Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

NDIMA YA 10

“Ivhani Vha-edzisa-Mudzimu” Musi Ni Tshi Shumisa Maanḓa

“Ivhani Vha-edzisa-Mudzimu” Musi Ni Tshi Shumisa Maanḓa

1. Ndi tshikwekwe tshifhio tshi sa vhonali tshine tsha fasha nga hu leluwaho vhathu vha songo fhelelaho?

“A HUNA maanḓa a si na tshikwekwe.” Eneo maipfi o ambiwaho nga murendi wa ḓana ḽa vhu-19 ḽa miṅwaha, a ita uri ri ṱhogomele khombo i sa vhonali: u shumiswa ha maanḓa nga nḓila mmbi. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri vhathu vhoṱhe vha songo fhelelaho vha a fashiwa nga hu leluwaho nga tshenetshi tshikwekwe. I ngoho, kha ḓivhazwakale yoṱhe ‘muthu a tshi vhusa muṅwe u a mu tshinya.’ (Muhuweleli 8:9) U shumiswa ha maanḓa hu si na lufuno zwo ita uri vhathu vhanzhi vha shengele.

2, 3. (a) Ndi mini zwi swayeaho nga ha u shumisa ha Yehova maanḓa? (b) Maanḓa ashu a nga katela na mini, nahone ri fanela u shumisa eneo maanḓa oṱhe nga nḓila-ḓe?

2 Naho zwo ralo, naa a zwi mangadzi uri Yehova Mudzimu, ane a vha na maanḓa a sa eḓanyiswi na tshithu, ha vhuyi a shumisa maanḓa awe nga nḓila mmbi? Samusi ro zwi ṱhogomela kha ndima dzo fhiraho, misi yoṱhe u shumisa maanḓa awe—a u sika, a u lozwa, a u tsireledza, kana a u vusulusa—u tendelana na ndivho dzawe dza lufuno. Musi ri tshi elekanya nḓila ine a shumisa ngayo maanḓa awe, ri a sudzuluswa u sendela tsini nae. Zwenezwo zwi nga dovha zwa ri ṱuṱuwedzela u ‘vha vha-edzisa-Mudzimu sa vhana vha funwaho’ musi ri tshi shumisa maanḓa ashu. (Vha-Efesa 5:1) Fhedzi ndi maanḓa afhio ane vhathu zwavho vha vha nao?

3 Humbulani uri muthu o sikwa ‘nga tshifanyiso tsha Mudzimu.’ (Genesi 1:26, 27) Ngauralo, na riṋe ri na maanḓa o linganyiselwaho. Maanḓa ashu a nga katela vhukoni ha u ita zwithu, u shuma; u langa kana u lavhelesa vhaṅwe; vhukoni ha u ṱuṱuwedza vhaṅwe, zwihuluhulu vhane vha ri funa; maanḓa a muvhili kana zwithu zwi vhonalaho. Malugana na Yehova, mupsalme o ri: “Ngauri tshisima tsha vhutshilo tshi ha Iwe.” (Psalme ya 36:9) Nga zwenezwo, nga ho livhaho kana nga hu songo livhaho, Mudzimu ndi tshisima tsha maanḓa oṱhe ane ra nga vha ri nao. Ngauralo ri fanela u a shumisa nga nḓila dzine dza ḓo mu takadza. Ri nga zwi itisa hani zwenezwo?

Lufuno Ndi Tshithu Tsha Ndeme

4, 5. (a) Ndi tshifhio tshithu tsha ndeme tshine tsha ḓo ita uri ri shumise zwavhuḓi maanḓa, nahone tsumbo ya Mudzimu i zwi sumbedza hani zwenezwi? (b) Lufuno lu ḓo ri thusa u shumisa zwavhuḓi maanḓa ashu nga nḓila-ḓe?

4 Tshithu tsha ndeme tshine tsha ḓo ita uri ri shumise zwavhuḓi maanḓa ndi lufuno. Naa tsumbo ya Mudzimu a i sumbedzi zwenezwi? Humbulani khaseledzo ya pfaneleo nṋa dza Mudzimu khulwane—maanḓa, khaṱulokwayo, vhuṱali, na lufuno—kha Ndima ya 1. Ndi ifhio pfaneleo khulwane kha dzenedzo nṋa? Ndi lufuno. Yohane ya U Thoma 4:8 i ri: “Mudzimu ndi Ene lufuno.” Ee, pfaneleo khulwane ya Yehova ndi lufuno; lu ṱuṱuwedza zwoṱhe zwine a zwi ita. Ngauralo zwoṱhe zwine a zwi ita zwi ṱuṱuwedzwa nga lufuno nahone mafheleloni u vhuyedza vhane vha mu funa.

5 Lufuno lu ḓo dovha lwa ri thusa u shumisa maanḓa ashu zwavhuḓi. Bivhili i ri vhudza uri lufuno lwo “vuḓa” nahone “a lu ḓi-ṱoḓeli zwalwo.” (1 Vha-Korinta 13:4, 5) Ngauralo, lufuno lu nga si ri tendele uri ri vhe na vhuhali kana tshiṱuhu kha vhane vha vha nga fhasi hashu. Nṱhani hazwo, ri ḓo ṱhonifha vhaṅwe nahone ra vhea phanḓa zwishaiwa na maḓipfele avho.—Vha-Filipi 2:3, 4.

6, 7. (a) U ofha Mudzimu zwi amba mini, nahone ndi ngani yeneyi pfaneleo i tshi ri thusa u iledza u shumisa maanḓa luvhi? (b) Fanyisani vhushaka vhukati ha u ofha u sinyusa Mudzimu na u funa Mudzimu.

6 Lufuno lu tshimbidzana na iṅwe pfaneleo ine ya nga ri thusa u iledza u shumisa maanḓa ashu luvhi: u ofha Mudzimu. Ndi ifhio ndeme ya yeneyi pfaneleo? Mirero 16:6 i ri: “Muthu u kule na zwivhi nga u’ a ofha Yehova.” Vhukuma u shumisa maanḓa luvhi ndi iṅwe ya nḓila mmbi dzine ra fanela u ṱutshela kule nadzo. U ofha Mudzimu zwi ḓo ita uri ri sa fare luvhi vhane vha vha nga fhasi hashu. Ndi ngani? Ri a zwi ḓivha uri ri na vhuḓifhinduleli kha Mudzimu nga nḓila ine ra fara ngayo vhenevho vhathu. (Nehemia 5:1-7, 15) Fhedzi u ofha Mudzimu zwi katela zwi fhiraho zwenezwo. Maipfi a luambo lwa u thoma o shumiswaho kha u “ofha” kanzhi a ambela kha u ṱhonifha na u ofha Mudzimu nga ho dzikaho. Nga zwenezwo, Bivhili i sumbedza uri u ofha Mudzimu na u mu funa zwi a tshimbidzana. (Doiteronomio 10:12, 13) Yeneyi nyofho yo dzikaho i katela u ofha u sinyusa Mudzimu—hu si nga ṅwambo wa u ofha zwine zwa ḓo itea, fhedzi nga ṅwambo wa uri ri a mu funa ngangoho.

7 Ri tshi tou fanyisa: Humbulani nga ha vhushaka havhuḓi vhukati ha mutukana muṱuku na khotsi awe. Onoyo mutukana u vhona nḓila ine khotsi awe vha mu funa ngayo. Fhedzi onoyo mutukana u a zwi ḓivha zwine khotsi awe vha zwi ṱoḓa khae, nahone u a zwi ḓivha uri khotsi awe vha ḓo mu ṱarafa arali a sa tokomelwa. Onoyo mutukana ha dzuleli u ofha khotsi awe. Nṱhani hazwo, u a vha funa nga mbilu yoṱhe. U takalela u ita zwine zwa ḓo takadza khotsi awe. Zwo tou ralo nga u ofha Mudzimu. Nga ṅwambo wa uri ri funa Yehova, Khotsi ashu wa ṱaḓulu, ri a ofha u ita naho tshi tshine tsha ḓo ita uri ‘mbilu yawe i sinyuwe.’ (Genesi 6:6) Nṱhani hazwo, ri ṱulutshelwa u ita uri mbilu yawe i takale. (Mirero 27:11) Ndi ngazwo ri tshi khou ṱoḓa u shumisa maanḓa ashu zwavhuḓi. Kha ri senguluse nḓila ine ra nga zwi ita ngayo.

Muṱani

8. (a) Ndi maanḓa afhio ane vhanna vha vha nao muṱani, nahone a tea u shumiswa nga nḓila-ḓe? (b) Munna a nga sumbedza hani uri u hulisa musadzi wawe?

8 Kha ri thome nga u ṱhogomela vhutshilo ha muṱani. Vha-Efesa 5:23 i ri: “Munna ndi ṱhóho ya musadzi.” Munna u fanela u shumisa hani maanḓa e a ṋewa nga Mudzimu? Bivhili i amba uri vhanna vha ‘dzudzane na vhasadzi vhavho nga u ḓivha zwauri ndi tshiifa vhe mudzio u songo khwaṱhaho, vha tshi ḓi vha ṋea khuliso.’ (1 Petro 3:7) Dzina ḽa Lugerika ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “khuliso” ḽi amba “mutengo, ndeme, . . . ṱhonifho.” Zwivhumbeo zwa ḽeneḽo ipfi zwi ṱalutshedzelwa nga uri “zwifhiwa” na “tshithu tsha ndeme.” (Mishumo 28:10; 1 Petro 2:7, NW) Munna ane a hulisa musadzi wawe a nga si mu rwe; kana u mu shonisa kana u mu sasaladza, u mu ita uri a ḓipfe e si tshithu. Nṱhani hazwo, u mu dzhia e wa ndeme nahone u a mu ṱhonifha. U zwi sumbedza nga maipfi na mishumo—tshiphirini na khagala—zwa uri ndi wa ndeme khae. (Mirero 31:28) Onoyo munna ha funwi na u ṱhonifhiwa nga musadzi wawe fhedzi, fhedzi zwa ndeme vhukuma u takalelwa nga Mudzimu.

Vhanna na vhasadzi vha nga shumisa maanḓa avho zwavhuḓi nga u funana na nga u ṱhonifhana

9. (a) Ndi maanḓa afhio ane vhasadzi vha vha nao muṱani? (b) Ndi mini zwine zwa nga thusa musadzi u shumisa vhukoni hawe u tikedza munna wawe, nahone hu vha na mvelelo ifhio?

9 Na vhasadzi vha na maanḓa muṱani. Bivhili i amba nga vhafumakadzi vha ofhaho Mudzimu, vhane musi vhe nga fhasi ha vhuṱoho ho teaho, vha dzhia vhukando u itela u ṱuṱuwedza vhanna vhavho nga nḓila yavhuḓi kana u vha thusa u iledza vhukhakhi musi vha tshi ita phetho. (Genesi 21:9-12; 27:46–28:2) Musadzi a nga kha ḓi vha o ṱalifha u fhira munna wawe, kana a nga vha e na vhuṅwe vhukoni vhune munna wawe a si vhe naho. Naho zwo ralo, u fanela u “ṱhonifha nga ho dzikaho” munna wawe nahone a ‘mu pfe’ ‘vhunga a tshi pfa Murena.’ (Vha-Efesa 5:22, 33, vhambedzani NW.) U humbula nga ha u takadza Mudzimu zwi nga thusa musadzi u shumisa vhukoni hawe u tikedza munna wawe nṱhani ha u mu nyadza kana u lingedza u mu langa. Onoyo ‘musadzi o ṱalifhaho’ u shumisana zwavhuḓi na munna wawe u itela u fhaṱa muṱa. Nga yeneyo nḓila u vha na mulalo na Mudzimu.—Mirero 14:1.

10. (a) Ndi maanḓa afhio e Mudzimu a a ṋea vhabebi? (b) Ipfi “laya” ḽi amba mini, nahone ḽi fanela u shumiswa nga nḓila-ḓe? (Sedzani na ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

10 Na vhabebi vha na maanḓa e vha ṋewa nga Mudzimu. Bivhili i a ṱuṱuwedza: “Na inwi vho-khotsi, ni songo sinyusa vhana vhaṋu, vha aluseni nga u vha laya na u vha kwengweledzela zwa Murena.” (Vha-Efesa 6:4) Bivhilini, ipfi “laya” ḽi nga amba “u alusa, u gudisa, na u funza.” Vhana vha ṱoḓa ndayo; vha aluwa zwavhuḓi arali vha dededzwa nḓilani yo lugaho, na i re na mikano. Bivhili i ṱumanya yeneyo ndayo, kana u gudisa na lufuno. (Mirero 13:24) Nga zwenezwo, “ṱhamu ya tsolo” a yo ngo fanela u shumiswa luvhi—maḓipfeleni kana ṋamani. * (Mirero 22:15; 29:15) U ṋea ndayo nga nḓila ya vhuhali i si na lufuno ndi u shumisa maanḓa a vhubebi nga nḓila mmbi nahone zwi nga tsikeledza ṅwana. (Vha-Kolosa 3:21) Kha ḽiṅwe sia, ndayo yo linganyiselwaho ine ya ṋekedzwa zwavhuḓi i sumbedza vhana uri vhabebi vhavho vha a vha funa nahone vha ṱoḓa uri vha aluwe vha vhe vhathu vhavhuḓi.

11. Vhana vha nga shumisa hani maanḓa avho nga nḓila yavhuḓi?

11 Hu pfi mini nga vhana? Vha nga shumisa hani maanḓa avho nga nḓila yavhuḓi? Mirero 20:29 i ri: “Nungo ndi tshiala tsha vhatuka.” Vhukuma a hu na nḓila ya khwine ine vhaswa vha nga shumisa ngayo maanḓa na nungo dzavho nga nnḓa ha u shumela ‘Musiki wavho Muhulwane.’ (Muhuweleli 12:1, vhambedzani NW.) Vhaswa vha fanela u humbula uri nyito dzavho dzi nga kwama maḓipfele a vhabebi vhavho. (Mirero 23:24, 25) Musi vhana vha tshi thetshelesa vhabebi vhavho vha ofhaho Mudzimu na u farelela buḓo ḽo lugaho, vha ḓisa dakalo mbiluni dza vhabebi vhavho. (Vha-Efesa 6:1) Vhuḓifari ho raloho vhu a ‘takadza Murenani.’—Vha-Kolosa 3:20.

Tshivhidzoni

12, 13. (a) Vhahulwane vha fanela u vha na mavhonele afhio nga maanḓa ane vha vha nao tshivhidzoni? (b) Fanyisani uri ndi ngani vhahulwane vha tshi fanela u fara sambi nga vhulenda.

12 Yehova o vhea vhalavhelesi uri vha range phanḓa tshivhidzoni tsha Vhukriste. (Vha-Heberu 13:17) Vhenevha vhanna vha faneleaho vha fanela u shumisa maanḓa avho e vha ṋewa nga Mudzimu u itela u ṋekedza thuso i ṱoḓeaho na u engedza vhumuya ha sambi. Naa vhuimo havho vhu ita uri vhahulwane vha tsikeledze vhatendi ngavho? Na kathihi! Vhahulwane vha fanela u vha na mavhonele o linganyiselwaho, vha sa ḓikukumuse nga ṅwambo wa vhuḓifhinduleli havho tshivhidzoni. (1 Petro 5:2, 3) Bivhili i vhudza vhalavhelesi uri: “Ni lise tshivhidzo tsha Mudzimu, tshee a ḓi-ṱoḓela nga malofha [a Murwa wawe].” (Mishumo 20:28) Tshenetshi ndi tshiitisi tshihulwane tsha uri vha shumisane nga vhulenda na muraḓo muṅwe na muṅwe wa sambi.

13 Ri nga zwi fanyisa nga heyi nḓila. Khonani yaṋu khulwane i humbela uri ni ṱhogomele thundu ine a i funesa. Ni a zwi ḓivha uri khonani yaṋu o renga yeneyo thundu nga mutengo muhulwane. Naa no vha ni sa ḓo i fara nga vhuronwane, nahone na i ṱhogomela nga maanḓa? Nga hu fanaho, Mudzimu o ṋea vhahulwane vhuḓifhinduleli ha u ṱhogomela thundu ya ndeme vhukuma: tshivhidzo, tshine miraḓo yatsho ya fanyiswa na nngu. (Yohane 21:16, 17) Yehova u a funa nga maanḓa nngu dzawe—lwe a dzi renga nga malofha a thengokhulu a Murwa wawe mubebwa-eṱhe, Yesu Kristo. Yehova o renga nngu dzawe nga mutengo muhulwane vhukuma. Vhahulwane vha ḓiṱukufhadzaho vha a humbula zwenezwo misi yoṱhe nahone vha fara nngu dza Yehova nga ho teaho.

‘Maanḓa A Lulimi’

14. Lulimi lu na maanḓa afhio?

14 Bivhili i ri: “U fa na u hanya zwi maanḓani a lulimi.” (Mirero 18:21 vhambedzani, NW.) I ngoho, lulimi lu nga tshinya vhukuma. Ndi nnyi kha riṋe a sa athu u pfiswa vhuṱungu nga maipfi a ṱhavhaho kana a lunyadzo? Fhedzi lulimi lu dovha lwa vha na maanḓa a u dzudzanya zwithu. Mirero 12:18 i ri: “Lulimi lwa vha vhuṱali lu na dzilafho.” Ee, maipfi a ṱuṱuwedzaho, avhuḓi a nga fana na mushonga u fhodzaho mbiluni. Ṱhogomelani dziṅwe tsumbo.

15, 16. Ri nga shumisa lulimi u itela u ṱuṱuwedza vhaṅwe nga nḓila dzifhio?

15 Vha-Thesalonika ya U Thoma 5:14 i a ṱuṱuwedza: “Fhembeledza [“vho tsikeledzeaho,” NW].” Ee, na vhashumeli vha Yehova vha fulufhedzeaho nga zwiṅwe zwifhinga vha nga lwisana na mutsiko. Ri nga thusa hani vhenevho vhathu? Vha khoḓeni nga ho livhaho zwi tshi bva mbiluni, uri vha vhone uri ndi vha ndeme phanḓa ha Yehova. Vha vhudzeni maipfi a re na maanḓa a bvaho Bivhilini a sumbedzaho uri Yehova u a londa zwa vhukuma nahone u funa vha “dzimbilu dzo vunḓekanaho” na “vha mimuya yo huvhalaho.” (Psalme ya 34:18) Musi ri tshi shumisa maanḓa a lulimi lwashu u itela u khuthadza vhaṅwe, ri sumbedza uri ri khou edzisa Mudzimu washu a pfelaho vhuṱungu, “a fhumudzaho vho tsikeledzeaho.”—2 Vha-Korinta 7:6, New American Standard Bible.

16 Ri nga dovha ra shumisa maanḓa a lulimi lwashu u itela u ṱuṱuwedza vhaṅwe. Naa mutendi nga inwi o felwa nga ane a mu funa? Maipfi a u pfela vhuṱungu a sumbedzaho u ṱhogomela na u kwamea a nga khuthadza vho ṱungufhalaho mbiluni. Naa wahashu wa tshinnani kana wa tshisadzini a re mulala u ḓipfa a sa funiwi? Maipfi a u humbulela a nga khwaṱhisedza vhalala uri vha a dzhielwa nṱha. Naa hu na muṅwe muthu ane a khou lwisana na vhulwadze vhu sa fholi? U amba maipfi a vhulenda nga luṱingo kana nga ho livhaho zwi nga thusa vhukuma u itela u tikedza ane a khou lwala. Musiki washu u fanela u vha a tshi takala lungafhani musi ri tshi shumisa maanḓa a u amba u itela mafhungo a ‘fhaṱaho’!—Vha-Efesa 4:29.

U huwelela mafhungo maḓifha—ndi nḓila yavhuḓi ya u shumisa maanḓa ashu

17. Ri nga shumisa lulimi lwashu u vhuyedza vhaṅwe nga ifhio iṅwe nḓila khulwane, nahone ndi ngani ri tshi fanela u ita nga u ralo?

17 A huna iṅwe nḓila ya ndeme ya u shumisa maanḓa a lulimi u fhira u vhudza vhaṅwe mafhungo maḓifha a Muvhuso wa Mudzimu. Mirero 3:27 i ri: “Mu-lila-zwivhuya U songo mu dzima musi tshanḓa tshau tshi tshi kona u zwi ita.” Ri a vhofhea u vhudza vhaṅwe mafhungo maḓifha a tshidzaho. A zwi nga ḓo vha zwavhuḓi u sa vhudza vhaṅwe mulaedza wo ṱavhanyiswaho we Yehova a ri ṋea wone nga mafunda. (1 Vha-Korinta 9:16, 22) Fhedzi Yehova u lavhelela uri ri ṱanganele kha wonoyu mushumo u swika kha vhuimo vhufhio?

U Shumela Yehova Nga ‘Maanḓa Ashu Oṱhe’

18. Yehova u lavhelela mini kha riṋe?

18 U funa hashu Yehova zwi ri ṱuṱuwedzela u ṱanganela nga vhuḓalo vhuḓinḓani ha Vhukriste. Yehova u lavhelela mini kha riṋe malugana na zwenezwi? Tshiṅwe na tshiṅwe tshine roṱhe ra nga tshi ṋea, hu sa londwi vhuimo hashu vhutshiloni: “Námusi tshi tshi’ni, tshiné na ita, ni shume nga [“muya-tshivhili woṱhe,” NW], ni nge ní shumelaho Mudzimu, ni sá shumeliho vhathu.” (Vha-Kolosa 3:23) A tshi amba mulayo muhulwanesa, Yesu o ri: “U fune Murena Mudzimu wau nga mbilu yau yoṱhe, na nga muya wau woṱhe, na nga u ṱalukanya hau hoṱhe, na nga maanḓa au oṱhe. Ndi wone mulayo muhulu kha yoṱhe.” (Marko 12:30) Ee, Yehova u lavhelela uri muṅwe na muṅwe washu a mu fune na u mu shumela nga muya-tshivhili woṱhe.

19, 20. (a) Samusi muya-tshivhili u tshi katela mbilu, muhumbulo, na maanḓa, ndi ngani ho bulwa na dziṅwe pfaneleo kha Marko 12:30? (b) Zwi amba mini u shumela Yehova nga muya-tshivhili woṱhe?

19 Zwi amba mini u shumela Mudzimu nga muya-tshivhili woṱhe? Muya-tshivhili ḽi ambela kha muthu nga dzawe, na vhukoni hawe ha ṋamani na ha ngeleloni. Samusi muya-tshivhili u tshi katela mbilu, muhumbulo, na maanḓa, ndi ngani ho bulwa na dziṅwe pfaneleo kha Marko 12:30? Ṱhogomelani tshifanyiso tshi tevhelaho. Zwifhingani zwa Bivhili, muthu (muya-tshivhili) o vha a tshi nga ḓirengisela vhupulini. Naho zwo ralo, mulanda a nga kha ḓi sa shumela muṋe wawe nga mbilu yoṱhe; a nga kha ḓi sa shumisa nungo dzawe dzoṱhe kana vhukoni hawe hoṱhe ha ngeleloni musi a tshi ita mushumo wa muṋe wawe. (Vha-Kolosa 3:22) Nga zwenezwo, zwi khagala uri Yesu o bula dziṅwe pfaneleo u itela u ombedzela uri ri ite zwi re maanḓani ashu musi ri tshi shumela Mudzimu. U shumela Mudzimu nga muya-tshivhili woṱhe zwi amba u ḓiṋekedza, u shumisa vhukoni hashu hoṱhe na maanḓa ashu oṱhe nga vhuḓalo tshumeloni yawe.

20 Naa u shuma nga muya-tshivhili woṱhe zwi amba uri roṱhe ri fanela u fhedza tshifhinga na maanḓa zwi fanaho vhuḓinḓani? Zwenezwo zwi nga si konadzee na khathihi, ngauri vhathu vha na zwiimo na vhukoni zwo fhamba-fhambanaho. Sa tsumbo, muswa a re na mutakalo wavhuḓi na maanḓa a nga kona u fhedza tshifhinga tshinzhi a tshi khou huwelela u fhira muthu ane a si tsha vha na nungo nga ṅwambo wa vhulala. Muthu a siho mbinganoni ane a si vhe na mbofho dza muṱa a nga kona u ita zwinzhi u fhira muthu ane a tea u ṱhogomela muṱa. Ri fanela u livhuha lungafhani arali ri na nungo na zwiimo zwine zwa ita uri ri kone u ita zwinzhi vhuḓinḓani! Vhukuma, a ro ngo fanela u vha na muya wa u sasaladza, ri tshi ḓivhambedza na vhaṅwe kha heḽi sia. (Vha-Roma 14:10-12) Nṱhani ha zwenezwo, ri fanela u shumisa maanḓa ashu zwavhuḓi u itela u ṱuṱuwedza vhaṅwe.

21. Ndi ifhio nḓila ya khwine na ya ndeme vhukuma ya u shumisa maanḓa ashu?

21 Yehova o vhea tsumbo yavhuḓi nga u shumisa maanḓa awe zwavhuḓi. Ri fanela u mu edzisa u ya nga hune ra nga kona ngaho sa vhathu vha songo fhelelaho. Ri nga shumisa maanḓa ashu zwavhuḓi nga u ṱhonifha vhane vha vha nga fhasi hashu. Zwiṅwe hafhu, ri fanela u ita mushumo wa u huwelela u tshidzaho we Yehova a ri ṋea wone uri ri u khunyeledze nga muya-tshivhili woṱhe. (Vha-Roma 10:13, 14) Humbulani uri Yehova u a takala musi inwi—sa muya-tshivhili—ni tshi ita zwi re maanḓani aṋu. Naa mbilu yaṋu a i ni sudzuluseli u ṱoḓa u ita zwoṱhe zwine na nga zwi kona kha u shumela Mudzimu o raloho a pfesesaho na wa lufuno? Yeneyo ndi nḓila ya khwine na ya ndeme vhukuma ya u shumisa maanḓa aṋu.

^ phar. 10 Zwifhingani zwa Bivhili, ipfi ḽa Luheberu ḽi ambaho “ṱhamu” ḽo vha ḽi tshi amba lubaḓa, lu fanaho na lwe mulisa a vha a tshi lu shumisa u lisa nngu dzawe. (Psalme ya 23:4) Zwi ngaho zwenezwo, “ṱhamu” ya vhulangi ha vhabebi i amba vhulivhisi ha lufuno, hu si ha vhuhali kana u ṱarafa ha tshiṱuhu.