Ibuot 10

“Ẹdi Mme Andikpebe Abasi” ke nte Ẹdade Odudu Ẹnam N̄kpọ

1. Nso ndedịbe afia ke mme anana-mfọnmma owo ẹsisọp ndiduọ ndụk?

 “AKANANAM idụhe odudu emi odude ye unana n̄kari n̄kari n̄kpọ etabi.” Ikọ ewet uto ọyọhọ isua ikie 19 emi anyan ubọk owụt ndedịbe n̄kpọndịk kiet: edida odudu nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄. Ke mfụhọ, mme anana-mfọnmma owo ẹsisọp ndiduọ ndụk afia emi. Ke akpanikọ, ke ofụri mbụk, “owo akara owo tutu ọnọ enye unan.” (Ecclesiastes 8:9, NW) Edida odudu nnam n̄kpọ ye unana ima ada ekese ndutụhọ ọsọk owo.

2, 3. (a) Nso idi n̄wọrọnda ke nte Jehovah adade odudu anam n̄kpọ? (b) Odudu nnyịn ekeme ndisịne nso, ndien didie ke nnyịn ikpada ofụri utọ odudu oro inam n̄kpọ?

² Edi, nte idịghe n̄wọrọnda n̄kpọ nte ke Jehovah Abasi, emi odudu esie mînyeneke adan̄a, idaha odudu esie inam n̄kpọ ke idiọk usụn̄? Nte nnyịn ima ikokụt ke mme ibuot oro ẹkebemde iso, enye kpukpru ini esida odudu esie—edide odudu ubotn̄kpọ, odudu nsobo, odudu ukpeme, m̀mê eke edinam mme n̄kpọ ẹtọn̄ọ ntak ẹfọn—anam n̄kpọ ke n̄kemuyo ye ima ima uduak esie. Ke ini nnyịn ikerede usụn̄ oro enye adade odudu esie anam n̄kpọ, oro onụk nnyịn ndisan̄a n̄kpere enye. Nte utịp, oro ekeme ndinụk nnyịn ‘ndikpebe Abasi’ ke nte nnyịn idade odudu nnyịn inam n̄kpọ. (Ephesus 5:1) Edi nso odudu ke nnyịn mme ikpîkpu owo inyene?

³ Ti ete ke ẹkebot owo ke “mbiet Abasi” onyụn̄ etie nte enye. (Genesis 1:26, 27) Ntem, nnyịn n̄ko imenyene odudu—ke nsụhọde n̄kaha, ndusụk udomo odudu. Odudu nnyịn ekeme ndisịne ukeme ndinam mme n̄kpọ, ndinam utom; ndikara m̀mê ndinyene odudu ke idem mbon efen; ukeme nditụk uwem mbon efen, akpan akpan mbon oro ẹmade nnyịn; odudu ikpọkidem; m̀mê eke inyene obụkidem. Kaban̄a Jehovah,  andiwet psalm ọkọdọhọ ete: “Koro obube mmọn̄ uwem odude ye afo.” (Psalm 36:9) Mmọdo, edide nnennen m̀mê ke usụn̄ efen, eti odudu ekededi oro nnyịn inyenede oto Abasi. Ke ntre nnyịn inyene ndida enye nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro enemde enye esịt. Didie ke nnyịn ikeme ndinam oro?

Ima Edi Ukpọhọde

4, 5. (a) Nso idi ukpọhọde edida odudu nnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄, ndien didie ke uwụtn̄kpọ Abasi owụt emi? (b) Didie ke ima edin̄wam nnyịn ndida odudu nnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄?

⁴ Ukpọhọde edida odudu nnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄ edi ima. Nte Abasi ke idemesie inamke-nam emi iwụt? Ti nneme aban̄ade edu inan̄ oro Abasi enyenede—odudu, unenikpe, ọniọn̄, ye ima—ke Ibuot 1. Ke otu edu inan̄ emi, ewe edi n̄wọrọnda? Ima. Akpa John 4:8 ọdọhọ ete: “Abasi edi ima.” Ih, ata akpan edu Jehovah edi ima; emi akara kpukpru se enye anamde. Ntre ima esinụk enye kpukpru ini oro enye adade odudu esie anam n̄kpọ ndien oro esidi akpan akpan ke ufọn mbon oro ẹmade enye.

⁵ Ima ayan̄wam nnyịn n̄ko ndida odudu nnyịn nnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄. Kamse, Bible etịn̄ ọnọ nnyịn ete ke ima “ọfọn ido” inyụn̄ “iyomke ufọn esiemọ.” (1 Corinth 13:4, 5) Ntem, ima idiyakke nnyịn inam n̄kpọ nsọn̄ido nsọn̄ido, m̀mê ibak ibak ye mbon oro nnyịn inyenede odudu ke idem mmọ. Utu ke oro, nnyịn idinam n̄kpọ ukpono ukpono ye mbon en̄wen, iyakde mme udọn̄ ye mme ntụk mmọ ẹbem eke nnyịn iso.—Philippi 2:3, 4.

6, 7. (a) Nso idi uten̄e Abasi, ndien ntak emi edu emi edin̄wamde nnyịn itre ndida odudu nnam n̄kpọ ke ukwan̄ usụn̄? (b) Nam an̄wan̄a ebuana oro odude ke ufọt mbak Abasi ye ima oro ẹmade Abasi.

⁶ Ima enyene ebuana ye edu efen oro ekemede ndin̄wam nnyịn itre ndida odudu nnam n̄kpọ ke ukwan̄ usụn̄: uten̄e Abasi. Nso idi ufọn edu emi? Mme N̄ke 16:6 ọdọhọ ete: “Uten̄e Jehovah onyụn̄ esịn owo akabade ọkpọn̄ idiọk.” Edida odudu nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ enen̄ede edi kiet ke otu mme idiọk oro nnyịn ikpenyenede ndiwọn̄ọde n̄kpọn̄. Uten̄e  Abasi ayakpan nnyịn ndinam n̄kpọ ke idiọk usụn̄ ye mbon oro nnyịn inyenede odudu ke idem mmọ. Ntak-a? N̄kpọ kiet edi-o, nnyịn imọfiọk ite ke nnyịn iyanam ibat inọ Abasi ke usụn̄ oro nnyịn inamde n̄kpọ ye utọ mbon oro. (Nehemiah 5:1-7, 15, 16a) Edi uten̄e Abasi esịne se ikande oro. Mme akpasarade ikọ usem oro ẹdade “uten̄e” ẹto esiwak ndida nnọ ntotụn̄ọ ukpono ye mbak Abasi. Ntem, Bible abuan mbak ye ima oro ẹmade Abasi. (Deuteronomy 10:12, 13) Ukpono ukpono uten̄e emi esịne eti mbak ediyat Abasi esịt—idịghe n̄kukụre ke ntak oro ikopde ndịk iban̄a mme utịp oro ẹditienede edi koro nnyịn itịmde ima enye.

⁷ Ke ndinam an̄wan̄a: Kere ban̄a eti itie ebuana oro odude ke ufọt ekpri eyen ye ete esie. Eyen oro ọfiọk ufiop ufiop, ima ima udọn̄ oro ete enyenede ke idem imọ. Edi eyen oro ọfiọk n̄ko se ete imọ oyomde oto imọ, ndien enye ọfiọk ete ke ete imọ oyotụnọ imọ edieke imọ inamde se mîfọnke. Eyen oro inyeneke idiọk ndịk iban̄a ete esie. Utu ke oro, enye enen̄ede ama ete esie. Eyen emi okop inemesịt ndinam se ete esie edimade. Ntre ke edi ye uten̄e Abasi. Koro nnyịn imade Jehovah, kpa Ete nnyịn eke heaven, nnyịn imokop ndịk ndinam se ededi oro edinamde ‘esịt ayat’ enye. (Genesis 6:6) Utu ke oro, ọdọn̄ nnyịn ndinam esịt esie adat. (Mme N̄ke 27:11) Oro edi ntak emi nnyịn iyomde ndida odudu nnyịn nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro enende. Ẹyak nnyịn itịm idụn̄ọde nte nnyịn ikpanamde ntre.

Ke Esịt Ubon

8. (a) Nso odudu ke mme ebe ẹnyene ke ubon, ndien didie ke ẹnyene ndida enye nnam n̄kpọ? (b) Didie ke ebe ekeme ndiwụt ke imọ imokpono n̄wan imọ?

⁸ Kere kan̄a ban̄a esịt ubon. N̄wed Mbon Ephesus 5:23 ọdọhọ: “Ebe edi ibuot ọnọ n̄wan.” Didie ke ebe enyene ndida odudu oro Abasi ọnọde enye mi nnam n̄kpọ? Bible ọdọhọ mme ebe ete ẹdu uwem ye iban mmọ “nte mme enyene-ibuot owo; ẹnọ iban ukpono, nte mmọ emi ẹmemde ẹkan.” (1 Peter 3:7) Ikọenyịn̄ Greek oro ẹkabarede “ukpono” ọwọrọ “ndida ke  ọsọn̄urua n̄kpọ, ndida ke akamba . . . nditen̄e.” Ẹkabade mme orụk ikọ emi nte “enọ” ye ‘ọsọn̄urua.’ (Utom 28:10; 1 Peter 2:7) Ebe oro okponode n̄wan esie ididehede imia enye; idinyụn̄ isueneke enye m̀mê ndisụhọde enye itie, anamde enye ekere ke imọ inyeneke ufọn. Utu ke oro, enye ọfiọk ke n̄wan imọ enyene ufọn onyụn̄ anam n̄kpọ ye enye ke ukpono. Enye owụt ke ikọinua ye ke edinam—ke ndịbe ye ke an̄wa—nte ke enye edi ọsọn̄urua n̄kpọ ọnọ imọ. (Mme N̄ke 31:28) Idịghe sụk ukpono ye ima n̄wan esie ke utọ ebe oro edinyene, ata akpan n̄kpọ edi ke enye eyenyene unyịme Abasi.

9. (a) Nso odudu ke ibanndọ ẹnyene ke ubon? (b) Nso ikeme ndin̄wam n̄wanndọ ndida mme ukeme esie nnọ ebe esie ibetedem, ndien ye nso utịp?

⁹ Ibanndọ n̄ko ẹnyene ndusụk odudu ke ubon. Bible asian nnyịn aban̄a iban emi ẹketen̄ede Abasi, oro ẹkesan̄ade ke nnennen ndutịm itieibuot ẹda mbufiọk idemmọ ẹnam n̄kpọ ke usụn̄ oro okotụkde mme ebe mmọ ke eti usụn̄ m̀mê oro akan̄wamde mmọ osio ke edinam ndiọi ubiere. (Genesis 21:9-12; 27:46–28:2) N̄wan ekeme ndisọp nnyene ikike unam n̄kpọ n̄kan ebe, mîdịghe enye ekeme ndinyene mme edu eken oro ebe mînyeneke. Kpa ye oro, ana enye owụt ebe esie “ntotụn̄ọ ukpono” onyụn̄ ‘osụk idem’ ọnọ enye ‘nte anam ọnọ Ọbọn̄.’ (Ephesus 5:22, 33) Ekikere edinem Abasi esịt ekeme ndin̄wam n̄wan ndida ukeme ekededi oro enye enyenede nnọ ebe esie ibetedem utu ke ndisụhọde enye itie m̀mê ndidomo ndikakara enye. Utọ “enyene-ibuot an̄wan” oro eyenen̄ede adiana kiet ye ebe esie ke ndibọp ubon. Ke ntre enye oyodu ke emem ye Abasi.—Mme N̄ke 14:1.

10. (a) Nso odudu ke Abasi ọnọ ete ye eka? (b) Nso ke ikọ oro “ntụnọ” ọwọrọ, ndien didie ke ẹkpenyene ndinọ enye? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.)

¹⁰ Abasi ọnọ mme ete ye eka n̄ko odudu. Bible ọnọ item ete: “Mme ete, ẹkûfiomo nditọ mbufo; edi ẹkama mmọ ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.” (Ephesus 6:4) Ke Bible, ikọ oro “ntụnọ” ekeme ndiwọrọ “edibọk, ukpep, item.” Nditọwọn̄ ẹyom ntụnọ; mmọ ẹsikụt unen ke ini ẹnọde mmọ in̄wan̄-in̄wan̄ ndausụn̄ ye adan̄a  oro anade mmọ ẹnam n̄kpọ ẹtre. Bible abuan utọ ntụnọ m̀mê ukpep oro ye ima. (Mme N̄ke 13:24) Ke ntre, “eto item” ikpenyeneke ndinọ unan—ke n̄kan̄ eke ntụk m̀mê ke n̄kan̄ eke ikpọkidem. a (Mme N̄ke 22:15; 29:15) Ntụnọ oro etiede eto eto m̀mê nsọn̄ido nsọn̄ido ye unana ima edi edida odudu oro ẹnọde ete ye eka nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄, onyụn̄ ekeme ndinam esịt ọduọ eyen. (Colossae 3:21) Ke n̄kan̄ eken, ntụnọ oro adade ukem ukem oro ẹnọde nte enende anam nditọ ẹfiọk ẹte ke mme ete ye eka ẹma mmimọ ẹnyụn̄ ẹkere ẹban̄a orụk owo oro mmimọ ikabarede idi.

11. Didie ke nditọwọn̄ ẹkeme ndida odudu mmọ nnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄?

¹¹ Nso kaban̄a nditọwọn̄? Didie ke mmọ ẹkeme ndida odudu mmọ nnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄? Mme N̄ke 20:29 ọdọhọ ete: “Mbana n̄kparawa edi odudu mmọ.” Ke akpanikọ, idụhe mfọnn̄kan usụn̄ efen oro n̄kparawa owo ẹkpedade odudu ye nsọn̄idem mmọ ẹnam n̄kpọ akan ndinam n̄kpọ nnọ Akwa Andibot nnyịn. (Ecclesiastes 12:1) Ọfọn n̄kparawa owo ẹti nte ke se mmimọ inamde ẹkeme ndifịna ekikere mme ete ye eka mmimọ. (Mme N̄ke 23:24, 25) Ke ini nditọ ẹkopde item ete ye eka mmọ oro ẹdide mme abak Abasi ẹnyụn̄ ẹdude eti uwem, mmọ ẹyenam esịt ete ye eka mmọ adat. (Ephesus 6:1) Utọ edu oro “[enem] Ọbọn̄ esịt.”—Colossae 3:20.

Ke Esịt Esop

12, 13. (a) Nso ekikere ke mbiowo ẹkpenyene ẹban̄a odudu mmọ ke esop? (b) Nam an̄wan̄a ntak emi mbiowo ẹkpenamde n̄kpọ ye otuerọn̄ ke ima.

¹² Jehovah enịm mme esenyịn ndinọ ndausụn̄ ke esop Christian. (Mme Hebrew 13:17) Irenowo oro ẹdotde mi ẹkpenyene ndida odudu oro Abasi ọnọde mmọ nnọ un̄wam oro ẹyomde  nnyụn̄ ntịp nsịn ke mfọnọn̄kpọ otuerọn̄. Nte ifetutom mbiowo ọnọ mmọ unen ndibre odudu ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ? N̄wan̄ansa-o! Oyom mbiowo ẹsụhọde idem, ẹnyene ekikere oro adade ukem ukem kaban̄a ifetutom mmọ ke esop. (1 Peter 5:2, 3) Bible ọdọhọ mme esenyịn ete: “Ẹbọk mbon ufọk Abasi, emi Enye ekedepde ke iyịp [Eyen] Esie.” (Utom 20:28) Emi edi akamba ntak oro anade ẹnam n̄kpọ ke ima ye owo kiet kiet oro odude ke otuerọn̄.

¹³ Nnyịn imekeme ndinam emi an̄wan̄a ke usụn̄ emi. Ata ufan ekeme ndidọhọ fi ekpeme inyene oro enye etịmde ama ọnọ imọ. Afo ọmọfiọk ke ufan fo ekedep n̄kpọ oro ke ata ediwak okụk. Nte afo ukpetịmke ukama enye ye akwa ntịn̄enyịn? Kpasụk ntre, Abasi ọnọ mbiowo utom edikpeme ata ọsọn̄urua inyene: kpa esop, emi ẹmende mme andibuana ke enye ẹdomo ye mme erọn̄. (John 21:16, 17) Mme erọn̄ Jehovah ẹsọn̄ urua ke enyịn esie—ẹnen̄ede ẹsọn̄ urua, tutu enye edep mmọ ke ọsọn̄urua iyịp ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie, Jesus Christ. Jehovah ekekpe n̄kponn̄kan ekọmurua ọnọ mme erọn̄ esie. Mbiowo oro ẹsụhọrede idem ẹsinyene emi ke ekikere ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ye erọn̄ Jehovah nte odotde.

‘Odudu Oro Edeme Enyenede’

14. Nso odudu ke edeme enyene?

¹⁴ Bible ọdọhọ ke “n̄kpa ye uwem ẹdu edeme ke ubọk.” (Mme N̄ke 18:21) Ke akpanikọ, edeme ekeme ndibiat ekese n̄kpọ. Anie ke otu nnyịn akananam mîkopke ubiak otode n̄ken̄inua m̀mê idem ikọ oro osụhọrede owo itie? Edi edeme enyene odudu n̄ko ndidọdiọn̄. Mme N̄ke 12:18 ọdọhọ ke “edeme mbon eti ibuot ọkọk unan.” Ih, in̄wan̄-in̄wan̄ nti ikọ ẹkeme nditie nte ndifiọn̄ọ ibọk usụk ubiak, kpa aran oro owotde unan ke esịt. Kere ban̄a ndusụk uwụtn̄kpọ emi.

15, 16. Ke mme usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndida edeme nsịn udọn̄ nnọ mbon en̄wen?

¹⁵ Akpa Thessalonica 5:14 ọdọhọ ete: “Ẹsọn̄ọ mbon iduọ-esịt idem.” Ih, idem mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah ẹkeme ndikop iduọesịt ndusụk ini. Didie ke nnyịn ikeme  ndin̄wam mme utọ owo oro? Toro mmọ nnennen nnennen ke ofụri esịt man an̄wam mmọ ẹkụt nte mmimọ isọn̄de urua ke enyịn Jehovah. Buana okopodudu ikọ Bible ye mmọ ndiwụt nte ke Jehovah enen̄ede ekere aban̄a onyụn̄ ama mbon oro “esịt obụn̄ọde” ye mbon oro “esịt ọduọde.” (Psalm 34:18) Ke ini nnyịn idade odudu oro edeme nnyịn enyenede idọn̄ mbon efen esịt, nnyịn iwụt ite ke nnyịn ikpebe enyene-mbọm Abasi nnyịn, “emi ọdọn̄de esịt mbon iduọesịt.”—2 Corinth 7:6, New American Standard Bible.

¹⁶ Nnyịn n̄ko imekeme ndida odudu oro edeme nnyịn enyenede nnọ mbon efen nsịnudọn̄ oro mmọ ẹnen̄erede ẹyom. Nte ekemmọ andinịm ke akpanikọ ọduọk owo ima ke n̄kpa? Ikọ mbọm oro owụtde nte nnyịn ikerede iban̄a inyụn̄ inyenede udọn̄ ke idem mmọ ekeme ndinọ owo oro okopde mfụhọ ndọn̄esịt. Nte eyenete oro ọsọn̄de ekere ke imọ inyeneke ufọn? Edeme owo emi owụtde edikere mban̄a ekeme ndinọ mbonusọn̄ nsọn̄ọ nte ke ẹsụk ẹyoyom ẹnyụn̄ ẹma mmọ. Nte odu owo oro enyenede uyịre uyịre udọn̄ọ? Ikọ mfọnido oro etịn̄de ke urụk ukopikọ m̀mê iso ye iso ekeme ndinam ekese ndinam owo udọn̄ọ okop nsọn̄idem.  Didie ke Andibot nnyịn okop inemesịt ntem ke ini nnyịn idade odudu utịn̄ikọ nnyịn itịn̄ “se in̄wamde owo ndikọri”!—Ephesus 4:29.

17. Ke nso akpan usụn̄ ke nnyịn ikeme ndida edeme nnyịn nnam n̄kpọ ke ufọn mbon en̄wen, ndien ntak emi nnyịn ikpanamde ntre?

¹⁷ Idụhe mfọnn̄kan usụn̄ efen ndida odudu oro edeme enyenede nnam n̄kpọ nte edibuana eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ye mbon efen. Mme N̄ke 3:27 ọdọhọ ete: “Kûsịn ndida eti n̄kpọ nnọ mmọ eke ẹkpenyenede enye, ke ini ubọk fo ekemede ndinam.” Nnyịn imenyene mbiomo ndibuana eti mbụk unyan̄a-uwem emi ye mbon en̄wen. Ikpenenke ndimụm usọp usọp etop oro Jehovah ọnọde nnyịn ke ntatubọk nnịm nnọ idem nnyịn. (1 Corinth 9:16, 22) Edi ke nso udomo ke Jehovah odori enyịn nnyịn ndibuana ke utom emi?

 Ndinam N̄kpọ Jehovah ke “Ofụri Odudu” Nnyịn

18. Nso ke Jehovah oyom oto nnyịn?

¹⁸ Ima oro nnyịn inyenede inọ Jehovah onụk nnyịn ndibuana ọyọhọ ọyọhọ ke utom ukwọrọikọ Christian. Nso ke Jehovah oyom oto nnyịn ke afan̄ emi? N̄kpọ oro kpukpru nnyịn ikemede ndinọ, inamke n̄kpọ m̀mê nso ke idaha nnyịn edi: “Se ededi eke mbufo ẹnamde, ẹnam ke ofụri esịt, nte n̄kpọ eke ẹnamde ẹnọ Ọbọn̄ mînamke inọ owo.” (Colossae 3:23) Ke asiakde n̄kponn̄kan ibet, Jesus ọkọdọhọ ete: “Afo nyụn̄ ma Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo, ye ke ofụri ukpọn̄ fo, ye ke ofụri ekikere fo, ye ke ofụri odudu fo.” (Mark 12:30) Ih, Jehovah odori enyịn owo nnyịn kiet kiet ndima nnyụn̄ nnam n̄kpọ esie ke ofụri ukpọn̄.

19, 20. (a) Sia ukpọn̄ abuanade esịt, ekikere, ye odudu, ntak emi ẹfiakde ẹsiak mme n̄kpọ emi ke Mark 12:30? (b) Nso ke edinam n̄kpọ Jehovah ke ofụri ukpọn̄ ọwọrọ?

¹⁹ Nso ke edinam n̄kpọ Abasi ke ofụri ukpọn̄ ọwọrọ? Ukpọn̄ ada aban̄a ofụri idemowo, ye ofụri ukeme eke ikpọkidem ye eke ekikere esie. Sia ukpọn̄ esịnede esịt, ekikere, ye odudu, ntak emi ẹfiakde ẹsiak mme n̄kpọ emi ke Mark 12:30? Kere ban̄a uwụtn̄kpọ emi. Ke ini Bible, owo ekeme ndinyam idemesie (ukpọn̄ esie) nte ofụn. Edi, ofụn oro ekeme nditre ndinam n̄kpọ nnọ eteufọk esie ke ofụri esịt; enye ekeme nditre ndida ofụri odudu esie m̀mê ofụri ukeme ukere n̄kpọ esie nnam n̄kpọ nnọ eteufọk esie. (Colossae 3:22) Ntem, Jesus nte an̄wan̄ade akasiak mme n̄kpọ emi ndida nsọn̄ọ ntịn̄ nte ke ikpanaha nnyịn imụm n̄kpọ ndomokiet ikama ke utom Abasi. Ndinam n̄kpọ Abasi ke ofụri ukpọn̄ ọwọrọ ndinọ idem nnyịn, ndisịn odudu ye ifịk nnyịn ọyọhọ ọyọhọ nte ikekeme ke utom esie.

²⁰ Nte edinam n̄kpọ ke ofụri ukpọn̄ ọwọrọ nte ke ana kpukpru nnyịn isịn ukem ukem ini ye ifịk ke utom ukwọrọikọ? Oro ikemeke-keme nditịbe, sia mme idaha ye ukeme mme owo mîdịghe ukem ukem. Ke uwụtn̄kpọ, akparawa owo oro enyenede nsọn̄idem ye odudu ekeme ndisịn ekese ini ke utom ukwọrọikọ n̄kan owo usọn̄ oro odudu ama okosụhọde. Owo  emi mîdọhọ ndọ mînyụn̄ inyeneke mbiomo ubon ekeme ndinam ekese n̄kan owo emi enyenede ubon ndise mban̄a. Edieke nnyịn inyenede ukeme ye idaha oro ayakde nnyịn ikeme ndinam ekese ke utom ukwọrọikọ, nnyịn ikpokop inemesịt didie ntem! Nte ededi, nnyịn ikpenyeneke ndidi mme okụt ndudue, idomode idem nnyịn ye mbon efen ke afan̄ emi. (Rome 14:10-12) Utu ke oro, nnyịn iyom ndida odudu nnyịn nsịn udọn̄ nnọ mbon efen.

21. Nso idi mfọnn̄kan ye ata akpan usụn̄ ndida odudu nnyịn nnam n̄kpọ?

²¹ Jehovah enịm mfọnmma uwụtn̄kpọ ke ndida odudu nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro enende. Nnyịn iyom ndikpebe enye adan̄a nte ikekeme nte mme anana-mfọnmma owo. Nnyịn imekeme ndida odudu nnyịn nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro enende ebe ke ndinam n̄kpọ ukpono ukpono ye mbon oro ẹdude ke idak nnyịn. Ke adianade do, nnyịn iyom ndinam utom ukwọrọikọ unyan̄a uwem emi Jehovah ọnọde nnyịn ete inam ke ofụri ukpọn̄. (Rome 10:13, 14) Ti ete ke enem Jehovah esịt ke ini afo ọnọde ofụri se afo—ukpọn̄ fo—ekemede ndinọ. Nte esịt inụkke fi ndiyom ndisịn ofụri ukeme fo ndinam n̄kpọ nnọ utọ enyene-ifiọk ye ima ima Abasi emi? Idụhe usụn̄ efen oro ọfọnde akan oro ndida odudu fo nnam n̄kpọ.

[Ikọ idakisọn̄]

Mme Mbụme Nditie N̄kere

Mme N̄ke 3:9, 10 Nso “inyene” ke nnyịn inyene, ndien didie ke nnyịn ikeme ndida mmọ n̄kpono Jehovah?

Ecclesiastes 9:5-10 Ntak emi afo akpadade odudu fo idahaemi anam se Abasi amade?

Utom 8:9-24 Edida odudu nnam n̄kpọ ke nso idiọk usụn̄ ke ẹtịn̄ ẹban̄a mi, ndien didie ke nnyịn ikeme ndifep ndinam utọ idiọkn̄kpọ oro?

Utom 20:29-38 Nso ke mbon oro ẹnyenede ifetutom ke esop ẹkeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Paul?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 103]

Mme ebe ye ibanndọ ẹda odudu mmọ ẹnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄ ebe ke ndinam n̄kpọ ye kiet eken ke ima ye ukpono

[Ndise ke page 104]

Ndibuana eti mbụk —ata eti usụn̄ kiet ndida odudu nnyịn nnam n̄kpọ