Skip to content

Skip to table of contents

VEVEHEAGA 8

Malolo Liu Fakafou​—Ko Iehova Kua ‘Fakafou Tuai e Tau Mena Oti’

Malolo Liu Fakafou​—Ko Iehova Kua ‘Fakafou Tuai e Tau Mena Oti’

1, 2. Ko e heigoa e galo ne fakamamahi e tau magafaoa he tagata he vaha nei, mo e lauia fefe a tautolu he tau mena nei?

NE GALO po ke malona e toi fakahelehele lahi he tama tote ti tagi tautau a ia. Kua momoko lahi e leo! Ka kua kitia nakai e koe, e kikila he tau mata he tama he magaaho ne liu fakafou he matua e mena ne galo? Ke he matua, nakai ko e taha mena ia ke moua po ke fakamaumau e toi. Ka kua mamali lahi e tama mo e fiafia lahi. Ko e mena tuga ke galo tukulagi kua liu fakafou tuai!

2 Ko Iehova, ko e Matua tokoluga ue atu, kua ha ha ai e malolo ke liu fakafou e tau mena ne piko e fanau hana he lalolagi ke galo. E moli, kua nakai hagaao a tautolu ke he tau toi. He “tau aho uka” nei, kua fehagaoaki a tautolu mo e tau mena uka lahi. (2 Timoteo 3:​1-5) Ko e tau mena ne tokiofa he tau tagata kua tuga ke hagahaga kelea​—tau kaina, tau koloa, tau gahuaaga, mo e malolo tino. Liga logona foki e tautolu e fakaniniko he magaaho ne manamanatu a tautolu ke he moumouaga he takatakaiaga ne fua mai e galo tamoki he tau vahega kehekehe he tau mena momoui. Pete he pihia, kua nakai fai mena foki ne lauia lahi ki ai a tautolu ke tuga e mate he ha tautolu a fakahele. Ko e logonaaga he galo mo e nakai fahia kua lahi mahaki.​—2 Samuela 18:33.

3. Ko e heigoa e amaamanakiaga mauokafua ne tohia he Gahua 3:21, mo e he kakano fe ka fakamoli ai e Iehova?

3 Ko e mafanatia ha ia, mogoia, ke ako hagaao ke he malolo liu fakafou ha Iehova! Tuga ka kitia e tautolu, kua ha ha ai e tau puhala ne mua atu ke he mena kua maeke mo e ka liu fakafou he Atua ke he fanau hana he lalolagi. Ko e moli, ne fakakite he Tohi Tapu ko e finagalo ha Iehova a ia “ke liu fakafou ai e tau mena oti kana.” (Gahua 3:21) Ke fakakatoatoa e mena nei, to fakaaoga e Iehova e Kautu faka-Mesia, ne pule he Tama hana, ko Iesu Keriso. Kua fakakite he tau fakamoliaga na kamata e Kautu nei ke pule i luga he lagi he 1914. * (Mataio 24:​3-14) Ko e heigoa ka liu fakafou? Kia manamanatu a tautolu ke he falu matagahua mua ue atu ha Iehova he liu fakafou. Taha he tau mena nei kua fita he kitia mo e fakafita a tautolu ki ai. Ko e falu to kitia ke he puhala lahi he vaha anoiha.

Ko e Liu Fakafou he Tapuakiaga Mea

4, 5. Ko e heigoa ne tutupu ke he tau tagata he Atua he 607 F.V.N., mo e ko e heigoa e amaamanakiaga ne foaki e Iehova ki a lautolu?

4 Taha mena kua fita he liu fakafou e Iehova ko e tapuakiaga mea. Ke maama e mena nei, kia kumikumi fakaku a tautolu ke he fakamauaga tala tuai he kautu ha Iuta. He taute pihia ka foaki ki a tautolu e lotomatala lahi ke he malolo liu fakafou ha Iehova.​—Roma 15:4.

5 Manamanatu la ke he mena ne logona hifo he tau Iutaia tua fakamoli he 607 F.V.N. he magaaho ne moumou a Ierusalema. Ko e maga fakahelehele ha lautolu kua malipilipi mo e malolo hifo e tau kaupa. Ka e mua atu e kelea, ko e faituga lilifu ue atu ne ta e Solomona, ko e matapatu ma e tapuakiaga mea ha Iehova he lalolagi katoa, kua eke mo tanakiaga maka. (Salamo 79:1) Ne uta fakapaea a lautolu ne hao ki Papelonia, ti toka hifo e motu ha lautolu ke takalo ai e tau manu favale. (Ieremia 9:11) Mai he kitiaaga he tagata, kua tuga e galomoki e tau mena oti. (Salamo 137:1) Ka ko Iehova, nukua leva e talahau tuai e moumouaga nei, ne foaki e amaamanakiaga na haia i mua e magaaho ke liu fakafou.

6-8. (a) Ko e heigoa e matapatu tala ne ha ha he tau tohiaaga he tau perofeta Heperu, mo e fakamoli fakamua fefe e tau perofetaaga pihia? (e) He vaha fou nei, kua fakafita fefe e tau tagata he Atua ke he fakamoliaga he tau perofetaaga loga he liu fakafou?

6 Ko e moli, ko e matapatu tala e liu fakafou ne fa liu fatiaki tumau he tau tohi he tau perofeta Heperu. * He puhala ia lautolu, ne mavehe e Iehova e motu ka liu fakafou, liu muhu tagata, talumelie, mo e puipui mai he tau manu favale mo e tapaki he tau fi. Ne fakamaama e ia e motu liu fakafou ha lautolu ko e parataiso molioli! (Isaia 65:25; Esekielu 34:25; 36:35) Mua atu, to liu fakatu e tapuakiaga mea, mo e to liu e faituga ke ati hake. (Mika 4:​1-5) Ne foaki he tau perofetaaga nei ke he tau Iutaia paea e amaamanakiaga, he lagomatai a lautolu ke fakauka e 70-tau ha lautolu ne fakapaea i Papelonia.

7 Fakahiku, ne hoko mai e magaaho ke liu fakafou. Kua fakatoka mai i Papelonia, ne liliu e tau Iutaia ki Ierusalema mo e liliu ati hake e faituga ha Iehova i ai. (Esera 1:​1, 2) He pipiki mau ni a lautolu ke he tapuaki mea, ne fakamonuina e Iehova a lautolu mo e taute e motu ha lautolu ke talumelie mo e tupuolaola. Ne puipui e ia a lautolu mai he tau fi mo e mai he tau manu favale ne pule ke he motu ha lautolu ke he tau hogofulu tau. Ko e fiafia ha ia ha lautolu ke he malolo liu fakafou ha Iehova! Ka ko e tau mena tutupu ia kua fakakite mai ni e fakamoliaga tote fakamua he tau perofetaaga he liu fakafou. To hoko mai e fakamoliaga mua ue atu “he tau aho a mui,” he magaaho ni ha tautolu, magaaho ka fakapatuiki e Hakega he Patuiki ko Tavita ne mavehe mai tuai.​—Isaia 2:2-4; 9:6, 7.

8 Nakai leva he fakapatuiki a Iesu he Kautu he lagi he 1914, ne fakatonutonu e ia e tau manako fakaagaga he tau tagata tua fakamoli he Atua he lalolagi. Tuga ni he fakatokanoa e Kuresa ko e toa Peresia e tau Iutaia ne toe mai i Papelonia he 537 F.V.N., ne fakatokanoa e Iesu a lautolu ne toe he tau Iutaia fakaagaga​—ko e tau tagata muitua ni hana​—mai he fakaohoohoaga ha Papelonia he vaha fou nei, ko e kautu he tau lotu pikopiko he lalolagi. (Roma 2:29; Fakakiteaga 18:1-5) Kamata mai he 1919, ne liu fakafou e tapuakiaga mea ke he mena kua lata he tau momoui he tau Kerisiano moli. (Malaki 3:1-5) Tali mai he magaaho ia, ne tapuaki e tau tagata ha Iehova ki a ia i loto he faituga fakaagaga hana kua fakamea​—ko e fakatokatokaaga he Atua ma e tapuakiaga mea. Ko e ha ne aoga lahi e mena nei ki a tautolu he vaha nei?

Liu Fakafou Fakaagaga​—Kakano ne Aoga Ai

9. He mole e vaha he tau aposetolo, ko e heigoa ne taute he tau lotu ha Kerisitenitome ke he tapuakiaga he Atua, ka ko e heigoa ne taute e Iehova he vaha ha tautolu?

9 Manamanatu ke he onoonoaga he fakamauaga tuai. Ne olioli e tau Kerisiano he senetenari fakamua ke he tau monuina fakaagaga loga. Ka kua talahau tuai e Iesu mo e tau aposetolo to nakai fakamoli mo e galo noa e tapuakiaga moli. (Mataio 13:24-30; Gahua 20:29, 30) He mole e vaha he tau aposetolo, ne mafuta hake a Kerisitenitome. Ne hiki he tau akoako hana e tau fakaakoaga mo e tau matagahua pouliuli. Ne o atu foki a lautolu ke he Atua ka e kaumahala, he vali a ia ko e Tolu Taha goagoa, mo e fakaako e tau tagata ke matutaki age e tau hala ke he tau faifeau mo e ke liogi ki a Maria mo e “tau tagata tapu” kehekehe ka e nakai ki a Iehova. He mogonei, he mole e tau senetenari loga he nakai fakamoli pihia, ko e heigoa ne kua taute e Iehova? Haia he lalolagi he vaha nei​—ko e lalolagi kua hakea he tau pikopiko fakalotu mo e takiva he tau gahua nakai mahani Atua​—kua lalaka mai a ia mo e liu fakafou e tapuakiaga mea! Nakai fakaea atu, kua maeke ia tautolu ke talahau ko e liu fakafou nei ko e taha he tau mena tutupu ne aoga lahi he vaha fou nei.

10, 11. (a) Ko e heigoa e tau matapatu manatu ua ne putoia ai e parataiso fakaagaga, mo e hufia fefe ai a koe? (e) Ko e tau vahega tagata fefe ne fakapotopoto e Iehova ke he parataiso fakaagaga, mo e heigoa ka monuina a lautolu ke kitia mata?

10 Ti kua olioli he tau Kerisiano he vaha nei e parataiso fakaagaga. Ko e heigoa ne putoia ke he parataiso nei? Kua ua e matapatu manatu. Fakamua, ko e tapuaki mea he Atua moli, ko Iehova. Ne fakamonuina e ia a tautolu aki e puhala tapuaki ne tokanoa mai he tau fakavai mo e nakai moli. Kua fakamonuina e ia a tautolu aki e tau mena kai fakaagaga. Kua taute he mena nei a tautolu ke ako hagaao ke he ha tautolu a Matua he lagi, ke fakafiafia a ia, mo e ke fakatata atu ki a ia. (Ioane 4:24) Ko e vala ke ua aki he parataiso fakaagaga kua putoia ai e tau tagata. Tuga ne talahau tuai e Isaia, “he tau aho a mui,” ne fakaako e Iehova e tau tagata tapuaki hana ke he tau puhala he mafola. Ne tatafi kehe e ia e felakutaki ia tautolu. Pete ko e nakai mitaki katoatoa ha tautolu, ne lagomatai e ia a tautolu ke tapulu ke he “tagata fou.” Kua fakamonuina e ia e tau laliaga ha tautolu aki e agaga tapu hana, ne fakatupu e tau fua fulufuluola ia tautolu. (Efeso 4:​22-24; Kalatia 5:​22, 23) Ka gahua fakalataha a koe mo e agaga he Atua, ko e vala moli a koe he parataiso fakaagaga.

11 Kua fita he fakapotopoto e Iehova ke he parataiso fakaagaga hana e tau vahega tagata ne fiafia a ia ki ai​—ko lautolu ne fiafia ki a ia, ne fiafia ke he mafola, mo e “manamanatu ke he tau mena fakaagaga kua lata ma lautolu.” (Mataio 5:3, NW) Ko e tau tagata haia ka moua e monuina ke kitia e liuaki mai mo e liu fakafouaga mua ue atu​—he tau tagata mo e he lalolagi katoa.

“Kitiala, Kua Fakafou Tuai e Au e Tau Mena Oti Kana”

12, 13. (a) Ko e ha kua lata ke fai fakamoliaga foki e tau perofetaaga liu fakafou? (e) Ko e heigoa e finagalo ha Iehova ma e lalolagi tuga ne talahau i Etena, mo e foaki mai fefe he mena nei e amaamanakiaga ma tautolu ma e vaha anoiha?

12 Ko e tau perofetaaga loga he liu fakafou kua hagaao atu foki ke he falu liu fakafou fakaagaga. Ko Isaia, ke fakatai ki ai, ne tohi hagaao ke he magaaho ka fakamalolo e tau gagao, tau tagata kulikuli, tau tagata matapouli, tau tagata teliga tuli mo e to fakaoti tukulagi e mate. (Isaia 25:8; 35:​1-7) Ko e tau maveheaga pihia kua nakai kitia e fakamoliaga moli i Isaraela i tuai. Mo e pete he kitia e tautolu e fakamoliaga fakaagaga he tau maveheaga nei he vaha ha tautolu, kua ha ha ai e tau kakano loga ke talitonu to ha ha ai e fakamoliaga ke he puhala katoatoa he vaha anoiha. Iloa fefe e tautolu e mena ia?

13 I Etena, ne fakamaaliali mai e Iehova e finagalo hana ma e lalolagi: Ke fakapuke he magafaoa fiafia, tino malolo, mo e kaufakalataha he tagata. Kua lata e tau tane mo e tau fifine ke leveki e lalolagi mo e tau mena momoui oti i ai, ke eke e palaneta katoa mo parataiso. (Kenese 1:28) Kua kehe lahi e mena ia mai he tau mena ne tutupu he mogonei. Ka kia, mauokafua, kua nakai lagataha e tau finagalo ha Iehova ke fakagata. (Isaia 55:​10, 11) Ko Iesu, ko e Patuiki faka-Mesia ne kotofa e Iehova, ka tamai e Parataiso ke he lalolagi katoa.​—Luka 23:43.

14, 15. (a) To taute fefe e Iehova ke ‘fakafou e tau mena oti’? (e) To fefe la e moui he Parataiso, mo e puhala fe ne fiafia lahi a koe ki ai?

14 Manamanatu la kua kitia e lalolagi katoa hane eke mo Parataiso! Ne talahau e Iehova hagaao ke he magaaho ia: “Kitiala, kua fakafou tuai e au e tau mena oti.” (Fakakiteaga 21:5) Manamanatu ko e heigoa la e kakano he mena ia. He magaaho ka oti e fakaaoga e Iehova hana malolo moumou ke he fakatokaaga kelea tuai nei, to toka hifo ai e “lagi fou mo e lalolagi fou.” Kakano he mena nei to pule e fakatufono fou mai he lagi ke he kaufakalatahaaga fou he lalolagi ne ha ha ai a lautolu kua fiafia ki a Iehova mo e taute e finagalo hana. (2 Peteru 3:13) Ko Satani, katoa mo e tau temoni hana, to nakai liliu gahuahua foki. (Fakakiteaga 20:3) Ko e fakamua laia he tau afe tau, ka fakatokanoa e tau tagata mai he nakai fakamoli, vihiatia, mo e he fakaohoohoaga kelea. Ko e logona hifo he totokaaga to eke moli ke fiafia lahi.

15 Fakahiku, to maeke ia tautolu ke leveki e palaneta fulufuluola nei tuga ne kua lata ke taute pihia he kamataaga. Ha ha he lalolagi e malolo liu fakafou pauaki. Ko e tau vailele mo e tau vaitafe kua fakamea ne lautolu a lautolu kaeke nakai ha ha ai e punaaga he kiva; ko e tau maga-malona he fonua kua maeke ke talumelie kaeke nakai fai felakutaki. Ko e fiafia ha ia ke gahuahua fakatatai atu mo e lalolagi, he lagomatai ke eke e lalolagi mo paaka tuga e katene, ko Etena he lalolagi katoa ne puke he tau mena kehekehe! He nakai tamate matahavala e tau vahega manu mo e tau akau, to nonofo mafola e tau tagata mo e tau tufugatiaaga oti he lalolagi. Mo e, to nakai matakutaku foki e fanau ke he tau manu favale.​—Isaia 9:​6, 7; 11:​1-9.

16. He Parataiso, ko e heigoa e liu fakafouaga ka hufia ai e tau tagata tua fakamoli takitokotaha?

16 To mailoga foki e tautolu e fakafou fakatagata. Ka mole a Amaketo, to kitia he tau tagata ne hao mai e tau fakamalolo mana ke he lalolagi katoa. Tuga ne taute e ia he nofo he lalolagi, to fakaaoga e Iesu e malolo foaki-he-Atua hana ke liu fakamaama e tau mata ha lautolu ne matapouli, liu fakamaagi e tau teliga ha lautolu ne teliga tuli, liu fakamalolo e tau tino ha lautolu ne kulikuli mo e ukiuki. (Mataio 15:30) Ko lautolu ne momotua lalahi to fiafia ke liu moua e malolo fuata, mo e malolo tino. (Iopu 33:25) To galo e tau fegefege, hakohako e tau mafatifati he tino, mo e tau alaga to gahuahua ai ha ko e malolo liu fakafou. To logona hifo he tau tagata tua fakamoli oti kana, ko e tau lauiaaga he hala mo e nakai mitaki katoatoa, hane galo fakahaga. To fakaaue ha ia a tautolu ki a Iehova ko e Atua ma e malolo liu fakafou mitaki lahi hana! Kia fakamahino atu a tautolu he mogonei ke he taha puhala loto mafanatia ne mua atu he magaaho fakafiafia nei he liu fakafouaga.

Liu Foaki e Moui ki a Lautolu ne Mamate

17, 18. (a) Ko e ha ne akonaki mamafa e Iesu e tau Satukaio? (e) Ko e tau tutuaga fe ne takitaki a Elia ke ole ki a Iehova ke taute e liu tu mai?

17 He senetenari V.N. fakamua, ko e falu takitaki lotu, ne ui ko e tau Satukaio, ne nakai talitonu ke he liu tu mai. Ne akonaki mamafa e Iesu a lautolu aki e tau kupu: “Kua hehe tuai a mutolu, he nakai iloa e mutolu e tau Tohi, mo e malolo he Atua.” (Mataio 22:29) E, ne fakakite he tau Tohiaga Tapu kua ha ha ia Iehova e malolo liu fakafou pihia. Pihia fefe?

18 Fakatino ke he mena ne tupu he vaha ha Elia. Ne lukuluku he fifine takape e tino mate he tama fuataha hana. Nukua mate tuai e tama tane. Ko e perofeta ko Elia, kua fai magaaho ne nofo he fale he fifine takape, ne liga ofomate. Fakamua atu, ne lagomatai e ia ke laveaki e tama nei mai he hoge. Liga kua hohofi e fakaalofa ha Elia ke he tama tane tote he mogonei. Ne momoko lahi e matua fifine. Ko e tama tane nei ko e fakamanatu hokoia he tane hana ne mate. Liga amaamanaki foki a ia to leveki he tama hana a ia ka motua lahi. Fakaatukehe, ne matakutaku e takape neke fakahala a ia ma e falu hehe kua mole. Kua nakai fiafia a Elia ke kitia kua une atu ki mua e matematekelea nei. Ne uta fakaeneene e ia e tino mate mai he fatafata he matua fifine, lukuluku atu ke he poko hana, mo e ole ki a Iehova ko e Atua ke liuaki mai e solu, po ke moui he tama.​—1 Tau Patuiki 17:​8-21.

19, 20. (a) Fakakite fefe e Aperahamo kua tua a ia ke he malolo liu fakafou ha Iehova, mo e ko e heigoa e fakaveaga ma e tua pihia? (e) Palepale fefe e Iehova e tua ha Elia?

19 Nakai ko e tagata fakamua a Elia ke talitonu ke he liu tu mai. He tau senetenari fakamua atu, ne talitonu a Aperahamo kua ha ha ia Iehova e malolo liuaki mai pihia​—mo e ma e kakano mitaki. He magaaho ne 100 e tau tau ha Aperahamo mo e 90 ha Sarai, ne liuaki mai e Iehova e tau malolo fanafanau nukua galo ha laua, he taute a Sarai ke fakafua e tama tane. (Kenese 17:17; 21:​2, 3) Fakamui, he magaaho ne motua e tama tane, ne fekau e Iehova a Aperahamo ke poa e tama hana. Ne fakakite e Aperahamo e tua, he mailoga nukua maeke ia Iehova ke liu fakamoui a Isaako fakahelehele hana. (Heperu 11:​17-19) Ko e tua maunivaniva pihia ne fakamaama aki e kakano ne fakamafana e Aperahamo e tau fekafekau hana, fakamua to hake a ia ke he mouga ke poa e tama hana, to liliu mai tokoua a laua.​—Kenese 22:5.

“Kikite mai la, kua moui hau a tama”!

20 Ne fakahao e Iehova a Isaako, ti kua nakai lata ke liu fakatu mai he magaaho ia. Ka ko e ha Elia, kua fita e tama he takape he mate​—ka e nakai leva e mate. Ne palepale e Iehova e tua he perofeta he liu fakatu mai e tama! Ati fakaolo age e Elia e tama ke he matua fifine hana, fakalataha mo e tau kupu nakai ke nimo nei: “Kikite mai la, kua moui hau a tama”!​—1 Tau Patuiki 17:​22-24.

21, 22. (a) Ko e heigoa e kakano he tau liu tu mai ne fakamau i loto he tau Tohiaga Tapu? (e) He Parataiso, to laulahi fefe e liu tu mai, mo e to taute e hai?

21 Ti ko e magaaho fakamua laia he fakamauaga Tohi Tapu, ne kitia e tautolu a Iehova ne fakaaoga e malolo hana ke liu fakamoui e tagata. Fakamui, ne foaki foki e Iehova e malolo ki a Elisaio, Iesu, Paulo, mo Peteru ke liu fakamoui a lautolu ne mamate. Moli, ko lautolu ne liu fakatutu mai kua fakahiku liliu mamate foki. Pete he pihia, ne tuku mai he tau fakamauaga Tohi Tapu pihia ki a tautolu e onoonoaga fakamua ke he tau mena ka hohoko mai.

22 He Parataiso, to fakamoli e Iesu e matagahua hana ko e “liu tu mai, mo e moui.” (Ioane 11:25) To liu fakatutu mai e ia e tau miliona, he foaki ki a lautolu e fifiliaga ke moui tukulagi he Parataiso he lalolagi. (Ioane 5:​28, 29) Manamanatu la ke he liu fakalatahaaga, he tau peka mo e figifigita e tau kapitiga mo e tau magafaoa fakahelehele, ne kua leva e fakamavehevehe he mate! To fakaheke he tau tagata oti kana a Iehova ma e malolo liuaki mai hana.

23. Ko e heigoa ne mua ue atu he tau fakatataaga oti he malolo ha Iehova, mo e fakamoli mai fefe e mena nei ke he amaamanakiaga ha tautolu ma e vaha anoiha?

23 Ne foaki mai e Iehova e fakamoliaga mauokafua, kua nakai haofia e tau amaamanakiaga pihia. Ke he mena ne mua ue atu he tau fakatataaga oti he malolo hana, ne liu fakatu mai e ia hana Tama, ko Iesu, ko e moui fakaagaga malolo lahi, ke eke a ia ke ua aki ki a Iehova. Ko Iesu liu fakatu mai ne kitia mata ke he totou teau he tau tagata. (1 Korinito 15:​5, 6) Ti kua lahi mahaki foki e fakamoliaga ia ki a lautolu ne fakauaua. Ha ha ia Iehova e malolo ke liu fakamoui.

24. Ko e ha kua lata ia tautolu ke mauokafua to liu fakatutu mai e Iehova a lautolu ne mamate, mo e ko e heigoa e amaamanakiaga kua lata ke tokiofa takitokotaha e tautolu?

24 Nakai kuenaia e malolo ia Iehova ke liuaki mai e tau tagata mamate ka kua ha ha foki ia ia e manako ke taute pihia. Ko e tagata tua fakamoli ko Iopu ne omoi he agaga ke talahau, kua ha ha moli ia Iehova e finagalo fakaalofa ke liuaki mai e tau tagata he mate. (Iopu 14:15) Nakai kia futia atu a koe ke he Atua ha tautolu, nukua manako lahi ke fakaaoga e malolo liuaki mai hana ke he puhala fakaalofa pihia? Ka e manatu, ko e liu tu mai ko e taha vala ni a ia he gahua liu fakafou mua ue atu ha Iehova i mua. He fakatata lahi atu a koe ki a ia, kia tokiofa tumau e amaamanakiaga uho to ha ha a koe i ai ke kitia a Iehova hane ‘fakafou e tau mena oti.’​—Fakakiteaga 21:5.

^ para. 3 Ne kamata e “tau tau ke liu fakafou ai e tau mena oti kana” he magaaho ne fakatu e Kautu faka-Mesia fakalataha mo e hakega he patuiki tua fakamoli ko Tavita he nofoaiki. Ne mavehe age a Iehova ki a Tavita to pule tukulagi e hakega hana. (Salamo 89:​35-37) Ka e mole atu he moumou e Papelonia a Ierusalema he 607 F.V.N., ne nakai fai he ohi ha Tavita ne nofo he nofoaiki he Atua. Ko Iesu, ne fanau he lalolagi ko e hakega ha Tavita, ne eke mo Patuiki ne mavehe mai tuai he magaaho ne fakapatuiki a ia i luga he lagi.

^ para. 6 Ke fakatai ki ai, ne feaki oti e Mose, Isaia, Ieremia, Esekielu, Hosea, Ioelu, Amosa, Opetaia, Mika, mo Sefanaia e matapatu tala nei.