1. Ol man i save pundaun hariap long wanem kain umben?

 “OL MAN i gat strong long bosim ol narapela ol inap pundaun long umben.” Dispela tok bilong wanpela meri bilong raitim ol stori i kamapim klia wanpela hevi man inap pundaun long en: pasin bilong mekim wok nogut long strong bilong bosim ol narapela. Sori tru, ol man i save pundaun hariap long dispela umben. Tru tumas, long bipo yet na i kam inap nau “man i bin bosim man na i bringim hevi tasol long em.” (Eklisiastis 8:9) Wok bilong man long bosim ol narapela na i no gat pasin laikim, dispela i bin kamapim planti bikpela hevi long ol manmeri.

2, 3. (a) Yumi kirap nogut long Jehova i yusim strong bilong em olsem wanem? (b) Wanem ol samting i insait long strong yumi inap holim? Olsem wanem yumi mas yusim dispela strong?

² Tasol yumi kirap nogut long i no gat wanpela taim na Jehova God i mekim wok nogut long strong bilong em, maski em i gat olgeta strong. Olsem yumi bin stori long ol sapta paslain long dispela, oltaim em i save yusim strong bilong em—maski em i strong bilong wokim, bagarapim, lukautim, o stretim bek ol samting—long pasin i stret wantaim ol gutpela samting em i tingting pinis long mekim. Taim yumi tingim pasin bilong em long yusim strong bilong em, dispela i kirapim yumi long i go klostu long em. Na dispela inap kirapim yumi long “bihainim pasin bilong God” long yusim strong bilong yumi. (Efesus 5:1) Tasol yumi ol man nating i gat wanem kain strong?

³ God i wokim man i ‘kamap olsem em yet.’ (Stat 1:26, 27) Olsem na yumi tu i gat strong—inap long mak. Long rot bilong strong yumi holim, yumi ken inapim ol samting, mekim wok; yumi gat namba long bosim ol narapela; yumi inap stiaim ol narapela, na moa yet ol man husat i laikim yumi; na ating skin bilong yumi i gat strong; o yumi gat mani kago. Man bilong raitim song i tok long Jehova olsem: “Yu as bilong laip.” (Buk Song 36:9) Olsem na God em i As bilong olgeta kain strong yumi  holim, maski em i givim stret dispela samting long yumi o em i givim long narapela rot. Yumi laik yusim dispela strong long pasin em i laikim. Olsem wanem yumi inap mekim olsem?

4, 5. (a) Wanem samting i bikpela samting bilong helpim yumi long mekim stretpela wok long strong? Olsem wanem pasin bilong God yet i kamapim klia dispela samting? (b) Olsem wanem pasin laikim bai helpim yumi long mekim stretpela wok long strong bilong yumi?

⁴ Pasin laikim em i bikpela samting bilong helpim yumi long mekim wok long strong bilong yumi long stretpela pasin. Pasin bilong God yet i kamapim klia dispela samting, a? Tingim long Sapta 1 yumi bin stori long 4-pela bikpela pasin bilong God—strong, stretpela pasin, savetingting, na pasin laikim. Long ol dispela fopela pasin, wanem pasin em i nambawan bikpela pasin? Pasin laikim. Long 1 Jon 4:8 Baibel i tok: “God em i pasin laikim.” Yes, dispela pasin em i pasin tru bilong em; dispela pasin i stiaim olgeta samting em i save mekim. Olsem na pasin laikim i stiaim olgeta samting em i mekim long strong bilong em, na i bilong helpim tru ol man i laikim em.

⁵ Pasin laikim bai helpim yumi tu long yusim strong bilong yumi long stretpela pasin. Baibel i tok pasin laikim i as na man i “mekim gutpela pasin” na “i no save tingim em yet.” (1 Korin 13:4, 5) Olsem na pasin laikim bai pasim yumi long mekim hatpela pasin o pasin nogut long ol man em yumi gat namba long bosim ol. Bai yumi givim biknem long ol na putim laik na tingting bilong ol i go pas long laik bilong yumi yet.​—Filipai 2:3, 4.

6, 7. (a) Pasin bilong pret long God i wanem samting? Bilong wanem dispela pasin bai helpim yumi long abrusim pasin bilong mekim wok nogut long strong bilong yumi? (b) Stori long olsem wanem pasin bilong pret long mekim ol samting God i no laikim i poroman wantaim pasin bilong laikim tru God.

⁶ Pasin laikim i poroman wantaim wanpela narapela pasin i helpim yumi na yumi no mekim wok nogut long strong bilong yumi, em pasin bilong pret long God. Dispela pasin i gutpela olsem wanem? Provep 16:6 i tok: “Long rot bilong pasin bilong pret long Jehova, man i save lusim pasin nogut.” Pasin bilong mekim wok nogut long strong em i wanpela pasin nogut  yumi mas sakim. Pasin bilong pret long God bai pasim yumi long mekim nogut long ol man yumi gat namba long bosim. Bilong wanem? Long wanem, yumi save God bai skelim yumi long pasin yumi mekim long ol. (Nehemia 5:1-7, 15) Tasol pasin bilong pret long God i makim narapela samting tu. Long tokples ol i bin raitim Baibel long en, planti taim dispela tok “pret” i makim pasin bilong rispek na daun olgeta long God. Olsem na Baibel i tok pasin bilong pret i poroman wantaim pasin bilong laikim God. (Lo 10:12, 13) Dispela pasin bilong daun tru long God i olsem yumi pret long mekim ol samting God i no laikim—yumi no pret tasol long ol samting nogut dispela pasin inap kamapim, nogat; yumi surik long ol pasin God i no laikim, long wanem, yumi laikim em.

⁷ Olsem: Tingim pasin bilong liklik pikinini man na papa bilong em long pas gut wantaim. Pikinini i pilim pasin bilong papa long tingim na laikim em tru. Tasol pikinini i save tu long ol samting papa i laik bai em i mas mekim, na em i save papa bai givim strafe sapos em i bikhet. Pikinini i no pret nogut tru long papa. Nogat. Em i laikim tru papa bilong em. Pikinini i amamas long mekim ol samting papa i laikim. Na i wankain tasol long pasin bilong pret long God. Yumi laikim tru Jehova, Papa bilong yumi long heven, olsem na yumi pret long mekim ol samting i mekim bel bilong em i hevi tru. (Stat 6:6) Yumi laik mekim bel bilong em i amamas. (Provep 27:11) Long dispela as yumi laik mekim stretpela wok long strong bilong yumi. Nau yumi ken skelim olsem wanem yumi ken mekim olsem.

8. (a) Ol man i gat wanem wok insait long famili? Em i mas mekim dispela wok long wanem kain pasin? (b) Olsem wanem man inap soim olsem em i givim ona long meri bilong em?

⁸ Pastaim tingim famili. Efesus 5:23 i tok: “Maritman em i stap het bilong meri bilong em.” Man i mas mekim wok bos God i givim long em long wanem kain pasin? Baibel i tokim ol maritman olsem, long sindaun bilong ol wantaim ol meri bilong ol, “[ol] i mas kliagut long tingting i stap long bel bilong ol [meri]. Ol i no gat bikpela strong, olsem na [ol] i mas givim ona long ol  [meri].” (1 Pita 3:7) Tok Grik ol i tanim olsem “ona” i makim “pe bilong samting, samting i dia tumas, . . . rispek.” Ol i tanim tu dispela tok olsem “presen” na “dia tumas.” (Aposel 28:10; 1 Pita 2:7) Man i givim ona long meri bilong em, em i no inap paitim meri; em bai no semim em o daunim em na mekim meri i pilim olsem em i samting nating. Em i tingim meri i dia tumas na em i mekim gutpela pasin i soim olsem em i rispek long meri. Long rot bilong toktok na pasin—taim tupela tasol i stap na taim ol i stap wantaim ol narapela—em i soim olsem meri i bikpela samting long em. (Provep 31:28) Meri bilong kain man olsem bai laikim em na rispek tru long em, tasol bikpela samting moa, God bai orait long dispela man.

9. (a) Ol meri i gat wanem sampela namba insait long famili? (b) Wanem samting inap helpim meri long mekim wok long save bilong em bilong helpim man bilong em? Dispela inap kamapim wanem samting?

⁹ Ol maritmeri tu i gat sampela namba insait long famili. Baibel i stori long ol meri i daun long God em ol i no daunim wok bos bilong man, tasol ol i mekim ol samting bilong stiaim man bilong ol long mekim ol samting o helpim ol long bihainim gutpela tingting long skelim ol samting. (Stat 21:9-12; 27:46–28:2) Ating tingting bilong meri i sap moa winim tingting bilong man, o em i gat save long mekim sampela samting man i no gat save long en. Tasol meri i mas “i gat bikpela rispek” long man na “daun” long em ‘olsem em i save daun long Bikpela.’ (Efesus 5:22, 33) Pasin bilong mekim ol samting God i orait long en inap helpim meri long mekim wok long save bilong em bilong helpim man, na i no daunim em o traim long bosim em. Kain “meri i gat savetingting” em bai wok gut wantaim man bilong em bilong strongim famili. Long dispela rot em i stap wanbel wantaim God.​—Provep 14:1.

10. (a) God i givim wanem namba long papamama? (b) Wanem mining bilong dispela tok “trenim”? Ol papamama i mas stretim pikinini olsem wanem? (Lukim tu futnot.)

¹⁰ Ol papamama tu i gat namba em God i givim ol. Baibel i tok: “Ol papa, yupela i no ken sikirapim bel bilong ol pikinini bilong yupela, nogat. Oltaim yupela i mas mekim bikpela long ol na trenim ol olsem Jehova i makim, na putim tingting bilong em long bel bilong ol.” (Efesus 6:4) Long Baibel dispela tok  “trenim” inap makim “mekim bikpela na skulim.” Ol pikinini i mas i gat man i stretim ol, na ol i stap gut taim ol i kliagut long ol lo ol i mas bihainim na ol tambu ol i no ken sakim. Baibel i tok kain pasin olsem bilong stretim pikinini o skulim em, em pasin bilong laikim em. (Provep 13:24) Olsem na no ken mekim wok nogut long “stik bilong givim skul” bilong bagarapim bel o skin bilong pikinini. a (Provep 22:15; 29:15) Sapos papamama i stretim pikinini strong tumas o mekim hatpela pasin na i no kamapim pasin bilong laikim pikinini, dispela em i pasin bilong mekim wok nogut long namba papamama i holim na em inap bagarapim tru bel bilong pikinini. (Kolosi 3:21) Tasol pasin bilong stretim pikinini long stretpela pasin i soim pikinini olsem papamama i laikim em tru na ol i tingim em bai kamap wanem kain man.

11. Olsem wanem ol pikinini i ken yusim strong bilong ol long stretpela pasin?

¹¹ Olsem wanem long ol pikinini? Olsem wanem ol i ken yusim strong bilong ol long stretpela pasin? Provep 20:29 i tok: “Glori bilong ol yangpela man em strong bilong ol.” Nambawan gutpela rot ol yangpela i ken yusim strong bilong ol, em long mekim wok bilong “Bikpela Man Bilong Wokim” ol. (Eklisiastis 12:1) Ol yangpela i mas tingim olsem pasin bilong ol i mekim sampela samting long bel bilong papamama. (Provep 23:24, 25) Taim ol pikinini i wok long bihainim stretpela pasin na bihainim tok bilong papamama i daun long God, ol i mekim bel bilong papamama i amamas. (Efesus 6:1) “Bikpela i save laikim dispela kain pasin.”​—Kolosi 3:20.

12, 13. (a) Ol elda i mas ting olsem wanem long namba ol i holim insait long kongrigesen? (b) Stori long tok piksa i kamapim as na ol elda i mas mekim gutpela pasin sori long ol sipsip.

¹² Jehova i bin givim ol wasman bilong i go pas long lukautim  kongrigesen Kristen. (Hibru 13:17) Ol dispela man i winim mak ol i mas mekim wok long namba God i givim ol bilong helpim ol sipsip na mekim ol samting na bai ol sipsip i ken pas gut wantaim em. Olsem wanem? Namba bilong ol elda i mekim na ol i ken bosim ol wanbilip? Nogat tru! Ol elda i mas i gat pasin daun na stretpela tingting long wok bilong ol insait long kongrigesen. (1 Pita 5:2, 3) Baibel i tokim ol wasman: “Lukautim kongrigesen bilong God. Em kongrigesen em i bin baim long blut bilong Pikinini bilong em yet.” (Aposel 20:28) Dispela i kamapim olsem i gat as tru long mekim gutpela pasin sori long olgeta wan wan man insait long kongrigesen.

¹³ Yumi ken mekim tok piksa long dispela. Wanpela gutpela pren i askim yu long lukautim wanpela samting em i laikim tru. Yu save olsem pren bilong yu i bin baim dispela samting long bikpela mani. Bai yu lukautim gut dispela samting na em i no ken bagarap, a? Na olsem tasol, God i bin givim wok long ol elda long lukautim wanpela gutpela samting tru: em kongrigesen, we Baibel i tok ol manmeri bilong en i olsem ol sipsip. (Jon 21:16, 17) Jehova i laikim tru ol sipsip bilong em, olsem na em i bin baim ol long blut bilong dispela wanpela Pikinini tru bilong em, Jisas Krais. Jehova i bin givim nambawan bikpela pe bilong baim ol sipsip bilong em. Ol elda i gat pasin daun ol i tingim dispela na ol i mekim gutpela pasin long ol sipsip bilong Jehova.

14. Tang i gat strong long mekim wanem?

¹⁴ Baibel i tok: “Dai na laip i stap long strong bilong tang.” (Provep 18:21) Tru tumas, tang inap kamapim planti hevi. Ating yumi olgeta i bin bel hevi taim narapela i no tingting gut na mekim sampela tok i bagarapim bel bilong yumi o i rabisim yumi. Tasol tang i gat strong long stretim ol samting. Provep 12:18 i tok: “Tok bilong man i gat savetingting i save oraitim man.” Yes, ol gutpela tok i strongim narapela i olsem marasin i mekim gut bel bilong man. Tingim sampela tok olsem.

15, 16. Long wanem ol rot yumi ken mekim wok long maus bilong yumi bilong strongim ol narapela?

¹⁵ Wan Tesalonaika 5:14 i tok yumi mas “mekim gut bel bilong  ol man i bel hevi.” Yes, ol wokman bilong Jehova i save stap gut long em ol tu i save bel hevi long sampela taim. Olsem wanem yumi ken helpim ol? Kolim stret sampela gutpela pasin bilong ol bilong helpim ol long save olsem ol i gutpela samting tru long ai bilong Jehova. Kamapim ol tok bilong Baibel i gat strong na i soim olsem Jehova i tingim na laikim tru ol manmeri “hevi i daunim tru ol” na “bel bilong ol i bagarap.” (Buk Song 34:18) Taim yumi mekim wok long maus bilong yumi bilong mekim gut bel bilong narapela, yumi soim olsem yumi bihainim pasin bilong God i gat pasin sori “husat i save mekim isi bel bilong ol man em bel hevi i daunim ol.”​—2 Korin 7:6.

¹⁶ Yumi ken mekim wok long maus bilong yumi bilong strongim ol narapela. Olsem wanem? Wanpela long famili bilong wanbilip bilong yumi i dai? Ol gutpela tok yumi mekim bilong kamapim olsem yumi tingim tru man i krai sori, dispela i ken mekim gut bel bilong em. Wanpela lapun brata o sista i pilim olsem em i no inap mekim gutpela wok moa? Gutpela tok yumi mekim i ken strongim ol lapun long save olsem ol i dia tumas na ol narapela i laikim ol. Wanpela i karim hevi bilong bikpela sik? Gutpela tok yumi mekim long telefon, o raitim kat, o taim yumi go lukim man i sik, dispela inap strongim tru bel bilong em. Man  Bilong Wokim yumi i amamas tru taim yumi mekim wok long maus bilong yumi bilong mekim “ol gutpela tok bilong strongim ol man”!​—Efesus 4:29.

17. Yumi ken mekim wanem bikpela wok long tang bilong yumi bilong helpim ol narapela? Bilong wanem yumi mas mekim olsem?

¹⁷ Nambawan bikpela rot bilong mekim wok long strong bilong tang em long rot bilong autim gutnius bilong Kingdom Bilong God. Provep 3:27 i tok: “No ken holim bek ol samting long ol man i nidim samting sapos yu gat pawa long helpim ol.” Yumi gat wok long autim gutnius i helpim ol man long kisim laip. Jehova i bin givim dispela gutnius long yumi, olsem na i no stret long yumi holim dispela bikpela tok long yumi yet. (1 Korin 9:16, 22) Tasol Jehova i laik bai yumi insait long dispela wok inap long wanem mak?

18. Jehova i laik bai yumi mekim wanem?

¹⁸ Pasin bilong yumi long laikim Jehova i kirapim yumi long givim bel long wok Kristen. Jehova i laik bai yumi mekim dispela wok olsem wanem? Wanpela samting yumi olgeta inap mekim, maski yumi gat wanem kain sindaun, i olsem: “Olgeta samting yupela i mekim, yupela i mas mekim olsem yupela i mekim long Jehova na i no long ol man, na givim bel olgeta na strong olgeta long mekim.” (Kolosi 3:23) Jisas i tok long nambawan bikpela lo olsem: “Yu mas laikim Jehova, God bilong yu. Yu mas laikim em long bel olgeta bilong yu, na long laip olgeta bilong yu, na long tingting olgeta bilong yu, na long strong olgeta bilong yu.” (Mak 12:30) Yes, Jehova i laik bai yumi laikim em tru na givim laip olgeta bilong yumi long mekim wok bilong em.

19, 20. (a) I gat wanem as na long Mak 12:30 Jisas i stori long bel, tingting, na strong bilong man? (b) Dispela tok givim laip olgeta bilong mekim wok bilong Jehova i makim wanem samting?

¹⁹ Dispela tok givim laip olgeta bilong yu long mekim wok bilong God i makim wanem samting? Tok Grik bilong pastaim i makim man olgeta, olsem olgeta samting man inap mekim long strong na save bilong em. Bel na tingting na strong i insait pinis long mining bilong dispela tok Grik, olsem na bilong wanem Mak 12:30 i kamapim ol dispela tok wan wan? Tingim wanpela tok piksa. Long taim bilong ol man i bin raitim Baibel, man inap larim narapela i baim em olsem wokboi nating. Tasol ating wokboi i no givim bel olgeta long mekim wok bilong bosman; ating em i no mekim wok long strong olgeta bilong em o tingting olgeta bilong em bilong helpim bosman. (Kolosi 3:22) Olsem na Jisas i kolim ol dispela narapela pasin bilong kamapim klia olsem yumi mas givim olgeta samting bilong yumi bilong mekim wok bilong God. Pasin bilong givim yumi yet olgeta long wok bilong God i makim olsem yumi yusim strong bilong yumi inap tru long skel bilong yumi bilong mekim wok bilong em.

²⁰ Olsem wanem? Pasin bilong givim laip olgeta bilong yu long wok i makim olsem yumi olgeta i mas lusim wankain haptaim na strong bilong mekim wok bilong God? Yumi no inap mekim olsem, long wanem, sindaun na strong bilong yumi i no wankain.  Olsem: Wanpela yangpela i no save sik na i gat strongpela skin, ating em inap lusim bikpela haptaim moa long wok autim tok, winim man i lapun na i no gat strong moa. Wanpela man i singel na i no gat wok bilong lukautim famili ating em inap mekim bikpela wok moa, winim man i mas lukautim famili. Sapos skin bilong yumi i gat strong na sindaun bilong yumi i no pasim yumi long mekim bikpela wok bilong autim tok, yumi mas tenkyu tru long dispela! Tasol yumi no laik skelim yumi yet wantaim ol narapela na ting ol i no mekim bikpela wok. Nogat. (Rom 14:10-12) Yumi laik yusim strong bilong yumi bilong strongim ol narapela.

21. Wanem rot em i nambawan gutpela rot long yumi ken mekim wok long strong bilong yumi?

²¹ Jehova i stap olsem nambawan gutpela piksa long pasin bilong mekim stretpela wok long strong bilong em. Yumi laik bihainim pasin bilong em inap tru long yumi ol sinman inap mekim. Yumi ken mekim stretpela wok long strong bilong yumi long rot bilong givim biknem long ol man yumi gat namba long bosim. Na tu, yumi laik givim yumi yet olgeta long wok bilong autim tok i save helpim ol man long kisim laip, em wok Jehova i bin givim yumi. (Rom 10:13, 14) Tingim, Jehova i amamas taim yu givim yu yet olgeta. Ating bel bilong yu i kirapim yu long mekim olgeta samting yu inap mekim long wok bilong kain God olsem i save laikim yumi na i save gut long yumi. Dispela em i nambawan gutpela rot long yu ken yusim strong bilong yu.