1. I ntlhamu wihi lowu vanhu lava nga hetisekangiki va talaka ku wela eka wona?

 “LAHA ku nga ni matimba, ku ni ntlhamu.” Marito lawa ma vuriweke hi mutlhokovetseri wa lembe-xidzana ra vu-19 ma boxa khombo rin’wana: ku nga ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha. Lexi vavisaka, swa olova swinene leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va phasiwa hi ntlhamu lowu. Hakunene, ematin’wini hinkwawo “munhu u fuma munhu un’wana ku n’wi endla swo biha.” (Eklesiasta 8:9) Ku tirhisa matimba ku nga ri na rirhandzu swi endle leswaku vanhu va xaniseka swinene.

2, 3. (a) I yini lexi hlamarisaka eka ndlela leyi Yehovha a tirhisaka matimba hayona? (b) Xana matimba ya hina ma nga katsa yini naswona hi nga ma tirhisa njhani?

² Xana a swi hlamarisi leswi Yehovha Xikwembu, hambileswi a nga ni matimba lamakulu, a nga ma tirhisiki hi ndlela yo biha? Hilaha hi swi voneke hakona eka tindzima leti hundzeke, mikarhi hinkwayo u tirhisa matimba yakwe—hambi i ya ku tumbuluxa, i ya ku lovisa, i ya ku sirhelela kumbe i ya ku pfuxeta—hi ku pfumelelana ni swikongomelo swakwe swo lulama. Loko hi anakanyisisa hi ndlela leyi a ma tirhisaka ha yona matimba yakwe, hi navela ku tshinela eka yena. Swi nga tlhela swi endla leswaku hi ‘tekelela Xikwembu’ eka ndlela leyi hi tirhisaka matimba ya hina ha yona. (Vaefesa 5:1) Kambe hina vanhu vo tsana hi ni matimba yo tanihi kwihi?

³ Tsundzuka leswaku munhu u vumbiwe hi “xifaniso xa xona” naswona u fana na Xikwembu. (Genesa 1:26, 27)  Hikwalaho, na hina hi ni matimba—hambiloko ma nga nyawuli. Matimba ya hina ma nga ha katsa vuswikoti byo hetisisa swilo, ku tirha; ku lawula kumbe ku langutela van’wana; vuswikoti byo kucetela van’wana, ngopfungopfu lava va hi rhandzaka; matimba ya miri; kumbe swilo leswi vonakaka. Loko a vulavula hi Yehovha Mupisalema u te: “Hi wena xihlovo xa vutomi.” (Pisalema 36:9) Hikwalaho, matimba hinkwawo lama hi nga na wona, ma huma eka Xikwembu. Hikwalaho, hi fanele hi ma tirhisa hi ndlela leyi yi xi tsakisaka. Hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

4, 5. (a) I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi tirhisa matimba kahle naswona xikombiso xa Xikwembu xi swi kombisa njhani leswi? (b) Xana rirhandzu ri nga hi pfuna hi ndlela yihi leswaku hi tirhisa matimba ya hina kahle?

⁴ Rirhandzu ri endla leswaku hi tirhisa matimba hi ndlela leyinene. Hi swi vona kahle loko hi languta ndlela leyi Yehovha a tirhisaka matimba hayona. Tsundzuka nhlamuselo ya vumunhu bya Xikwembu bya mune ku nga—matimba, vululami, vutlhari, ni rirhandzu—lebyi hi buleke ha byona eka Ndzima 1. Eka vumunhu lebyi bya mune hi byihi bya nkoka ngopfu? I rirhandzu. Yohane wo Sungula 4:8 yi ri: “Xikwembu i rirhandzu.” Hakunene, Yehovha hi yexe i rirhandzu; ri lawula hinkwaswo leswi a swi endlaka. Hikwalaho mikarhi hinkwayo loko a tirhisa matimba u ma tirhisa hi rirhandzu naswona u ma tirhisela ku pfuna vanhu lava n’wi rhandzaka.

⁵ Rirhandzu ri ta tlhela ri hi pfuna leswaku hi tirhisa matimba ya hina kahle. Bibele yi hi byela leswaku rirhandzu ri ni “musa” naswona “a ri lavi leswi vuyerisaka rona ntsena.” (1 Vakorinto 13:4, 5) Hikwalaho rirhandzu a ri nge hi pfumeleli leswaku hi kariha kumbe hi khoma vanhu lava nga ehansi ka hina hi ndlela ya tihanyi. Ematshan’wini ya  sweswo hi ta khoma van’wana hi ndlela leyi xiximekaka ni ku rhangisa swilaveko ni mitlhaveko ya vona.—Vafilipiya 2:3, 4.

6, 7. (a) Xana swi vula yini ku chava Xikwembu, naswona hikwalahokayini vumunhu lebyi byi hi pfuna ku papalata ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha? (b) Kombisa ku yelana exikarhi ka ku chava ku hlundzukisa Xikwembu ni ku xi rhandza.

⁶ Rirhandzu ri fambisana ni vumunhu byin’wana lebyi nga hi pfunaka leswaku hi papalata ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha: ku nga ku chava Xikwembu. Hi wihi nkoka wa vumunhu lebyi? Swivuriso 16:6 yi ri: “Munhu u fularhela leswo biha hikwalaho ko chava Yehovha.” Ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha i yin’wana ya tindlela to biha leti hi faneleke hi ti fularhela. Ku chava Xikwembu swi ta hi sivela ku kandziyela vanhu lava nga ehansi ka hina. Hikwalahokayini? Hikuva ha swi tiva leswaku hi ta tihlamulela eka Xikwembu hi ndlela leyi hi va khomaka hayona. (Nehemiya 5:1-7, 15) Kambe ku chava Xikwembu a swi vuli sweswo ntsena. Hakanyingi rito leri nge “ku chava” ri kombetela eka xichavo lexi enteke eka Xikwembu. Hikwalaho hi ku ya hi Bibele ku chava Xikwembu ni ku xi rhandza swa fana. (Deteronoma 10:12, 13) Ku chava loku, loku enteke ku katsa ku chava ku hlundzukisa Xikwembu—ku nga ri hi ku chava vuyelo bya kona kambe hikwalaho ka ku xi rhandza.

⁷ Hi xikombiso: Ehleketa hi vuxaka lebyinene lebyi nga kona exikarhi ka xifanyetana ni tata wa xona. Xifanyetana xa ri vona rirhandzu leri tata wa xona a xi rhandzaka ha rona. Nakambe xifanyetana xa swi tiva leswaku tata wa xona u lava xi tikhoma kahle kambe loko xi nga tikhomi kahle u ta xi xupula. Xifanyetana a xi n’wi chavi tatana wa xona. Ku ri na sweswo, xi n’wi rhandza swinene tata wa xona. Xifanyetana lexi xi tsakela ku endla swilo leswi nga ta tsakisa bava wa xona. Swi tano ni hi ku chava Xikwembu.  Leswi hi rhandzaka Yehovha Tata wa hina wa le matilweni, hi chava ku endla nchumu wihi ni wihi lowu nga ta endla “mbilu yakwe yi vava.” (Genesa 6:6) Ematshan’weni ya sweswo hi navela ku tsakisa mbilu yakwe. (Swivuriso 27:11) Leswi swi hi endla hi lava ku tirhisa matimba ya hina kahle. A hi kambisiseni leswaku hi nga swi endla njhani leswi.

8. (a) Hi byihi vulawuri lebyi vavanuna va nga na byona endyangwini, naswona va fanele va byi tirhisa njhani? (b) Xana wanuna a nga swi kombisa njhani leswaku u xixima nsati wakwe?

⁸ Xo sungula ehleketa hi ndyangu. Vaefesa 5:23 yi ri: “Wanuna i nhloko ya nsati wakwe.” Xana wanuna a nga byi tirhisa njhani vulawuri lebyi Xikwembu xi n’wi nyikeke byona? Bibele yi byela vavanuna ku tshama ni vavasati va vona “hi ndlela leyi kombisaka ku twisisa,” ni ku tlhela va “va xixima tanihi leswi va nga xibya xo tsana.” (1 Petro 3:7) Riviti ra Xigriki leri hundzuluxeriwaka va ku, ku “xixima” ri vula “ku teka nchumu wu ri wa risima, wu ri wa ntikelo, . . . ni ku kombisa xichavo.” Marito lama fanaka ni leri ma hundzuluxeriwa va ku “tinyiko” kumbe “risima.” (Mitirho 28:10; 1 Petro 2:7) Wanuna loyi a xiximaka nsati wa yena a nge n’wi bi; naswona a nge n’wi khomisi tingana kumbe ku n’wi hlekula, a n’wi endla a titwa a nga ri nchumu. Ematshan’weni ya sweswo, u n’wi teka a ri wa nkoka naswona wa n’wi xixima. U kombisa hi marito ni swiendlo swakwe—exihundleni ni le rivaleni—leswaku i wa risima eka yena. (Swivuriso 31:28) Wanuna loyi u rhandziwa hi nsati wakwe a tlhela a n’wi xixima naswona xa nkoka swinene u tlhela a amukeleka eka Xikwembu.

9. (a) Xana vavasati va ni matimba wahi endyangwini? (b) I yini lexi nga pfunaka wansati ku tirhisa vuswikoti bya yena ku seketela nuna wakwe, naswona vuyelo byi ta va byihi?

⁹ Vavasati na vona va ni matimba yo karhi endyangwini.  Bibele yi vulavula hi vavasati lava chavaka Xikwembu, lava ehansi ka vunhloko lebyi faneleke va khomisaneke ni vanuna va vona kumbe va va pfuneke leswaku va papalata ku endla swihoxo. (Genesa 21:9-12; 27:46–28:2) Wansati a nga ha hatla a khoma swilo ku tlula nuna wakwe, kumbe a nga ha va a ri ni vumunhu byin’wana lebyi nuna wakwe a nga riki na byona. Kambe u fanele a va ni “xichavo xo enta” eka nuna wakwe naswona a ‘titsongahata’ eka yena “hilaha [a] endlaka hakona eHosini.” (Vaefesa 5:22, 33) Ku lava ku tsakisa Xikwembu swi nga pfuna wansati ku tirhisa vuswikoti bya yena ku seketela nuna wakwe, ematshan’weni yo n’wi delela kumbe ku ringeta ku n’wi lawula. “Wansati loyi a tlhariheke hakunene” u tirhisana ni nuna wakwe ku aka ndyangu. Hi ndlela yoleyo u va ni ku rhula ni Xikwembu.—Swivuriso 14:1.

10. (a) Xana Xikwembu xi nyike vatswari vulawuri byihi? (b) Xana rito leri nge ku “tshinya” ri vula yini, naswona ri fanele ri tirhisiwa njhani? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁰ Vatswari na vona va ni vulawuri lebyi va nga byi nyikiwa hi Xikwembu. Bibele yi ri: “Vatatana, mi nga karhati vana va n’wina kambe va kuriseni hi ku va tshinya ni hi swileriso swa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Rito leri nge ku “tshinya” eBibeleni ri nga vula “ku kurisa, ku dyondzisa ni ku letela.” Vana va lava ku tshinyiwa; va lava swiletelo ni swipimelo leswi vuriwaka hi ndlela leyi twisisekaka. Hi ku ya hi Bibele ku tshinya loku kumbe ndzetelo lowu wu fambisana ni rirhandzu. (Swivuriso 13:24) Hikwalaho “nhonga ya ndzayo” a yi fanelanga yi tirhisiwa hi ndlela yo biha hi ku tirhisa marito kumbe hi ku ba. a (Swivuriso 22:15; 29: 15) Ku tshinya hi ndlela ya nsele leyi nga kombisiki rirhandzu, i ku tirhisiwa ka vulawuri bya vutswari hi ndlela yo biha naswona ku nga dyisa n’wana mbitsi. (Vakolosa 3:21) Hi hala tlhelo, ku tshinya vana hi ndlela leyi faneleke ku va kombisa leswaku vatswari va vona va va rhandza naswona va navela ku va vona va kula va ri vanhu va kahle.

11. Xana vana va nga ma tirhisa njhani matimba ya vona hi ndlela leyinene?

¹¹ Ku vuriwa yini hi vana? Xana va nga ma tirhisa njhani matimba ya vona hi ndlela leyinene? Swivuriso 20:29 yi ri: “Majaha ma dzunisiwa hikwalaho ka matimba ya wona.” Ina, a wu kona nchumu lowu tlulaka leswaku vantshwa va tirhisa matimba ya vona ku tirhela “Muvumbi wa [hina] Lonkulu.” (Eklesiasta 12:1) Vantshwa va fanele va tsundzuka leswaku swiendlo swa vona swi nga ha tsakisa kumbe ku hlundzukisa vatswari va vona. (Swivuriso 23:24, 25) Loko vana va yingisa vatswari va vona lava chavaka Xikwembu naswona va tshama endleleni leyinene, va tisa ntsako etimbilwini ta vatswari va vona. (Vaefesa 6:1) Mahanyelo yo tano ya “tsakisa Hosi swinene.”—Vakolosa 3:20.

12, 13. (a) Xana vakulu va fanele va byi languta njhani vulawuri lebyi va nga na byona evandlheni? (b) Kombisa leswaku hikwalahokayini vakulu va fanele va khoma ntlhambi kahle.

¹² Evandlheni ra Vukreste, Yehovha u veke valanguteri leswaku va rhangela. (Vaheveru 13:17) Vavanuna lava, lava fanelekaka va tirhisa vulawuri lebyi Xikwembu xi va nyikeke byona ku pfuna ni ku khathalela ntlhambi. Xana xiyimo xa vona xi nyika vakulu mpfumelelo wo tshikilela vapfumerikulobye? Doo! Vakulu va fanele va ringanisela, va nga titlakusi hikwalaho ka vutihlamuleri lebyi va nga na byona evandlheni. (1 Petro 5:2, 3) Bibele yi byela valanguteri yi ku: “Risa[ni] vandlha ra Xikwembu, leri xi ri  xaveke hi ngati ya N’wana wa xona.” (Mitirho 20:28) Lexi i xivangelo lexikulu lexi faneleke xi va endla va khoma xirho xin’wana ni xin’wana xa ntlhambi hi rirhandzu ni musa.

¹³ Leswi hi nga swi fanisa hi ndlela leyi. Munghana wa wena lonkulu u ku kombela leswaku u n’wi hlayisela nchumu wa risima. Wa swi tiva leswaku munghana wa wena u xave nchumu wolowo hi mali ya le henhla. Xana a wu nga ta wu khathalela swinene? Hilaha ku fanaka, Xikwembu xi nyike vakulu vutihlamuleri byo khathalela nchumu wa nkoka swinene: ku nga vandlha, leri swirho swa rona swi fanisiwaka ni tinyimpfu. (Yohane 21:16, 17) Yehovha wa ti rhandza tinyimpfu takwe—u ti rhandza ngopfu lerova, u kale a ti xava hi ngati ya risima ya n’wana wakwe loyi a tswariweke a ri swakwe, ku nga Yesu Kreste. Yehovha u xave tinyimpfu takwe hi nxavo lowukulu. Mikarhi hinkwayo vakulu lava titsongahataka va swi tsundzuka leswi, naswona va khoma tinyimpfu ta Yehovha hi rirhandzu.

14. Hi wahi matimba lawa ririmi ri nga na wona?

¹⁴ Bibele yi ri: “Rifu ni vutomi swi le matimbeni ya ririmi.” (Swivuriso 18:21) Hakunene, ririmi ri nga onha swinene. I mani eka hina la nga si tshamaka a vavisiwa hi marito lama tlhavaka kumbe ku hlekuriwa? Kambe ririmi ri tlhela ri va ni matimba ya ku lunghisa. Swivuriso 12:18 yi ri: “Ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.” Kahlekahle, marito lama akaka ma nga fana ni murhi lowu hanyisaka embilwini. Xiya swikombiso swin’wana.

15, 16. Ririmi ra hina hi nga ri tirhisa njhani leswaku hi khutaza van’wana?

¹⁵ “1 Vatesalonika 5:14 ya tsundzuxa: “Chavelelani lava karhatekeke.” Kunene, hambi ku ri malandza ya Yehovha yo tshembeka mikarhi yin’wana ma nga ha va ni ntshikilelo  wa mianakanyo. Xana hi nga va pfuna njhani vanhu vo tano? Va nyike xibumabumelo lexi kongomeke, lexi humaka embilwini lexi nga ta va endla va vona leswaku i va risima ematihlweni ya Yehovha. Va hlayele marito ya Bibele lama nga ni matimba, u va kombisa leswaku Yehovha wa va khathalela naswona wa va rhandza swinene vanhu lava “tshovekeke timbilu” ni lava “hetiweke matimba.” (Pisalema 34:18) Loko hi tirhisa matimba ya ririmi ra hina leswaku hi chavelela van’wana, hi kombisa leswaku hi tekelela Xikwembu xa hina lexi nga ni ntwela-vusiwana, “lexi chavelelaka lava tshikilelekeke.”—2 Vakorinto 7:6.

¹⁶ Hi nga tlhela hi tirhisa matimba ya ririmi ra hina leswaku hi khutaza van’wana. Xana mupfumerikuloni u feriwe hi munhu loyi a n’wi rhandzaka? Marito ya ntwela-vusiwana lama kombisaka leswaku ha n’wi khathalela, ma nga chavelela mbilu leyi nga ni gome. Xana ku ni makwerhu loyi a dyuhaleke loyi a vonaka onge a nga ha rhandziwi?  Ririmi ra vutlhari ri nga tiyisekisa vadyuhari leswaku i va nkoka naswona va rhandziwa. Xana ku na munhu la karhatiwaka hi mavabyi lama nga tshungulekiki? Ku vula marito lamanene hi riqingho kumbe hi ku kongoma, swi nga n’wi tsakisa swinene loyi a vabyaka. Muvumbi wa hina wa tsaka swinene loko hi tirhisa matimba ya hina ya ku vulavula leswaku hi vula marito ‘lamanene lama akaka’!—Vaefesa 4:29.

17. Hi yihi ndlela ya nkoka leyi hi nga tirhisaka ririmi ra hina hayona ku pfuna van’wana, naswona hikwalahokayini hi fanele hi endla leswi?

¹⁷ Ku hava ndlela yin’wana ya nkoka yo tirhisa matimba ya ririmi ku tlula ku byela van’wana mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Swivuriso 3:27 yi ri: “U nga tshuki u ala ku va nyika swilo leswinene lava u faneleke u va nyika swona loko swi ri ematimbeni ya wena ku va pfuna.” Hi kolota vanhu ku va byela mahungu lamanene yo ponisa vutomi. A swi nge vi swinene loko ho tshama ni rungula ra xihatla leri Yehovha a hi nyikeke rona, hi nga ri byeli van’wana. (1 Vakorinto 9:16, 22) Kambe xana Yehovha u langutele leswaku hi tikarhata ku fikela kwihi loko hi endla ntirho lowu?

18. I yini leswi Yehovha a swi languteleke eka hina?

¹⁸ Leswi hi rhandzaka Yehovha, hi lava ku endla hinkwaswo enhlanganweni wa yena. Xana Yehovha u langutele leswaku hi endla yini emhakeni leyi? Hinkwerhu ka hina ku ni nchumu wo karhi lowu hi nga wu endlaka, ku nga khathariseki leswaku xiyimo xa hina xi njhani: ‘Hinkwaswo leswi hi swi endlaka, hi swi endla hi mbilu ni matimba ya hina hinkwawo onge hi loko hi swi endlela Yehovha, ku nga ri vanhu.’ (Vakolosa 3:23) Loko a vula nawu lowukulu ku tlula hinkwayo, Yesu u te: “U fanele u rhandza  Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, hi vutomi bya wena hinkwabyo, hi mianakanyo ya wena hinkwayo ni hi matimba ya wena hinkwawo.” (Marka 12:30) Hakunene, Yehovha u langutele leswaku hinkwerhu hi n’wi rhandza ni ku n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo.

19, 20. (a) Leswi vutomi byi katsaka mbilu, mianakanyo ni matimba, hikwalaho ka yini swilo leswin’wana swi boxiwile eka Marka 12:30? (b) Ku tirhela Yehovha hi vutomi bya wena hinkwabyo swi vula yini?

¹⁹ Xana swi vula yini ku tirhela Xikwembu hi vutomi bya wena hinkwabyo? Ku tirhela Yehovha vutomi bya wena hinkwabyo swi katsa ku n’wi tirhela hi matimba ni hi miehleketo ya wena hinkwayo. Leswi ku tirhela Yehovha vutomi bya hina hinkwabyo swi katsaka miehleketo ni matimba ya hina, hikwalahokayini Yesu a vulavule hi swona eka Marka 12:30? Hi xikombiso. Emikarhini ya Bibele, munhu a a swi kota ku tixavisa a ya va hlonga. Kambe, hlonga swi nga ha endleka ri nga tirheli n’wini wa rona hi mbilu hinkwayo; ri nga tirhisi matimba ya rona hinkwawo kumbe mianakanyo ya rona hinkwayo leswaku ri endla mitirho ya n’wini wa rona. (Vakolosa 3:22) Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku Yesu u boxe swilo leswin’wana, ku kandziyisa leswaku hi endla hinkwaswo leswi nga ematimbeni ya hina entirhweni wa Xikwembu. Ku tirhela Xikwembu hi mbilu hinkwayo swi vula ku tikarhata, hi ku tirhisa matimba ni vuswikoti bya hina hilaha hi nga kotaka ha kona entirhweni wa xona.

²⁰ Xana ku tirha hi mbilu hinkwayo swi vula leswaku hinkwerhu hi fanele hi heta nkarhi lowu fanaka loko hi chumayela? Sweswo a swi nge koteki, hikuva swiyimo ni vuswikoti bya vanhu swa hambana. Hi xikombiso, muntshwa la nga ni rihanyo lerinene ni matimba a nga ha swi kota ku heta nkarhi wo tala a ri eku chumayeleni, ku  tlula munhu loyi rihanyo rakwe ri nga riki rinene ni ku dyuhala. Munhu loyi a nga tekangiki kumbe ku tekiwa a nga ha kota ku endla ntirho wo tala ku tlula loyi a faneleke a khathalela ndyangu. Hi fanele hi tsaka swinene loko ha ha ri ni matimba swin’we ni swiyimo leswi hi pfumelelaka leswaku hi tirha nkarhi wo tala eku chumayeleni! A hi fanelanga hi va ni moya wa vuxopaxopi, hi tipimanisa ni van’wana emhakeni leyi. (Varhoma 14:10-12) Ku ri na sweswo, matimba ya hina hi fanele hi ma tirhisela ku khutaza van’wana.

21. Hi yihi ndlela yo antswa ni ya nkoka swinene yo tirhisa matimba ya hina?

²¹ Yehovha u veke xikombiso lexinene hi ku tirhisa matimba  ya yena hi ndlela leyinene. Hi lava ku n’wi tekelela hilaha hi nga kotaka ha kona tanihi vanhu lava nga hetisekangiki. Hi nga tirhisa matimba ya hina kahle hi ku xixima vanhu lava hi va rhangelaka. Ku engetela kwalaho, hi fanele hi wu endla hi mbilu hinkwayo, ntirho wo chumayela lowu ponisaka, lowu Yehovha a hi nyikeke wona leswaku hi wu endla. (Varhoma 10:13, 14) Tsundzuka, Yehovha wa tsaka loko wena—tanihi munhu—u endla leswi nga ematimbeni ya wena. Xana mbilu ya wena a yi ku susumeteli leswaku u lava ku endla leswi nga ematimbeni ya wena, ku tirhela Xikwembu lexi, lexi twisisaka naswona xi nga ni rirhandzu? A ku na ndlela yin’wana yo antswa yo tirhisa matimba ya wena ku tlula leyi.