1. Unsay sagad mahitabo kon ang mga tawo dunay gahom?

 “KON ang usa dunay gahom, pirme gyong naay kapeligrohan.” Kanang mga pulonga sa usa ka magbabalak sa ika-19 nga siglo nagpaila sa natagong kapeligrohan: ang pag-abuso sa gahom. Ikasubo, ang dili hingpit nga mga tawo dali kaayong mabiktima sa maong lit-ag. Sa pagkamatuod, sa tibuok kasaysayan “ang tawo nagmando sa tawo alang sa iyang ikadaot.” (Ecclesiastes 8:9) Ang paggamit sa gahom nga walay gugma misangpot sa grabeng pag-antos sa tawo.

2, 3. (a) Unsay talagsaon mahitungod sa paggamit ni Jehova sa gahom? (b) Unsay nalakip tingali sa atong gahom, ug sa unsang paagi angay natong gamiton ang maong gahom?

² Apan, dili ba talagsaon nga si Jehova nga Diyos, kinsa adunay walay kinutobang gahom, dili gayod moabuso sa maong gahom? Sumala sa gihisgotan sa nag-unang mga kapitulo, siya kanunayng mogamit sa iyang gahom—sa paglalang, sa paglaglag, sa pagpanalipod, o sa pagpasig-uli—nga nahiuyon sa iyang mahigugmaong mga katuyoan. Sa dihang pamalandongon nato ang paagi sa iyang pagpatuman sa iyang gahom, matukmod kita nga makigsuod kaniya. Kana, sa baylo, mahimong magtukmod kanato nga ‘sundogon ang Diyos’ sa atong paggamit sa gahom. (Efeso 5:1) Apan unsang gahom ang nabatonan natong huyang nga mga tawo?

³ Hinumdomi nga ang tawo gilalang sumala “sa larawan sa Diyos.” (Genesis 1:26, 27) Busa kita sab dunay gahom—labing menos usa ka sukod niana. Ang atong  gahom mahimong naglakip sa katakos sa paggamag mga butang, sa pagbuhat; pagbaton ug awtoridad ibabaw sa uban; katakos sa pag-impluwensiya sa uban, ilabina kadtong nahigugma kanato; pisikal nga kusog (gahom); o materyal nga butang. Mahitungod kang Jehova, ang salmista miingon: “Ikaw ang tuboran sa kinabuhi.” (Salmo 36:9) Busa, direkta o dili direkta, ang Diyos mao ang Tinubdan sa bisan unsang gahom nga tingali atong nabatonan. Busa buot natong gamiton kana sa mga paagi nga makapalipay kaniya. Sa unsang paagi makahimo kita niana?

4, 5. (a) Unsa ang yawi sa paggamit sa gahom sa tukmang paagi, ug sa unsang paagi gipakita kini sa panig-ingnan sa Diyos? (b) Sa unsang paagi ang gugma motabang kanato sa paggamit sa atong gahom sa tukmang paagi?

⁴ Ang yawi sa paggamit sa gahom sa tukmang paagi mao ang gugma. Dili ba makita kini sa panig-ingnan sa Diyos? Hinumdomi ang paghisgot sa upat ka pangunang mga hiyas sa Diyos—gahom, hustisya, kaalam, ug gugma—sa Kapitulo 1. Sa upat ka hiyas, unsa ang kinalabwan? Ang gugma. “Ang Diyos gugma,” matod sa 1 Juan 4:8. Oo, kinaiyahan mismo ni Jehova ang gugma; nag-impluwensiya kini sa tanan nga iyang ginabuhat. Busa ang tanang pasundayag sa iyang gahom gipalihok sa gugma ug alang sa kaayohan niadtong nahigugma kaniya.

⁵ Ang gugma motabang usab kanato sa paggamit sa atong gahom sa tukmang paagi. Kon buot sabton, ang Bibliya nag-ingon nga ang gugma “maayo” ug “dili mangita sa kaugalingong kaayohan.” (1 Corinto 13:4, 5) Busa, ang gugma dili motugot nga kita molihok sa  bayolente o pintas nga paagi kanila diin kita adunay awtoridad. Hinunoa, tagdon nato ang uban sa buotang paagi ug unahon ang ilang mga panginahanglan ug mga pagbati kay sa atoa.—Filipos 2:3, 4.

6, 7. (a) Unsa ang pagkahadlok sa Diyos, ug nganong kining hiyasa motabang kanato sa paglikay sa pag-abuso sa gahom? (b) Iilustrar ang koneksiyon sa kahadlok nga mapasuko ang Diyos ug sa gugma alang sa Diyos.

⁶ Ang gugma nalangkit sa laing hiyas nga makatabang kanato sa paglikay sa pag-abuso sa gahom: ang pagkahadlok sa Diyos. Unsay bili niining hiyasa? “Pinaagi sa pagkahadlok kang Jehova ang usa mopalayo sa daotan,” matod sa Proverbio 16:6. Ang pag-abuso sa gahom seguradong apil sa daotang buhat nga angay natong likayan. Ang pagkahadlok sa Diyos mopugong kanato nga daogdaogon kadtong nailalom sa atong gahom. Ngano? Sa usa ka hinungdan, kita nahibalo nga kita manubag sa Diyos tungod sa paagi sa atong pagtratar sa maong mga tawo. (Nehemias 5:1-7, 15) Apan labaw pa niana ang nalangkit sa pagkahadlok sa Diyos. Ang mga terminong gigamit sa orihinal nga pinulongan alang sa ‘pagkahadlok’ sagad nagtumong sa atong lawom nga pagtahod ug kahingangha sa Diyos. Ang Bibliya sa ingon naglangkit sa kahadlok uban sa gugma alang sa Diyos. (Deuteronomio 10:12, 13) Kining maong kahingangha naglakip sa kahadlok nga mapasuko ang Diyos—dili lamang tungod kay nahadlok kita sa mga sangpotanan kondili tungod kay kita tinuod nga nahigugma kaniya.

⁷ Ingong ilustrasyon: Tagda ang maayong relasyon tali sa usa ka batang lalaki ug sa iyang amahan. Mamatikdan sa bata ang gugma ug pagpangga sa iyang amahan kaniya. Apan ang batang lalaki nahibalo usab kon unsay gibaod sa iyang amahan kaniya, ug siya nahibalo  nga siya disiplinahon sa iyang amahan kon siya magminaldito. Ang batang lalaki dili mahadlok sa iyang amahan. Sa kasukwahi, iyang gimahal pag-ayo ang iyang amahan. Ang bata malipay sa pagbuhat kon unsay makapalipay sa iyang amahan. Ingon niana usab ang pagkahadlok sa Diyos. Tungod kay atong gihigugma si Jehova, nga atong langitnong Amahan, kita molikay sa pagbuhat ug bisan unsa nga makapaguol sa iyang kasingkasing. (Genesis 6:6) Hinunoa, kita mangandoy sa paglipay sa iyang kasingkasing. (Proverbio 27:11) Kanay hinungdan nga buot natong gamiton ang atong awtoridad sa tukmang paagi. Atong susihon kon sa unsang paagi kita makahimo niana.

8. (a) Unsa ang awtoridad sa mga bana diha sa pamilya, ug sa unsang paagi kini angayng gamiton? (b) Sa unsang paagi ikapasundayag sa bana nga siya nagpasidungog sa iyang asawa?

⁸ Tagda una ang pamilya. “Ang bana maoy ulo sa iyang asawa,” nag-ingon ang Efeso 5:23. Sa unsang paagi gamiton sa bana ang maong hinatag sa Diyos nga awtoridad? Ang Bibliya nag-ingon nga ang mga bana mopuyo uban sa ilang mga asawa “sumala sa kahibalo” ug pasidunggan sila “ingong mas huyang nga sudlanan.” (1 Pedro 3:7) Ang Gregong pulong nga gihubad “pasidunggi” nagkahulogang “bili, balor, . . . pagtahod.” Ang mga porma sa maong pulong gihubad nga “gasa” ug “bililhon.” (Buhat 28:10; 1 Pedro 2:7) Ang bana nga magpasidungog sa iyang asawa dili gayod modagmal kaniya sa pisikal, ni siya magpakaulaw o magtamay kaniya, nga mopabati kaniyang dili bililhon. Hinunoa, iyang ilhon ang iyang bili ug tagdon siya uban ang pagtahod. Iyang ipadayag kini pinaagi sa iyang mga pulong  ug mga buhat—sa pribado ug sa publiko—nga siya bililhon alang kaniya. (Proverbio 31:28) Ang ingon ana nga bana makaangkon dili lamang sa gugma ug pagtahod sa iyang asawa kondili, labaw nga hinungdanon, sa pag-uyon sa Diyos.

9. (a) Unsang awtoridad ang nabatonan sa mga asawa diha sa pamilya? (b) Unsay makatabang sa usa ka asawa sa paggamit sa iyang mga katakos aron suportahan ang iyang bana, ug unsa ang resulta?

⁹ Ang mga asawa usab adunay awtoridad diha sa pamilya. Ang Bibliya naghisgot sa mga babaye nga nahigugma sa Diyos, kinsa nagtahod sa kahikayan sa pagkaulo ug nanguna sa pag-impluwensiya sa ilang mga bana sa makapalig-ong paagi o pagtabang kanila nga malikayan ang sayop nga mga desisyon. (Genesis 21:9-12; 27:46–28:2) Ang usa ka asawa tingali mas utokan kay sa iyang bana, o siya basin may ubang katakos nga wala sa iyang bana. Bisan pa niana, kinahanglan siyang magbaton ug “dakong pagtahod” sa iyang bana ug “magpasakop” kaniya ‘sama sa iyang pagpasakop sa Ginoo.’ (Efeso 5:22, 33) Kon tumong sa usa ka asawa nga mapalipay ang Diyos, gamiton niya ang iyang mga katakos aron suportahan ang iyang bana imbes motamay o mosulay sa pagdominar kaniya. Ang “babayeng tinuod nga maalamon” motabang gayod sa iyang bana sa pagpalig-on sa pamilya. Sa ingon iyang padayong mahuptan ang pakigdait uban sa Diyos.—Proverbio 14:1.

10. (a) Unsang awtoridad ang gihatag sa Diyos sa mga ginikanan? (b) Unsa ang kahulogan sa pulong “disiplina,” ug sa unsang paagi angayng ipadapat kini? (Tan-awa sab ang footnote.)

¹⁰ Ang mga ginikanan may awtoridad usab nga gihatag sa Diyos kanila. Ang Bibliya nagtambag: “Mga amahan, ayaw palagota ang inyong mga anak, kondili padayon silang matutoa pinaagi sa disiplina ug tambag ni Jehova.”  (Efeso 6:4) Diha sa Bibliya, ang pulong “disiplina” mahimong magkahulogan nga “pagmatuto, pagbansay, pagtudlo.” Ang mga anak nagkinahanglag disiplina; sila magmalipayon ug magmalamposon kon adunay tin-awng mga instruksiyon, utlanan, ug limitasyon. Ang Bibliya naglangkit sa maong disiplina, o pagtudlo, uban sa gugma. (Proverbio 13:24) Busa, “ang bunal sa disiplina” angay gayod nga dili madagmalon—sa emosyonal o pisikal nga paagi. a (Proverbio 22:15; 29:15) Ang disiplina nga inestrikto o pintas, nga wala magpakitag gugma, maoy pag-abuso sa awtoridad sa ginikanan ug makapaguol sa usa ka bata. (Colosas 3:21) Sa laing bahin, ang balanseng pagdisiplina nagpasabot ngadto sa mga anak nga ang ilang mga ginikanan nahigugma kanila ug naghunahuna kon unsa silang klaseha sa tawo inigdako nila.

11. Sa unsang paagi ang mga anak makagamit sa ilang kusog sa tukmang paagi?

¹¹ Komosta ang mga anak? Sa unsang paagi makagamit sila sa ilang kusog sa tukmang paagi? “Ang himaya sa mga batan-on mao ang ilang kusog,” nag-ingon ang Proverbio 20:29. Tino nga walay mas maayong paagi sa paggamit sa mga batan-on sa ilang kusog ug kaabtik kay sa pag-alagad sa atong “Dakong Maglalalang.” (Ecclesiastes 12:1) Ang mga batan-on angayng mahinumdom nga ang ilang buhaton makaapektar sa pagbati sa ilang ginikanan. (Proverbio 23:24, 25) Sa dihang  ang mga anak mosunod sa ilang mahinadlokon sa Diyos nga mga ginikanan ug magpabilin sa matarong nga dalan, sila makalipay sa kasingkasing sa ilang mga ginikanan. (Efeso 6:1) Ang maong panggawi ‘makapalipay sa Ginoo.’—Colosas 3:20.

12, 13. (a) Unsang panghunahuna ang angayng batonan sa mga ansiyano bahin sa ilang awtoridad diha sa kongregasyon? (b) Iilustrar kon nganong ang mga ansiyano angayng magtratar sa panon uban ang kalumo.

¹² Si Jehova nagtaganag mga tigdumala nga maoy manguna diha sa Kristohanong kongregasyon. (Hebreohanon 13:17) Ang maong kuwalipikadong mga lalaki angayng mogamit sa ilang hinatag sa Diyos nga awtoridad aron tabangan ang mga igsoon ug palig-onon ang ilang relasyon kang Jehova. Ang mga ansiyano ba dunay katungod sa pagharihari sa ilang mga isigkamagtutuo? Wala gayod! Ang mga ansiyano kinahanglang makabaton ug balanse ug mapainubsanong tinamdan bahin sa ilang papel diha sa kongregasyon. (1 Pedro 5:2, 3) Ang Bibliya nag-ingon sa mga ansiyano: “[Bantayi ang] kongregasyon sa Diyos, nga iyang gipalit pinaagi sa dugo sa iyang kaugalingong Anak.” (Buhat 20:28) Kini usa ka dakong katarongan sa pagtratar sa matag membro sa panon uban ang kalumo.

¹³ Mahimo natong iilustrar kini niining paagiha. Ang usa ka suod nga higala mohangyo nga imong atimanon ang iyang bililhon kaayong butang. Nahibalo ka nga mahal ang gibayad sa imong higala sa maong butang. Dili ba imo kanang ampingan ug bantayan pag-ayo? Sa susama, gitugyanan sa Diyos ang mga ansiyano sa responsibilidad nga atimanon ang bililhon kaayong butang:  ang kongregasyon, nga ang mga sakop gipakasama sa mga karnero. (Juan 21:16, 17) Ang mga karnero ni Jehova iyang gimahal pag-ayo, nga iyang gipalit pinaagi sa bililhong dugo sa iyang bugtong nga Anak, si Jesu-Kristo. Si Jehova nagbayad gayod sa dako kaayong bili alang sa iyang mga karnero. Ang mapaubsanong mga ansiyano nagbutang niana sa hunahuna ug nagtratar sa mga karnero ni Jehova uban ang gugma.

14. Unsang gahom ang nabatonan sa dila?

¹⁴ “Ang kamatayon ug kinabuhi naa sa gahom sa dila,” nag-ingon ang Bibliya. (Proverbio 18:21) Tinuod, ang dila makahimog dakong kadaot. Kinsa kanato ang wala sukad masakiti sa wala hunahunaa o sakit nga mga pulong? Apan ang dila usab makaayo. “Ang dila sa mga maalamon makaayo,” nag-ingon ang Proverbio 12:18.  Oo, ang makapadasig ug maayong mga pulong gipakasama sa makapahupay nga haplas sa kasingkasing. Tagda ang pipila ka pananglitan.

15, 16. Sa unsang mga paagi mahimo natong gamiton ang dila sa pagdasig sa uban?

¹⁵ Ang 1 Tesalonica 5:14 nagdasig nato, ‘Hupaya ang mga naguol.’ Oo, bisan ang matinumanong mga alagad ni Jehova usahay makigbisog sa depresyon. Sa unsang paagi makatabang kita kanila? Ihatag ang espesipiko ug sinserong komendasyon aron makita nila kon unsa sila ka bililhon sa panan-aw ni Jehova. Ipaambit kanila ang makapahupayng mga teksto sa Bibliya nga nagpakita nga si Jehova nahigugma pag-ayo niadtong “dugmok ug kasingkasing” ug “naluya ang buot.” (Salmo 34:18) Sa dihang kita naggamit sa gahom sa atong dila sa paghupay sa uban, atong gipakita nga kita nagsundog sa atong maluluy-ong Diyos, “nga nagahupay kanilang nagmagul-anon.”—2 Corinto 7:6, New American Standard Bible.

¹⁶ Kita makagamit usab sa gahom sa atong dila aron ihatag ang gikinahanglan kaayong pagdasig sa uban. Naa bay igsoon nga namatyan ug minahal? Ang mabinationg mga pulong nga nagpahayag sa atong pagmahal ug pagkamahunahunaon makahupay sa naguol nga kasingkasing. Gibati ba sa usa ka tigulang nga igsoon nga wala na siya kinahanglana? Ang atong makapahupayng mga pulong makapasalig sa mga tigulang nga sila gipabilhan ug giapresyar. Naa bay nakigbisog tungod sa grabeng sakit? Ang malumo nga mga pulong nga itelepono, isulat, o isulti sa personal dakog mahimo sa paglipay sa usa ka masakiton. Malipay gayod kaayo ang atong Maglalalang kon gamiton nato ang katakos sa  pagsulti aron ipahayag ang mga pulong nga “makapalig-on”!—Efeso 4:29.

17. Sa unsang hinungdanong paagi nga ang paggamit nato sa atong dila makahatag ug kaayohan sa uban, ug nganong angay nato kanang buhaton?

¹⁷ Walay mas hinungdanong paagi sa paggamit sa gahom sa dila kay sa atong pagpaambit sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos sa uban. “Ayawg ihikaw ang maayo gikan niadtong angay nimong hatagan niini kon makahimo ka sa pagtabang,” nag-ingon ang Proverbio 3:27. Kinahanglang ipaambit nato sa uban ang nagaluwas sa kinabuhi nga maayong balita. Dili gayod nato tipigan kining dinalian kaayong mensahe nga madagayaong gihatag kanato ni Jehova. (1 Corinto 9:16, 22) Apan unsa ka dako ang pagdahom ni Jehova nga kita makapakigbahin sa maong buluhaton?

18. Unsay gidahom ni Jehova kanato?

¹⁸ Ang atong gugma kang Jehova magtukmod kanato nga bug-os makigbahin sa Kristohanong ministeryo. Unsay gidahom ni Jehova kanato niining bahina? Ang butang nga ikahatag natong tanan, bisan unsa pay atong kahimtang sa kinabuhi: “Bisan unsay inyong ginabuhat, buhata kini nga tibuok kalag nga samag para kang Jehova, ug dili para sa mga tawo.” (Colosas 3:23) Sa pagpahayag sa kinadak-ang sugo, si Jesus miingon: “Higugmaa si Jehova nga imong Diyos sa tibuok mong kasingkasing, sa tibuok mong kalag, sa tibuok mong hunahuna, ug sa tibuok mong kusog.” (Marcos 12:30) Oo, si Jehova nagdahom nga ang matag usa kanato mahigugma ug mag-alagad kaniya nga tibuok kalag.

19, 20. (a) Sanglit ang kalag naglakip sa kasingkasing, hunahuna, ug kusog, nganong kining ubang mga katakos gihisgotan sa Marcos 12:30? (b) Unsay ipasabot sa pag-alagad kang Jehova sa tibuok kalag?

 ¹⁹ Unsay ipasabot sa pag-alagad sa Diyos sa tibuok kalag? Ang kalag nagtumong sa tibuok nga pagkatawo, uban ang tanan niyang pisikal ug mental nga mga katakos. Sanglit ang kalag naglakip sa kasingkasing, hunahuna, ug kusog, nganong kining ubang mga katakos gihisgotan sa Marcos 12:30? Tagda ang usa ka ilustrasyon. Sa kapanahonan sa Bibliya, ang usa ka tawo tingali magbaligya sa iyang kaugalingon (iyang kalag) sa pagkaulipon. Bisan pa niana, ang ulipon basin dili mag-alagad sa iyang agalon sa tibuok kasingkasing; mahimong dili  niya gamiton ang iyang bug-os kusog o iyang bug-os mental nga mga katakos sa pagpauswag sa intereses sa iyang agalon. (Colosas 3:22) Busa, si Jesus lagmit naghisgot niining ubang mga katakos aron ipasiugda nga kinahanglang dili nato ihikaw ang bisan unsa diha sa atong pag-alagad sa Diyos. Ang pag-alagad sa Diyos sa tibuok kalag nagkahulogan sa paghatag sa atong kaugalingon, paggamit sa atong kusog ug enerhiya sa posibleng kinadak-ang sukod diha sa pag-alagad kaniya.

²⁰ Ang pag-alagad ba nga tibuok kalag nagpasabot nga kitang tanan kinahanglang mogugol ug samang gidaghanon sa panahon ug kusog diha sa ministeryo? Kana dili posible, kay ang mga kahimtang ug mga abilidad magkalahi sa nagkalainlaing mga tawo. Pananglitan, ang usa ka batan-on nga himsog ug kusgan mahimong makagugol ug mas daghang panahon diha sa pagsangyaw kay sa usa nga luya na tungod sa pagkatigulang. Ang usa ka tawong tagsaanon nga walay mga obligasyon sa pamilya mas daghag mahimo kay sa usa nga  may pamilyang giatiman. Kon kita adunay kusog ug kahimtang nga makapaarang kanato nga mogugol ug daghang panahon diha sa ministeryo, angay nga magmapasalamaton kita! Siyempre, dili gayod nato buot nga mahimong hinawayon, nga itandi nato ang atong kaugalingon sa uban niining bahina. (Roma 14:10-12) Sa kasukwahi, buot natong gamiton ang atong kusog sa pagdasig sa uban.

21. Unsa ang kinamaayohan ug labing hinungdanong paagi sa paggamit sa atong gahom?

²¹ Si Jehova naghatag ug hingpit nga panig-ingnan sa paggamit sa iyang gahom sa tukmang paagi. Buot natong sundogon siya sumala sa atong maarangan ingong dili hingpit nga mga tawo. Kita makagamit sa atong gahom sa tukmang paagi pinaagi sa pagtratar nga may dignidad kanila nga nailalom sa atong awtoridad. Dugang pa, gusto nato nga tibuok kalag ang atong pagtuman sa makaluwas ug kinabuhi nga buluhaton nga gihatag ni Jehova kanato. (Roma 10:13, 14) Hinumdomi, si Jehova malipay sa dihang ikaw mohatag sa imong kinamaayohan. Dili ba ang imong kasingkasing magpalihok kanimo sa pagbuhat sa imong maarangan sa pag-alagad sa maong masinabtanon ug mahigugmaong Diyos? Walay mas maayo o mas hinungdanong paagi sa paggamit sa imong gahom kay niana.