1, 2. Aye wa azo ayeke girisa laso, na a ndu e tongana nyen?

MBENI molenge agirisa wala afâ mbeni ye ti ngia so lo ye ni mingi na lo tï na toto; toto ti lo ni amû vundu na bê! Ye oko, mo bâ awe tongana nyen lê ti mbeni molenge ayeke za kue na ngia tongana babâ wala mama ti lo aleke ye ti lo so abuba wala awara ni? Ti babâ wala mama ni, a yeke ye oko pëpe. Me yanga ti molenge ni ayeke na ngia, na li ti lo akpe kue. Ye so lo bâ a tene abuba biaku akiri aga nzoni!

² Jéhovah, Babâ so ayeke nzoni ahon ababâ kue, ayeke na ngangu ti leke ye so amolenge ti lo azo alingbi ti bâ a tene a buba biaku biaku. E yeke sala pëpe tënë ti ambeni senge ye ti ngia. Na “lâ ti ye ti ngangu” so, e lingbi ti girisa ambeni ye so ayeke kota ahon so (2 Timothée 3:1-5). A bâ so mingi ti aye so azo aye tënë ni ahon ndo ni, aye tongana da, kungba, kua, nga na seni, sioni ayeke hara ni ngangu mingi. Bê ti e alingbi nga ti so tongana e bâ bubango ti aye so angoro e, so a sala si a girisa biaku biaku ambeni mara ti anyama na akeke na ndo ti sese. Me mbeni ye ti so e ahon kuâ ti mbeni zo so e ye lo ayeke pëpe. Vundu nga na bibe so e bâ tele ti e e yeke na ngangu pëpe alingbi ti hon ndo ti e kue.—2 Samuel 18:33.

3. Pendere beku wa ayeke na Kusala 3:21? Na lege ti ye wa Jéhovah ayeke sala si aga tâ tënë?

³ Ni la, a yeke tâ ye ti dengo bê ti manda ye na ndo ngangu ti Jéhovah ti leke na ye so abuba! Tongana ti so e yeke bâ ande, gbâ ti aye ayeke dä so Nzapa alingbi ti leke ni na amolenge ti lo azo, na nga so lo yeke sala ni ande. Biani, Bible afa so Jéhovah aye ti ‘kiri ti leke aye kue na lege ni.’ (Kusala 3:21, Fini Mbuki, 2001). Ti sala ni, Jéhovah ayeke sala ande kusala  na Royaume ti Messie, so Molenge ti lo Jésus Christ si ayeke gbia ni. Aye afa atene Royaume so ato nda ti komande awe na yayu na ngu 1914 (Matthieu 24:3-14). * Fade lo yeke leke aye wa so abuba awe? Zia e bâ ambeni kota ye so Jéhovah akiri aleke ni. E lingbi ti bâ laso mbeni oko ti aye ni na lê ti e. Ambeni ayeke si ande na yâ angoi so ayeke ga, so ayeke mû ndo kue.

4, 5. Ye nyen asi na azo ti Nzapa na ngu 607 kozoni na ngoi ti e, na beku wa Jéhovah amû na ala?

⁴ Mbeni ye ni so Jéhovah akiri aleke ni awe ayeke tâ vorongo. Ti gbu nda ni nzoni, zia e bâ mbaï ti royaume ti Juda kete. Ye so ayeke mû lege na e ti hinga nzoni mingi tongana nyen Jéhovah ayeke sala kusala na ngangu ti lo ti leke na ye so abuba.—aRomain 15:4.

⁵ Tara ti bâ ye so futingo Jérusalem na ngu 607 kozoni na ngoi ti e asala na bê ti aJuif so angbâ be-ta-zo. A futi gbata ti ala so ala ye tënë ni mingi, a kungbi agbagba ni na sese. Ti sioni ni, pendere temple so Salomon aleke ândö angbâ na bubango ni. Temple ni ayeke lani kota ndo ti tâ vorongo ti Jéhovah na ndo ti sese kue (Psaume 79:1). Ala so angbâ na fini, a mû ala a gue na ni na ngbâa na Babylone. Ala zia gbata ti ala ti ga ndo ti anyama ti ngonda (Jérémie 9:11). Na lê ti azo, ye kue ahunzi awe (Psaume 137:1). Me Jéhovah, so asala kozoni tënë ti futingo so a ninga awe, amû beku so fade mbeni ngoi ti leke ye so abuba ayeke ga.

6-8. (a) Tënë wa akiri fani mingi na yâ ambeti ti aprophète Hébreu, na aga tâ tënë kozoni tongana nyen? (b) Na ngoi ti e, tongana nyen azo ti Nzapa abâ mbeni gango tâ tënë ti aprophétie ti lekengo aye so abuba?

 ⁶ Biani, tënë ti lekengo ye so abuba akiri fani mingi na yâ ambeti ti aprophète Hébreu. * Na lege ti ala, Jéhovah azê mbeni kodoro so a yeke kiri ti leke ni, na so azo ni ayeke kiri ti duti dä. Mbeni kodoro so ayeke lë alengo ti lo, anyama ti ngonda ayeke lï dä pëpe, nga awato ayeke ga ti sala bira na ni pëpe. Lo sala tënë ti kodoro ti ala so a kiri a leke ni tongana mbeni tâ paradis! (Ésaïe 65:25; Ézéchiel 34:25; 36:35). A hon ye kue, a yeke kiri na tâ vorongo, na a yeke kiri ti mû temple ni na nduzu (Michée 4:1-5). Aprophétie so amû beku na aJuif so ague na ngbâa, si ala kanga bê ti ala na yâ dutingo ti ala ti ngbâa na Babylone teti angu 70.

⁷ Na nda ni, ngoi ti leke aye so abuba asi awe. Na sigingo na gbe ti ngbâa na Babylone, aJuif akiri na Jérusalem, na ala mû temple ti Jéhovah na nduzu (Esdras 1:1, 2). Na ngoi kue so ala ngbâ na yâ tâ vorongo, Jéhovah adeba nzoni na ndo ala na lo sala si sese ti ala alë mingi nga amaï nzoni. Lo bata ala yongoro na awato nga na anyama ti ngonda, so amû yâ ti kodoro ni teti angu mingi. So tâ ngia si ala duti na ni ti bâ ngangu ti Jéhovah ti leke na ye so abuba! Me aye so kue ayeke gi kete gango tâ tënë ti aprophétie ti lekengo aye so abuba. Kota gango tâ tënë ni ayeke si na “lâ ti nda ni,” so ti tene na ngoi ti e. A yeke si na ngoi so a yeke zia Molenge so ayeke komande na peko ti Gbia David, so a sala tënë ti lo aninga awe, na ndo mbata ti gbia.—Ésaïe 2:2-4; 9:6, 7.

⁸ Ngoi kete na peko ti so Jésus alë gbia na yâ Royaume ti yayu na ngu 1914, lo bâ lege ti aye so atia abe-ta-zo ti Nzapa na ndo ti sese na lege ti yingo. Cyrus, wasalango bira ti Perse, azi tanga ti aJuif na Babylone na ngu 537 kozoni na ngoi ti e. Legeoko nga, Jésus azi mbeni tanga ti aJuif ti yingo, so ayeke adisciple  ti lo, na gbe ti ngangu ti Babylone ti ngoi ti e, bungbi ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue (aRomain 2:29; Apocalypse 18:1-5). Ngbele ye na ngu 1919, a kiri na tâ vorongo na yâ fini ti atâ Chrétien (Malachie 3:1-5). Azo ti Jéhovah angbâ ti voro lo na yâ temple ti lo ti yingo, mbeni ye so Nzapa aleke ndali ti tâ vorongo. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ndali ti e laso?

9. Na peko ti kuâ ti ndangba bazengele, ye nyen a-église ti Chrétienté asala na vorongo ti Nzapa, me Jéhovah asala nyen na ngoi ti e?

⁹ Bâ ye so asi giriri. A-Chrétien ti kozo siècle awara lani aye ti nzoni mingi na lege ti yingo. Me Jésus na abazengele ti lo atene so aye ti sioni ayeke lï ande na yâ tâ vorongo na tâ vorongo ni ayeke duti dä pëpe (Matthieu 13:24-30; Kusala 20:29, 30). Na peko ti kuâ ti ndangba bazengele ni, Chrétienté abâ gigi. Amokonzi ni ayeda na afango ye nga na asalango ye so ague nde na ti Nzapa. Ala fa Nzapa tongana mbeni Nzapa ti li ota, so zo agi li ti lo na ni gbä. Ala fa na azo ti tene siokpari ti ala na aprêtre, ti tene sambela ti ala na Marie nga na “asaint” nde nde, me na Jéhovah pëpe. Ye so kue asala si a yeke ngangu ti ga ndulu na Nzapa. Fadeso, ye nyen Jéhovah asala na peko ti angu ngbangbo mingi so azo azia lege ti tâ vorongo so? Dunia ti fadeso aga sioni na lege ti asalango ye so Nzapa ake, nga asi singo na alege ti vorongo ti wataka. Na yâ dutingo so, Jéhovah aga na lo kiri na tâ vorongo! Sân ti kono yâ ti tënë, lekengo ye so ayeke mbeni oko ti akota ye na ngoi ti e.

10, 11. (a) Paradis ti yingo andu aye use wa? A ndu mo tongana nyen? (b) Mara ti azo wa Nzapa abungbi na yâ paradis ti yingo, na fade ala yeke wara matabisi ti bâ nyen?

¹⁰ Tongaso, atâ Chrétien laso ayeke na yâ paradis ti yingo, so aye use si ayeke na yâ ni. Kozo ye ni ayeke: mbilimbili vorongo tâ Nzapa, Jéhovah. Lo sala si e yeke na yâ mbeni vorongo so mvene nga na atënë so yâ ni aba kirikiri ayeke dä pëpe. Lo mû na e kobe ti yingo. Ye so amû lege na e ti manda ye na ndo Babâ ti e ti yayu, ti nzere na lo, na ti ga ndulu na lo (Jean 4:24). Use mbage ti paradis ti yingo ayeke azo. Tongana ti so Ésaïe  atene ândö, “na lâ ti nda ni,” Jéhovah afa lege ti siriri na awavorongo lo. Lo kaï bira na popo ti e. Atâa so e yeke mbilimbili-kue pëpe, lo mû maboko na e ti yü “fini zo” ti yâ ni. Lo hiri deba nzoni na ndo angangu ti e na mungo na e yingo vulu ti lo, so alë apendere ye na yâ e (aÉphésien 4:22-24, FM 01; aGalate 5:22, 23). Tongana mo zia yingo ti Nzapa asala ngangu na ndo ti mo, mo yeke biani na yâ paradis ti yingo.

¹¹ Jéhovah abungbi na yâ paradis ti lo ti yingo mara ti azo so lo ye ala. Ala yeke azo so aye lo, aye siriri, na so “ahinga atene ye ti yingo atia ala”. (Matthieu 5:3, FM 01). Azo so ayeke wara ande matabisi ti bâ mbeni kota ye so a yeke kiri ti leke ni. Kota ye ni so andu azo nga na sese mobimba.

12, 13. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi aprophétie ti lekengo aye so abuba aga tâ tënë na mbeni lege nde? (b) Tongana ti so a tene na Eden, ye nyen Jéhovah aleke ti sala teti sese, na ngbanga ti nyen ye so amû na e beku teti angoi so ayeke ga?

¹² Mingi ti aprophétie ti lekengo aye so abuba andu gi ye ti yingo pëpe. Na tapande, Ésaïe asala tënë ti mbeni ngoi so fade azo ti kobela, ala so gere ti ala wala lê ti ala abuba, ala so mê ti ala akanga ayeke wara ande sava ti tele; na a yeke hunzi même kuâ mveni teti lakue lakue (Ésaïe 25:8; 35:1-7). Azendo so aga tâ tënë pëpe na ngoi ti Israël ti giriri. Na atâa so e bâ ni na lege ti yingo na ngoi ti e, e yeke na anda ti tënë mingi ti tene so na yâ ngoi so ayeke ga, a yeke ga tâ ye, na a yeke mû ndo kue. E hinga ni tongana nyen?

¹³ Lani na Eden, Jéhovah afa polele ye so lo leke teti sese: A yeke ti tene azo so aduti na ndo ni aduti na yâ ngia, na nzoni seni, nga na beoko. A hunda lani na koli na wali ti bata sese na aye kue so ayeke na ndo ni, si sese ni aga mbeni paradis (Genèse 1:28). A yeke tâ nde mingi na dutingo ti aye laso. Me e lingbi ti duti na beku so a yeke kanga lege lâ oko pëpe na aye so Jéhovah aleke ti sala (Ésaïe 55:10, 11). Jésus, Messie so ayeke Gbia, so Jéhovah ahiri lo na kusala, ayeke ga ande na Paradis so na ndo sese mobimba.—Luc 23:43.

14, 15. (a) Tongana nyen Jéhovah ayeke sala si “ye kue aga fini”? (b) Fini ayeke duti ande tongana nyen na yâ Paradis, na ye nyen anzere na mo dä mingi?

 ¹⁴ Tara ti bâ so sese kue aga Paradis! Na ndo ngoi so, Jéhovah atene: “Bâ, Mbi sala si ye kue aga fini.” (Apocalypse 21:5). Bâ ye so aye ti tene ande. Tongana Jéhovah ahunzi ti sala kua na ngangu ti lo ti futi ye na tele ti sioni sese so, “fini yayu na fini sese” ayeke ngbâ ande. So ti tene mbeni fini ngorogbia ayeke ngbâ kâ na yayu ti komande na ndo ti fini sese, so azo so aye Jéhovah na asala ye so bê ti lo aye si aduti dä (2 Pierre 3:13, FM 01). A yeke kanga ande Satan na ayingo sioni ti lo (Apocalypse 20:3). Teti angu saki mingi, a yeke duti ande kozo zingo zo na gbe ti sioni ngangu so, so ayeke buba ye; na a yeke duti ande tâ kota ye mingi.

¹⁵ Na nda ni, e lingbi ande ti bata pendere sese so tongana ti so a hunda na e giriri ti sala ni. Sese ayeke na ngangu ti leke aye ti lo so abuba. Tongana a zi ye so ayeke na gunda ti bubango abale, abale ni mveni alingbi ti ga nzoni; ando so bira abuba ni alingbi ti kiri ti ga nzoni tongana bira aduti dä mbeni pëpe. So tâ ye ti ngia ande ti sala kua beoko na andia nga na tambelango ti aye ti sese, si a ga mbeni pendere ndo, mbeni Eden so amû ndo ti sese mobimba, na so anyama na akeke nde nde aduti dä! A hon ti fâ senge senge amara nde nde ti anyama nga na ti akeke, zo ayeke duti ande na siriri na aye kue na ndo ti sese. Même amolenge ayeke sala ande nga mbito ti anyama ti ngonda pëpe.—Ésaïe 9:5, 6; 11:1-9.

16. Na yâ Paradis, ye nyen so a kiri a leke ni ayeke ndu ande abe-ta-zo oko oko kue?

¹⁶ E yeke bâ nga ande lekengo ye so abuba na ndo e mveni. Na peko ti Harmaguédon, azo so asö kuâ ayeke bâ ande savango azo na lege ti kpene na ndo ti sese mobimba. Tongana ti so lo sala ândö na sese ge, Jésus ayeke mû ande ngangu so lo wara na mbage ti Nzapa ti zi lê ti azo so abuba, ti zi mê ti ala so akanga, ti kiri na nzoni seni na ala so gere ti ala abuba, wala ala so kobela awoko ala kue (Matthieu 15:30). Ambakoro ayeke kiri ti wara ngangu nga na seni ti lâ ti maseka ti ala (Job 33: 25). Lê ti ala kue ayeke kiri ti ga pendere, agere na amaboko ayeke ga nzoni, nga nyama ti tele ti ala ayeke kiri ti kpengba. Abe-ta-zo kue ayeke bâ ande na tele ti ala so aye ti peko ti siokpari nga na dutingo so ayeke mbilimbili-kue pëpe ayeke hon yeke yeke, nga biaku. E yeke kiri ande singila mingi na Jéhovah Nzapa ndali ti kota ngangu ti lo ti leke na ye so abuba! Fadeso, zia e bâ mbeni oko ti aye so ayeke si na ngoi ti lekengo aye so abuba, so apika bê mingi.

17, 18. (a) Ngbanga ti nyen Jésus asuku na aSadducéen? (b) Ye nyen apusu Elie ti hunda na Jéhovah ti zingo mbeni molenge na kuâ?

¹⁷ Na kozo siècle, ambeni mokonzi ti vorongo, aSadducéen, amä na bê na zingongo ti akuâ pëpe. Jésus asuku na ala na lege ti atënë so: “I gue kirikiri, teti i hinga Mbeti ti Nzapa na ngangu ti Nzapa pëpe.” (Matthieu 22:29). Tâ tënë, Mbeti ti Nzapa afa so Jéhovah ayeke na mara ti ngangu ti leke ye tongaso. Tongana nyen?

¹⁸ Bâ ye so asi na ngoi ti Elie. Mbeni womua ayeke gbu lani kuâ ti molenge ti lo na tïtî lo. Bê ti Elie alingbi gi ti so, ngbanga ti so womua ni ayamba ândö lo na da ti lo teti mbeni ngoi. Lo zi lani molenge so na yâ ti kota nzara. Na peut-être Elie aga aye tënë ti kete molenge so mingi. Ti mama ni, vundu ahon gi ndo ti lo. Molenge so ayeke gi oko zo so adabe lo na koli ti lo so akui awe. Peut-être lo tene lani so molenge ni ayeke bata ande lo na lâ ti mbakoro ti lo. Li ti womua ni akpe kirikiri, lo tene so, aye so asi ndali ti mbeni ye ti sioni so lo sala giriri. Bê ti Elie aso mingi ti bâ tongana nyen ye so akiri akono vundu ti womua ni. Tongaso, lo mû kuâ ti molenge ni yeke na tïtî mama ti lo, lo gue na lo na kubu ti lo na nduzu, na lo hunda na Jéhovah Nzapa ti kiri na âme, wala fini, na yâ molenge so.—1 aGbia 17:8-21.

19, 20. (a) Tongana nyen Abraham afa so lo mä na bê na ngangu ti Jéhovah ti leke na ye so abuba, na mabe so aluti na ndo nyen? (b) Tongana nyen Jéhovah afuta mabe ti Elie?

¹⁹ Elie ayeke lani pëpe kozo zo so amä na bê na zingongo ti  akuâ. Angu ngbango mingi kozoni, Abraham amä na bê so Jéhovah ayeke na mara ti ngangu so ti kiri na zo na fini. A yeke senge pëpe si lo mä na bê na ni. Tongana Abraham ayeke lani na ngu 100, na Sara ayeke na ngu 90, Jéhovah akiri na ngangu ti ala ti dü molenge, na salango si Sara amë ngo na lege ti ye ti kpene (Genèse 17:17; 21:2, 3). Na pekoni, tongana molenge ni aga koli awe, Jéhovah ahunda na Abraham ti mû lo na sandaga. Abraham afa na gigi mabe, na hingango so Jéhovah alingbi ti kiri Isaac na fini, molenge ti lo so lo ye lo mingi (aHébreu 11:17-19). Mara ti kota mabe tongaso alingbi ti fa ngbanga ti nyen Abraham, kozoni si lo ma na ndo ti hoto ti mû molenge ti lo na sandaga, adë bê ti awakua ti lo so lo na Isaac ayeke kiri ande.—Genèse 22:5.

²⁰ Jéhovah asala si a fâ Isaac pëpe, tongaso a hunda lani pëpe ti tene Lo zingo lo na kuâ na ngoi ni kâ. Me ti Elie, molenge ti womua ni akui ti lo awe, me gi teti kete ngoi. Jéhovah afuta mabe ti prophète ni na zingongo molenge ni na kuâ! Na pekoni, Elie amû molenge ni na mama ti lo, na tenengo mbeni tënë so zo alingbi ti girisa ni pëpe: “Bâ, molenge ti mo ayeke na fini!”—1 aGbia 17:22-24.

21, 22. (a) A sû na yâ Mbeti ti Nzapa atënë ti zingongo ti akuâ ndali ti nyen? (b) Na yâ Paradis, a yeke zingo ande azo oke, na fade zo wa si ayeke sala ni ande?

²¹ Ti kozoni na yâ mbaï ti Bible, e bâ Jéhovah asala kusala na ngangu ti lo ti kiri na zo na fini. Na pekoni, Jéhovah amû nga ngangu na Elisée, Jésus, Paul, nga na Pierre ti kiri na akuâ na fini. Biani, azo so a zingo ândö ala na kuâ akiri akui. Me, mara ti atondo ti Bible so afa na e apendere ye so ayeke si ande.

²² Fade na yâ Paradis, Jésus ayeke sala ande kusala ti lo ti ‘zingongo ti akuâ nga na fini.’ (Jean 11:25, FM 01). Lo yeke zingo ande azo kutu mingi mingi, ti wara lege ti duti na fini teti lakue lakue na yâ Paradis na ndo ti sese (Jean 5:28, 29). Tara ti bâ akamarade na afami, so kuâ akangbi yâ ti ala aninga, akiri awara tele, ala gbu mba na kate na ngia ahon ndo ti ala! Azo  kue ayeke sepela ande Jéhovah ndali ti ngangu ti lo ti leke na ye so abuba.

23. Kota fä ahon afä kue ti ngangu ti Jéhovah ayeke so wa, na ye so amû beku na e na ndo ngoi ti kekereke tongana nyen?

²³ Jéhovah amû mbeni ye so aluti ngangu ti fa so abeku so ayeke duti tâ ye biani. Kota fä ahon afä kue ti ngangu ti Jéhovah ayeke so lo zingo Molenge ti lo, Jésus, ti ga mbeni ngangu zo ti yingo. Ye so asala si na peko ti Jéhovah a wara gi Jésus. Jésus, so a zingo lo na kuâ, asi na azo ngbangbo mingi (1 aCorinthien 15:5, 6). Même teti ala so adë kite, mara ti fä tongaso alingbi awe. Jéhovah ayeke na ngangu ti kiri na zo na fini.

24. Ngbanga ti nyen e lingbi ti duti na beku so Jéhovah ayeke zingo ande akuâ, na beku wa e kue e lingbi ti duti na ni?

²⁴ Jéhovah ayeke pëpe gi na ngangu ti kiri na akuâ na fini, me lo ye nga ti sala ni. Yingo apusu be-ta-zo Job ti tene so Jéhovah aye biani ti kiri na akuâ na fini (Job 14:15). Nzapa so ayeke na nzara ti mû ngangu ti lo ti leke na ye so abuba na lege ti ndoye tongaso, mo ye ti ga ndulu na lo pëpe? Ye oko, dabe mo so zingongo ti akuâ ayeke gi mbeni oko mbage ti kota kusala ti Jéhovah ti leke ande na ye so abuba. Na ndembe so mo yeke ga ndulu ndulu na lo, yekia lakue pendere beku so mo lingbi ti duti ande dä ti bâ Jéhovah na ‘salango si ye kue aga fini.’—Apocalypse 21:5.