1. Ka to u ken myer u nyi uumace ve ngôôr gban ker ga?

“OR U nan lu a tahav ka nan gba ken to u ken myer.” Mkaanem ma kwase u ngeren atsam yange ôr man, ma tese kwaghbo u tahav mbu ve a mi la: ka u eren tahav sha inja ga. Kwagh ka a er i vihi yô, uumace mba ve yen yum ne mba ngôôr gban ken to ne ga. Sha mimi yô, hii sha igbetar je, “or ka nana lu a tahav sha orgen yô, nan eren nan ican.” (Orpasenkwagh 8:9) U eren tahav a dooshima shio la va orumace a ican i yan je zua ga.

2, 3. (a) Kanyi kwagh i̱ kpilighyol sha gbenda u Yehova a yaren tom a tahav nav laa? (b) Kanyi imba utaha nahan alaghga se lu a mi, man doo u se eren a mbu nena?

² Nahan kpa, er mayange je Yehova Aôndo yô a nzughul a tahav nav mbu mbu lu a ikighir shio la ga nahan, ka kwagh u kpilighyol ga he? Er se vande ôron ken ityouv mbi mbi kar la nahan, hanma shighe yô eren tom a tahav nav sha gbenda u ua kure mbaawashima nav yô. A̱ lu tahav mbu gban akaa shin mbu timin akaa shin mbu kuran kwagh shin mbu sôron akaa mbura kpaa. Aluer se time sha gbenda u a eren tahav nav la yô, kwagh la una tuur se se kporom hen a na kpee. Se eren nahan yô, kwagh la una taver se ishima nahan se lu “mbakaven Aôndo” sha gbenda u se yaren tom a tahav mbu se lu a mi la. (Mbaefese 5:1) Kpa se uumace mba kaka mban nahan, ka nyi utaha je se lu a mini?

³ Umbur wer, i gba orumace “sha inja i mlu u Aôndo” kua sha ibeen na kpaa. (Genese 1:26, 27) Nahan se kpa se mba a tahav—a̱ bunde kera kera kpa anivur utaha di tsô yô, se mba a mi. Alaghga tahav mbu se lu a mi la a lu mbu eren akaa kpishi, shin eren tom; ga yô se lu a tahav sha mbagenev; shin se  kôr cio u mgbeghan mbagenev ser ve̱ er kwagh, hemban je yô ior mba se doo ve ishima mbara; shin se lu a agee a iyolough; shin se lu a inyaregh kpaa. Orpasalmi ôr kwagh u Yehova kaa ér: “Ka her a We imbor i uma i lu ye.” (Pasalmi 36:9) Sha nahan yô, sha hanma gbenda cii kpa, ka Aôndo a lu imbor i nyityô utaha i̱ se lu a mi la ye. Nahan se soo u eren a mbu sha gbenda u ua lu sha ishima na yô. Se er kwagh ne nena?

4, 5. (a) Ka nyi kwagh i vesen ia wase se u kera nzughul a tahav ga, man ikyav i tesen i Aôndo la i̱ tese kwagh ne nena? (b) Dooshima una wase se u eren tahav asev sha gbenda u injaa nena?

⁴ Kwagh u vesen u una na ve or nana nzughul a tahav mbu nan lu a mi la ga yô, ka dooshima. Ikyav i Aôndo iyol na a ver la i̱ tese nahan gaa? Umbur aeren a vesen a anyiin a Aôndo a se vande timen sha mi ken Ityough ki sha 1 la—ka tahav man ijirôron i sha mimi man kwaghfan man dooshima je la. Ken atô u aeren a anyiin ne cii, ka i̱ hana i̱ hembe ciilii? Ka dooshima. 1 Yohane 4:8 kaa ér: “Aôndo ka dooshima je.” Sha mimi, mlu u Yehova jimin cii ka u dooshima; ka dooshima a ne ve á eren hanma kwagh cii ye. Nahan hanma gbenda u á eren tahav nav cii yô, ka dooshima ka a na ve á er mbu ye, shi ka á er mbu sha ci u mtsera u mba a doo ve ishima la.

⁵ Shi dooshima una wase se u eren a tahav asev sha inja. Kera ga je kpa, Bibilo kaa a vese ér dooshima lu “sar sar” shi “keren kwagh na iyol na tsô ga.” (1 Mbakorinte 13:4, 5) Nahan dooshima una yange se u eren kwagh a mba se lu a tahav sha a ve la sha ishima vihin shin sha ipila. Kpa, se gema se eren kwagh a mbagenev sha icivir, shi se hemban wan akaa a mbagenev ikyo a a̱ ase.—Mbafilipi 2:3, 4.

6, 7. (a) Mcieaôndo ka nyi, man ieren ne ia wase se se palegh u nzughul a tahav asev nena? (b) Na ikyav i tesen er i hii ve mcie u cian ser se vihi Aôndo ishima ga la a gbe a zough a u Aôndo doon se ishima yô.

⁶ Dooshima shi wa zua a ieren igen i̱ ia wase se u palegh u nzughul a tahav yô: ka mcieaôndo je la. Ieren i injaa ne ka nyi kwagha? Anzaakaa 16:6 kaa ér: “Ka sha mcie u cian TER kpaa, ior ve undun kwaghbo ye.” Sha mimi yô, u nzughul a tahav la  ka gbenda u bo ugen ú i doo u se palegh je la. Mcieaôndo una yange se u nzughul a mba ve lu sha ikyev yase la. Sha ci u nyi? Hiihii yô, se fa ser Aôndo una pine se kwagh sha gbenda u se eren a mba ve lu sha ikyev yase la. (Nehemia 5:1-7, 15) Kpa kwagh ngu ken mcie u cian Aôndo la hemba nahan. Sha myer u yange i yilan ishember i “mcia u cian” ne ken zwa ú i hii ngeren i̱ la yô, inja i i̱ yô ka u civir Aôndo a iyol i sulen tsung. Ka nahan ve Bibilo i̱ gber mcie u cian Aôndo kwaghmôm a mdoo u un doon or ishima la ye. (Duteronomi 10:12, 13) Mcivir shon u civir Aôndo a iyol i sulen ne wa u cian u eren kwagh u una vihi un ishima ker kpaa; man ka sha ci u se soo u palegh kwaghbo u tindi u peren una va se a mi la ve se lu cian un ga, kpa ka sha er a doo se ishima sha mimi yô.

⁷ U tesen ikyav yô: Nenge ase mlu u wanye u kiriki ka nan lu vea ter u nan kangenaa la. Wan la ka nan fa je ér nan doo ter u nan ishima, a soo kwagh u nan tsung. Kpa shi wanye ne ka nan fa kwagh u ter u nan a soo ér nana eren yô, shi ka nan fa kpaa ér aluer nan nzughul angahar yô, ter u nan una tsaha nan kpee. Kpa wanye la nan nyer a nyôr cian ter u nan gighir gighir ga. Kpa ter u nan ka a de a doo nan ishima tsung. Ka i doo wanye la u eren kwagh u una doo ter u nan ishima, nahan una kpegher sha ityou ér wan na er kwagh doo. Kape mcieaôndo kpa a lu je la. Er Yehova a doo se ishima yô, se mba cie u eren nyityô kwagh i̱ ia “vihi Un ken ishima” yô. (Genese 6:6) Kpa ka i gema i sar se u eren kwagh u una na un msaanyol yô. (Anzaakaa 27:11) Ka nahan ve se soo ser se nzughul a tahav mbu se lu a mi la ga ye. De se seer timen ase sha gbenda u se er kwagh ne yô.

8. (a) Ka nyi utaha noov ve lu a mi hen tsomboro, man gba u vea eren tahav mbun nena? (b) Nom nana tese ér nan wa kwase u nan ikyo nena?

⁸ Gbidye ase kwar nenge kwagh u hen tsombor. Mbaefese 5:23 kaa ér: “Nom ka ityough ki kwase.” Gba u nom nana er tahav mbu Aôndo a ne nan ne nena? Bibilo kaa aa noov ér ve̱ luun imôngo aa kasev vev ‘sha kwaghfan, ve̱ waan kasev iko  er ve hembe yinan agee yô.’ (1 Peteru 3:7) Ishemberti i ken zwa Grika i̱ í gem ér ‘waan ikyo’ la inja na yô ér “gba ishe, gba kwagh, . . . icivir.” Ashighe agen ka i gema ishemberti ne ér kwagh u lun “a inja.” (1 Peteru 2:7) Nom u kwase u nan a doo nan ishima yô, mayange je nana gbidye nan ga; nana hee nan ga, shi nana tuhwa kwase u nan sha u nana hen ér nan gba ma kwagh ga ze. Kpa, kwase la nana gba kwagh sha ishigh ki nom u nan, shi nana eren a nan doo doo, nana waan nan ikyo kpaa. Nana tesen ishoon ne sha mkaan man sha aeren—a̱ lu ken iuv shin ken igbar kpaa—nana tesen ér kwase la gba kwagh sha ishigh ki nan. (Anzaakaa 31:28) Imba nom la ka nan doo kwase u nan ishima, shi Aôndo kpa ka a lumun nan.

9. (a) Kasev mba a nyi utaha hen tsomboro? (b) Ka nyi kwagh ia wase kwase u nôngon sha afatyô u nan cii suen nom u nana, man kanyi ia va kere?

⁹ Kasev kpa wa mban a tahav hen tsombor. Bibilo ôr kwagh u kasev mba civir Aôndo mba yange ve wa noov vev uwegh, shin ve yange noov vev u eren kwaghbo, kpa ve laha hemen u noov vev u hen tsombor la ga yô. (Genese 21:9-12; 27:46–28:2) Alaghga kwase nana hemban veren ishima sha kwagh a nom u nan, shin nana hemba fan u eren akaa agen a nom u nan. Nahan cii kpa, i kaa ér nana “cia” nom u nan tsung, shi nana̱ “ungwan” nan “er ka Ter nahan.” (Mbaefese 5:22, 33) Aluer ishimaveren i kwase ka u eren kwagh sha ishima i Aôndo yô, nana nôngo sha afatyô u nan cii sha u suen nom u nan, nana kera nenge ér nom u nan gba kwagh ga ze, shin nana nôngo u karen hemen nom u nan kpaa ga. Imba “kwase u fan kwagh” la ka nan lu ken ijoughave a nom u nan sha u maan tsombor. Sha nahan yô nan za hemen u lun ken bem a Aôndo kpaa.—Anzaakaa 14:1.

10. (a) Aôndo na mbamaren nyi utaha? (b) Inja i ishemberti i “mkôôm” la yô, ér nyi, man gba u a kôôm mbayev nena? (Nenge ken ngeren u shin kpe la kpaa.)

¹⁰ Mbamaren kpa Aôndo na ve tahav. Bibilo wa kwagh nahan, ér: “Ne uter kpaa, de eren nen a ônov enev er vea yuwe ga kpa yese nen ve sha mkôôm man kwaghwan u Ter.” (Mbaefese 6:4) Ken Bibilo yô, ishemberti i “mkôôm” la inja na ér “u yesen  shin u tesen or kwagh.” Gba u a kôôm mbayev; ka er ka a̱ wa ve atindi sha kwagh jighilii shi a̱ venda kwagh a ve nahan ve, i saan ve iyol, ve za hemen kpaa ye. Bibilo magh imba mkôôm shin ityesen la sha dooshima. (Anzaakaa 13:24) Nahan mayange i̱ de tee “kwagir u tsahan [mbayev] a mi” la i̱ nzughul kwagh a mi sha ma gbenda ga—a̱ lu injughul i nzughul a ve sha gbenda u vea ule shin a̱ lu i sha iyol kpaa. * (Anzaakaa 22:15; 29:15) Tsaha u u taver i kar ikyaa inya, shin u i ne sha ipila, dooshima a lu sha mi ga yô, ngula ka u nzughul a tahav mbu i ne ormaren je la, shi mbu a fatyô u nan wanye ishimayinan kpaa. (Mbakolose 3:21) Kpa, ka a̱ tsaha mbayev sha inja yô, ve fa je ér ve doo mbamaren vev ishima, shi ishima ngi nyian mbamaren vev sha inja or i vea va lu la.

11. Mbayev vea nzughul a tahav vev ga nena?

¹¹ Mbayev di ye? Vea nzughul kwagh a tahav vev ga nena? Anzaakaa 20:29 kaa ér: “Icivir i ikaior ka agee a ve je.” Sha mimi yô, gbenda ugen u hemban doon u agumaior aa yar tom a agee a ve kua gbon gbon ve yô, ngu ga, saa u eren Uhembancii u “A gbe” ve la tom. (Orpasenkwagh 12:1) Agumaior a̱ umbur ér akaa a ve eren la nga benden a mbamaren vev. (Anzaakaa 23:24, 25) Mbayev ka vea ungwan mbamaren vev mba ve cie Aôndo la, vea dondon gbenda u injaa yô, ve va mbamaren vev a iember. (Mbaefese 6:1) Imba ieren la “ka kwagh u doon Ter je.”—Mbakolose 3:20.

12, 13. (a) Doo u mbatamen vea nenge tahav mbu i ne ve ken tiônnongo la nena? (b) Tese ikyav er i hii ve i doo u mbatamen vea eren a ikyumuile i Yehova sha ue yô.

¹² Yehova ver mbakuran ér ve̱ hemen ken tiônnongo u Kristu. (Mbaheberu 13:17) Gba u ior mba ve kom doo doo mban vea yaren tom a tahav mbu Aôndo a ne ve la sha u wasen  ikyumuile shi seer mkpeyol ve kpaa. Iantom i mbatamen ve lu sha mi ne i na ve ian i eren tahav sha mba ve ne jighjigh a ve imôngo laa? Mayange ga cii! Gba u mbatamen vea hide a ayol a ve ijime sha gbenda u ve nengen ayol a ve ken tiônnongo la, shi ieren ve kpa ia lu akuma akuma. (1 Peteru 5:2, 3) Bibilo kaa a mbakuran ér: “Koso nongo u Kristu u Aôndo, u A yem sha awambe a sha iyol [i Wan] Na la.” (Aerenakaa 20:28) Ka ityôkyaa i vesen i i ne ve i gbe u vea eren a hanma iyôngo ken ikyumuile cii sha ue je la.

¹³ Se fatyô u tôôn kwagh ne tesen ikyav a mi. Ijende you na u kwagh u taver ishe tsung ér u nengen sha mi. Ú fa doo doo wer ijende you yam kwagh la sha ishe taver. Nahan ú er a mi sha ue, sha er a de vihin ga ze gaa? Kape Aôndo kpa a we mbatamen kwagh u taver ishe sha ikyev je la: ka tiônnongo, u i tee ior mba ker mbara i kar sha iyôngo la. (Yohane 21:16, 17) Iyôngo i Yehova gba kwagh sha ishigh nagh je zua ga—je yô, a yam i sha awambe a Wan na u môm môm, Yesu Kristu. Injar igen i̱ hemban i̱ Yehova a kimbi sha ci u iyôngo ne yô, ngi ga. Mbatamen mba hiden a ayol a ve ijime ka ve umbur kwagh ne, nahan ve er a iyôngo i Yehova doo doo.

14. Nombor ngu a tahav mbu nyi?

¹⁴ Bibilo kaa ér: “Ku kua uma mba ken tahav mbu nombor.” (Anzaakaa 18:21) Sha mimi yô, nombor ua fatyô u nzughul kwagh kpishi je. Ka an wase je orgen nan lu a̱ ôr kwagh u sôôn nan iyol ga sha wono? Kpa nombor shi ngu a tahav mbu sôron kwagh. Anzaakaa 12:18 kaa ér: “Nombor u orfankwagh yô, ngu ne mkpeyol.” Sha mimi yô, mkaanem ma injaam ma inja er ka icigh ki shimav nahan. Time ase sha akav a tesen ne.

15, 16. Ka sha nyi igbenda nahan se fatyô u taver mbagenev asema sha nombor wasa?

¹⁵ Mbatesalonika u hiihii, ityough 5, ivur pue kar utaankarunyiin kaa ér: “Taver nen mba ve yen ishima la asema.” Mba ve civir Yehova sha jighjigh je kpa, ashighe agen ka ve yina ishima. Se wase amba la nena? Wuese ve sha gbashima, ter kwagh  u injaa u ve er la sha iti jighilii sha er vea kav er ve gbe kwagh sha ishigh ki Yehova yô. Ôr ve mkaanem ma injaam ma ken Bibilo ma ma tese ér mimi je Yehova we mba “asema a vihin ve” shi ve lu a “ishima i zamber” la ikyo yô. (Pasalmi 34:18) Zum u se yar tom a tahav mbu nombor wase la sha u surun mbagenev asema yô, se lu tesen ser se mba kaven Aôndo wase u “a surun mba ishima i yen ve asema la.”—2 Mbakorinte 7:6, New American Standard Bible.

¹⁶ Shi se fatyô u yaren tom a tahav mbu nombor ú lu a mi la sha u taver mbagenev asema kpaa. Mase zan or kpe or u nan ne jighjigh a vese imôngo yôô? Mkaanem asev ma tesen ér se mba a ikyo i wan shi kwagh shon za se iyol ken ishima la, maa sur or u nan lu zungwen la ishima. Mase zan ka anmgbian u nomso shin u kwase u beenyol ken ishima inja er nan kera ngu sha kwarkyaa ga nahan shinii? Aluer se mba yaren tom a nombor wase sha inja yô se pase mbabeenyol mban vea fa ér ve gba kwagh kpishi. Or gba ma icôron uange shinii? Mkaanem ma surun ishima ma i gbidi waya i lam a nan, shin i za zough ishigh a nan i er nan la, maa na oruange la nana saan ishigh  sha. Ka sea yar tom a tahav mbu kwaghôron sea ôr kwagh u “doon u una fatyô u maan a maa kwagh” nahan, ka i doo un u a gbe se la je ka u henen a hen ga!—Mbaefese 4:29.

17. Ka sha gbenda u vesen u nyi nahan se fatyô u van mbagenev a mtsera sha nombor wasa, man er nan ve i doo u se er nahana?

¹⁷ Gbenda ugen u u hembe lun u injaa u se yar tom a tahav mbu nombor wase yô ngu ga, saa u pasen mbagenev loho u dedoo u Tartor u Aôndo la. Anzaakaa 3:27 kaa ér: “De nyum u eren kwagh u dedoo a mba ve kom un la ga, zum u u lu a tahav mbu eren un yô.” Se mba ior a injô, i pasen ve loho u dedoo u waren uma ne. Aluer se koso loho u u lu torough torough, u Yehova a ne se kpishi ne, se mba a mi ayol a ase yô, a lu sha mi ga cii. (1 Mbakorinte 9:16, 22) Kpa Yehova ver ishima ér se̱ pase loho ne i̱ za kighir nan je?

18. Kanyi kwagh Yehova a keren her avese?

¹⁸ Mdoo u Yehova a doo se ishima la ka a na se tume ityough ken tomshiren u Kristu la sha er se fetyô la cii. Sha gbaa ne yô, kanyi Yehova a keren hen avese? A ver ishima ér se na un kwagh u hanmô wase cii nana fatyô u nan yô—“Hanma kwagh u ne eren cii yô, eren nen un, i̱ lu sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan, i̱ de kera lu sha ci u ior ga.” (Mbakolose 3:23) Shighe u Yesu lu nan tindi u hemban cii la, a kaa ér: “Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima sha ishima you cii, man sha uma wou cii, man sha mfe wou cii kua sha agee ou cii.” (Marku 12:30) Sha mimi yô, Yehova ver ishima ér hanmô wase cii nana civir un a uma u nan cii, shi nana lu a dooshima hen a na kpaa.

19, 20. (a) Er uma a we ishima man mhen man agee kpaa cii ker yô, er nan ve shi i er kwagh i ter akaa agen ne cii ken Marku 12:30? (b) U or civir Yehova a uma u nan cii la, inja na er nyi?

¹⁹ U or civir Aôndo a uma u nan cii la inja na ér nyi? Uma ka or jimin cii je, ka nan iyol i nan a mbamhen mba nan cii. Er uma a we ishima man mhen man agee kpa ker cii yô, er nan ve shi i ter akaa agenegh ne kpa ken Marku 12:30? Gbidye ase kwar sha ikyav i tesen ne. Sha ayange a i lu ngeren Bibilo la, or nan tee iyol i nan (ka uma u nan je la) nan hingir kpan. Kpa, ashighe agen or u nan hingir kpan la nan eren orvesen u nan tom a ishima i nan cii ga; nan er tom sha agee a nan cii kua mfe u nan cii sha ci u mzehemen u orvesen u nan la ga. (Mbakolose 3:22) Ka nahan ve, Yesu yange ter akaa agen ne kpaa sha u seer tesen er i lu u mayange se civir Aôndo se shi uwegh sha ma gbenda môm kpaa ga ye. U civir Aôndo a uma wase cii la inja na yô ka u geman iyol yase cii nan un, shiren un tom sha agee ase cii kua tahav asev kpaa, sha er se fetyô la cii.

²⁰ U civir un a uma wase cii la, inja na yô ka u kaan ér saa shighe u hanmô wase nan lu shiren un tom la kua agee a se cii se shir un tom a mi la aa lu kwagh môm shinii? A taver u kwagh a lu nahan yô, gadia mbamlu asev kua tahav asev mbu kwagh môm ga. U tesen ikyav yô, alaghga gumor u i taver nan iyol shi nan lu a agee iyol nana hemba pasen kwagh shighe  naleghaa a or u iyolbeen i pande nan agee yô. Or ukwa nan ngu a uhambe hambe, er u nengen sha ugbayol mba hen tsombor nahan ga, nahan alaghga nana hemba shiren tom a or u nan lu nengen sha tsombor u nan yô. Aluer se mba a agee shi mbamlu asev kpa na se ian i seer shiren tom yô, se wuese kpishi! Kpa, mayange se soo u tôôn ngegh ngegh, tôôn iyol yase karen sha mbagenev sha gbaa ne ga. (Mbaromanu 14:10-12) Kpa, guda se gema tahav mbu se lu a mi la se taver mbagenev ishima a mi.

21. Kanyi i lu gbenda u hemban doon shi hemban lun a inja u se yar tom a tahav aseva?

²¹ Yehova ver ikyav i vough sha gbaa u nzughul a tahav ga la. Se soo u dondon ikyav na la sha er se fetyô u dondon a myen wase la cii. Se kpa aluer se mba wan mba se we lun a tahav sha ave la ikyo yô, se kera lu nzughul a tahav asev ga. Heela tseegh ga, shi se soo u eren tom u waren uma, u Yehova a ne se ér se pase kwagh la a uma wase cii. (Mbaromanu 10:13, 14) Umbur wer, ka wea nôngo kwagh sha afatyô wou cii—wea na uma wou—nahan, ka i doo Yehova a we kpen kpen. Ishima you mgbegha u ér u er kwagh u u fetyô cii sha u civir Aôndo u dooshima, u a kav mlu wase ne ga he? Ma gbenda ugen u yaren tom a tahav asev u u hembe doon, shin u hembe lun a inja yô, ngu ga.