1. Nkia ntambu ambi beluta bwanga o wantu alembi lunga?

“KE VENA wisa kiakondwa ntambu ambi ko.” E mvovo miami mia nkento mosi wa nsoneki a yingana wa tandu kia 19 kia nkama za mvu misonganga e vonza kia sadila e wisa mu mpila yambi. Diankenda kikilu vo wantu alembi lunga nzaki bebwanga mu ntambu wau. Kieleka, muna lusansu lwawonso ‘o muntu okalanga ye wisa muna nkw’andi kamwesa mpasi.’ (Kimpovi 8:9) Osadila e wisa konda zola kutwasanga mpasi zakondw’e tezo kuna kwa wantu.

2, 3. (a) Adieyi ditoma kutusivikisanga mu mpila in’o Yave kesadilanga nkum’andi? (b) Nkia nkuma tuvwidi, ye aweyi tufwete wo sadila?

² Nga ke diasivi ko vo o Yave wa Nzambi ona ovwidi nkuma wakond’etezo, ke sadilanga wo mu mpila yambi ko? Nze una tumwene muna kapu yiviokele oyandi ntangwa zawonso osadilanga o nkum’andi wa—sema, wa fwasa, wa tanina, ye wa vangulula—muna tezo ki’ekani diandi dia zola. Avo tufimpidi e mpila kesadilanga nkum’andi dikutufila mu kumfinama. Ediadi, dikutusadisa mu kala “atanginini a Nzambi” muna sadila e wisa kieto. (Efeso 5:1) Kansi, nkia nkuma tuvwidi oyeto wantu atovoka?

³ Sungamena wo vo o muntu “muna mpw’a Nzambi” kavangilwa ye muna fwaniswa kiandi. (Etuku 1:26, 27) Muna kuma kiaki, oyeto mpe tuvwidi nkuma—muna tezo. Nkuma wa vanga e lekwa, wa sala; tumina yovo kala ye wisa muna akaka, nkuma a vukumuna akaka mu sungula awana bekutuzolanga; ngolo za nitu; yovo kala ye mavwa. O ntozi a nkunga wavova mu kuma kia Yave vo: “E nto a moyo in’oko wina.” (Nkunga 36:9) Ikuma vo, twazaya yovo lembi wo zaya, Nzambi i nto a nkuma wawonso  tulenda kala wau. Ozevo, tufwete wo sadila muna mpila yilenda kunyangidika. Aweyi tulenda wo vangila?

4, 5. (a) Nki i nsabi muna sadila e wisa una ufwene ye aweyi Nzambi yandi kibeni kesongelanga e mbandu mu diambu diadi? (b) O zola nkia mpila kukutusadisilanga mu sadila e wisa kieto una ufwene?

⁴ E nsabi za sadila e wisa una ufwene i zola. Nga ke Nzambi ko i mbandu muna diambu diadi? Sungamena e fu yá ya Nzambi—nkuma, unsongi, ngangu, yo zola—muna Kapu kia 1. Nkia fu kisundidi muna yau yá? Zola. “Nzambi i zola,” ututenge muna 1 Yoane 4:8. Elo, o zola i nkala Yave kikilu; ifilanga mawonso kevanganga. Ozevo, vava kesadilanga nkum’andi o Nzambi, osadilanga wo muna zola ye mun’ewete dia awana bekunzolanga.

⁵ O zola kukutusadisa mpe mu sadila e wisa kieto una ufwene. Vana ntandu, o Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga vo o zola kuna yo “walakazi” ye “ke kukuvàvila [wete, NW] wandi ko.” (1 Korinto 13:4, 5) Muna diadi, o zola kukutusadisa mu lembi vanga akaka embi yovo mwesa mpasi awana bena kunsi a wisa kieto. Kansi, tukala ye akaka muna luzitu yo sia nsatu ye ngindu zau vana fulu kiantete.—Filipi 2:3, 4.

6, 7. (a) Nki i vumi wa Nzambi ye e fu kiaki aweyi kilenda kutusadisila twalembi sadila e wisa kieto mu mpila yambi? (b) Yika e ngwizani ina muna vumi walembi kendeleka Nzambi ye zola kweto muna yandi.

⁶ O zola kun’e ngwizani ye fu kiakaka kilenda kutusadisa mu lembi sadila e wisa mu mpila yambi: vumi wa Nzambi. Nki i mfunu a fu kiaki? “Muna vumi wa Yave i muvengelwa mbi,” i uvovele Ngana 16:6. Sadila nkuma mu mpila yambi dina vana kati kwa mambu tufwete venga. O vumi wa Nzambi ukutusima twalembi vang’e mbi kw’awana bena kunsi a wisa kieto. Mu nkia kuma? Ediantete, kadi tuzeye wo vo tufundiswa kwa Nzambi muna  mpila tukadilanga ye wisa kw’akaka. (Nekemiya 5:1-7, 15) Kansi, o vumi wa Nzambi mayingi uvavanga ke mu diadi kaka ko. Muna ndinga zantete, o mvovo wasekolwa vo “vumi” usonganga vumi ye wonga wa Nzambi. Ikuma, Nkand’a Nzambi uyikilanga vumi kumosi ye zola kwa Nzambi. (Nsiku 10:12, 13) O vumi wau i wonga walembi kendeleka Nzambi—ke wonga wa dina dilenda kutubwila ko kansi mu kuma kia sia vo tukunzolanga.

⁷ Muna baka e nona: Yindula e ngwizani yambote ikalanga kwa mwana yo s’andi. O mwana omonanga luzolo lwambote ye zola kekunsonganga o s’andi. Kansi o mwana ozeye mpe dina kevavanga o s’andi kwa yandi ye ozeye mpe vo kele vo ovangidi diambi okuntumba. O mwana ke kalanga ye wonga wa tumbwa ko kw’ese. Kansi, otoma kunzolanga. O mwana oyangalelang’o vanga edi dilenda yangidika o s’andi. Diau adimosi mpe ye vumi wa Nzambi. Wau vo tuzolanga Yave w’eS’eto ezulu tukalanga ye wonga wa vanga konso diambu dilenda kumwesa “mpasi za ntima.” (Etuku 6:6) Kansi, tuna ye luzolo lwa yangidika ntim’andi. (Ngana 27:11) Ekiaki i kuma tuvavilang’o sadila e wisa kieto una ufwene. Mbula twatoma fimpa e mpila tulenda wo vangila.

8. (a) O yakala nkia wisa kena kiau muna nzo ye aweyi kafwete kio sadila? (b) O yakala nkia mpila kalenda songela vo ozitisang’o nkaz’andi?

⁸ Entete, badika zingu muna nzo. “O yakala i ntu a nkaz’andi,” ututenge muna Efeso 5:23. O Yakala nkia mpila kafwete sadila e wisa kavewa kwa Nzambi? O Nkand’a Nzambi uvovesanga akala vo bazingilanga y’akazi au “kuna zayi, [ba]zitisang’akento, wau basakalele e ngolo.” (1 Petelo 3:7) O mvovo wa Kingerekia uyikilwanga vo “zitisa” usongele vo badikila má se kia “ntalu, mfunu, . . . luzitu.” E mvovo miami misekolwanga mpe vo “lukau” ye  “má kiantalu.” (Mavangu 28:10; 1 Petelo 2:7) O yakala ozitisanga nkaz’andi kekunwandanga ko; ngatu kulula zitu wandi kayimwena vo wakondw’o mfunu. Ozayanga o mfunu andi yo kunzitisa. Osonganga muna mvovo ye mavangu mandi—vana ndonga yovo va yau ewole—vo mfunu kena kwa yandi. (Ngana 31:28) O yakala ovanganga omama ke zolakana kaka yo zitiswa kwa nkaz’andi ko kansi edi disundidi o mfunu otondwa kwa Nzambi.

9. (a) Akento nkia wisa bavwidi muna nzo? (b) Nki kilenda sadisa o nkento mu sadila e ngangu zandi mu sadisa o nkaz’andi, ye nkia nluta dilenda twasa?

⁹ Akento mpe bavwidi e wisa muna nzo. Nkand’a Nzambi oyikanga akento bavuminanga Nzambi, lembi kulula nsiku a kimfumu kia akazi au basalanga una ufwene yo sadisa akazi au balembi t’esakuba. (Etuku 21:9-12; 27:46–28:2) O nkento nanga osundidi nkaz’andi mu ngangu yovo zaya vanga mana o yakala kazeye ko. Kana una vo i wau, ofwete “vumina” nkaz’andi yo ‘kunsakalela’ “nze kuna kwa Mfumu.” (Efeso 5:22, 33) O luzolo lwa yangidika Nzambi lusadisa o nkento mu sadila ngangu zandi mu sadisa nkaz’andi ke mu kumveza ko yovo vava kuntumina. “O nkento angangu” ndioyo osala entwadi yo yakala muna vangamesa e nzo. Muna mpila yayi okala mu luvuvamu yo Nzambi.—Ngana 14:1.

10. (a) Nzambi nkia wisa kavana kwa mase? (b) Nki i nsas’a mvovo “longi” ye aweyi difwete vaninwa? (Tala sinsu kina vana yanda.)

¹⁰ Amase mpe bavwidi e wisa bavewa kwa Nzambi. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Amase, ke nufungisa wan’eno makasi ko: nubatongonona muna ndonga yo lusansu lua Yave NW.” (Efeso 6:4) O mvovo wau elongi muna Nkand’a Nzambi ulenda yika mpe vo “sansa, longa.” O wana elongi bavwidi o mfunu; oyau benungunukanga ye kiese vava belongwanga yo silwa e nkendelo za tezo kiafwana. O Nkand’a Nzambi oyikang’elongi diadi kumosi ye zola. (Ngana 13:24) Ozevo, “o lubamba lu’elongi” ke lufwete  sadilwa mu mpila yambi ko—mu ngindu yovo mu nitu. * (Ngana 22:15; 29:15) Olongela kuna mbadi yovo mu mpil’ambi ya kondwa zola ka kusadilanga wisa mu mpil’ambote ko, ediadi dilenda simbinina lunungunuku lwa mwana muna mwanda. (Kolosai 3:21) Kuna diak’e sambu, elongi divewanga muna tezo ye mu mpila yambote disonganga kwa wana vo amase mau bekubazolanga yo vava lunungunuku lwau.

11. O wana aweyi balenda sadila nkum’au una ufwene?

¹¹ Adieyi tuvova mu kuma kia wana? Nkia mpila balenda sadila e wisa kiau una ufwene? “O nkembo a matoko i nkum’au,” ukavovele Ngana 20:29. Kieleka, ke vena mpila ambote bafwete sadila nkum’au ko amatoko ovo ke mu sadila “Nsemi” eto ko. (Kimpovi 12:1) Diambote amatoko basungamenanga vo o mavangu mau malenda kendeleka yovo yangidika mase mau. (Ngana 23:24, 25) Vav’o wana belemvokelanga mase mau oma mevuminanga Nzambi yo landa nzila yasingama, beyangidikanga ntima miau. (Efeso 6:1) Ediadi “dialuyangalalu kwa Mfumu.”—Kolosai 3:20.

12, 13. (a) Akuluntu aweyi bafwete badikilanga e wisa kiau muna nkutakani, mu nkia kuma? (b) Yika e nona kia una akuluntu bafwete lunga-lunga ekambi kuna lembami.

¹² Muna nkutakani ya Kikristu o Yave wakubika vo akuluntu bakala se ntu muna fila e nkutakani. (Ayibere 13:17) Wantu awaya azikuka bafwete sadilanga e wisa bavewa kwa Nzambi mu vana lusadisu lwafwana yo lunga-lunga mameme. Okala nkuluntu nga dikubavananga nswa wa  tumina minkwikizi y’akwau? Ve! Akuluntu bafwete kadilanga ye wisa kiau muna nkutakani kuna lembama ye tezo. (1 Petelo 5:2, 3) Nkand’a Nzambi uvovesanga akengi vo: ‘Nudikila dibundu dia Nzambi, dina kasumbila muna menga ma [Mwan’andi, NW].’ (Mavangu 20:28) O mvovo wau wa nsuka usonganga ekuma kiampwena kia lunga-lunga konso muntu mun’ekambi mu mpila yambote.

¹³ Muna bong’e nona: Nkundi aku anzolwa ulundisi má kiamfunu. Ozeye wo vo o nkundi aku ntalu yayingi kasumbidi kio. Nga kutoma kio lunga-lunga ko una ufwene? Diau adimosi, o Nzambi wavana kiyekwa kwa akuluntu mu lunga-lunga má kiantalu kikilu: i nkutakani, yina vo o wantu beyikilwanga nze mameme. (Yoane 21:16, 17) O Yave obadikilanga mameme mandi vo mamfunu kikilu—kadi wabasumba muna menga mantalu ma Mwan’andi amosi Yesu Kristu. O Yave ntalu ampwena kafuta mu kuma kia mameme mandi. Akuluntu asakaladi besungamenanga e diambu diadi yo lunga-lunga mameme ma Yave una ufwene.

14. O lubini nkia nkuma luvwidi?

¹⁴ Nkand’a Nzambi uvovanga vo “lufwa yo moyo wina muna wisa kia lubini.” (Ngana 18:21) Kieleka, o lubini lulenda twasa lufwasu lwampwena. Nga nani muna yeto walembi mona e ntantu mu kuma kia mvovo mialembi fwana ye mia luvezo? Kansi, o lubini mpe lwina ye wisa kia wuka. “O lubini lw’akwa ngangu, wuka luwukanga,” ukavovele Ngana 12:18. Elo, e mvovo miambote mia lukasakeso milenda kala nze mazi ma nguka muna ntima. Tala eyaka nona.

15, 16. Mu nkia mpila tulenda sadila o lubini muna kasakesa akaka?

¹⁵ “Nukasakes’akwa ntima mia [nkenda, NW],” ututenge muna 1 Tesalonika 5:14. Elo, kana nkutu selo yakwikizi  ya Yave ezak’e ntangwa balenda kendalala. Aweyi tulenda kubasadisila? Ubasanisina muna diambu dilenda kubasadisa bazaya vo mfunu bena vana meso ma Yave. Ubatangila e sono kia Nkand’a Nzambi kisonganga vo o Yave ovwanga “akwa ntima mia wonga” o mfunu ye “awana bakendalala.” (Nkunga 34:18) Vava tusadilanga e wisa kia lubini muna fiaulwisa akaka, tusonganga vo tutangininanga Nzambi eto wa nkwa nkenda “ndion’ofiaulwisanga [akwa nkenda, NW].”—2 Korinto 7:6.

¹⁶ Tulenda sadila mpe e wisa kia lubini muna vana akaka lukasakeso bavwidi o mfunu. Nga vena yo nkwikidi wa nkw’aku ovidisi nzolw’andi mu lufwa? E mvovo miangemba misonganga vo mfunu tukumvwanga ye milenda fiaulwisa ntima ntantu. Nga mpangi wanunu wa yakala yovo wankento okuyimwenanga vo kena mfunu ko? Mvovo miangemba milenda sadisa anunu mu zaya vo mfunu bena yo zolwanga. Nga vena ye ndiona onwananga ye kimbevo kilembi sasuka? Mvovo miambote muna telefone yovo kumvava milenda vanga mayingi muna yangidika ntim’a nkenda wa mbevo. Nkia mpila kiese kemonanga o  Mvangi eto vava tusadilanga e wisa kia vova mu vova oma mambote “muna vangamesa”!—Efeso 4:29.

17. Nkia mpil’ambote tulenda sadila lubini lweto muna sadisa akaka, ye aweyi tulenda wo vangila?

¹⁷ Ke vena mpila akaka isundidi o mfunu ko muna sadila o lubini ovo ke mu samuna nsangu zambote za Kintinu kia Nzambi kw’akaka ko. Muna Ngana 3:27 owu tutenge: “Ku[yimi]na mbote kw’awana bafweno yo ko, wau vo o koko kwaku kulenda yo vanga.” E mbebe eto i samuna e nsangu zambote mu vuluza mioyo mi’akaka. Ke diambote ko mu sweka e nsangu kekutuzayisang’o Yave kuna ngemba zawonso. (1 Korinto 9:16, 22) Kansi, o Yave nkia tezo kevavanga tufwete samunwina e nsangu zambote?

18. O Yave adieyi kevavanga oku kwa yeto?

¹⁸ O zola kweto muna Yave kukutufilanga mu kuyisia emvimba mu salu kia Kikristu. Adieyi kevavanga o Yave kwa yeto mu diambu diadi? Dina tulenda vanga yeto awonso, konso muntu muna tezo kia zingu kiandi: “Konso kina nusala, nusala ye nsi a ntima, nze kuna kwa [Yave NW] ke kwa wantu ko.” (Kolosai 3:23) Kuna kwa Yesu o nkanikinu anene i “zola Yave wa Nzambi aku yamuna nsi a ntim’aku yawonso, yo muna fulumwinu kiaku kiawonso, yo muna nyindu aku wawonso, ye muna [ngolo zaku, NW ] zawonso.” (Maku 12:30) Ozevo, o Yave ovavanga vo konso muntu mu yeto kanzola yo kansadila muna nsi a ntima wawonso.

19, 20. (a) Wau vo o ntima, nyindu, ye ngolo zina muna moyo, ekuma yiyikilwanga muna Maku 12:30? (b) O sadila Yave muna nsi a ntima wawonso aweyi disongele?

¹⁹ Sadila Nzambi muna nsi a ntima yovo mu moyo wawonso adieyi disongele? O moyo i muntu mvimba ye ngolo zandi zawonso ye ngangu. Wau vo o ntima, nyindu, ye ngolo zina muna moyo, ekuma wayikilwa muna Maku 12:30? Badika e nona eki. Muna tandu kia nkangu a Nzambi o muntu wayitekanga (moyo andi) muna ubundu. Kansi, ntaudi nanga kasadilanga mfumu andi yo ntima mosi ko; kasadilanga nkum’andi wawonso ko ngatu ngangu zandi muna wete dia mfumu andi. (Kolosai 3:22) Muna kuma kiaki, o Yesu wayika yawonso yayi mu songa vo ka tufwete sisa kimosi ko muna salu kieto kwa Nzambi. Sadila Nzambi muna nsi a ntima wawonso disongele vo kuyivana emvimba yo sala ye ngolo zeto zawonso muna salu kiandi.

²⁰ Nga salu kia nsi a ntima wawonso disongele vo yeto awonso tufwete salanga ola zimosi muna salu kia umbangi? Ediadi ke dilendakana ko ekuma kadi e zingu ye  ngangu za wantu zaswaswana. Kasikil’owu, o nleke wina yo vimpi wambote ye ngolo nanga olenda sala ntangwa zayingi mu samuna e nsangu zambote ke mu ndiona una se mbuta ko. O mpumpa on’okondele mbebe ya esi nzo nanga olenda vanga mayingi ke mu ndiona ovwidi mbebe ya esi nzo ko. Kele vo tuna ye ngolo yo lenda vanga mayingi muna salu kia umbangi tufwete vutula matondo! Kansi kadi, ke tufwete kuyitezanisanga ko ye akaka muna diambu diadi. (Roma 14:10-12) Kansi, tuvav’o sadila nkum’eto muna kasakesa akaka.

21. Nkia mpila isundidi o mfunu ya sadila nkum’eto?

²¹ O Yave wasonga e mbandu ambote ya sadila o nkuma una ufwene. Tuzolele kuntanginina muna tezo kilenda e nkal’eto ya wantu atovoka. Tulenda sadila o nkum’eto una ufwene muna zitisanga ana bena kuna nsi a wisa kieto. Vana ntandu, tuzolele lungisa ye nsi a ntima wawonso e salu kia vuluza mioyo ye kia sila umbangi katuvana o Yave. (Roma 10:13, 14) Sungamena wo vo, o Yave oyangalelanga kina osalanga—kilendanga vanga—moyo aku. Nga ntim’aku ke ukufilanga ko mu vanga mawonso olenda mu sadila Nzambi ndioyo azola? Ke vena mpil’ambote ko yisundidi o mfunu ya sadila nkum’aku.