Go na content

Go na table of contents

KAPITEL 10

„Teki na eksempre fu Gado” na ini a fasi fa yu e gebroiki makti

„Teki na eksempre fu Gado” na ini a fasi fa yu e gebroiki makti

1. Na ini sortu trapu sondu libisma e fadon makriki?

„MAKTI kan tron wan trapu gi iniwan sma di abi en.” Disi na san wan puwema skrifiman fu a di fu 19 yarihondro ben taki. Den wortu disi e poti prakseri na wan tumusi ogri sani, namku a gebroiki di libisma kan gebroiki a makti fu den na wan fowtu fasi. A de wan sari sani taki a de tumusi makriki gi sondu libisma fu fadon na ini a trapu disi. Iya, na ini a heri historia „a wan libisma tiri a tra libisma nanga takru bakapisi” (Preikiman 8:9). Fu di sma gebroiki a makti fu den sondro fu sori lobi, meki libisma nyan pina srefisrefi.

2, 3. (a) Fu san ede a fasi fa Yehovah e gebroiki en makti de so wan kefalek sani? (b) Nanga sortu sani a makti fu wi kan abi fu du? Fa wi musu gebroiki ala den difrenti sortu makti dati?

2 Ma yu no feni taki a de wan tumusi moi sani taki Yehovah Gado di abi ala makti, no e gebroiki en makti na wan fowtu fasi noiti? Soleki fa wi ben si na ini den kapitel na fesi, dan den lobi-ati prakseri fu Yehovah e tiri a fasi fa a e gebroiki en makti, awinsi a de en makti fu meki sani, fu pori sani, fu kibri sma, noso fu meki sani kon bun baka. Te wi e prakseri bun fu a fasi fa A e gebroiki en makti, dan dati e pusu wi fu go krosibei na en, èn dati kan meki taki wi „teki na eksempre fu Gado” te wi e gebroiki a makti fu wi (Efeisesma 5:1). Ma sortu makti wi leki libisma di no warti noti, abi dan?

3 Memre taki libisma meki „akruderi a prenki fu Gado” (Genesis 1:26, 27). Sobun wisrefi abi makti tu, awinsi a de pikinso nomo. Difrenti sani de di e tyari kon na krin taki wi leki libisma abi makti. Wi man du difrenti sani, wi man wroko; wi abi sma na wi ondro, noso wi kan abi krakti tapu trawan, spesrutu tapu den wan di lobi wi. A makti fu wi kan abi fu du sosrefi nanga a krakti di wi abi na ini wi skin, noso nanga den gudu di wi abi. A psalm skrifiman ben taki fu Yehovah: „Yu na a Sma pe a libi komoto” (Psalm 36:9). Fu dati ede, ala makti di wi kan abi e komoto fu Gado, awinsi a gi wi a makti dati langalanga, noso na wan tra fasi. Dati meki wi wani gebroiki a makti di wi kisi na wan fasi di e plisi Gado. Fa wi kan du dati?

Lobi de tumusi prenspari

4, 5. (a) Sortu tumusi prenspari sani wi abi fanowdu fu kan gebroiki a makti fu wi na wan yoisti fasi? Fa na eksempre fu Gado srefi e sori dati? (b) Fa lobi o yepi wi fu gebroiki a makti fu wi na wan fasi di fiti?

4 Lobi de tumusi prenspari efu wi wani gebroiki makti na wan yoisti fasi. Na eksempre fu Gado e sori wi dati tu, a no so? Memre taki na ini kapitel 1 wi ben taki fu den fo prenspari fasi fu Gado, namku makti, retidu, koni, nanga lobi. Sortuwan fu den fo fasi disi Gado e sori moro furu? Lobi. A buku 1 Yohanes 4:8 e taki: „Gado na lobi.” Iya, a heri fasi fa Yehovah de, na lobi; a abi krakti tapu ala san a e du. Sobun, ibri leisi te a e gebroiki en makti, a e du dati nanga lobi, èn te fu kaba a de fu a bun fu den wan di lobi en.

5 Lobi sa yepi wi sosrefi fu gebroiki a makti fu wi na wan yoisti fasi. Fu taki en leti, Bijbel e fruteri wi taki lobi „abi switifasi”, èn taki a „no e suku en eigi bun” (1 Korentesma 13:4, 5). Dati meki lobi no sa gi wi pasi fu libi grofu nanga trawan, noso fu du ogri nanga den wan di de na wi ondro. Na presi fu dati wi sa sori lespeki gi trawan, èn wi sa poti prakseri na den nowtu nanga den firi fu den, bifo wi poti prakseri na den nowtu èn den firi fu wi.​—Filipisma 2:3, 4.

6, 7. (a) San na a frede gi Gado? Fu san ede a fasi disi o yepi wi fu no gebroiki a makti fu wi na wan fowtu fasi? (b) Sori san a frede fu du sani di Gado no lobi abi fu du nanga lobi gi Gado.

6 Lobi abi fu du nanga ete wan sani di kan yepi wi fu gebroiki a makti fu wi na wan bun fasi; a sani dati na a frede gi Gado. Fu san ede meki wi abi dati fanowdu? „Wan sma di abi frede gi Yehovah no e du ogri”, na so Odo 16:6 e taki. A no de fu taki dati na ogri fasi fa sma e gebroiki makti, na wan fu den takru maniri di wi no musu abi. Frede gi Gado sa hori wi fu no libi takru nanga den wan di de na wi ondro. Fu san ede? Na a fosi presi, wi sabi taki wi abi fu gi frantwortu na Gado fu a fasi fa wi e libi nanga den sma dati (Nehemia 5:1-7, 15). Ma frede gi Gado abi fu du nanga moro sani ete. Furu tron den wortu di vertaal nanga „frede” abi fu du nanga bigi, noso dipi lespeki gi Gado. Na a fasi dati Bijbel e sori taki a frede disi abi fu du nanga lobi gi Gado (Deuteronomium 10:12, 13). A dipi lespeki disi abi fu du nanga a yoisti sortu frede fu no du sani di Gado no lobi. Sobun, wi no e sori a frede dati nomo fu di wi e frede den takru bakapisi, ma wi e sori en fu di wi lobi Gado trutru.

7 Meki wi agersi a tori disi: Prakseri a bun matifasi di de na mindri wan pikin boi nanga en papa. A boi e firi taki en papa lobi en nanga en heri ati. Ma a boi sabi tu fa en papa wani taki a musu tyari ensrefi, èn a sabi taki en papa o strafu en efu a no e tyari ensrefi bun. Toku a boi no abi wan sortu takru frede gi en papa. Na presi fu dati a lobi en papa srefisrefi. A pikin boi disi e breiti te a kan du wan sani fu meki en papa prisiri nanga en. So a de tu nanga a frede gi Gado. Fu di wi lobi wi hemel Tata, Yehovah, meki wi e frede fu du iniwan sani di kan „broko en ati” (Genesis 6:6). Ma wi e angri fu du sani di kan meki en ati prisiri (Odo 27:11). Dati meki wi wani gebroiki a makti fu wi na wan yoisti fasi. Meki wi go luku fa wi kan du dati.

Na ini na osofamiri

8. (a) Sortu makti masra abi na ini en eigi osofamiri? Fa den musu sori a makti dati? (b) Fa wan masra kan sori taki a e gi en wefi grani?

8 Prakseri fosi fa a de na ini na osofamiri. „Wan masra na a edeman fu en wefi”, na so Efeisesma 5:23 e taki. Fa wan masra musu gebroiki a makti di Gado gi en? Bijbel e taigi masra fu libi nanga den wefi „akruderi sabi, fu di [den] e gi den grani leki na wan moro swaki prapi” (1 Petrus 3:7). A Griki wortu di vertaal nanga „gi grani” wani taki „si leki wan warti sani, . . . sori lespeki gi”. Tra wortu di abi fu du nanga a Griki wortu dati ben vertaal nanga „presenti” èn nanga „warti sani” (Tori fu den Apostel 28:10; 1 Petrus 2:7). Wan masra di e gi en wefi grani, no sa gi en skin-ati noiti; a no sa afrontu noso wisiwasi en wefi, so taki na uma firi leki a no warti noti. Na presi fu dati a e frustan taki en wefi na wan warti sma èn a e sori lespeki gi en. Ala ten a masra sa taki noso du sani na wan fasi di e sori taki a wefi fu en de warti gi en, awinsi den de na oso noso na mindri tra sma (Odo 31:28). So wan masra no e kisi lobi nanga lespeki fu en wefi nomo, ma san de moro prenspari, na taki a e kisi a bun-ati fu Gado.

Masra nanga wefi e gebroiki a makti fu den na wan yoisti fasi fu di den e sori lobi nanga lespeki gi makandra

9. (a) Sortu makti wan wefi abi na ini na osofamiri? (b) San kan yepi wan wefi fu gebroiki a koni fu en, fu horibaka gi en masra? San o de a bakapisi fu dati?

9 Te yu luku en bun, dan wan wefi abi makti na ini na osofamiri tu. Bijbel e taki fu umasma di ben lobi Gado. Aladi den uma disi ben e hori densrefi na a seti fu na edeman wroko, toku densrefi ben opo du wan sani fu yepi a masra fu den fu du bun, noso fu krutu sani na wan yoisti fasi (Genesis 21:9-12; 27:46–28:2). A kan taki wan wefi srapu moro a masra fu en, noso a kan taki a abi tra koni di en masra no abi. Toku a musu abi „bigi lespeki” gi en masra èn a musu ’saka ensrefi’ na en eigi masra ondro ’leki fa a e saka ensrefi na Masra Yesus’ ondro (Efeisesma 5:22, 33). Efu wan uma wani fu meki Gado firi prisiri, dan dati o yepi en fu gebroiki a koni fu en fu horibaka gi en masra, na presi fu wisiwasi en, noso fu pruberi fu basi en. So wan uma „di koni trutru”, e span anu makandra nanga en masra fu tranga na osofamiri. Na so fasi a e tan na ini vrede nanga Gado.​—Odo 14:1.

10. (a) Sortu makti Gado gi papa nanga mama? (b) San a wortu „trangaleri” wani taki? Fa papa nanga mama musu gi trangaleri? (Luku a futuwortu sosrefi.)

10 Papa nanga mama abi makti sosrefi di Gado gi den. Bijbel e gi a rai: „Papa, no tanteri den pikin fu unu, ma tan kweki den nanga a trangaleri èn a seryusu frumane fu Yehovah” (Efeisesma 6:4). Te Bijbel e taki fu „trangaleri”, dan dati kan abi fu du nanga „a fasi fa sma kweki, a leri di sma e kisi, den rai di sma e kisi”. Pikin abi trangaleri fanowdu; den e kon koloku èn sani e waka bun nanga den te den e frustan krin fa den musu tyari densrefi, te o fara den kan go, èn san den no musu du. Bijbel e taki dati a trangaleri, noso den rai di den pikin e kisi, abi fu du nanga lobi (Odo 13:24). Fu dati ede, papa nanga mama no musu gebroiki „a tiki fu trangaleri” fu pina den pikin fu den. Den no musu meshandri den na frustan sei noso na skin sei (Odo 22:15; 29:15). * Papa nanga mama di e gi trangaleri sondro fu sori lobi gi den pikin, e strafu den tumusi hebi noso na wan bita-ati fasi. Te den e du dati, dan den no e gebroiki a makti fu den na wan fasi di fiti. A sani disi kan meki wan pikin firi brokosaka (Kolosesma 3:21). Na a tra sei a de so taki te papa nanga mama e gi trangaleri na a yoisti fasi, dan dati e sori wan pikin taki en papa nanga mama lobi en trutru, èn taki den wani yepi en fu tron wan bun sma.

11. Fa pikin kan gebroiki a krakti fu den na wan yoisti fasi?

11 Fa a de nanga den pikin dan? Fa den kan gebroiki a makti noso a krakti fu den na wan yoisti fasi? Odo 20:29 e taki: „A moi fu den yonkuman na a krakti fu den.” Fu tru, a moro bun fasi fa yongu sma kan gebroiki a krakti fu den, na fu dini wi „Gran Mekiman” (Preikiman 12:1). A bun te yongusma e hori na prakseri taki den sani di den e du abi krakti tapu a fasi fa a papa nanga mama fu den e firi (Odo 23:24, 25). Te pikin e gi yesi na a papa nanga mama fu den di abi frede gi Gado, èn te den e tan tapu a reti pasi, dan den e prisiri na ati fu a papa nanga mama fu den (Efeisesma 6:1). Te den e tyari densrefi na so wan fasi, dan dati e „plisi Masra srefisrefi”.​—Kolosesma 3:20.

Na ini a gemeente

12, 13. (a) Fa owruman musu si a frantwortu di den abi na ini a gemeente? (b) Gi wan eksempre fu sori fu san ede owruman musu sorgu na ipi nanga safufasi.

12 Yehovah e gebroiki opziener fu teki fesi na ini a Kresten gemeente (Hebrewsma 13:17). Den man disi di abi ondrofeni, musu gebroiki a frantwortu di Gado gi den, fu horibaka gi den wan di abi yepi fanowdu èn fu sorgu gi a tanbun fu na ipi. Ma a de so dan taki a frantwortu fu den e gi den a reti fu prei basi gi den brada nanga sisa fu den? Kwetikweti! Owruman musu abi sakafasi èn den musu si a frantwortu di den abi na ini a gemeente, na a yoisti fasi (1 Petrus 5:2, 3). Bijbel e taigi den opziener: „Luku a gemeente fu Gado, di a ben bai nanga a brudu fu en eigi Manpikin” (Tori fu den Apostel 20:28). Disi na wan tumusi prenspari sani di e sori fu san ede den musu sori switifasi gi ibriwan sma na ini na ipi fu Gado.

13 Wi kan agersi en na a fasi disi. Wan bun mati e aksi yu fu sorgu gi wan sani di a lobi srefisrefi. Yu sabi taki a mati fu yu pai furu moni gi a sani dati. We, a no de fu taki dati yu ben o sorgu a sani bun, so taki noti no pasa nanga en, a no so? Na so a de tu taki Gado gi owruman a frantwortu fu sorgu gi wan tumusi warti gudu, namku a gemeente, di abi sma na ini di yu kan teki gersi nanga skapu (Yohanes 21:16, 17). Yehovah lobi den skapu fu en srefisrefi. A lobi den so te, taki a bai den nanga a diri brudu fu en wan-enkri gebore Manpikin, Yesus Krestes. Dati na a moro diri sani di Yehovah ben kan teki fu pai gi den skapu fu en. Owruman di abi sakafasi e hori dati na prakseri te den e luku den skapu fu Yehovah.

’A makti di a tongo abi’

14. Sortu makti a tongo abi?

14 „A tongo abi a makti fu kiri sma noso fu gi den libi”, na so Bijbel e taki (Odo 18:21). Iya, a tongo kan du bun furu ogri. Wi alamala sabi fa a e hati te wan sma e taki wan sani sondro fu prakseri fosi, noso te a sma e afrontu wi, a no so? Ma a tongo abi a makti tu fu meki sani kon bun baka. „A tongo fu den koniwan na wan dresi”, na so Odo 12:18 e taki. Iya, switi wortu di e gi deki-ati, kan de leki wan kefalek dresi di e meki na ati kon bun baka. Luku wan tu eksempre.

15, 16. Fa wi kan gebroiki wi tongo fu trowstu sma?

15 „Taki nanga den sili di brokosaka fu trowstu den”, na so 1 Tesalonikasma 5:14 e taki. Iya, ten na ten, srefi den getrow futuboi fu Yehovah kan firi brokosaka. Fa wi kan yepi den sortu sma dati? Prèise den na wan opregti fasi, fu sori den taki Yehovah e si den leki sma di warti gi en. Leisi wan tu bijbeltekst gi den di e gi krakti èn di e sori taki Yehovah e broko en ede trutru nanga sma di „lasi-ati” èn di „e firi brokosaka”; sori den taki a lobi den sortu sma dati tu (Psalm 34:18). Te wi e gebroiki wi tongo fu trowstu trawan, dan wi e sori taki wi e teki na eksempre fu a sari-ati Gado fu wi, „di e trowstu sma di lasi ati”.​—2 Korentesma 7:6Nyun Testamenti.

16 Wi kan gebroiki wi tongo tu fu gi sma a deki-ati di den abi fanowdu. Kande wan lobiwan fu wan brada noso sisa fu wi kon lasi libi. San wi ben sa kan taigi so wan brada noso sisa? Te wi ben sa taki wortu di e sori taki wi e broko wi ede nanga a sma di e sari, dan dati kan de wan trowstu gi en. Kande wan owru brada noso sisa e firi leki trawan no abi en fanowdu. San wi ben sa kan du dan? Te wi ben sa taki na wan fasi di e gi trowstu nanga deki-ati, dan dati kan meki den owruwan kon frustan taki den de fanowdu en taki sma e warderi den. San yu kan du efu wan sma e feti nanga wan siki di no man dresi moro? We, te wi e taki nanga a siki sma na a telefon noso te wi e go luku en, dan wi kan gebroiki switi wortu di kan meki a firi moro bun. A e gi wi Mekiman bigi prisiri te wi e gebroiki wi mofo fu taki sani di „bun fu bow tra sma”!​—Efeisesma 4:29.

Wan tumusi moi fasi fu gebroiki a krakti fu wi, na fu fruteri sma a bun nyunsu

17. Na sortu prenspari fasi wi kan gebroiki wi tongo fu meki trawan kisi wini? Fu san ede wi musu du dati?

17 A moro prenspari fasi fa wi kan gebroiki wi tongo na fu prati a bun nyunsu fu Gado Kownukondre nanga trawan. Odo 3:27 e taki: „No tapu yusrefi fu du bun gi den wan di abi yepi fanowdu, efu a de so taki yu anu abi a makti fu du dati.” Wi musu fu fruteri tra sma a bun nyunsu di kan kibri wi libi. Yehovah ben gi wi a prenspari boskopu disi na wan fri èn lobi-ati fasi. Sobun a no ben o fiti fu hori en gi wisrefi (1 Korentesma 9:16, 22). Ma o furu Yehovah wani taki wi musu du na ini a wroko disi?

Wi musu dini Yehovah nanga ’ala wi krakti’

18. San Yehovah e fruwakti fu wi?

18 A lobi di wi abi gi Yehovah e meki taki wi wani teki prati dorodoro na a Kresten diniwroko. San Yehovah e fruwakti fu wi ini a pisi tori disi? A e fruwakti wan sani di wi alamala kan gi, awinsi fa a situwâsi fu wi de: „Awansi san unu e du, du en nanga un heri sili leki gi Yehovah èn no gi libisma” (Kolosesma 3:23). Di Yesus fruteri san na a moro bigi komando, dan a ben taki: „Yu musu lobi Yehovah, yu Gado, nanga yu heri ati èn nanga yu heri sili èn nanga yu heri frustan èn nanga ala yu krakti” (Markus 12:30). Iya, Yehovah e fruwakti taki ibriwan fu wi musu sori taki wi lobi en èn taki wi e dini en nanga wi heri sili.

19, 20. (a) Efu na ati, a frustan, nanga a krakti fu wi de wan pisi fu a sili, dan fu san ede den sani disi kari wan fru wan na ini Markus 12:30? (b) San a wani taki fu dini Yehovah nanga wi heri sili?

19 San a wani taki fu dini Gado nanga wi heri sili? A sili abi fu du nanga a heri sma, dati wani taki, ala den sani di a man du nanga en skin èn nanga en frustan. Ma efu na ati, a frustan, nanga a krakti de wan pisi fu a sili, dan fu san ede Markus 12:30 e kari den sani dati wan fru wan? Luku wan agersitori. Na ini Bijbel ten, wan sma ben kan seri ensrefi (en sili sobun) leki srafu. Ma toku a ben kan de so taki a srafu no ben e dini a masra fu en nanga en heri ati; kande a no ben e gebroiki ala en krakti noso en heri frustan, fu meki a wroko fu a masra fu go na fesi (Kolosesma 3:22). Leki fa a sori, dan Yesus kari na ati, a frustan, a krakti, nanga a sili aparti fu makandra, fu sori krin taki wi no musu kibri nowan sani te wi e dini Gado. Fu dini Gado nanga wi heri sili wani taki wi e gebroiki ala wi krakti fu du a diniwroko fu en.

20 Ma a dini di wi e dini nanga wi heri sili wani taki dan dati a ten nanga krakti di wi e gebroiki na ini a diniwroko, musu de a srefi leki a di fu trawan? Dati no ben o man noiti, fu di a situwâsi fu wi nanga den sani di wi man du no de a srefi leki den di fu tra sma. Leki eksempre, wan yongu sma di gosontu èn di tranga, kan gebroiki moro ten na ini a preikiwroko leki wan sma di kon swaki fu di a owru kaba. Wan sma di no trow ete èn di no abi a frantwortu fu sorgu wan osofamiri, kan du moro leki wan sma di abi fu sorgu wan osofamiri. Efu wi libi seti na so wan fasi taki wi kan du furu na ini a diniwroko èn efu wi abi a krakti fu du dati, dan wi musu de nanga tangi na ati trutru! A no de fu taki, dati wi no wani abi a gwenti fu e krutukrutu nomo, fu di wi lobi teki wisrefi gersi nanga trawan ini na afersi disi (Romesma 14:10-12). Na presi fu dati, wi wani gebroiki a krakti fu wi fu gi trawan deki-ati.

21. San na a moro bun èn a moro prenspari fasi fa wi kan gebroiki a krakti fu wi?

21 A fasi fa Yehovah e gebroiki a makti noso a krakti fu en e meki taki a de wan tumusi bun eksempre gi wi. Wi wani du ala san wi leki sondu libisma man du, fu teki na eksempre fu en dorodoro. A yoisti fasi fu gebroiki a makti fu wi na fu sori lespeki gi den wan di de na wi ondro. Boiti dati, wi wani wroko nanga wi heri sili te wi e du a preikiwroko di kan kibri a libi fu sma èn di Yehovah gi wi fu du (Romesma 10:13, 14). Memre taki Yehovah e prisiri te yu e gi en a moro bun sani di yu (yu sili sobun) man gi en. We, yu ati no e pusu yu dan fu du ala san yu man fu dini so wan lobi-ati Gado di e frustan wi? Disi na a moro bun èn a moro prenspari fasi fa yu kan gebroiki a krakti fu yu.

^ paragraaf 10 Na ini Bijbel ten, a Hebrew wortu di vertaal nanga „tiki”, ben abi fu du nanga a sortu tiki di wan skapuman ben e gebroiki fu tiri en skapu (Psalm 23:4). Sobun, „a tiki” di e agersi a makti fu papa nanga mama wani taki dati den e tiri den pikin na wan lobi-ati fasi. Den no e strafu den pikin na wan grofu noso ogri-ati fasi.