama ne nkama. (1 Kolinto 15:5, 6) Bualu ebu mbukumbane bua kuitabijija too ne bena mpata. Yehowa udi ne bukole bua kupeshilula bafue muoyo.

24. Tshidi tshitujadikila ne: Yehowa neabishe bafue ntshinyi? Mbimpe yonso wa kutudi ikale ne ditekemena kayi?

24 Yehowa kena anu ne bukole bua kupeshilula bafue muoyo to, kadi udi kabidi ne dijinga adi. Nyuma wakasaka Yobo (muntu wa Nzambi) bua kuamba ne: Yehowa udi ne dijinga dikole dia kubisha bafue. (Yobo 14:15) Kuenaku udiumvua mukokibue kudi Nzambi wetu udi ne muoyo kulu kulu, ujinga bua kubisha bantu ne bukole buende ne dinanga dionso anyi? Kadi umanye ne: dibishibua didi anu bumue bua ku malu manene ajadikulula Yehowa kumpala eku. Paudi wenda usemena pabuipi nende menemene, ikala anu mutekemene bua kumona pebe dîba dikala Yehowa mua ‘kuvuija bintu bionso bipiabipia.’​—Buakabuluibua 21:5.

^ tshik. 3 “Bikondo bia dijadikulula tshiakabidi bintu bionso” biakabanga pavuabu babanjije Bukalenge bua Masiya bulombola kudi mupianyi wa mukalenge Davidi muntu wa Nzambi. Yehowa uvua mulaye Davidi ne: mupianyi wa mu ndelanganyi yende uvua ne bua kukokesha kashidi. (Musambu 89:35-37) Kadi bena Babilona bamane kubutula Yelushalema mu 607 kumpala kua Yezu, kakuvua muntu wa mu ndelanganyi ya Davidi wakasomba mu nkuasa wa bukalenge bua Nzambi to. Yezu (wakaledibua panu bu mupianyi wa Davidi) wakalua Mukalenge uvuabu balaye kale pakadiaye Bukalenge mu diulu.

^ tshik. 6 Mose, Yeshaya, Yelemiya, Yehezekele, Hoshea, Yoele, Amosa, Obadaya, Mika ne Sefanya bakakula bua bualu ebu.