1, 2. Gin gik mage ma dhano lalo e kindewagi, to mano miyo wawinjo nade?

NYATHI moro tugo, to opo mana koketho gire mar tugo, kae to otoyo ywak malit. Sama nyathino ywak iwinjo kolitni. To mano kaka nyathino bedo mamor ka janyuolne olosone gireno! E wang’ janyuolno, loso gino en mana gima tin. Nyathi to mor nyowuoyo kendo owuoro kaka janyuolne riek matamre gi nono. Gima nyathi ne paro ni osekethore chuth, koro oselos modok e wang’e!

² Jehova ma e Janyuolwa maduong’, nigi teko mar loso ne nyithinde ma dhano gik manyalo bedo ni giparo ni osekethore chuth. Ok wawuo e wi gige tugo mag nyithindo to wawuoyo e wi gik ma wageno ahinya mwalalo e “kinde mag chandruok” mwadakiegi. (2 Timotheo 3:1-5) Gik mang’eny mwageno nyalo lal sa asaya—udi mwadakie, mwanduwa, tijewa, kendo tuwo be nyalo mayowa ngimawa maber. Bende, luoro nyalo makowa ka waneno kaka dhano ketho alwora kendo kaka mano miyo kit le kod yien moko lal chuth e piny. Kata kamano, lit maduong’ie moloyo en lit mwabedogo sama walalo ng’at mwahero e tho. Kuyo ma ng’ato winjo ok wachre.—2 Samuel 18:33.

3. En singo mane moler e bug Tich Joote 3:21 ma morowa, to Jehova biro tiyo gi ang’o mondo ochop singono?

³ Puonjruok e wi teko mar Jehova mar duoko gik moko odog kare hoyowa ahinya! Mana kaka wabiro neno, nitie gik mang’eny ma Nyasaye biro timo mondo dhano ochak oyud ngima maber ma ne olal. Muma nyiso achiel kachiel ni Jehova dwaro ‘loso gik moko duto odog kare.’ (Tich Joote 3:21) Jehova biro tiyo gi Pinyruodh Mesia mondo ochop mano. Yesu Kristo Wuode ema locho e wi Pinyruodhno. Nitie gik manyiso ni  Pinyruodhno ne ochako locho e polo e higa mar 1914. * (Mathayo 24:3-14) Ang’o ma Pinyruodhno biro duoko e wang’e? We wane ane moko kuom tije madongo ma Jehova osetimo koduoko gik moko odog kare. Achiel kuomgi wanyalo neno kata mana e kindewagi. Moko to biro timore e okang’ malach e kinde mabiro.

4, 5. Ang’o ma ne otimo oganda Nyasaye e higa mar 607 K.N.P., to Jehova ne osingonegi ang’o?

⁴ Gimoro achiel ma Jehova oseduoko en lamo madier. Mondo wang’e tiend mano, we wanon ane gima ne otimore e piny Juda. Timo kamano biro konyowa neno maber teko ma Jehova nigo mar duoko gik moko odog kaka ne gin.—Jo Rumi 15:4.

⁵ Par ane kaka Jo-Yahudi ma ne oluoro Nyasaye nowinjo kane oketh Jerusalem 607 K.N.P. Dalagi ma ne gihero ne oketh chuth kendo ohingni mage ne omuk. To gima rach moloyo en ni ne oketh hekalu ma Solomon nogero ma ne en kama ne oyiedh e piny ngima mondo olamie Jehova. (Zaburi 79:1) Joma ne ok oneg e lwenyno ne oter e twech Babulon mi thurgi odong’ gunda ma le ema nodakie. (Yeremia 9:11) E wang’ dhano, lamo madier ne oselal chuth. (Zaburi 137:1) Kata kamano, Jehova ma ne osekoro chon wach ketho Jerusalem, nosingo ni ne idhi duok lamo madier kinde mabiro.

6-8. (a) En wach mane maduong’ ma jonabi ma Jo-Hibrania owuoyoe nyadinwoya, to ne ochop nade weche ma ne gikorogo e okang’ matin? (b) Ang’o mosetimore ne oganda Nyasaye e kindewagi manyiso ni Nyasaye osechopo e okang’ moro singoge mag duoko gik moko odog kare?

⁶ Jonabi ma Jo-Hibrania nowuoyo nyadinwoya e wi kaka  Nyasaye ne dhi loso gik moko odog kare. * Jehova nosingo kotiyo gi jonabi ni ne odhi miyo piny Jo-Israel ma ne koro en gunda obed gi ji, obed piny ma nyak, kendo maonge le kata wasigu ma monjogi. Nowacho ni pinyno ne dhi bedo paradis! (Isaiah 65:25; Ezekiel 34:25; 36:35) E wi mago duto, ne idhi ger hekalu kendo ma duok lamo madier. (Mika 4:1-5) Weche ma ne jonabi okorogi ne omiyo Jo-Yahudi geno kendo ne okonyogi nano kuom higni 70 ma ne gin e twech Babulon.

⁷ Gikone, kinde mar duoko lamo madier nochopo. Ka koro ne osegonygi wuok e twech Babulon, Jo-Yahudi ne odok Jerusalem ma gigero kendo hekalu mar Jehova. (Ezra 1:1, 2) Kinde duto ma ne gimakore gi lamo madier, Jehova ne ogwedhogi kendo ne omiyo pinygi onyak ma gibedo gi mwandu. Kane Jo-Yahudi odok e pinygi, Jehova ne oritogi kik monjgi gi wasikgi kata gi le ma ne osemedore mobedo mang’eny kuno kuom higni pieche. Mano kaka Jo-Israel ne mor neno kaka Jehova oduoko pinygi kaka yande en! Kata kamano, gik ma ne otimorego ne onyiso mana e okang’ matin kaka Jehova ne dhi chopo singo mage mag duoko gik moko obed manyien. Ne idhi chop weche ma ne okorgo e okang’ maduong’ “e ndalo mabiro” ma en kindewagi, ma Koth Ruoth Daudi ne idhi ket e loch.—Isaiah 2:2-4; 9:6, 7.

⁸ Kinde matin bang’ koseket Yesu obed jaloch e wi Pinyruoth me polo e higa mar 1914, Yesu ne okonyo jotich Nyasaye me piny mondo obed gi winjruok maber gi Nyasaye. Mana kaka Ruodh Jo-Persia miluongo ni Kuros ne ogonyo Jo-Yahudi wuok Babulon e higa mar 537 K.N.P., e kaka Yesu be ne ogonyo jolupne wuok e twech mar dinde duto mag miriambo ma Muma luongo ni Babulon maduong’. (Jo Rumi 2:29; Fweny 18:1-5) Chakre higa mar 1919 ka dhi nyime, noduok lamo maler ne Jokristo madier. (Malaki 3:1-5) Chakre kindeno ka dhi nyime, oganda Jehova oselame e hekalune maler mar ranyisi, to hekalu mar ranyisino en chenro mar Nyasaye mar lamo madier. Ang’o momiyo mano en wach maduong’ e kindewagi?

9. Dinde ma luongore ni Jokristo notimo ang’o ne lamo mar Jehova bang’ tho joote, to Jehova osetimo ang’o e kindewagi?

⁹ Ne ane gik ma ne otimore chon. Jokristo mokwongo ne oyudo gweth mang’eny nikech winjruok maber ma ne gin-go gi Nyasaye. Kata kamano, Yesu gi jootene ne okoro ni lamo madier ne idhi njaw kendo ne dhi lal. (Mathayo 13:24-30; Tich Joote 20:29, 30) Bang’ tho joote, dinde ma wuondore ni gin dinde mag Jokristo ne osieko. Jotend dindego ne puonjo miriambo ma ne owuok e dinde ma ne ok gin mag Jokristo kendo ne giriwo lwedo timbe dindego. Ne gidino ne ji yo mar loso winjruok maber gi Nyasaye nikech ne gipuonjo ni Nyasaye en Didek ma en puonj maok winjre kata matin. To kar puonjo ji olam Jehova, ne gipuonjo ji olam Maria kod jotakatifu, kendo kar puonjo ji ohul richogi ne Jehova, ne gipuonjogi ni gihul richogi ne jodolo. Bang’ njawruok ma nosetimore kuom kinde malach kamano, Jehova osetimo ang’o? Kata obedo ni piny opong’ gi puonj mag miriambo kod timbe maok nyis Nyasaye luor, Nyasaye osekawo okang’ mar duoko lamo maler e kindewagi! Wanyalo wacho gadier chuth ni okang’ ma Jehova okawoni en achiel kuom gik madongo ma Jehova osetimo e kindegi.

10, 11. (a) Gin weche mage ariyo mamiyo wanyalo wacho ni wan e paradis e yo moro, to mano miyo iwinjo nade? (b) Jehova osechoko joma chalo nade mondo obed ka gima gin e paradis, to gibiro bedo gi thuolo mar neno ang’o?

¹⁰ E kindewagi, inyalo wach ni Jokristo madier nie paradis e yo moro. Mano tiende ang’o? Wanyalo wacho ni gin e paradis nikech gik moko ariyo madongo. Mokwongo, gilamo Jehova Nyasaye e yo maler. Jehova osepuonjowa kit lamo maok oriw gi miriambo moro amora kendo lamo maok onjawore. Osemiyowa chiemb chuny, to mano osekonyowa puonjore e wi weche momedore kuome kaka Wuonwa me polo. Chiemb chunyno osekonyowa timo gik ma moro Nyasachwa kendo osemiyo wasudo machiegni kode. (Johana 4:24) Wach mar ariyo momiyo wanyalo wacho ni wan e paradis en tudruok maber ma wan-go gi Jokristo wetewa. Mana kaka Isaya nokoro  ni ne dhi timore “e ndalo mabiro,” Jehova osepuonjo joge dak gi kuwe. Mano osemiyo ok waked e kindwa. Kata obedo ni wan dhano morem, Nyasaye osekonyowa mondo warwak “dhano manyien.” Omiyowa tekone kokalo kuom roho maler kendo rohono miyo wanyago kido mabeyo. (Jo Efeso 4:22-24; Jo Galatia 5:22, 23) Ka waluwo kaka roho mar Nyasaye tayowa, wanyalo wacho gadier ni wan e paradis e yo moro.

¹¹ Jehova osechoko joma nigi kido mohero e paradis machalo kama. Jogo gin joma ohere, joma ohero kuwe, kod “jo man gi chan e chunygi” tiende ni joma nigi riyo mar ng’eyo Nyasaye. (Mathayo 5:3) Mago e joma biro bedo gi gweth maduong’ mar neno e okang’ malach kaka Nyasaye biro duoko gik moko obed manyien—obiro miyo dhano ngima makare chuth kendo obiro loso piny obed paradis.

12, 13. (a) Ang’o momiyo wan gadier ni singo mag Nyasaye mar loso gik moko obed manyien biro chopo e yo machielo to ok mana e yor ranyisi? (b) Kaluwore gi gima Jehova ne owacho e puodho mar Eden, dwache ne pinyni ne en ang’o, to ang’o momiyo mano miyowa geno mar kinde mabiro?

¹² Gik mang’eny mokor ni ibiro los odog manyien bende biro timore e yo ma sie. Kuom ranyisi, Isaya ne okoro kinde ma joma tuwo, jomong’ol, muofni, kod joma itgi odino ibiro changi, kendo tho bende ibiro tiek chuth. (Isaiah 25:8; 35:1-7) Gik ma kamago ne ok otimore e piny Israel. Kata obedo ni weche ma ne Isaya okorogo osechopo kuom Jokristo e winjruokgi gi Nyasaye, wanyalo bedo gadier chuth ni wechego biro timore gadier e yo ma sie kinde mabiro. Ere kaka wang’eyo mano?

¹³ E puodho mar Eden, Jehova nonyiso gima nodwaro timo e piny: Ne odwaro ni oganda dhano obed mamor, maonge tuoche, kendo odag kanyachiel kaka joot. Dichwo gi dhako mokwongo ne onego orit piny kod gik moko duto ma ne ni e iye, kendo gilos piny duto obed paradis. (Chakruok 1:28) E kindewagi, piny ok ni kaka Nyasaye ne dwaro ni obed. Kata kamano,  bed gadier ni onge gima digeng’ Jehova chopo dwarone. (Isaiah 55:10, 11) Yesu, ma e Ruoth ma Jehova oketo e wi Pinyruodh Mesia, biro loko piny duto obed Paradis.—Luka 23:43.

14, 15. (a) Ere kaka Jehova biro loso “gik moko duto obed manyien”? (b) Ngima nobed machalo nade e Paradis, to en wach mane ma mori ahinya?

¹⁴ Par ane ni piny duto olos mobedo Paradis! Jehova wacho kama kuom kindeno: “Neuru! Achueyo gik moko duto obed manyien.” (Fweny 21:5) Ne ane tiend wechego. Bang’ ka Jehova osetieko piny marachni, “polo manyien, gi piny manyien” nobedie. Mano nyiso ni sirkal manyien biro locho koa e polo e wi piny manyien moting’o oganda dhano mohero Jehova kendo ma timo dwache. (2 Petro 3:13) Satan kaachiel gi jochiendene ok bi bedo gi teko moro amora e wi dhano. (Fweny 20:3) Bang’ dak e chandruok kuom higni gana gi gana, dhano biro chako dak kendo maonge mibadhi, sigu, kata wach moro amora marach. To mano kaka dhano biro winjo maber!

¹⁵ Kindeno, wabiro rito piny ma jaberni mana kaka Nyasaye ne dwaro ni dhano otim a e chakruok. Piny nigi nyalone owuon mar golo chilo. Pige nam kod aoche nyalo tieko chilo me igi giwegi kapo ni onge gik ma wuok e alwora machidogi. Bende, kuonde mokethore e piny nikech lweny nyalo losore giwegi ma dog kare kapo ni lwenje orumo. Mano kaka wabiro mor gi tich mar loko piny obed puodho ma jaber machalo gi puodho mar Eden mabiro pong’ gi gik mabeyo mogundho! Kar tieko kit le kod yien ao yaye, kuwe biro bedo e kind dhano gi le duto e piny. Kata mana nyithindo ok bi luoro le mag bungu.—Isaiah 9:6, 7; 11:1-9.

16. Gin lokruoge mage mabiro timore ne ng’ato ka ng’ato e Paradis?

¹⁶ Ng’ato ka ng’ato kuomwa biro neno lokruok e ngimane owuon. Ji duto mabiro kwo e Har–Magedon ibiro chang e yor hono. Mana kaka Yesu notimo kinde ma ne en e piny, obiro tiyo gi teko ma Nyasaye omiye mondo oyaw wenge muofni, oyaw ite joma itgi odino, kendo ochang joma ong’ol kendo man gi midekre. (Mathayo 15:30) Joma oti biro dok ma bed rowere ma nigi teko kendo obed gi ngima maonge tuoche.  (Ayub 33:25) Dendgi ok nojwajni, tiendegi kod bedegi bende nobed mojing’. Joma kare duto biro neno ka richogi kod rem ma ne gin-go kaka dhano rumo mosmos nyaka chop kama gigo onge chuth. Mano kaka wabiro duoko ne Jehova Nyasaye erokamano kuom tiyo gi tekone mar duoko gik moko obed manyien! We wawuo ane kuom gimoro achiel maber ahinya ma Jehova biro timo e kindeno.

17, 18. (a) Ang’o momiyo Yesu nokwero Jo-Saddukai ni ok gin gi paro mowinjore? (b) En chal mane ma ne omiyo Elija okwayo Jehova mondo ochier nyathi moro?

¹⁷ E kinde Jokristo mokwongo, ne nitie jotend din moko miluongo ni Jo-Saddukai ma ne ok oyie kuom wach chier. Yesu nokwerogi niya: “Ubayo yo, nikech ok ung’eyo weche manie Ndiko, kata teko mar Nyasaye.” (Mathayo 22:29) Ee, Muma nyiso ni Jehova nigi teko mar chiero ji. Muma nyiso kamano nade?

¹⁸ Ne ane gima Nyasaye ne otimo e kinde Elija. Chi liel moro noting’o nyathine ma ne osetho. Wuodeno kende e nyathi ma ne en go. Nyaka bed ni wachno ne obwogo janabi Elija ma ne osebet wendogi kuom kinde. Motelo ne mano, noyudo Elija osereso nyathino kik tho e kinde moro ma ne nitie kech kendo nyalo bedo ni nyathino ne ong’iyo gi Elija kendo Elija be nohere. Miyono ne nigi kuyo maduong’. Wuowino ema ne parone chwore ma ne osetho. Nyalo bedo ni nogeno ni wuodeno ne dhi rite koseti. Ka koro chunye lit, chi lielno ne paro ni Nyasaye ne chwade nikech ketho moro. Miyono ne lit ne Elija ahinya nikech koro miyono ne onge gi geno moro amora. Elija noting’o kitundu mar nyathi ma ne osethono motere e ot ma ne onindoe kae to nokwayo Nyasaye mondo oduok ne nyathino ngimane.—1 Ruodhi 17:8-21.

19, 20. (a) Ibrahim nonyiso nade ni en gi yie ni Jehova nyalo chiero dhano, to ang’o momiyo ne en gi yie ma kamano? (b) Ere kaka Jehova nogwedho yie ma ne Elija onyiso?

¹⁹ Elija ok e ng’at ma nokwongo yie kuom chier. Higni mang’eny motelo ne mano, Ibrahim noyie ni Nyasaye nigi teko  mar duoko gik moko odog kare. Kane Ibrahim en jahigni 100 to Sara jahigni 90, Jehova ne oduokonegi nyalo mar nyuol kuom miyo Sara onyuol nyathi ma wuowi e yor hono. (Chakruok 17:17; 21:2, 3) Bang’e, kane wuodgino osebedo ng’ama duong’, Jehova nonyiso Ibrahim ochiw wuodeno kaka misango. Ibrahim noyie ni Jehova nigi teko mar chiero wuode Isaka obed mangima kendo. (Jo Hibrania 11:17-19) Nikech yie motegno kamano, kane Ibrahim pok oidho got mondo odhi ochiw wuode, nonyiso jotichne ma ne odong’ piny ni ne gidhi duogo kaachiel gi Isaka.—Chakruok 22:5.

²⁰ Jehova ne ok oweyo Isaka otho, omiyo, ne ok dwarre mondo ochiere. Kata kamano, e sigand Elija, wuod chi lielno notho, kata obedo ni ne en mana kuom seche matin. Jehova ne ogwedho yie ma ne Elija nigo kuom chiero nyathino! Kae to Elija nochiwo nyathino ne min mare konyise weche ma nyaka bed ni wi miyono ne ok nyal wilgo. Nowachone niya: ‘Ne, nyathini ngima’!—1 Ruodhi 17:22-24.

21, 22. (a) Ang’o momiyo noket sigendni mag joma ne ochier e Muma? (b) E Paradis, ibiro chier ji marom nade, to ng’a mabiro chierogi?

²¹ Mano e kama okwongo e Muma ma waneno ka Jehova tiyoe gi tekone mondo oduok ne dhano mosetho ngima. Bang’e, Jehova nomiyo Elisha, Yesu, Paulo, kod Petro teko mar chiero jomotho. En adier ni joma ne ochiergo ne oduogo otho bang’e. Kata kamano, sigendni mayudore e Mumago nyisowa e okang’ matin gik mabeyo nyowuoyo ma dhi timore e kinde mabiro.

²² Yesu nowacho niya: “An e chier, kendo an e ngima.” (Johana 11:25) E Paradis, Yesu biro chopo wechego kuom chiero jomotho. Obiro chiero ji tara gi tara komiyogi thuolo mar dak nyaka chieng’ e piny moselos obedo Paradis. (Johana 5:28, 29) Par ane kaka osiepe kod wede biro mor ahinya romo bang’ kinde mang’eny ma ne tho osepogogigo! Dhano duto biro pako Jehova nikech tekone mar duoko ne ji ngima.

23. En yo mane maduong’ie mogik ma Jehova nonyisogo tekone, to ang’o momiyo mano miyo wabedo gadier ni obiro chopo gik mosesingo kinde mabiro?

 ²³ Jehova osesingo maonge kiawa ni geno ma kamago biro chopo. Yo maduong’ie mogik ma ne Jehova onyisoe tekone ne en kuom chiero Wuode Yesu e del mar roho, kendo miye teko mang’eny; Jehova kende ema oloyo Yesu gi teko. Kane Yesu osechier, nofwenyore ne ji miche. (1 Jo Korintho 15:5, 6) Mano onego omi kata mana jogo ma keto kiawa obed gadier e wi wach chier. Jehova nigi teko mar duoko ne jogo mosetho ngima.

24. Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Jehova biro chiero jomotho, to en geno mane ma ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo bedogo?

²⁴ Jehova ok ni mana gi teko mar chiero jomotho, to bende ogombo timo kamano. Roho mar Nyasaye ne otelo ne Ayub mondo owach ni Jehova gombo chiero jomotho. (Ayub 14:15) Donge diher sudo machiegni gi Nyasachwa ma gombo tiyo gi tekone e nyisowa hera e yo ma kamano? Kata kamano, ng’e ni chier en mana achiel kuom tije madongo ma Jehova biro timo kinde mabiro e loso gik moko obed manyien. Kaka imedo sudo machiegni gi Jehova, ng’e ni in be inyalo dak ma ine ka Jehova ‘chueyo gik moko duto obed manyien.’—Fweny 21:5.