Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO

“Amwiiye Leza” Nomubelesya Nguzu Zyanu

“Amwiiye Leza” Nomubelesya Nguzu Zyanu

1. Muukakole nzi kabyaabi bantunsi batalondokede mobacegwa bunji bwaziindi?

 “KULI ntenda iilangilwa kubbuka cakutayeeyela kumuntu uuli woonse uujisi nguzu.” Aayo majwi aasikweema wamumwaanda wamyaka wa 19 atuyeezya ntenda imwi yakacitika mpati: Ikubelesya nguzu munzila mbyaabi. Mukubula coolwe, bantunsi batalondokede bunji bwaziindi balacegwa mukakole aaka. Ncobeni kuzwa kaindi, ‘muntu wali kweendelezya muntunyina munzila iimuletela mapenzi.’ (Mukambausi 8:9) Ikubelesya nguzu calunya kwaleta mapenzi aataambiki kubantu.

2, 3. (a) Ncinzi cigambya kujatikizya mbwazibelesya nguzu Jehova? (b) Ncinzi ncozikonzya kubikkilizya nguzu nzyotujisi, alimwi mbuti mbotweelede kuzibelesya eezyo nguzu zyoonse?

2 Pele sena tacigambyi kuti Jehova Leza, walo uujisi nguzu ziteeli, kunyina nazibelesya bubyaabi nguzu eezyo? Mbubwenya mbotwamvwa kale muzibalo zyainda, lyoonse nguzu zyakwe zyoonse​—zibe zyakulenga, zyakunyonyoona, zyakukwabilila naa zyakubukulusya​—ulazibelesya kweelana amakanze aakwe aaluyando. Eelyo notutelaika kujatikizya mbwazibelesya nguzu zyakwe, tulakulwaizyigwa kuba acilongwe anguwe. Mpoonya eeco cilakonzya kutukulwaizya ‘kwiiya Leza’ kujatikizya mbotubelesya nguzu nzyotujisi. (Baefeso 5:1) Pele ino swebo tobantunsi batalondokede tujisi nguzu zili buti?

3 Amuyeeye kuti muntu wakalengwa “mucinkonzya ca Leza.” (Matalikilo 1:26, 27) Aboobo, andiswe tulijisi nguzu zili mbozibede. Inguzu zyesu zilakonzya kubikkilizya nguzu zyakukonzya kuzwidilizya zintu, kubeleka; kweendelezya bambi; kuyunga bamwi, kapati kulibaabo ibatuyanda; kuyuma; naa kuba azintu zyakumubili. Ikujatikizya Jehova, sintembauzyo wakati: “Yebo ndonduwe kasensa kabuumi.” (Intembauzyo 36:9) Nguzu zyoonse nzyotukonzya kuba anzizyo zizwa kuli Leza. Aboobo tuyanda kuzibelesya munzila iimukkomanisya. Ino inga twacita buti oobo?

Luyando Ncecintu Cipati

4, 5. (a) Ncintu nzi cipati icigwasya kuzibelesya kabotu nguzu, alimwi mbuti cikozyanyo ca Leza mbocicitondezya eeci? (b) Ino mbuti luyando mboluyootugwasya kuzibelesya kabotu nguzu nzyotujisi?

4 Icintu ciyandika kapati kujatikizya kubelesya nguzu munzila mbotu nduyando. Sena cikozyanyo ca Leza tacili citondezyo caceeci? Amuyeeye mubandi wabube bwa Leza bupati bone​—inguzu, bululami, busongo alimwi aluyando​—ibuli mu Cibalo 1. Akati kabube oobu bone, mbubuli bubeleka koonse? Nduyando. Ilugwalo lwa 1 Johane 4:8 lwaamba kuti, “Leza nduyando.” Inzya, Jehova nduyando; zintu zyoonse nzyacita zyeendelezyegwa aluyando. Aboobo kufwumbwa naa ndubazu nzi mwatondezya nguzu zyakwe, ukulwaizyigwa aluyando alimwi zyoonse eezyi ulazicita ikugwasya baabo bamuyanda.

5 Alimwi luyando luyootugwasya kuzibelesya kabotu nguzu zyesu. Kayi, Ibbaibbele litwaambila kuti luyando “lulaaluzyalo” alimwi “talubikkili buyo maano kuzintu nzyoluyanda.” (1 Bakorinto 13:4, 5) Aboobo, luyando talukatuzumizyi kucita cintu munzila yalunya kulibaabo mbotweendelezya. Muciindi caboobo, tuyoobalemeka bantu boonse alimwi akubikkila maanu kuzintu nzyobayandika ambobalimvwa muciindi cakulibikkila maanu lwesu tobeni.​—Bafilipi 2:3, 4.

6, 7. (a) Ino kuyoowa Leza caamba nzi, alimwi mbuti bube oobu mbobunga bwatugwasya kuzibelesya munzila iiluzi nguzu? (b) Amupe cikozyanyo caamba kuyoowa kubisizya Leza mbokuswaangene akuyanda Leza.

6 Luyando luliswaangene abube bumbi ibunga bwatugwasya kweeleba kuzibelesya bubyaabi inguzu nzyotujisi: ikuyoowa Leza. Ino bube oobu bujisi mpindu nzi? Ibbuku lya Tusimpi 16:6 lyaamba kuti: “Akaambo kakuyoowa Jehova, muntu ulacitantamuka cibi.” Ikuzibelesya bubi nguzu ninzila imwi akati kanzila zibyaabi nzyotweelede kutantamuka. Ikuyoowa Leza kuyootulesya kubeendelezya calunya aabo mbotweendelezya. Nkaambo nzi? Nkaambo tunoozyi kuti tuli akaambo kulinguwe kujatikizya mbotubeendelezya bamwi. (Nehemiya 5:1-7, 15) Pele ikuyoowa Leza kujatikizya zintu zinji kunze lyazeezyo. Imabala aamumwaambo wakusaanguna aabelesyedwe kwaamba “kuyoowa” kanjikanji aamba kuyoowa Leza kwabulemu. Aboobo Ibbaibbele liswaanganya kuyoowa akuyanda Leza. (Deuteronomo 10:12, 13) Ooku kuyoowa kwabulemu kulabikkilizya akuyoowa kweelede kwakumubisizya​—ikutali buyo akaambo kakuti tuyoowa cisubulo ciyoocitika kumbele pele akaambo kakuti tulamuyandisisya.

7 Mucikozyanyo: Amweezeezye cilongwe cibotu akati kamwana musyoonto musankwa alimwi abausyi. Imwana ulazyiba kuti bausyi balamubikkila maanu akuti balamuyanda kapati. Pele alimwi mwana inga ulizyi nzyobayanda kuti kacita bausyi, alimwi ulizyi kuti inga bamusubula ikuti watalika kuputa. Imwana ooyu kunyina nali mukandu lyoonse akaambo kabausyi. Mukwiimpana, ulabayanda kapati bausyi alimwi ulakukkomanina kucita zintu nzyobayanda. Oobu mbocibede akuyoowa Leza. Akaambo kakuti tulamuyanda Jehova, Taateesu wakujulu, tulayoowa kucita kufwumbwa cintu cikonzya kumupa kupenga mumoyo wakwe. (Matalikilo 6:6) Muciindi cakupenzya moyo wakwe, tulombozya kuukkomanisya. (Tusimpi 27:11) Nkakaambo kaako ncotuyanda kuzibelesya kabotu nguzu zyesu. Nkooko lino atulange-lange mbotunga twacita boobo.

Mumukwasyi

8. (a) Mbweendelezi nzi mbobajisi balumi mumukwasyi, alimwi ino bweelede kubelesyegwa buti? (b) Mbuti mulumi mbwanga watondezya kuti ulamulemeka mukaintu wakwe?

8 Cakusaanguna amuulange-lange mukwasyi. Ibbuku lya Baefeso 5:23 lyaamba kuti, “Mulumi ngomutwe wamukaintu wakwe.” Mbuti mulumi mbwayelede kububelesya bweendelezi oobu mbwamupede Leza? Ibbaibbele lyaambila balumi kuti kabakkala abamakaintu babo kweelana “aluzyibo” alimwi ‘akubapa bulemu mbubonya mbuli cibelesyo cipwaika buyo.’ (1 Petro 3:7) Ibbala lya Chigiriki liiminina cintu ilyakasandululwa kuti “amubape bulemu” lyaamba “muulo, impindu, . . . bulemu.” Ziindi zimwi ibbala eeli lilakonzya kusandululwa kuti “zipego” alimwi akuti “uuyandika kapati.” (Milimo 28:10; 1 Petro 2:7) Imulumi uulemeka mukaintu wakwe kunyina namucisa kwiinda mukumuuma pe; alimwi kunyina namuusisya nsoni naa kumusampaula, kumupa kuti alimvwe mbuli kuti unyina mpindu. Muciindi caboobo, ulizyi kuti ulaampindu alimwi ulamulemeka muzintu zyoonse. Ulatondezya mumajwi amumicito​—muŋanda alimwi aabuleya kuti ulayandika kapati kulinguwe. (Tusimpi 31:28) Imulumi uuli boobo tayandwi buyo akulemekwa amukaintu wakwe, pele cipati ncakuti ulakkomaninwa a Leza.

Bamaalumi abamakaintu balazibelesya kabotu nguzu zyabo kwiinda mukulemekana akuyandana

9. (a) Ninguzu nzi nzyobajisi bamakaintu mumukwasyi? (b) Ncinzi cinga cagwasya mukaintu kubikkila maanu kukucita zintu nzyakonzya mukugwasyilizya mulumaakwe, alimwi ino ncinzi cinga cacitika?

9 Abalo bamakaintu balijisi nguzu zimwi mumukwasyi. Ibbaibbele lilaamba zyabamakaintu bakombi aabo, kakunyina kusotoka njiisyo yabusilutwe, ibakabweza ntaamu yakusaanguna kukulwaizya balumi babo munzila iili kabotu naa kubagwasya kuti beendelezye kabotu lubeta. (Matalikilo 21:9-12; 27:46–28:2) Mukaintu ulakonzya kajisi mutwe muuba mukuteelela zintu kwiinda mulumaakwe, ambweni ulakonzya kucita zintu zimwi nzyatakonzyi mulumi. Nokuba boobo, weelede “kumulemeka kapati” mulumaakwe alimwi weelede ‘kulibombya’ kulinguwe ‘mbuli mbwacita ku Mwami.’ (Baefeso 5:22, 33) Ikuba ambaakani yakukkomanisya Leza kulakonzya kugwasya mukaintu kucita zintu nzyakonzya mukugwasyilizya mulumaakwe muciindi cakumusampaula naa kusoleka kumudyaaminina. “Mukaintu musongo ncobeni” uuli boobo ubelekelaamwi lyoonse amulumaakwe mukuyaka mukwasyi. Kwiinda mukucita boobo, ulazumanana kuba muluumuno a Leza.​—Tusimpi 14:1.

10. (a) Mbweendelezi nzi Leza mbwaapa bazyali? (b) Ino bbala lyakuti ‘kulela’ lyaamba nzi, alimwi ino kweelede kucitwa buti? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

10 Abalo bazyali balijisi bweendelezi mbwabapede Leza. Ibbaibbele lilailila kuti: “Nomausyi, mutanoobanyemyi bana banu pe, pele amuzumanane kubalela mululayo alwiiyo lwa Jehova.” (Baefeso 6:4) Mu Bbaibbele, ibbala lyakuti “kubalela” naa ‘kulaya’ lilakonzya kwaamba “kukomezya, kuyiisya alimwi akulailila.” Ibana bayandika kulaya; balakomena kabotu calukkomano eelyo nobeendelezyegwa amalailile aalimvwisya kabotu aampobeelede kugolela. Ibbaibbele liswaanganya kulaya kuli boobo naa kulailila kuluyando. (Tusimpi 13:24) Aboobo, “muluso walulayo” taweelede kubelesegwa munzila yaluciso pe​—mumizeezo naa kumubili. a (Tusimpi 22:15; 29:15) Ikulaya kwalunya kucitwa kakunyina luyando nkutazibelesya kabotu nguzu zyabweendelezi nzyobajisi bazyali alimwi kulakonzya kupa kuti mwana asululwe. (Bakolose 3:21) Kulubazu lumbi, ikulaya kuli kabotu alimwi kweendelezyegwa kabotu kupa kuti bana bazyibe kuti bazyali babo balabayanda alimwi balababikkila maanu kujatikizya mbobali mukukomena.

11. Mbuti bana mbobanga bazibelesya kabotu nguzu zyabo?

11 Ino mbuti kujatikizya bana? Mbuti mbobanga bazibelesya kabotu nguzu zyabo? Ibbuku lya Tusimpi 20:29 lyaamba kuti, “Bulemu bwabalombwana ninguzu zyabo.” Masimpe, kunyina nzila imbi mbotu bakubusi mobakonzya kubelesya nguzu zyabo zyoonse kunze lyakubelekela ‘Mulengi wesu Mupati’. (Mukambausi 12:1) Bakubusi beelede kuyeeya kuti imicito yabo ilakonzya kubanyemya naa kubakkomanisya bazyali babo. (Tusimpi 23:24, 25) Eelyo bana nobamvwida bazyali babo bayoowa Leza alimwi akulilemeka munzila yeelede, bapa kuti bazyali kabakondwa. (Baefeso 6:1) Ikulilemeka kuli boobo ‘kulakkomanisya mu Mwami.’​—Bakolose 3:20.

Mumbungano

12, 13. (a) Ino baalu beelede kububona buti bweendelezi mbobajisi mumbungano? (b) Amupe cikozyanyo citondezya kaambo baalu ncobeelede kweendelezya butanga munzila yalubomba.

12 Jehova wabikka balangizi ibasololela mumbungano ya Bunakristo. (Bahebrayo 13:17) Aaba baalumi basimide beelede kubelesya bweendelezi mbwabapede Leza mukupa lugwasyo lweelede alimwi akusumpula bukkale bwakumuuya bwabutanga. Sena bweendelezi oobu bupa kuti baalu balicite kami-kami kubasyominyina? Peepe! Baalu cakulicesya beelede kuulanga munzila yeelede mukuli ngobajisi mumbungano. (1 Petro 5:2, 3) Ibbaibbele lyaambila balangizi kuti: “Mweembele mbungano ya Leza, eeyo njaakaula abulowa bwa Mwanaakwe mwini.” (Milimo 20:28) Aaka nkaambo kapati nkaambo umwi aumwi mubutanga weelede kweendelezyegwa calubomba.

13 Tulakonzya kucikozyanisya boobu. Imulongweenu ngomuyandisya wamulomba kumuyoboda cintu cakwe ncayandisya kapati. Mulizyi kuti mulongwe wanu wakabbadela mali manji kapati kuula cintu eeco. Sena inga tamukonzyi kucilanganya kabotu, ikucinyamuna kabotu-kabotu kuti citanyonyooki? Mbubwenya buyo, Leza wapa baalu mukuli wakulanganya cintu ciyandisi ncobeni: Imbungano, oomo bakwesu abacizyi mobakozyanisyigwa ambelele. (Johane 21:16, 17) Imbelele zyakwe Jehova ulaziyandisya kapati​—icakuti mane wakazyuula abulowa bwa Mwanaakwe simuzyalwaalikke, Jesu Kristo. Jehova wakapa muulo mupati kwiinda yoonse ikubbadelela mbelele zyakwe. Baalu balicesya balaciyeeya eeco lyoonse alimwi beendelezya mbelele zya Jehova kweelana aluzyibo oolo.

“Nguzu Zyamulaka”

14. Ino mulaka ujisi nguzu zili buti?

14 Ibbaibbele lyaamba kuti: “Lufwu abuumi zili munguzu zyamulaka.” (Tusimpi 18:21) Ncobeni, mulaka ulakonzya kunyonyoona kapati. Nguni akati kesu uutanacimwa akaambo kamwi naa makani aakaambwa cabuyamba naa cakufwubaazya? Pele alimwi mulaka ulijisi nguzu zyakuponya. Ibbuku lya Tusimpi 12:18 lyaamba kuti: “Mulaka wabasongo ulaponya.” Inzya, majwi aakulwaizya alimwi aayaka alakonzya kuba mbuli musamu mubotu wakuponya moyo. Amulange-lange zikozyanyo zimwi.

15, 16. Muunzila zili buti motunga twabelesya mulaka ikukulwaizya bamwi?

15 Ilugwalo lwa 1 Batesalonika 5:14 lukulwaizya kuti: “Amubaumbulizye aabo ibatyompedwe mumoyo.” Inzya, nobaba babelesi ba Jehova basyomeka balakonzya kutyompwa zimwi ziindi. Ino inga twabagwasya buti bali boobo? Amubalumbaizye cakusinizya alimwi cakubagama kutegwa mubagwasye kubona mbobali bantu bayandika mumeso aa Jehova. Amubabalile majwi aakulwaizya kuzwa muzibalo zyamu Bbaibbele, mubatondezye kuti Jehova ncobeni ulabalanganya alimwi ulabayanda aabo “batyompedwe mumoyo” alimwi “bapengede mumizeezo.” (Intembauzyo 34:18) Eelyo notubelesya nguzu zyamulaka wesu mukuumbulizya bamwi, tutondezya kuti tuli mukwiiya Leza wesu silubomba, “wuumbulizya baabo batyompedwe.”​—2 Bakorinto 7:6.

16 Alimwi tulakonzya kubelesya nguzu zyamulaka wesu mukucita cintu ciyandika kapati, ikukulwaizya bamwi. Sena kuli musyomima wakafwidwa muyandwa? Imajwi aakuusa akutondezya mbotubikkila maanu alakonzya kuumbulizya muntu uuli mubuumba. Sena kuli mukwesu naa mucizyi uucembeede uulimvwa kuti taciyandiki? Ikubandika majwi aatondezya kuti tulababikkila maanu bamwi alimwi aakatalusya kulakonzya kupa kuti bacembeede balimvwe kuti balayandwa alimwi balalumbwa kapati. Sena kuli uuciswa bulwazi bwatola ciindi cilamfwu? Ikubandika amajwi aalubomba ciindi nomukanana aluwaile naa nimwamuswaya cilakonzya kugwasya kapati kusangalizya muntu mulwazi. Eelo kaka ulakkomana kapati Mulengi wesu eelyo notubelesya nguzu zyakubandika ikwaambaula majwi ‘mabotu kukuyaka bamwi’!​—Baefeso 4:29.

17. Muunzila nzi iiyandika motunga twabelesya mulaka wesu mukugwasya bamwi, alimwi ino nkaambo nzi ncotweelede kucita boobo?

17 Kunyina nzila iimbi iiyandika kapati yakubelesya nguzu zyamulaka kunze lyakutola lubazu mukwaambila bamwi makani mabotu aa Bwami bwa Leza. Ibbuku lya Tusimpi 3:27 lyaamba kuti: “Utawayiwayi kubacitila zibotu aabo mboyelede kucitila boobo ikuti naa kocikonzya kubagwasya.” Tujisi mukuli wakwaambila bamwi makani mabotu aafwutula. Inga kwaba kulubizya ikuti twaleka kwaambila bamwi imulumbe uubindeene kapati Jehova ngwaatupa cabuuya. (1 Bakorinto 9:16, 22) Pele ino Jehova uyanda kuti tuubeleke kusikila aali mulimo ooyu?

Ikukambauka makani mabotu​—nenzila mbotu kapati yakubelesya nguzu zyesu

Ikubelekela Jehova ‘Anguzu Zyesu Zyoonse’

18. Ino ncinzi Jehova ncayanda kuti tucite?

18 Iluyando ndotujisi kuli Jehova lutukulwaizya kutola lubazu mpoceela mumulimo wa Bunakristo. Ino Jehova uyanda kuti tuubeleke buti mulimo ooyu? Uyanda kuti tuubeleke kusikila mpotugolela tacikwe makani abukkale bwesu, nkokuti: ‘kuubeleka camoyo woonse mbuli kuti tubelekela Jehova, ikutali bantu pe. (Bakolose 3:23) Naakaamba mulawo mupati kwiinda yoonse, Jesu wakati: “Weelede kuyanda Jehova Leza wako amoyo wako woonse, abuumi bwako boonse, amizeezo yako yoonse alimwi anguzu zyako zyoonse.” (Marko 12:30) Inzya, Jehova uyanda kuti umwi aumwi wesu amuyande akumubelekela amoyo woonse.

19, 20. (a) Mbwaanga muntu nguujisi moyo, mizeezo alimwi anguzu, nkaambo nzi nguzu eezyi zimbi ncozyaambwa kuli Marko 12:30? (b) Ino caamba nzi ikubelekela Jehova abuumi boonse?

19 Ino caamba nzi kubelekela Leza abuumi boonse? Ibbala lyakuti buumi lyaamba muntu woonse mbwabede, kubikkilizya azintu zyoonse nzyakonzya kucita alimwi amizeezo yakwe yoonse. Mbwaanga muntu nguujisi moyo, mizeezo alimwi anguzu, nkaambo nzi ncozyaambwa nguzu eezyi zimbi kuli Marko 12:30? Amuswiilile cikozyanyo. Kuciindi ca Bbaibbele, muntu wakali kukonzya kulyuuzya (kuuzya buumi bwakwe) mubuzike. Nokuba boobo, imuzike ooyo ulakonzya kuti katabelekeli simalelaakwe amoyo woonse; ulakonzya katabelesyi nguzu zyakwe zyoonse naa kucita zyoonse nzyakonzya ikutegwa asumpule milimo yasimalelaakwe. (Bakolose 3:22) Aboobo, kulangilwa kuti Jesu wakaamba nguzu eezyi zimbi ikutegwa akankaizye kaambo kakuti tweelede kumaninina notucita cintu cili coonse mumulimo ngotubelekela Leza. Ikubelekela Leza amoyo woonse caamba kulitakata, ikubelesya nguzu zyesu zyoonse mpoceela mumulimo wakwe.

20 Sena kubeleka abuumi boonse caamba kuti toonse tweelede kutola ciindi ceelene anguzu zyeelene mumulimo? Eeco inga tacikonzyeki pe, nkaambo bukkale alimwi azintu nzyotukonzya kucita ziliindene kumuntu amuntu. Mucikozyanyo, imuntu uucili mwana-mwana uujisi buumi buli kabotu alimwi uutaciswi-ciswi ulakonzya kutola ciindi cinji mukukambauka kwiinda muntu uutacijisi nguzu zinji akaambo kakucembaala. Imuntu uutakwetwe naa uutakwete ulakonzya kucita zinji nkaambo unyina mikuli yamukwasyi kwiinda muntu weelede kulanganya mukwasyi. Eelo tweelede kulumba kapati kaka ikuti katujisi nguzu abukkale ibutuzumizya kubeleka ciindi cinji mumulimo! Ee, tatuyandi kuba bantu basikutongooka, ibalyeezyanisya abamwi mumakani aaya. (Baroma 14:10-12) Muciindi caboobo, tuyanda kubelesya nguzu zyesu mukukulwaizya bamwi.

21. Ninzila iili buti mbotu alimwi iiyandika kapati motunga twabelesya nguzu zyesu?

21 Jehova wapa cikozyanyo cibotu kapati cakuzibelesya kabotu nguzu zyakwe. Tuyanda kumwiiya kusikila mpotugolela katuli bantunsi batalondokede. Tulakonzya kuzibelesya kabotu nguzu zyesu kwiinda mukubeendelezya cabulemu aabo mbotupedwe kweendelezya. Kunze lyaboobo, tuyanda kubeleka abuumi bwesu boonse mumulimo wakukambauka uufwutula bantu ngwaatupa Jehova kuti tucite. (Baroma 10:13, 14) Kamuyeeya kuti, Jehova ulakkomana eelyo nomumupa eeco nywebo ncomukonzya kupa​—buumi bwanu boonse. Sena moyo wanu taumukulwaizyi kulitakata mukubelekela Leza ooyu siluyando alimwi uuteelela? Kunyina nzila iimbi mbotu naa iiyandika kapati yakubelesya nguzu zyanu kwiinda yeeyi.

a Kuciindi ca Bbaibbele, ibbala lya Chihebrayo ilyaamba “muluso” lyakali kwaamba kasamu naa nkoli, mbuli yeeyo yakali kubelesyegwa amweembezi kubinzya mbelele nkozyeelede kugama. (Intembauzyo 23:4) Ncimwi buyo, “musako” wabweendelezi bwabazyali waamba busolozi bwaluyando, ikutali cisubulo calunya pe.