1. Ania ti makaallilaw a silo a nalaka a pakatnagan dagiti imperpekto a tattao?

“ADDA makaallilaw a silo nga agur-uray iti asinoman nga addaan iti pannakabalin.” Dagita a sasao ti maysa a dumadaniw idi maika-19 a siglo impabigbigna ti nalmeng a peggad: ti panangabuso iti pannakabalin. Nakalkaldaang, nakalaklaka a matnag dagiti imperpekto a tattao iti daytoy a silo. Kinapudnona, iti intero a historia “ti tao dinominaranna ti tao iti pakadangrananna.” (Eclesiastes 8:9) Ti di naayat a panangusar iti pannakabalin ket nangibunga iti kasta unay a panagsagaba ti tao.

2, 3. (a) Ania ti nakaskasdaaw iti panangusar ni Jehova iti pannakabalin? (b) Ania ti mabalin a ramanen ti pannakabalintayo, ket kasano ti rumbeng a panangusartayo kadagita a pannakabalin?

² Ngem saan aya a nakaskasdaaw a, nupay awan patinggana ti pannakabalin ni Jehova a Dios, dina pulos abusuen dayta a pannakabalin? Kas naammuantayo kadagiti immuna a kapitulo, kanayon nga usarenna ti pannakabalinna a maitunos kadagiti naayat a panggepna—iti man panangparsua, panangdadael, panangsalaknib, wenno panangisubli. No utobentayo ti wagas a panangusarna iti pannakabalinna, matignaytayo nga umadani kenkuana. Kas resultana, dayta ti mangtignay kadatayo nga ‘agbalin a tumutulad iti Dios’ iti mismo a panangusartay iti pannakabalin. (Efeso 5:1) Ngem ania a pannakabalin ti ik-ikutantayo kas nanumo a tattao?

³ Laglagipem a naparsua ti tao “iti ladawan ti Dios.” (Genesis 1:26, 27) Gapuna, addaantay met iti pannakabalin—nupay bassit laeng. Ti pannakabalintayo mabalin a ramanenna ti kabaelan a mangiringpas wenno agaramid iti adu a banag; ti panangkontrol wenno panangituray kadagiti sabsabali; ti panangimpluensiatayo iti sabsabali, nangnangruna kadagidiay mangipatpateg kadatayo; ti pisikal a pigsa (bileg); wenno material a sanikua. Maipapan ken  Jehova, kinuna ti salmista: “Adda kenka ti ubbog ti biag.” (Salmo 36:9) Gapuna, direkta man wenno saan, ti Dios ti gubuayan ti aniaman a lehitimo a pannakabalin nga adda kadatayo. Gapuna, kayattayo nga usaren dayta kadagiti wagas a pakaragsakanna. Kasanotayo a maaramid dayta?

4, 5. (a) Ania ti tulbek iti umiso a panangusar iti pannakabalin, ket kasano nga ipakita daytoy ti mismo nga ehemplo ti Dios? (b) Kasano a ti ayat tulongannatayo a mangusar a siuumiso iti pannakabalintayo?

⁴ Ti tulbek iti umiso a panangusar iti pannakabalin ket ayat. Saan aya a ti mismo nga ehemplo ti Dios ti mangipakita iti daytoy? Lagipem ti pannakaisalaysay dagiti uppat a kangrunaan a galad ti Dios—pannakabalin, kinahustisia, sirib, ken ayat—iti Kapitulo 1. Ania ti kapatgan kadagita nga uppat a galad? Ayat. “Ti Dios ket ayat,” kuna ti 1 Juan 4:8. Wen, ni Jehova ti mismo a personipikasion ti ayat; dayta ti mangimpluensia iti amin nga aramidna. Gapuna, amin a pannakaiparangarang ti pannakabalinna ket maigapu iti ayat ken pagimbagan dayta dagidiay agayat kenkuana.

⁵ Ti ayat tulongannatayo met a mangusar a siuumiso iti pannakabalintayo. Ngamin, kuna ti Biblia a ti ayat ket “manangngaasi” ken “saanna a sapulen dagiti bukodna a pagimbagan.” (1 Corinto 13:4, 5) Gapuna, ti ayat ti manglapped kadatayo tapno saantay a nauyong wenno nadangkok kadagidiay masakupan ti autoridadtayo. Imbes ketdi, padayawantayo ti sabsabali ken ipangpangrunatayo dagiti kasapulan ken rikriknada.—Filipos 2:3, 4.

6, 7. (a) Ania ti nadiosan a panagbuteng, ket apay a matulongannatayo daytoy a galad a mangliklik iti panangabuso iti pannakabalin? (b) Iyilustrar ti koneksion ti panagbuteng a mangpaluksaw iti Dios ken ti panagayat iti Dios.

⁶ Ti ayat ket nainaig iti sabali pay a galad a makatulong kadatayo a mangliklik iti panangabuso iti pannakabalin: ti nadiosan a panagbuteng. Kasano kapateg daytoy a galad? “Iti panagbuteng ken Jehova umadayo ti maysa iti dakes,” kuna ti Proverbio 16:6. Ti panangabuso iti pannakabalin ket sigurado a mairaman kadagiti dakes a rumbeng nga adaywantayo. Ti panagbuteng iti Dios lapdannatayo a mangabuso kadagidiay masakupan ti pannakabalintayo.  Apay? Umuna, ammotayo a manungsungbattayo iti Dios iti wagas a panangtratotayo kadakuada. (Nehemias 5:1-7, 15) Ngem saan laeng a dayta ti ramanen ti nadiosan a panagbuteng. Iti orihinal a lenguahe, ti sasao a nausar para iti “panagbuteng” masansan a tuktukoyenna ti nauneg a panagraem ken panagamanga iti Dios. No kasta, inaig ti Biblia ti panagbuteng iti panagayat iti Dios. (Deuteronomio 10:12, 13) Daytoy nadayaw a panagamanga ramanenna ti nasayaat a panagbuteng a mangpaluksaw iti Dios—saan laeng a gapu ta kabutengtayo dagiti ibungana no di ket gapu ta pudno nga ay-ayatentayo ti Dios.

⁷ Kas panangyilustrar: Panunotem ti nasayaat a relasion ti maysa nga ubing ken ti amana. Marikna ti ubing ti nadungngo ken naayat a pannakaseknan kenkuana ti amana. Ngem ammo met ti ubing no ania ti kalikaguman kenkuana ni amana, ken ammona a madisiplinanto no di agsingsingpet. Saan nga agkullayaw ti ubing iti amana. Imbes ketdi, ay-ayatenna unay ti amana. Maragsakan ti ubing a mangaramid iti banag a pagragsakan ti amana. Umasping iti dayta ti nadiosan a panagbuteng. Gapu ta ay-ayatentayo ni Jehova, ti nailangitan nga Amatayo, mabutengtayo a mangaramid iti aniaman a ‘mangpasakit iti pusona.’ (Genesis 6:6) Imbes ketdi, tarigagayantayo a paragsaken ti pusona. (Proverbio 27:11) Dayta ti gapuna a kayattayo nga usaren a siuumiso ti pannakabalintayo. Usigentayo a naimbag no kasanotayo nga aramiden dayta.

8. (a) Dagiti assawa a lallaki addaanda iti ania nga autoridad iti pamilia, ket kasano ti rumbeng a pannakausar dayta? (b) Kasano a maipakita ti asawa a lalaki a padpadayawanna ti asawana?

⁸ Usigem nga umuna ti pamilia. “Ti lalaki isu ti ulo ti asawana,” kuna ti Efeso 5:23. Kasano ti rumbeng a panangusar ti asawa a lalaki iti daytoy inted-Dios nga autoridad? Kuna ti Biblia kadagiti assawa a lallaki a makipagtaengda kadagiti assawada ‘maitunos iti pannakaammo, nga itudinganda ida iti dayaw a kas iti narasrasi a basehas.’ (1 Pedro 3:7) Ti Griego a nombre a naipatarus a “dayaw” kayatna a sawen “gatad, pateg, . . . respeto.” Naipatarus ti dadduma a porma daytoy a sao kas “sagut” ken “napateg.”  (Aramid 28:10; 1 Pedro 2:7) Ti asawa a lalaki a mangpadayaw iti asawana dina pulos dangran iti pisikal, ken dina met ibabain wenno irurumen, tapno di panunoten ti asawana a kasla ketdi awanen ti serserbina. Imbes ketdi, bigbigenna ti pateg ni baketna ken ipaayanna iti respeto. Ipakitana babaen ti sasao ken aramidna—iti pribado ken iti publiko—nga ipatpategna ni baketna. (Proverbio 31:28) Saan laeng nga ayat ken respeto ni baketna ti magun-od ti kasta nga asawa a lalaki no di ket, napatpateg pay, ti anamong ti Dios.

9. (a) Dagiti assawa a babbai addaanda iti ania a pannakabalin iti pamilia? (b) Ania ti makatulong iti asawa a babai a mangusar kadagiti abilidadna a mangsuporta iti asawana, ket ania ti ibungana?

⁹ Adda met pannakabalin dagiti assawa a babbai iti pamilia. Dakamaten ti Biblia ti maipapan kadagiti nadiosan nga assawa a babbai nga, iti sidong ti umiso a kinaulo, inkagumaanda nga impluensiaan dagiti assawada iti positibo a wagas wenno tinulonganda ida a mangliklik kadagiti biddut a desision. (Genesis 21:9-12; 27:46–28:2) Mabalin a nasarsaririt ti asawa a babai ngem iti asawana, wenno mabalin nga addaan kadagiti abilidad nga awan ken lakayna. Kaskasdi, nasken nga addaan iti “nauneg a panagraem” iti asawana ken ‘agpasakup’ kenkuana “a kas iti Apo.” (Efeso 5:22, 23) No sipapanunot ti asawa a babai a mangay-ayo iti Dios dayta ti tumulong kenkuana a mangusar kadagiti abilidadna a mangsuporta iti asawana imbes a tagibassiten wenno padasenna a dominaran. Ti “pudpudno a masirib a babai” ket makitinnulong a naimbag iti asawana a mangpabileg iti pamilia. Iti kasta, mataginayon ti pannakikappiana iti Dios.—Proverbio 14:1.

10. (a) Ania nga autoridad ti inted ti Dios kadagiti nagannak? (b) Ania ti kaipapanan ti sao a “disiplina,” ket kasano ti rumbeng a pannakaipakatna? (Kitaenyo met ti footnote.)

¹⁰ Addaan met dagiti nagannak iti autoridad nga inted ti Dios kadakuada. Ibalakad ti Biblia: “Amma, dikay ruroden ti annakyo, no di ket itultuloyyo a padakkelen ida iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.” (Efeso 6:4) Iti Biblia, ti sao a “disiplina” mabalin a kaipapananna ti “panangpadakkel, panangsanay, instruksion.” Kasapulan dagiti annak ti disiplina; agragsak  ken agballigida iti sidong dagiti nalawag a giya, pagbeddengan, ken limitasion. Inaig ti Biblia ti kasta a disiplina, wenno instruksion, iti ayat. (Proverbio 13:24) Gapuna, “ti pagbaut ti disiplina” ket saan koma a pulos nga abusado—iti emosional wenno pisikal. * (Proverbio 22:15; 29:15) Ti disiplina a nainget unay wenno naulpit ken di nabuyogan iti ayat ket panangabuso iti autoridad dagiti nagannak ken dadaelenna ti espiritu ti ubing. (Colosas 3:21) Iti sabali a bangir, no natimbeng ti disiplina ken umiso ti pannakaipakatna, matarusan dagiti annak nga ay-ayaten ida dagiti dadakkelda ken maseknanda iti pagbalinanto dagiti annakda.

11. Kasano a mausar a siuumiso dagiti annak ti pannakabalinda?

¹¹ Dagiti met ngay annak? Kasanoda a mausar a siuumiso ti pannakabalinda? “Ti pintas dagiti agtutubo a lallaki isu ti bilegda,” kuna ti Proverbio 20:29. Sigurado nga awanen ti nasaysayaat a wagas a pangusaran dagiti agtutubo iti pigsa ken kiredda no saan a ti panagserbi iti ‘Naindaklan a Namarsua’ kadatayo. (Eclesiastes 12:1) Laglagipen koma dagiti agtutubo a dagiti aramidda maapektaranna ti rikrikna dagiti dadakkelda. (Proverbio 23:24, 25) No agtulnog dagiti annak kadagiti managbuteng iti Dios a dadakkelda ken agtalinaedda iti umiso a dana, parparagsakenda ti puso dagiti nagannak kadakuada. (Efeso 6:1) “Makaay-ayo unay iti Apo” ti kasta a kababalin.—Colosas 3:20.

12, 13. (a) Kasano ti rumbeng a panangmatmat dagiti panglakayen iti autoridadda iti kongregasion? (b) Iyilustrar no apay a rumbeng a nadungngo dagiti panglakayen iti arban.

¹² Nangipaay ni Jehova kadagiti manangaywan a mangidaulo iti kongregasion Kristiano. (Hebreo 13:17) Rumbeng nga usaren dagitoy a kualipikado a lallaki ti inted-Dios nga autoridadda a mangipaay iti kasapulan a tulong ken mangasikaso iti naespirituan  a pagimbagan ti arban. Ti kadi saad dagiti panglakayen ti mangted kadakuada iti karbengan a mangituray kadagiti kapammatianda? Sigurado a saan! Nasken a maaddaan dagiti panglakayen iti natimbeng ken napakumbaba a panangmatmat iti akemda iti kongregasion. (1 Pedro 5:2, 3) Kuna ti Biblia kadagiti manangaywan: “Ipastoranyo ti kongregasion ti Dios, a ginatangna babaen ti dara ti bukodna nga Anak.” (Aramid 20:28) Daytoy ti nabileg a rason no apay a tratuenda a sidudungngo ti kada miembro ti arban.

¹³ Mabalin nga iyilustrartayo a kastoy. Kiddawen kenka ti nasinged a gayyem nga aywanam ti il-ilalaenna a sanikua. Ammom a nangina ti pananggatang ti gayyemmo iti dayta. Saanmo aya nga annadan ken ilalaen unay dayta? Umasping iti dayta, intalek ti Dios kadagiti panglakayen ti responsabilidad a mangaywan iti nakapatpateg a sanikua: ti kongregasion, a dagiti miembrona mayasping kadagiti karnero. (Juan 21:16, 17) Napateg ken Jehova dagiti karnerona—kinapudnona, nakapatpateg yantangay ginatangna ida iti napateg a dara ti bugbugtong nga Anakna, ni Jesu-Kristo. Dayta ti kapatgan a mabalin nga ibayad ni Jehova para kadagiti karnerona. Sipapanunot iti dayta dagiti napakumbaba a panglakayen ket tratuenda a siuumiso dagiti karnero ni Jehova.

14. Addaan ti dila iti ania a pannakabalin?

¹⁴ “Ti ipapatay ken biag addada iti pannakabalin ti dila,” kuna ti Biblia. (Proverbio 18:21) Kinapudnona, makadadael unay ti dila. Siasino kadatayo ti di pay pulos nasaktan gapu iti darasudos wenno mangirurumen pay ketdi a sasao? Ngem adda met pannakabalin ti dila a mangagas. “Ti dila dagidiay masirib ket makapaimbag,” kuna ti Proverbio 12:18. Wen, ti positibo ken nasayaat a sasao ket mayasping iti panangyapros iti makapabang-ar ken makaagas a sapsapo iti puso. Usigem ti sumagmamano a pagarigan.

15, 16. Kadagiti ania a wagas a mausartay ti dilatayo a mangparegta kadagiti sabsabali?

¹⁵ “Agsaokayo iti makaliwliwa kadagiti malmaldaangan a kararua,” idagadag ti 1 Tesalonica 5:14. Wen, uray dagiti matalek  nga adipen ni Jehova pasaray maipasangoda iti nakaro a panagleddaang. Kasanotayo a matulongan ti kakasta a tattao? Mangtedtayo iti espesipiko ken napasnek a komendasion a tumulong kadakuada a mangkita iti mismo a pategda iti imatang ni Jehova. Iranudtayo kadakuada ti nabileg a sasao manipud kadagiti teksto ti Biblia a mangipakita a pudno a maseknan ni Jehova ken ay-ayatenna dagidiay “nadunor ti pusoda” ken “naidagel iti espiritu.” (Salmo 34:18) No usarentay ti pannakabalin ti dilatayo a mangliwliwa kadagiti sabsabali, ipakpakitatayo a tultuladentay ti naasi a Diostayo, “a mangliwliwa kadagiti malmaldaangan.”—2 Corinto 7:6, New American Standard Bible.

¹⁶ Mausartay met ti pannakabalin ti dilatayo a mangipaay iti kasapulan unay a pammaregta kadagiti sabsabali. Adda kadi kapammatian a pimmusay ti ay-ayatenna? Ti mannakipagrikna a sasao a mangyebkas iti pannakaseknan maliwliwana ti malmaldaangan a puso. Adda kadi lakay wenno baketen a kabsat a makarikna a kasla awanen ti pategna? Ti naannad a dila maipatalgedna kadagiti lallakay ken babbaket a maipatpateg ken maapresiarda. Adda kadi agsagsagaba iti nakaro a sakit? Ti naasi a pannakisarita a personal wenno iti telepono ket dakkel ti maitulongna a mangpabileg iti masakit. Anian a ragsak ti Namarsua  kadatayo no usarentay ti pannakabalin nga agsao tapno agsaotayo iti “naimbag a maipaay a pangpabileg”!—Efeso 4:29.

17. Iti ania a napateg a wagas a mausartay ti dilatayo a pakagunggonaan dagiti sabsabali, ket apay a rumbeng nga aramidentayo dayta?

¹⁷ Awanen ti napatpateg a wagas a pangusarantay iti pannakabalin ti dila no saan a ti panangiburaytayo iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios kadagiti sabsabali. “Saanmo a medmedan ti naimbag kadagidiay addaan karbengan iti dayta, no adda iti pannakabalin ta imam ti panangaramid iti dayta,” kuna ti Proverbio 3:27. Obligasiontayo nga iburay kadagiti sabsabali ti makaispal-biag a naimbag a damag. Saan a nasayaat nga iyimuttayo ti naganat a mensahe a sipaparabur nga impaay ni Jehova kadatayo. (1 Corinto 9:16, 22) Ngem kasano kasaknap ti namnamaen ni Jehova a pannakiramantayo iti daytoy a trabaho?

18. Ania ti namnamaen ni Jehova kadatayo?

¹⁸ Ti ayattayo ken Jehova tignayennatayo a makiraman a naan-anay iti Nakristianuan a ministerio. Ania ti namnamaen ni Jehova kadatayo no maipapan iti daytoy? Banag a mabalin nga ipaay ti tunggal maysa kadatayo, aniaman ti kasasaadtayo iti biag: “Aniaman ti ar-aramidenyo, aramidenyo dayta nga amin-kararua a kas maipaay ken Jehova, ket saan a maipaay iti tattao.” (Colosas 3:23) Iti panangdakamatna iti kadaklan a bilin, kinuna ni Jesus: “Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo buyogen ti intero a pusom ken buyogen ti intero a kararuam ken buyogen ti intero a panunotmo ken buyogen ti intero a pigsam.” (Marcos 12:30) Wen, namnamaen ni Jehova iti tunggal maysa kadatayo nga ayaten ken agserbitayo kenkuana iti amin a kararua.

19, 20. (a) Yantangay ti kararua ramanenna ti puso, panunot, ken pigsa, apay a nadakamat iti Marcos 12:30 dagitoy a dadduma pay nga abilidad? (b) Ania ti kaipapanan ti panagserbi ken Jehova iti amin a kararua?

¹⁹ Ania ti kaipapanan ti panagserbi iti Dios iti amin a kararua? Ti kararua tuktukoyenna ti intero a persona, a karaman amin a pisikal ken mental nga abilidadna. Yantangay ti kararua ramanenna ti puso, panunot, ken pigsa, apay a nadakamat iti Marcos 12:30 dagitoy a dadduma pay nga abilidad? Usigem ti maysa nga ilustrasion. Idi tiempo ti Biblia, mabalin nga ilako ti tao ti bagina (ti kararuana) kas adipen. Kaskasdi, mabalin a di naimpusuan ti panagserbi ti adipen iti apona; mabalin a dina usaren a naan-anay ti pigsana wenno mental nga abilidadna a mangaramid kadagiti kalikaguman ti apona. (Colosas 3:22) Gapuna, nalawag a dinakamat ni Jesus dagitoy a dadduma pay nga abilidad tapno ipaganetgetna nga awan koma ti aniaman nga ipaidamtayo iti panagserbitay iti Dios. Ti panagserbi iti Dios iti amin a kararua kaipapananna nga ipaaytay ti bagitayo, nga usarentay a naan-anay ti pigsa ken bilegtayo nga agserbi kenkuana.

²⁰ Ti kadi panagserbi iti amin a kararua kaipapananna a masapul nga agpapada amin ti usarentayo a tiempo ken pigsa iti ministerio? Imposible dayta, yantangay nagduduma dagiti kasasaad ken abilidad ti tunggal maysa. Kas pagarigan, ti agkabannuag a nasayaat ti salun-atna ken nakired ket mabalin a kabaelanna ti  mangbusbos iti ad-adu a tiempo iti panangasaba ngem iti daydiay nakapuyen gapu iti kinalakay wenno kinabaketna. Mabalin nga ad-adu ti maaramidan ti agsolsolo a tao nga awanan kadagiti obligasion iti pamilia ngem iti daydiay adda ay-aywananna a pamilia. No adu ti magapuanantayo iti ministerio gapu iti pigsa ken kasasaadtayo, anian a yamantayo! Siempre, ditay pulos kayat ti agbalin a manangbabalaw, nga idildiligtay ti bagbagitayo kadagiti sabsabali iti daytoy a banag. (Roma 14:10-12) Imbes ketdi, kayattayo nga usaren ti pigsatayo a mangparegta kadagiti sabsabali.

21. Ania ti kasayaatan ken kapatgan a wagas a pangusarantayo iti pannakabalin?

²¹ Impaay ni Jehova ti perpekto nga ulidan iti umiso a panangusar iti pannakabalin. Kayattayo a tuladen ti Dios agingga iti amin a kabaelantayo kas imperpekto a tattao. Mausartay a siuumiso ti pannakabalintayo babaen ti panangpadayawtayo kadagidiay masakupan ti autoridadtayo. Maysa pay, kayattayo nga itungpal iti amin a kararua ti makaispal-biag a trabaho a panangasaba nga impaaramid ni Jehova kadatayo. (Roma 10:13, 14) Laglagipem, maragsakan ni Jehova no itedmo ti kasayaatan a maipaay ti kararuam. Dika aya magutugot a mangaramid iti amin a kabaelam tapno pagserbiam ti kasta a mannakaawat ken naayat a Dios? Awanen ti nasaysayaat wenno napatpateg a wagas a pangusaram iti pannakabalinmo.