Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 11 YATICHÄWI

“Jupasti cheqapa Diosawa”

“Jupasti cheqapa Diosawa”

1, 2. 1) ¿Kuna jan walinakansa José waynajj tʼaqhesïna? 2) ¿Kunjamsa Jehová Diosajj Joseyar yanaptʼäna?

JOSÉ sat mä suma waynaruw ina chʼusat tʼaqhesiyapjjäna. Kunapachatï 17 maranïskäna ukhajja, pachpa jilanakapaw uñisiñat niyapun jiwayapjjäna. Ukat jaya markar esclavjam aljatarakïnwa. Uka markanjja, patronapan warmipaw jupamp ikintañ munasajj arjjayäna, ukampis Joseyajj janiw yäqkänti, ukatwa “nayamp ikintañ muni” sas kʼarinak parlasajj carcelar jistʼantayäna. Ukhamanakan ina chʼusat tʼaqhesiyataw uñjasïna, janjamakiw khiti arjjatiripas utjkänti.

Joseyajj ina chʼusatwa carcelan tʼaqhesïna

2 Ukampis ‘askimpir cheqapampir munasiri’ Jehová Diosaw ukanak sum uñjaskäna, ukatwa kunatï cheqäki uk qhanstañapatakisa, Joseyan carcelat mistuñapatakisa yanaptʼäna (Salmo 33:5). Ukat janiw carcelatak mistkänti, jan ukasti jilïrit uttʼayatäjjänwa ukat wali respetatäjjarakïnwa (Génesis 40:15; 41:41-43; Salmo 105:17, 18). Ina chʼusat kʼarintapkäna ukas qhanstjjänwa, ukat uka markan jilïrjam uttʼayatäsajja, Diosan amtap phoqasiñapatakiw yanaptʼarakïna (Génesis 45:5-8).

3. ¿Kunatsa cheqapar uñjatäñ muntanjja?

3 Ukham tʼaqhesitapajj sintkañawa. Inas jumajj ina chʼusat tʼaqhesiyat uñjasirïsta jan ukajj ukham tʼaqhesiri uñjirïsta. Ukampis taqeniw cheqaparjam uñjatäñ muntanjja. Kunattejj Jehová Diosajj jupar uñtasitwa lurawayistu, jupajj taqe kuns cheqapar uñjiriwa (Génesis 1:27). Ukhamasti, Jupar jukʼamp sum uñtʼañatakejja, kunas jupatakejj “cheqapajja” uk sum amuyañasa. Ukhamatwa luratanakapjja  wali askit uñjañäni ukat jupar jukʼamp jakʼachasirakiñäni.

¿Kunas cheqapajja?

4. ¿Kunsa cheqapar sarnaqañatjja jaqenakajj amuyapjje?

4 Leyinak aleq phoqasakis maynejj cheqapar sarnaqkaspa ukham jaqenakajj amuyapjje. Uka toqet mä librojj akham siwa: ‘Kunapachatï leyinakasa, lurañanakasa, mayitanakasa sum phoqasi, ukat taqenis lurataparjama uñjatäpjje ukaw cheqapajja’ sasa (Ética: teoría y aplicación). Cheqas leyinak jan ukajj mayitanak phoqañajj askïkchisa, Jehová Diosatakejj janiw ukakïkiti.

5, 6. 1) Bibliajj qellqaskäna uka nayra arunakarjamajja, ¿“cheqapa” siski uka arojj kamsañsa muni? 2) Kunapachatï “Diosajj cheqapawa” sasin Biblian siski ukhajja, ¿kamsañsa muni?

5 Jehová Diosajj kunja cheqapasa uk sum amuytʼañatakejja, Bibliajj qellqaskäna uka nayra arunakat jukʼamp yatjjatañäni. Hebreo Arut Qollan Qellqatanakanjja, “cheqapa” sañatakejj kimsa aruw utji. Mayajj “cheqapa” sasaw jaqokipasi, ukat awisajj “cheqaparjam uñjaña” sasaw jaqokipasiraki (Génesis 18:25). Ukat mayni pä arunakajja, “cheqakankaña” sasaw jaqokipasi. Ukat Griego Arut Qollan Qellqatanakanjja, “cheqakankaña” sas jaqokipatäki ukajj “aski jan ukajj cheqa sarnaqaña” sañ munaraki. Ukhamasti Biblianjja, “cheqapa” “cheqakankaña” siski uka arunakajj niya pachpakiwa (Amós 5:24).

6 Ukhamasti, kunapachatï Biblianjja, “Diosajj cheqapawa” siski ukhajja, taqe kunsa cheqaparuw luri sañwa muni. Ukhamajj Diosajj janiw jaqerojj yaqha yaqha uñjkiti, jupatakejj taqenis mayakiwa (Romanos 2:11). ¡Janipuniw Diosajj khitirus yaqhachkaspati! Diosar taqe chuyma yupaychir Eliú sat mä chachajj akham sänwa: “¡Taqe chʼamani Diosajj janiw kuna jan walsa lurkaspati, janirakiw kunatejj jan cheqapäki uksa lurkaspati!” sasa ( Job 34:10). Ukhamasti, Diosajj kunatï “cheqapäki” ukpun luri, ¿kunatsa? Uk pä toqet yatjjatañäni.

7, 8. 1) Jehová Diosajj janiw kuna ñanqhsa lurkaspati sasajja, ¿kunatsa sistanjja? 2) ¿Kunatsa Jehová Diosajj taqe kunsa cheqapar lurejja?

7 Jehová Diosajj qollanawa, uka toqet nayraqat parltʼañäni. Kunjamtï 3 yatichäwin uñjaniwayktanjja, janipuniw kuna jan walsa lurkaspati, jupajj cheqawa, qʼomarakiwa. Niyakejjay alajjpachankir Awkisajj qollanächejja, janipuniw wawanakaparojj tʼaqhesiykaspati. Jesucristojj uk sum yatïna, ukatwa janïr katuntapkäna uka arumajj akham sas mayisïna: “Qollan Awkejja, churkista [uka arkirinakajaru] sutim layku imam” sasa (Juan 17:11MT). Biblianjja, Jehová Diosarukiw “Qollan Awki” sasejja, jaqenakatjja janiw jupjam qollan awkejj utjkaspati. Niyakejjay Jehová Diosajj jan juchani taqe kunsa cheqapar lurirïchejja, ukatwa Jesusajj arkirinakaparojj Awkipan amparapar jaytawayäna (Mateo 23:9).

8 Maysa toqetjja, Jehová Diosajj wali munasirirakiwa. Ukatwa taqe kunsa cheqapar luri. Ukampis jaqenakajj jupanakakiw jilankañ munasipki, ukatwa mayninakarojj ina chʼusat tʼaqhesiyapjje, jañchipatsa jiskʼachapjje, uñisnukupjje ukat yaqhachapjjaraki. Ukampis munasir jaqejj janiw ukham lurkaspati. Jehová Diosajj kunja munasirisa uka toqet Bibliajj akham siwa: “Tatitojj cheqapar uñjiriwa, aski kankañarusti munasiwa” sasa (Salmo 11:7). Ukat jupa pachpat akham sarakiwa: ‘Kunatejj cheqapäki ukwa nayajj munta’ (Isaías 61:8NM). Ukham taqe kunsa cheqapar luriri Diosätap yatiñajj wal chuymachistu (Jeremías 9:24).

 Jehová Diosajj khuyapayasiriwa ukat cheqaparakiwa

9-11. 1) ¿Kunatsa Diosajj khuyapayasiriwa ukat cheqaparakiwa sasajj sistanjja? 2) ¿Kunjamsa Diosajj jucharar jaqenakarojj khuyapayasiñapat cheqapar uñji?

9 Jehová Diosajj janipuniw kunansa pantjaskaspati, taqe kunsa cheqaparupuniw uñji ukat cheqaparuw kuns luraraki. Moisesajj akham sasaw Jehová Diosar jachʼañchäna: “Jupaw jiwasan arjjatirisajja; luräwipasa cheqaparakiwa, luratapasa cheqarakiwa. Jupasti cheqapa Diosawa, janiw jupanjja kunatejj jan cheqapäki ukajj utjkiti” sasa (Deuteronomio 32:3, 4). Janiw kuna juchsa ukhamak uñchʼukkaspati, ni sinti qhorükaspasa, Diosajj kuns cheqaparupuniw uñji.

10 Salmo qellqerejj akham sänwa: “Tatitojj cheqawa, ukhamarak khuyapayasiriwa” sasa (Salmo 116:5AB). Ukhamasti, Jehová Diosajj cheqaparaki ukat khuyapayasirirakiwa. Janiw khuyapayasirïtap laykojj ukhamak juchanak uñchʼukkiti, ukat janirakiw cheqapätap laykojj sinti qhorükisa. Jan ukasti, Jupajj taqe kunsa cheqaparuw khuyapayasiñampi uñji. Uk jichhajj sum amuytʼañäni.

11 Adanatwa juch katoqawaytanjja, ukhamajj taqeniruw jiwañajj waktʼistu (Romanos 5:12). Ukampis Jehová Diosajj janiw jucharar jaqenakan jiwañapjja munkiti. Jupajj ‘perdonasiri Diosawa, khuyapayasirirakiwa’ (Nehemías 9:17). Ukatjja, amtarakiñäni, jupajj qollanawa, janiw kunatejj jan cheqapäki uk lurkaspati. Ukampis ¿kunjamatsa juchan nasir jaqenakarojj khuyaptʼayi? Kunjamtï 14 yatichäwin jukʼamp yatjjatkañänejja, qhespiyasipjjañapatakiw Yoqapar khitani. Ukhamatwa arrepentisir jaqenakarojja, khuyapayasiñat Yoqapan wilapjjar perdoni. Ukhamatarakwa, taqe kuns cheqapar lurir Diosätap uñachtʼayi (Romanos 3:21-26).

 Cheqapar uñjirïtap yatiñajj wal chʼamañchistu

12, 13. 1) ¿Kunatsa cheqapätap yatisajj Jehová Diosar jukʼamp jakʼachastanjja? 2) ¿Jehová Diosat Davitajj kamsänsa, ukat kunatsa ukajj chʼamañchistu?

12 Jehová Diosan taqe kun cheqapar uñjirïtap yatisajja, jupat jitheqtañat sipansa, jukʼamp jupar jakʼachastanjja. Kunjamtï Biblian siskejja, Diosajj khuyapayasiñampiw taqe kuns cheqapar uñji. Uka toqet mä qhawqha yatjjatañäni.

13 Diosajj cheqapätap laykojja, yupaychirinakapar wal munasi ukat janirakiw jaytanukkaspati. Salmonak qellqeri David reyejj ukjja sum amuyäna. Diosan luratanakapat yatjjatasasa ukat Diosajj kunjamtï jupar yanaptʼkäna uk uñjasasa, akham sänwa: “Tatitojj aski [cheqa] kankañar muniriwa, arkirinakaparojj janiw jaytanukkiti” sasa (Salmo 37:28). Uk yatiñajj ¡walpun chʼamañchistu! Taqe chuyma servirinakaparojj janipuniw jaytanukkaniti. Ukhamajj amtañäni, cheqapa Diosätap laykojj jakʼasankaskiwa ukat munasiñampiw uñjaskistani, janiw uka toqet pächasiñasäkiti (Proverbios 2:7, 8).

14. Israel markar Leyinak churkäna ukanjja, ¿kunjamsa Jehová Diosajj saparstʼatanakat llakisitapjja uñachtʼayäna?

14 Diosajj cheqapar uñjirïtap laykojja, kunjamas llakitanakajj jikjjatasipjje ukjja sum amuyi. Israel markar Leyinak churkäna ukanwa ukajj qhan uñjasïna. Amuytʼañäni, jan awkini jan taykani wawanakas ukat viuda warminakas jan tʼaqhesipjjañapatakejj leyinakaw utjäna (Deuteronomio 24:17-21). Niyakejjay jupanakatakejj jakañajj chʼamächïnjja, jupaw mä Awkjamajj sum uñjaskäna ukat “cheqa kankañampiw [Juezjamajj] uñjara[kïna] wajcharusa, viuda warmirusa” (Deuteronomio 10:18; Salmo 68:5). Ukat Jehová Diosajj israelitanakarojj  akham sarakïnwa: ‘Janiw tʼaqhesiyapjjätati viudanakarusa, ni wajchanakarusa, jumanakatejj tʼaqhesiyapjjäta ukajja jupanakan arnaqasitanakapjja istʼäwa. Ukatsti nayajj colerasïwa’ sasa (Éxodo 22:22-24). Janisay coleramp atipayasir Diosäkchejja, jaqe masipar tʼaqhesiyirinakatakejj wal colerasi, ukat kunapachatï jan yanaptʼirin wawanakar warminakar tʼaqhesiyapjje ukhajj jukʼamp colerasi (Salmo 103:6).

15, 16. Jan yaqhachasirïtapjja, ¿kunjamsa Jehová Diosajj uñachtʼayi?

15 Maynejj kunjam jaqesa, qollqenit janicha ukarjamaw akapachan munañan jaqenakajj jaqe masiparojj walsa jan walsa uñjapjje. Ukampis Jehová Diosajj janiw ukhamäkiti, “taqe jaqerus kipkaki uñjaraki, janirakiwa qollqempis alayaskiti” (Deuteronomio 10:17). Uk jichhajj amuytʼañäni. Jehová Diosan servirinakapajj wiñay jakañ katoqapjjani. Ukampis yupaychayasiñatakejj janiw mä qhawqhaniruk ajllkiti, jan ukasti “kuna cast jaqerus katoqakiwa, khitinakatejj jupar ajjsarki, ukhamarak aski lurapki taqe ukanakarusa” (Hechos 10:34, 35). Ukhamasti, kawki markatäskpasa, kuna kasta janchinïskpasa, qamirïskpasa janisa, taqeniwa wiñay jakañ katoqapjjaspa. ¡Taqe kun cheqapar uñjir Diosajj janiw khitirus yaqhachkaspati!

16 Ukampis kunjamsa kamachinakap pʼakintir jaqenakarojj Jehová Diosajj uñji uka toqet jichhajj yatjjatañäni, uk yatiñajj wali wakiskirirakiwa.

“Juchanirojj janiw jan castigasaki jaytkiti”

17. Akapachajj tʼaqhesiñanakampi phoqantatäkchisa, ¿kunatsa cheqap Diosätapat jan pächasiñasäki?

17 Inas yaqhepajj akham sapjjchispa: “Niyakejjay Diosajj cheqapar uñjirïchejja, ¿kunatsa jaqenakajj jan walinak  lurasipkaki, ukat kunatsa yaqhepajj ina chʼusat tʼaqhesipjje?” sasa. Cheqansa, janiw Jehová Diosajj khitirus tʼaqhesiykiti, jan ukasti, nayrïr Adán awkisat juch katoqasaw ukham jan walinakan uñjastanjja. Ukhamajj janiw Diosajj juchanïkiti, jupajj cheqapawa, janiw uka toqet pächasiñasäkiti. Jaqenak pachpaw juchanak lurañjja amtapjje, ukatwa tʼaqhesiñanakajj utji, ukampis ukajj niyaw tukusjjani (Deuteronomio 32:5NM).

18, 19. Kamachinakap yatkasin pʼakintirinakarojj janiw ukhamak Diosajj uñchʼukkaniti sasajja, ¿kunatsa sistanjja?

18 Taqe chuym arrepentisirinakatjja Jehová Diosajj wal khuyaptʼayasi, ukampis sutip qʼañuchirinakarojj janiw ukhamak uñchʼukkaniti (Salmo 74:10, 22, 23). Cheqapar uñjir Diosatjja janiw khitis sawkaskaspati. Khitinakatejj juchanakapat jan arrepentisipki uka jaqenakarojj janiw ukhamak jaytkaniti. “¡Dios Tatitusti, wiñay jakiriwa, ukhamarak khuyapayasiriraki. Janiw jankʼaki colerasirïkiti, jan ukasti jachʼa munasiriwa, ukhamarak cheqaraki! [...]. Ukampis juchanirojj janiw jan castigasaki jaytkiti” (Éxodo 34:6, 7). Jïsa, awisajja, yatkasin leyinakap pʼakintirinakarojj castigirïnwa.

19 Israelitanakat amtañäni. Jupanakajj Suma Oraqen jakjjapjjän ukhasa, Jehová Diosarojj colerayasipkakïnwa, walja kutiw jupat jitheqtapjjäna. Alajjpach Awkirojj wal ‘llakisiyapjjäna’, ukampis Diosajj janiw jupanakar apanukkänti (Salmo 78:38-41). Antisas jupanakat wal khuyaptʼayasïna, ukat walja kutiw amuyasipjjañapatakejj yanaptʼäna. Akham sasaw rogtʼasirïna: “Janiw nayajj qhoru jaqen jiwañapjja munkti, jan ukasti uka qhoru jakañapjja apanukpan ukatsti jakarakpan. Israel, jumajj uka jan wali sarnaqäwim apanukum. ¿Kunataraki jiwaskätasti?” sasa (Ezequiel 33:11). Jehová Diosatakejj jakañajj wali valoraniwa, ukatwa  jan wali jakäwip apanukupjjañapatakejj kutin kutini profetanak khitäna. Ukampis jilapartejj chuym qalarayasipjjänwa, janiw istʼañsa, ni arrepentisiñsa munapkänti. Ukatwa, sutip jan jukʼamp qʼañuchasiñapataki ukat kunjam Diosäkitejj uk uñachtʼayañatakisa uñisirinakapan amparaparuw jaytäna (Nehemías 9:26-30).

20. 1) ¿Kunjamsa Diosajj Israel markar uñjäna, ukat kuns yateqtanjja? 2) Jehová Diosan cheqapar uñjirïtap uñachtʼayañatakejja, ¿kunatsa leonat parlasi?

20 Kunjamsa israelitanakarojj Diosajj uñjatayna ukanak yatjjatasawa, jukʼamp jupar uñtʼtanjja. Ina chʼusat maynir tʼaqhesiyapjje ukhajja, jupajj wal llakisi. Cheqansa, Diosajj taqe kunwa uñjaski (Proverbios 15:3). Ukatjja, wakisi ukhasa khuyaptʼayarakiwa, ukajj wal chuymachistu. Ukat janirakiw mäki juchañchirïkiti. Ukampis ukham pacienciamp suytʼatapatjja, janis castigasirïkaspa ukhamwa yaqhepanakajj amuyapjje. Ukajj janiw ukhamäkiti, Jupajj cheqapa Diosawa, janiw Israel markarojj ukhamak uñchʼukkänti. Ukat jaqenakajj cheqapar phoqañjja ajjsarayasipjjewa, ukampis Diosajj janiw ajjsarkiti. Ukatwa Jehová Diosan tronop jakʼanjja, leonan ajanupajj uñstpacha, ukasti cheqapar uñjañatak jan ajjsarirïtap  uñachtʼayi (Ezequiel 1:10; Apocalipsis 4:7). * Ukhamasti, kuna jan walinakatï akapachan utjki ukanakjja Diosajj arsutaparjamajj chhaqtayaniwa, janiw pächasiñasäkiti. Ukhamajj Diosajj cheqaparupuniw juch jalji: castigañ wakischi ukhajja castigiwa, khuyaptʼayañ wakischi ukhajja khuyaptʼayiwa (2 Pedro 3:9).

Cheqapar uñjir Diosar jakʼachasipjjañäni

21. Cheqapar uñjir Diosat lupʼisajja, ¿kunjamsa jupar uñjañasa, ukat kunatsa?

21 Kunjamsa Jehová Diosajj taqe kunsa cheqapar uñji uka toqet lupʼisajja, janiw jan sinttʼasir juezäkaspasa, juchanakaksa sapa maynit thaqhaskaspa ukham amuyañasäkiti. Jan ukasti, jupajj wali munasir Awkiwa ukat cheqaparakiwa, wawanakaparojj sumpun uñji, ukhamwa qollan Awkisar uñjañasa. Niyakejjay taqe kuns cheqapar uñjirïchejja, kunapachatï aka Oraqenkir wawanakapajj yanapsa, perdonsa mayisipjje ukhajja, jankʼakiw khuyaptʼayi, ukat wakiski ukhasa cheqañcharakiwa (Salmo 103:10, 13).

22. ¿Kunsa cheqapa Diosajj churistani, ukat kunatsa?

22 Ukhamajj Jehová Diosajj janiw aleq juchañchirikïkiti, jan ukasti cheqapar uñjiriwa, uk yatisajj walpun jupar yuspärtanjja. Cheqapa Diosätap laykojj wiñay jakañ churistani, “ukansti taqe kunasa cheqapapunïniwa”, ukham sasaw arsuwayi (2 Pedro 3:13). Janiw jupajj juchañchañ munkistuti, jan ukasti, qhespiyañ munistu. Ukham cheqapa Diosätap sum yatisinjja jukʼampwa jupar jakʼachastanjja. Kunjamanakatsa cheqap Diosätap uñachtʼayäna ukjja, jutïr yatichäwinakanwa jukʼampi yatjjataskañäni.

^ tʼaqa 20 Jupat jitheqtir israelitanakarojja, mä leonjamaw jan ajjsartʼasa cheqapar uñjäjja sasaw Diosajj säna (Jeremías 25:38; Oseas 5:14).