Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 10 YATICHÄWI

Chʼamasampejj ‘Diosat yateqasisin’ taqe kuns lurapjjañäni

Chʼamasampejj ‘Diosat yateqasisin’ taqe kuns lurapjjañäni

1. ¿Kunarus jucharar jaqenakajj jan amuykañaki puripjje?

MUNAÑANI jaqenakajj munañaparukiw kuns lurapjje sasaw sañ yatipjje. Ukajj cheqäskapuniwa, jucharar jaqenakajj jan amuykañakiw ukar puripjjaspa. Nayratpachasa, munañani ‘jaqenakajj chʼamapampiw masinakaparu jan walinak lurawayapjje’ (Eclesiastés 8:9). Cheqansa, ukham qhoru apnaqerinakan amparapanjja walpun tʼaqhesiwaytanjja.

2, 3. 1) ¿Kunsa Jehová Diosajj taqe chʼamanïkasas janejj lurkaspa? 2) ¿Jaqejj kunanak lurañatakis chʼamanïtanjja, ukat Diosar kusisiyañatakejj kun amtañasasa?

2 Jehová Diosajj taqe chʼamanïkasasa, taqe kunjjar munañanïkasasa janipuniw khitirus tʼaqhesiykaspati. ¿Janit ukajj muspharañjamäki? Kunjamtï pasïr yatichäwinakan uñjawayktanjja, kuntï munasiñat amtki ukarjamapuniw chʼamap uñachtʼayi. Taqe kun lurañatakisa, jan walinak tukjañatakisa, markapar jarkʼaqañatakisa ukat machaqat taqe kun lurañatakisa wali chʼamaniwa. Ukat ukanak sum amuytan ukhajja, jukʼampiw Jupar jakʼachastanjja ukat chʼamanïkasajj jupat yateqasisarakiw askinak lurañ muntanjja (Efesios 5:1). Ukampis ¿jiwas jucharar jaqenakajj chʼamanirakïtanti?

3 Amtañäni, “jupar uñtasitwa” Diosajj lurawayistu (Génesis 1:26, 27). Ukhamasti, janis jupjam wali chʼamanïkstanjja, familiarus jan ukajj jaqe masirus yanaptʼiri, mayninakjjarus uñjiri ukat irnaqeri ukham luratätanwa, ukat chʼamasas yänakasas utjarakiwa. Salmonak qellqerejj akham sasaw Jehová Diosar säna: ‘Jumaw jakañ churirïtajja’ sasa (Salmo 36:9NM). Ukhamasti, taqe kunas Diosankiwa. Ukat kun lurañatakisa, yaqhanakar uñjañatakis juparakiw chʼam churistu. Ukampis chʼamanïsajj taqe kuns Jupar kusisiykirwa lurañ muntanjja, uka toqet jichhajj jukʼampi parltʼañäni.

 Munasiñajj wali wakiskiriwa

4, 5. 1) ¿Kunjamatsa maynejj yaqhanakjjar sum pʼeqtʼaspa, ukat kunsa Jehová Diosat yateqasiñasäspa? 2) Chuymasan munasiñajj utjani ukhajja, ¿kunjamsa jaqe masisar uñjañäni?

4 ¿Kunjamatsa maynejj yaqhanakjjar sum uñjaspa? Ukatakejj munasiñaw utjañapa. Jehová Diosat yateqasiñasawa. Kunjamtï mayïr yatichäwin uñjaniwayktanjja, jupajj taqe chʼamani, taqe kunsa cheqapar uñjiri, wali munasiri ukat wali yatiñani Diosawa. Ukampis ¿kawkïris jilankejja? 1 Juan 4:8 qellqatajj akham siwa: “Diosajj munasiñawa” sasa. Ukhamajj munasiñaw jilanki, jupajj pachpa munasiñäkaspas ukhamawa. Ukat taqe kunsa munasiñampipuniw luri, ukhamatwa yupaychirinakapajj askinaksa katoqapjjaraki.

5 Ukhamasti, jiwasatejj chʼamasampi askinak lurañ munstan ukhajja, munasiñaw chuymasan utjañapa. Munasirejj “suma jaqewa” ukat “janirakiw kunsa jupatakiki munirïkiti” sasaw Bibliajj qhanañchi (1 Corintios 13:4, 5). Ukhamajj munasiñatï chuymasan utjani ukhajj janiw khititakis qhorükañäniti, ukat khitinakarutï pʼeqtʼktan ukanakarus janirakiw jan walinak lurkañäniti. Jan ukasti, respetompiw taqenirus uñjañäni. Kunjamas jikjjatasipjje, kunas jupanakatakejj munasi ukaw munañanakasat sipansa nayrankani (Filipenses 2:3, 4).

6, 7. 1) ¿Diosar ajjsarañajj kun sañs muni, ukat ukajj kunjamsa mayninakar sum uñjañ yanaptʼistu? 2) ¿Kunatsa Diosar munasitas laykuw jupar ajjsartan sasajj sistanjja? Uk mä uñachtʼäwimpi qhanañchtʼma.

6 Maysa toqetjja, jaqe masir sum uñjañatakejj Diosar ajjsarañasarakiwa. Ukajj wali wakisiriwa. Proverbios 16:6 qellqatajj siwa: “Tatitur ajjsaratap laykuwa maynejja jan walita jitheqti” sasa. Cheqansa, Diosar ajjsartʼasajj khitinakjjarutï uñjañasäki ukanakarojj janiw tʼaqhesiyktanti. Uka jan walitjja jitheqtañasawa. ¿Kunatsa? Kunjamsa jaqe masir uñjtan ukarjamaw mä urojj Diosar cuenta churañäni (Nehemías 5:1-7, 15). Ukampis Diosar ajjsartʼañajj janiw ukakïkiti. Biblianjja, ajjsaraña sasin jaqokipatäki uka arojja Diosar wal respetaña sañ munaraki. Ukatsti, Diosar munasitas laykuw jupar ajjsararaktanjja  sasaw Bibliajj qhanañcharaki (Deuteronomio 10:12, 13NM). Ukhamasti, janiw “Diosajj castigkitanicha” sasajj ajjsarktanti. Jan ukasti, Jehová Diosarojj wal respettan ukat munasiraktan, ukatwa jupar ajjsartanjja, mä arunjja, janiw kun lurasas chuymap ustʼayañ munktanti.

7 Uk amuytʼañatakejj kunjamsa mä wawajj awkipar uñji uka toqet parltʼañäni. Qhawqsa tatapajj jupar munasi ukjja wawajj sum amuyasi. Ukat kunanaksa jan lurañapäki uksa yatirakiwa. Jan walinak luraspa ukhajj awkipan cheqañchataw uñjasispa. Ukampis wawajj janiw jan castigayasiñ laykukejj tatapar ajjsarkiti. Jan ukasti, awkipar munasitap laykuw askinak lurañataki wal chʼamachasi, ukhamata tatapar kusisiyañataki. Diosar ajjsartʼañajj niya ukhamarakiwa. Niyakejjay alajjpachankir Awkisar wal munastanjja, janiw jan walinak lurasajj ‘chuymap usuyañ’ munktanti (Génesis 6:6). Jan ukasti, askinak lurasin kusisiyañ muntanjja (Proverbios 27:11). Ukatwa, chʼamanïsas jan ukajj yaqhanakjjar pʼeqtʼasas askinak lurañ muntanjja. Kunjamsa uk lursna uk jichhajj sumpach amuytʼañäni.

Familia taypina

8. 1) ¿Khitirus familia taypinjja Diosajj pʼeqtʼirit uttʼayi, ukat kunjamsa chachajj warmipar uñjañapa? 2) ¿Kunjamsa mä jaqejj warmipar jachʼar aptatapjja uñachtʼayaspa?

8 Nayraqatjja, familiat parltʼañäni. “Chachajj warmin pʼeqepawa” sasaw Efesios 5:23 qellqatajj qhanañchi. Jïsa, familia pʼeqtʼañapatakiw Diosajj chachar uttʼayi. Ukampis ¿kunjamsa warmipar pʼeqtʼañapa? Bibliajj akham sarakiwa: “Jachʼaru aptapjjam, kunjämarutejj wakiski ukhamaru [‘mä pʼakisiri vasorjama’, MT]” sasa (1 Pedro 3:7). “Jachʼar aptapjjam” sasin jaqokipatäki uka griego arojja “wali suma, aski, [...] respeto” sañ munaraki. Ukat uka arojja, akham sasaw yaqha cheqanakanjja Biblian jaqokipasiraki: ‘Suma churäwi’ ukat ‘wali jila alani’ sasa (Hechos 28:10; 1 Pedro 2:7). Khititejj warmipar jachʼar aptki ukajj janipuniw nuwkaspati, janirakiw  jiskʼachkaspasa ni chuymsa usuchjkaspati. Jan ukasti, wali askitwa uñji ukat wal respetaraki. Jaqenak taypinsa saparusa janipuniw toqkaspasa ni jan walsa lurkaspati, ukhamatwa warmipar sum uñjatapjja uñachtʼayi (Proverbios 31:28). Ukham suma jaqejj warmipan wali respetatawa, ukat pachpa Jehová Diosansa wali askit uñjatarakiwa.

Chachas warmisa munasiñampi ukat respetompiw lurañanakap sum phoqapjjañapa

9. 1) ¿Kunjamsa warmejj familian yanaptʼaspa? 2) ¿Kunjamsa warmejj chachapar yanaptʼaspa, ukat ukham luratapat kuna askis utjani?

9 Ukat ¿warminakat kamsaraksnasa? Familian yanaptʼañapatakiw Diosajj warmir uttʼayaraki. Chachapar wali respetompi istʼir warminakatwa Bibliajj parlaraki, jupanakajj aski lurapjjañapataki ukat jan pantjasipjjañapatakiw chachanakapar wal yanaptʼapjjäna (Génesis 21:9-12; 27:46–28:2). Inas mä warmejj wali pʼeqenïchispa jan ukajj chachapat sipansa jukʼamp yatchispa, ukampis wali respetompiw chachapar uñjañapa ukat ‘Tatiturus istʼkaspa ukhamaw chachapar istʼañaparaki’ (Efesios 5:22, 33). Ukhamasti, Diosar kusisiyañ munir warmejj kun lurañ yatisas chachapar yanaptʼañapawa, janiw jiskʼachañapäkisa ni chacha lantis saytʼañ munañapäkiti. Cheqpach “yatiñan warmejj” familiar sum uñjañwa chachapar wal yanaptʼi, ukhamatwa Diosampejj sum apasini (Proverbios 14:1).

10. 1) ¿Kun lurapjjañapatakis Jehová Diosajj awk taykanakar uttʼayi? 2) ¿Cheqañchaña siski uka arojj kamsañs muni, ukat ukarjamajj kunjamsa awk taykanakajj wawanakapar uywapjjañapa? (Qhanañchäwi uñjjattʼäta.)

10 Ukatjja wawanakar uñjapjjañapatakejja, awk taykaruw Jehová Diosajj uttʼayaraki. Bibliajj awk taykanakar akham siwa: “Jumanakajj wawanakamarojj jan colerayapjjamti, jan ukasti cheqapar yatichasina sum uywapjjam [jan ukajj ‘cheqañchapjjam’, NM], Tatitur iyawsapjjañapataki” sasa (Efesios 6:4). Biblian ‘cheqañchaña’ sasin jaqokipatäki uka arojja, “yatichaña, ewjjaña, sum uywaña” sañ munaraki. Ukhamasti, wawanakapan sum sarnaqapjjañapatakejj awk taykanakaw sum yatichapjjañapa, uñjapjjañapa ukat jan walinakatsa  amuytʼayapjjañaparaki. Ukatjja, “khititejj wawapar mu[naski] ukajja, cheqachiwa” sasaw Bibliajj saraki (Proverbios 13:24). Ukat awk taykajj wawanakar cheqachapjjañapäkchisa, janiw uka tumpanejj nuwapjjañapäkisa ni chuym ustʼayir arunakampis toqepjjañapäkiti (Proverbios 22:15; 29:15). * Ukampis awk taykanakatejj jan sinttʼasis ukham lurapjjaspajja, wawanakajj llakimpiw aynachtʼapjjaspa, ukat Dios nayraqatansa janirakiw walïkaspati (Colosenses 3:21). Ukat awk taykajj wawanakapar amuyumpi yatichapjje jan ukajj cheqañchapjje ukhajja, ¿kunsa uñachtʼayapjje? Qhawqsa wawanakapar munasipjje, ukat kunjamsa nayrar sartapjjañapatakejj yanaptʼapjje ukwa uñachtʼayapjje.

11. ¿Kun lurañas wawanakar waktʼaraki?

11 ¿Wawanakat kamsaraksnasa? ¿Jupanakajj chʼamanïpjjarakiti? Jïsa, wayn tawaqonakajj ‘chʼamanïpjjewa’ sasaw Proverbios 20:29 qellqatajj qhanañchi. Ukat kunapachatï maynejj waynäkasin jan ukajj tawaqökasin ‘irnoqer Diosat’ amtasi ukhajj wali askiwa (Eclesiastés 12:1). Ukatjja, wawanakajj kunjamsa sarnaqapjje ukarjamaw awk taykajj llakitas jan ukajj kusisitas jikjjatasipjjaraki (Proverbios 23:24, 25). Jïsa, mä wawajj cristian awk taykapar istʼasin sum sarnaqe ukhajja, wali kusiskañaw awk taykatakejja (Efesios 6:1). Ukat “Dios nayraqatanjja” wali askirakiwa (Colosenses 3:20).

Tama taypina

12, 13. 1) ¿Kunsa irpir chuymaninakajj jan armapjjañapäki? 2) ¿Kunatsa irpir chuymaninakajj tamar munasiñampi uñjapjjañapa? Uk qhanañchtʼma.

12 Cristian taman uñjapjjañapatakejj irpir chuymaninakaruw Jehová Diosajj uttʼayaraki (Hebreos 13:17). Diosan  uttʼayatjamajja, taman sum jiltañapatakiw uka jilatanakajj wal yanaptʼapjje. Ukampis ¿cristian masinakapjjar munañanïpjjpachati? Janiwa. Kuna lurañanakapas taman utji ukjja wali altʼat chuymampiw sum phoqapjje (1 Pedro 5:2, 3). Ukat Bibliajj jupanakar akham siwa: ‘Diosajj tamap uñjapjjañamatakiw ajllipjjtamjja. Tatitusti Yoqapan wilapampiw uka tamjja alasiwayi’ sasa (Hechos 20:28). Ukatwa irpir chuymaninakajj jilat kullakanakar wali munasiñampi uñjapjjañapa.

13 Amuytʼañäni, mä amigojj wali jila alani yänakap jayttʼasiristam ukhajja, ¿kunjamsa uñjarapisma? ¿Janit wali sum uñjarapkasma? Jehová Diosajj ukhamarakiw irpir chuymaninakar tamap katuyi, uka tamapan utjki uka ‘uwijanakapajj’ jupatakejj wali jila alanïkaspas ukhamawa (Juan 21:16, 17). Cheqansa, uwijanakapajj wali munatawa. Jesucristo munat Yoqapan wilapampiw Diosajj alasiwayi. Altʼat chuymani irpir jilatanakajj sum uk amuyapjje, ukatwa jilat kullakanakaparojj wali munasiñampi uñjapjje.

Arunakasajj wali chʼamanirakiwa

14. ¿Arunakasajj kunja chʼamanisa?

14 “Jiwañas jakañasa parlatatjamwa wakisi” sasaw Proverbios 18:21 qellqatajj qhanañchi. Jan wali arunakajj walpun maynirojj usuchjaspa. Cheqas jan wali arunak istʼasasa jan ukajj jiskʼachir arunak istʼasas taqeniw awisajj chuym usuyastanjja. Ukampis suma arunakajj maynir yanaptʼarakispawa. Proverbios 12:18 qellqatajj akham siwa: “Yatiñan jaqenakan arunakapasti mä qolljamawa” sasa. Jïsa, suma arunakasa, chuymachir arunakas mä qolläkaspas ukhamawa. Uka toqet jichhajj jukʼamp parltʼañäni.

15, 16. ¿Kunjamatsa arunakasampejj mayninakar yanaptʼsna?

15 Llakitanakar jan ukajj “mayjtʼatanakarojj chʼamañchtʼapjjam” sasaw 1 Tesalonicenses 5:14 qellqatajj amtayistu. Jïsa, Jehová Diosan servirinakapas llakimpi mayjtʼataw awisajj  jikjjatasipjjaspa. ¿Kunjamsa jupanakar yanaptʼsna? Kunatsa Jehová Diosajj jupanakar wali askit uñji uk amuyasipjjañapatakiw arunakasampi chʼamañchtʼañasa. Ukatjja, ‘llakimp aynachtʼatanakarusa’ ukat ‘aynachtʼat chuymaninakarusa’, Jupaw munasiñat sum uñjaski sasaw Bibliat mä cheqa liytʼarapisajj amuytʼayaraksna (Salmo 34:18). Kunapachatï arunakampi yaqhanakar ukham yanaptʼktan ukhajja, “llakit chuymaninakaru chuymachki” uka Diosat yateqasitaswa uñachtʼaytanjja (2 Corintios 7:6).

16 Ukatjja, yaqha toqenakatwa mayninakarojj suma arunakampi chuymachtʼaraksna. Mä cristian masisan familiarapajj jiwjjaspa ukhajja, ¿kunjamsa uka jilatar jan ukajj kullakar yanaptʼsna? Jupat llakisitaswa suma arunakampi uñachtʼayañasa. Ukat chuymankipstat mä jilatas jan ukajj kullakas janis kunatakëjjaspa ukham amuyasispa ukhajja, ¿kunjamsa jupar yanaptʼaraksna? Wal munasipjjsma ukat wali askit uñjapjjsma sasaw suma arunakampi parltʼañäspa. Ukatsti, maynitejj wali usurnukstatächi ukhajja, arunakampi wal chʼamachtʼañasarakiwa, inas telefonotsa jawstʼsna jan ukajj tumptʼiris sararaksna. Kunapachatï “suma arunakamp”  yaqhanakar ukham yanaptʼktan ukhajja, Dios Awkisajj wal kusisi (Efesios 4:29).

Chʼamanïkasajj Diosan arunakapat yatiyañasawa

17. ¿Kunjamsa arunakasampejj yaqhanakar yanaptʼaraksna, ukat kunatsa uk phoqañasajja?

17 Ukatjja, arunakasampejj Diosan Apnaqäwipat jaqenakar yatiyañasarakiwa, taqe kunat sipansa ukaw nayrankañapajja. Proverbios 3:27 qellqatajj akham siwa: “Kunapachatï yanaptʼañajj amparamankaskchi ukkhajja, jan ‘Janiw’ siskamti” sasa. Jehová Diosajj munasiñapatwa arunakapat yatichistu. Ukhamasti, uka arunakat jaqenakar yatiyañaw waktʼistu, ukhamata qhespipjjañapataki. Jan yatiyksna ukhajj jiwasakis yatiñ munksna ukhamäspawa (1 Corintios 9:16, 22). Ukampis ¿kunjam chuymampi yatiyir sarañassa Jehová Diosajj munpacha?

 Diosar ‘taqe chʼamampi’ yupaychapjjañäni

18. ¿Kunsa Diosajj sapa maynir mayistu?

18 Jehová Diosar munasitas laykojja, wal jupatak irnaqañ muntanjja. Ukampis ¿kunsa jupajj sapa maynit mayistu? Kuntï taqenis phoqerjamäktan ukwa mayistu. Arupanjja akham sistuwa: “Kuntejj lurapjjät ukjja lurapjjam taqe chuymampi, Tatitutakis lurapkasma ukhama” sasa (Colosenses 3:23). Ukat mä jachʼa mandamientot parlkasajj Jesusajj akham sänwa: “Dios Tatitumaruw munäta taqe chuymamampi, taqe almamampi, taqe amuyumampi, taqe chʼamamampiraki” sasa (Marcos 12:30). Jïsa, taqe almasampi yupaychsna ukat jupar wal munasiraksna ukwa Jehová Diosajj muni.

19, 20. 1) Niyakejjay alma sasinjja chuymampita, amuyumpita ukat chʼamampita parlchejja, ¿kunatsa Marcos 12:30 qellqatanjja mayat may ayti? 2) Taqe almampi yupaycham siski ukajja, ¿kamsañs muni?

19 Diosar “taqe almamampi” yupaycham siski uka arunakajja, ¿kamsañs muni? Alma sasinjja, kunjamsa mä jaqejj taqe chʼamampi, taqe chuymampi ukat taqe amuyumpi servispa, mä arunjja, kunjamsa taqe jakäwipampi servispa uk sañ muni. Ukampis ¿kunatsa Marcos 12:30 qellqatanjja mayat may aytpacha? Amuytʼañäni, Bibliajj qellqaskäna uka tiemponjja, yaqhepajj esclavöñatakiw jupa pachpa, mä arunjja, almapa aljasipjjerïna. Ukampis janiw taqenis uywiriparojj taqe chuymampi, taqe amuyumpi ukat taqe chʼamampejj servipjjerïkänti (Colosenses 3:22). Ukatwa Jesusajj mayat maya aytpachäna. Ukhamasti, Diosar taqe almampi yupaycham sasinjja, taqe chʼamampi, taqe amuyumpi serviñ toqetwa parlaskäna. Jïsa, qhawqhay lurañjamächi, ukarjamaw Diosatakejj irnaqañasa.

20 Ukampis ¿taqenit mä kikpaki Diosatak irnaqañasäspa? ¿Taqe almampi sasajj ukti sañ munpacha? Janiwa. Sapa maynis kuntï lurirjamäktan ukarjam irnaqañasawa. Sañäni, inas kʼumar wayn tawaqonakajj chuymankipstat jilat kullakanakat sipansa Diosan arunakapat yatiyirejj jukʼamp  sarapjjchispa. Ukat khititejj sapäski ukajj familianit sipansa jukʼamp tiemponirakiwa. Ukhamasti, chʼamas jan ukajj tiempos utjaskchi ukhajja, wali kusisitaw Diosatak irnaqañasa. Ukampis janirakiw mayninakar kʼumiñasäkiti, ni mayninakjam lurañ munasas jiwas pachpajj jiskʼachasiñasäkiti (Romanos 14:10-12). Jan ukasti, chʼamasampejj yaqhanakan askipatakiw kuns lurañ muntanjja.

21. ¿Chʼamanïkasajj kun lurañsa muntanjja, ukat kunatsa ukajj wali aski?

21 Taqe chʼamani ukat taqe kunjjar Munañani Jehová Diosajj kunanaksa luri ukjja, wali sum yateqawaytanjja. Ukat jiwas jucharar jaqenakajj jupat yateqasisaw kuns lurañ munaraktanjja. Khitinakarutejj uñjañasäki ukanakar munasiñampi uñjasaw uk uñachtʼayañ muntanjja. Ukatjja, kuntï Diosajj lurapjjam siski ukwa taqe almampi phoqañ munaraktanjja, mä arunjja, taqe chʼamampiw Diosan arunakapat yatiyir sarañ muntanjja (Romanos 10:13, 14). Amtapjjapuniñäni, kunapachatï Jehová Diosar taqe almampi yupaychtan ukhajja, wal chuymapanjja kusisi. Ukhamajj ¿janit jumajj wali munasir ukat khuyapayasir Jehová Dios Awkisatak taqe chʼamampi irnaqañ munkasma? Janiw yaqha suma luräwejj ukat sipansa utjkaspati.

^ tʼaqa 10 Bibliajj qellqaskäna uka tiemponjja, “jawqʼampi” sasin jaqokipatäki uka hebreo arojja, thujru jan ukajj lawa sañ munäna. Ukanakampiw awatirinakajj uwijanak sum annaqapjjerïna (Salmo 23:4). Awk taykanakajj niya ukar uñtasitarakiw munasiñampi wawanakapar uywapjjañapa, janipuniw qhoruchasisajj jawqʼapjjañapäkiti.