1, 2. (a) Anong daku gid nga mga inhustisya ang naagihan ni Jose? (b) Paano gintadlong ni Jehova ang mga inhustisya?

ISA yadto ka daku gid nga inhustisya. Ang maambong nga ulitawo wala makahimo sing krimen, apang ginbartolina sia, bangod ginbutangbutangan nga manglugos kuntani. Apang indi ini ang una nga inhustisya nga naagihan niya. Mga tinuig antes sini, sa edad nga 17, ining ulitawo, si Jose, ginluiban sang iya mismo mga utod nga lalaki, nga diutayan lang magpatay sa iya. Pagkatapos sadto ginbaligya sia subong ulipon sa iban nga pungsod. Didto, ginpangindian niya ang mga pagsulay sang asawa sang iya agalon. Ang ginpangindian nga babayi nagpahito sing sayop nga panumbungon, amo nga nabilanggo si Jose. Makapasubo nga daw wala sing isa nga makabulig kay Jose.

² Apang, ang Dios nga “mahigugmaon sa pagkamatarong kag katarungan” nagatan-aw. (Salmo 33:5) Naghulag si Jehova agod tadlungon ang mga inhustisya, sa amo ginmaniobra niya ang mga hitabo agod makaguwa si Jose sang ulihi. Kapin pa sa sini, si Jose—ang tawo nga ginlupot “sa bilangguan sa idalom-duta”—ginbutang sang ulihi sa isa ka posisyon nga may daku nga responsibilidad kag tumalagsahon nga kadungganan. (Genesis 40:15; 41:41-43; Salmo 105:17, 18) Sang ulihi, napamatud-an si Jose nga wala sing sala, kag gingamit niya ang iya mataas nga posisyon agod pauswagon ang katuyuan sang Dios.—Genesis 45:5-8.

3. Ngaa indi makatilingala nga luyag naton nga tamdon kita sing makatarunganon?

³ Makatalandog gid ini nga kasaysayan, indi bala? Sin-o sa aton ang wala makakita sing inhustisya ukon mabiktima sini? Sa pagkamatuod, luyag naton tanan nga tamdon kita sing makatarunganon. Indi ini makatilingala, kay ginsangkapan kita ni Jehova sing mga kinaiya nga nagapabanaag sang iya mismo personalidad, kag ang katarungan isa sang iya nagapanguna nga mga kinaiya. (Genesis 1:27) Agod makilala sing maayo si Jehova, dapat  naton mahangpan kon paano sia nagapakita sing katarungan. Sa amo, maapresyar naton sing kapin pa ang iya dalayawon nga mga paagi kag mapahulag nga magsuod pa sa iya.

4. Gikan sa pagtamod sang tawo, paano masami ginahangop ang katarungan?

⁴ Gikan sa pagtamod sang tawo, ang katarungan masami ginahangop nga isa lamang ka makatarunganon nga pagpadapat sang mga pagsulundan sang kasuguan. Ang libro nga Right and Reason—Ethics in Theory and Practice nagasiling nga ang “katarungan naangot sa kasuguan, obligasyon, mga kinamatarong, kag mga katungdanan, kag nagahukom nga walay nadampigan ukon kon ano ang nagakadapat.” Apang, ang katarungan nga ginapakita ni Jehova wala ginabase sa pagpadapat lamang sang mga regulasyon bangod isa ini ka katungdanan ukon obligasyon.

5, 6. (a) Ano ang kahulugan sang mga tinaga sa orihinal nga lenguahe nga ginbadbad “katarungan”? (b) Ano ang buot silingon nga ang Dios matarong?

⁵ Ang kasangkaron kag kadakuon sang katarungan ni Jehova mahangpan sing mas maathag kon binagbinagon naton ang mga tinaga sa orihinal nga lenguahe nga gingamit sa Biblia. Sa Hebreong Kasulatan, tatlo ka panguna nga mga tinaga ang nadalahig. Ang tinaga nga masami ginabadbad nga “katarungan” mahimo man badbaron nga “kon ano ang husto.” (Genesis 18:25) Ang duha pa ka tinaga masami ginabadbad nga “pagkamatarong.” Sa Cristianong Griegong Kasulatan, ang tinaga nga ginbadbad “pagkamatarong” ginapaathag subong “husto ukon matarong nga kinaiya.” Kon amo, wala sing kinaliwan ang mga tinaga nga pagkamatarong kag katarungan.—Amos 5:24.

⁶ Busa, kon ang Biblia nagasiling nga ang Dios matarong, ginasugiran kita sini nga ginahimo niya kon ano ang husto kag matarong kag amo sini pirme ang ginahimo niya, nga walay pagpasulabi. (Roma 2:11) Sa pagkamatuod, indi mapatihan kon tuhay ang iya himuon. Ang matutom nga si Elihu nagsiling: “Malayo sa matuod nga Dios nga maghimo sia sing pagkamalaut, kag maghikot sing di-makatarunganon ang Labing Gamhanan!” (Job 34:10) Sa pagkamatuod, imposible nga “maghikot sing di-makatarunganon” si Jehova. Ngaa? Bangod sang duha ka importante nga rason.

7, 8. (a) Ngaa indi makahimo si Jehova sing inhustisya? (b) Ano ang nagapahulag kay Jehova nga mangin matarong sa iya mga pagpakig-angot?

 ⁷ Una, balaan sia. Subong sang natalupangdan naton sa Kapitulo 3, si Jehova putli gid kag matadlong. Busa, indi sia mahimo maghikot sing di-makatarunganon. Binagbinaga kon ano ang buot silingon sini. Ang pagkabalaan sang aton langitnon nga Amay nagahatag sa aton sing mabaskog nga rason sa pagsalig nga indi gid niya pagpintasan ang iya mga anak. May amo sini nga pagsalig si Jesus. Sang hingapusan nga gab-i sang iya kabuhi sa duta, nangamuyo sia: “Amay nga Balaan, bantayi sila [ang mga disipulo] tungod sa imo ngalan.” (Juan 17:11) “Amay nga Balaan”—ini nga porma sang pagtawag nga ginagamit sa Kasulatan naaplikar lamang kay Jehova. Nagakaigo ini, kay wala sing bisan sin-o nga tawhanon nga amay ang mapaanggid sa Iya sa pagkabalaan. Bug-os ang pagtuo ni Jesus nga wala sing malain nga matabo sa iya mga disipulo sa idalom sang pagbantay sang Amay, nga lubos nga putli kag matinlo kag wala gid sing sala.—Mateo 23:9.

⁸ Ikaduha, ang di-makagod nga gugma duna sa Dios. Ini nga gugma nagapahulag sa iya nga mangin matarong sa iya mga pagpakig-angot sa iban. Apang ang madamo nga porma sang inhustisya—lakip ang rasismo, pag-ihig-ihig, kag pagpasulabi—masami nagagikan sa kadalok kag kakagod, nga kabaliskaran sang gugma. Tuhoy sa Dios sang gugma, ang Biblia nagapasalig sa aton: “Si Jehova matarong; ginahigugma niya ang matarong nga mga buhat.” (Salmo 11:7) Si Jehova nagsiling tuhoy sa iya kaugalingon: “Ako, si Jehova, nagahigugma sang katarungan.” (Isaias 61:8) Indi bala makapaumpaw nga mahibaluan nga ang aton Dios nagakalipay sa paghimo sang kon ano ang husto, ukon matarong?—Jeremias 9:24.

9-11. (a) Ano ang kaangtanan sang katarungan kag kaluoy ni Jehova? (b) Paano ang katarungan kag kaluoy ni Jehova makita sa iya pagpakig-angot sa makasasala nga mga tawo?

⁹ Ang katarungan ni Jehova, kaangay sang tanan nga bahin sang iya walay tupong nga personalidad, himpit, wala ginakulang sa  bisan ano. Bilang pagdayaw kay Jehova, si Moises nagsulat: “Ang Igang, himpit ang iya binuhatan, kay ang tanan niya nga dalanon katarungan. Isa ka Dios sang katutom, nga sa iya wala sing inhustisya; matarong kag matadlong sia.” (Deuteronomio 32:3, 4) Sa kada tion nga magpakita si Jehova sing katarungan, wala ini sing sayop—indi tuman ka matinuguton, indi tuman kaestrikto.

¹⁰ May suod nga kaangtanan ang katarungan kag kaluoy ni Jehova. Ang Salmo 116:5 nagasiling: “Mainayuhon si Jehova kag matarong; kag ang aton Dios Isa nga nagapakita sing kaluoy.” Huo, matarong kag maluluy-on si Jehova. Ining duha ka kinaiya wala nagasumpakilay. Ang iya pagpakita sing kaluoy wala nagapahaganhagan sang iya katarungan, nga daw subong bala tuman ka mapiguson ang iya katarungan. Sa baylo, masami nga ginapakita niya ining duha ka kinaiya sa isa ka tion, bisan sa isa pa gani ka hitabo. Binagbinaga ang isa ka halimbawa.

¹¹ Ang tanan nga tawo may napanubli nga sala kag busa takus sang silot sa sala—ang kamatayon. (Roma 5:12) Apang wala nahamuot si Jehova sa kamatayon sang mga makasasala. Sia “isa ka Dios sang mga pagpatawad, mainayuhon kag maluluy-on.” (Nehemias 9:17) Apang, bangod balaan sia, indi mahimo nga pabay-an lamang niya ang pagkadimatarong. Paano sia, kon amo, makapakita sing kaluoy sa mga tawo nga duna nga makasasala? Masapwan ang sabat sa isa sang labing hamili nga mga kamatuoran sang Pulong sang Dios: ang gin-aman ni Jehova nga isa ka gawad para sa kaluwasan sang katawhan. Sa Kapitulo 14 makatuon kita sing dugang pa tuhoy sa sining mahigugmaon nga kahimusan. Matarong gid ini kag sa amo man nga tion, tuman ka maluluy-on. Paagi sa sini, makapakita si Jehova sing mapinalanggaon nga kaluoy sa mga nakasala nga naghinulsol samtang sa amo man nga tion ginasakdag niya ang mga talaksan sang iya himpit nga katarungan.—Roma 3:21-26.

12, 13. (a) Ngaa ang katarungan ni Jehova nagabuyok sa aton sa iya? (b) Ano ang nangin konklusion ni David tuhoy sa katarungan ni Jehova, kag paano ini makapaumpaw sa aton?

¹² Ang katarungan ni Jehova indi isa ka walay pag-ulikid nga kinaiya  nga nagatabog sa aton, kundi isa ka makagalanyat nga kinaiya nga nagabuyok sa aton sa iya. Maathag nga ginalaragway sang Biblia nga ang katarungan ukon pagkamatarong ni Jehova maluluy-on. Binagbinagon naton ang pila sang makapahalipay nga mga paagi nga si Jehova nagapakita sang iya katarungan.

¹³ Ang himpit nga katarungan ni Jehova nagapahulag sa iya nga mangin matutom kag mainunungon sa iya mga alagad. Nahangpan mismo kag ginpabaloran sang salmista nga si David ini nga bahin sang katarungan ni Jehova. Pasad gid sa iya naeksperiensiahan kag sa iya natun-an sa mga pagpanghikot sang Dios, ano ang nangin konklusion ni David? Sia nagsiling: “Si Jehova mahigugmaon sang katarungan, kag indi niya pagbiyaan ang mga mainunungon sa iya. Tubtob sa walay latid nga tion pat-od nga amligan sila.” (Salmo 37:28) Daw ano ini ka makapaumpaw nga pasalig! Indi gid pagbiyaan sang aton Dios ang mga mainunungon sa iya. Busa, masaligan gid naton ang iya pagkasuod sa aton kag ang iya mahigugmaon nga pag-ulikid. Ginagarantiyahan ini sang iya katarungan!—Hulubaton 2:7, 8.

14. Paano ang kabalaka ni Jehova para sa mga kubos dayag sa Kasuguan nga ginhatag niya sa Israel?

¹⁴ Ang katarungan sang Dios sensitibo sa mga kinahanglanon sang mga nagaantos. Ang kabalaka ni Jehova sa mga kubos dayag sa Kasuguan nga ginhatag niya sa Israel. Halimbawa, naghimo ang Kasuguan sing pinasahi nga mga kahimusan agod sigurado nga maatipan ang mga ilo kag balo nga mga babayi. (Deuteronomio 24:17-21) Bangod nahibaluan niya kon daw ano kabudlay ang kabuhi para sa sini nga mga pamilya, si Jehova mismo ang nangin amaynon nga Hukom nila kag Manug-amlig, ang isa nga “nagahimo sing paghukom para sa bata nga lalaki nga ilo sa amay kag sa balo nga babayi.” * (Deuteronomio  10:18; Salmo 68:5) Ginpaandaman ni Jehova ang mga Israelinhon nga kon piguson nila ang walay pangapin nga mga babayi kag kabataan, pamatian gid niya ang ila pagtuaw. Sia nagsiling: “Magadabdab gid ang akon kasingkal.” (Exodo 22:22-24) Bisan pa ang kaakig indi isa sang nagapangibabaw nga mga kinaiya ni Jehova, ang iya matarong nga kasingkal ginapukaw sang hungod nga mga buhat sang inhustisya, ilabi na kon ang mga biktima amo ang mga kubos kag walay pangapin.—Salmo 103:6.

15, 16. Ano ang talalupangdon gid nga ebidensia sang pagkawalay pinilian ni Jehova?

¹⁵ Ginapasalig man kita ni Jehova nga sia “walay pinilian sa mga tawo ni nagabaton sing hamham.” (Deuteronomio 10:17) Indi kaangay sang madamo nga tawo nga may gahom ukon impluwensia, indi maimpluwensiahan si Jehova sang materyal nga manggad ukon naguwa nga panagway. Wala gid sia nagapakita sing pagdampigdampig ukon paboritismo. Binagbinaga ang isa ka talalupangdon gid nga ebidensia sang pagkawalay pinilian ni Jehova. Ang kahigayunan nga mangin matuod nga mga sumilimba niya, nga may paglaum sa dayon nga kabuhi, indi lamang para sa pila ka pili nga mga tawo. Sa baylo, “sa tagsa ka pungsod ang tawo nga nagakahadlok sa iya kag nagahimo sing pagkamatarong kalahamut-an sa iya.” (Binuhatan 10:34, 35) Ining dalayawon nga paglaum bukas sa tanan walay sapayan sang ila tindog sa katilingban, sang duag sang ila panit, ukon sang pungsod nga ila ginapuy-an. Indi bala amo ini ang pinakamaayo nga matuod nga katarungan?

¹⁶ May isa pa ka bahin ang himpit nga katarungan ni Jehova nga takus binagbinagon naton kag tahuron: ang iya pagpakig-angot sa mga nagalapas sa iya matarong nga mga talaksan.

17. Ipaathag kon ngaa indi gid maduhaduhaan ang katarungan ni Jehova bangod sang mga inhustisya sa kalibutan karon.

¹⁷ Ang iban mahimo magapalibog: ‘Kon wala ginapabay-an ni Jehova ang pagkadimatarong, paano naton mapaathag ang di-matarong nga mga pag-antos kag malaut nga mga buhat nga  kinaandan gid sa kalibutan karon?’ Ang katarungan ni Jehova indi gid maduhaduhaan bangod sining mga inhustisya. Ang madamo nga inhustisya sa malaut nga kalibutan karon amo ang resulta sang sala nga napanubli sang mga tawo gikan kay Adan. Sa isa ka kalibutan diin ginpili sang di-himpit nga mga tawo ang ila makasasala nga mga dalanon, madamo gid ang inhustisya—apang indi ini magadugay.—Deuteronomio 32:5.

18, 19. Ano ang nagapakita nga indi pagpabay-an ni Jehova tubtob san-o ang mga hungod nga nagalapas sa iya matarong nga mga kasuguan?

¹⁸ Samtang si Jehova nagapakita sing daku nga kaluoy sa mga nagapalapit sa iya sing sinsero, indi niya pagpabay-an tubtob san-o ang isa ka kahimtangan nga nagadala sing kahuy-anan sa iya balaan nga ngalan. (Salmo 74:10, 22, 23) Ang Dios sang katarungan indi tiliawtiawan; indi niya paglipnan ang hungod nga mga makasasala gikan sa malaglagon nga paghukom nga nagakadapat sa ila ginahimo. Si Jehova “isa ka Dios nga maluluy-on kag mainayuhon, mahinay sa pagpangakig kag bugana sa mahigugmaon nga kaayo kag sa kamatuoran, . . . apang indi gid sia magahatag sing pasaylo sa silot.” (Exodo 34:6, 7) Nahisanto sa sining mga pulong, nakita ni Jehova kon kaisa nga dapat niya silutan ang mga hungod nga nagalapas sa iya matarong nga mga kasuguan.

¹⁹ Binagbinaga, halimbawa, ang mga pagpakig-angot sang Dios sa dumaan nga Israel. Bisan sang nagapuyo sila sa Ginsaad nga Duta, makapila nga nangin di-matutom liwat ang mga Israelinhon. Bisan pa “nasaklaw” si Jehova sa ila malaut nga mga dalanon, wala niya ginsikway sila sa gilayon. (Salmo 78:38-41) Sa baylo, maluluy-on nga ginhatagan niya sila sing mga kahigayunan nga magbag-o. Nakitluoy sia: “Nahamuot ako, indi sa kamatayon sang malauton, kundi sa pagbiya sang malauton gikan sa iya dalanon agod padayon sia nga mabuhi. Biya kamo, biya kamo gikan sa inyo malaut nga dalanon, kay ngaa bala nga magkalamatay kamo, O panimalay sang Israel?” (Ezequiel 33:11) Bangod hamili kay Jehova ang kabuhi, makapila nga ginpadala niya ang iya mga manalagna agod nga magbiya ang mga Israelinhon gikan sa ila malaut nga mga dalanon.  Apang, sa kabilugan, ang matig-a sing tagipusuon nga katawhan nagdumili sa pagpamati kag sa paghinulsol. Sang ulihi, tungod sa iya balaan nga ngalan kag sang tanan nga ginarepresentar sini, gintugyan sila ni Jehova sa ila mga kaaway.—Nehemias 9:26-30.

20. (a) Ano ang ginatudlo sa aton sang mga pagpakig-angot ni Jehova sa Israel tuhoy sa iya? (b) Ngaa isa ka nagakaigo nga simbulo ang leon sang katarungan ni Jehova?

²⁰ Madamo ang ginatudlo sa aton sang mga pagpakig-angot ni Jehova sa Israel tuhoy sa iya. Natun-an naton nga ang iya makakita-sang-tanan nga mga mata nagatalupangod sa pagkadimatarong kag apektado gid sia sang iya makita. (Hulubaton 15:3) Makapasalig man mahibaluan nga nagatinguha sia sa pagpakita sing kaluoy kon may basihan para sa paghimo sini. Dugang pa, natun-an naton nga wala gid nagapadasudaso ang iya katarungan. Bangod sang pagpailob kag pagkamainantuson ni Jehova, madamo nga tawo ang sayop nga nagahinakop nga indi gid niya paghukman ang mga malauton. Apang indi gid ini matuod, kay ang mga pagpakig-angot sang Dios sa Israel nagatudlo man sa aton nga may latid ang pagpailob sang Dios. Malig-on si Jehova para sa pagkamatarong. Indi kaangay sang mga tawo, nga masami nagaisol sa paghimo sing katarungan, indi gid sia kulang sing kaisog sa pagtindog sa kon ano ang husto. Sing nagakaigo, ang leon nga isa ka simbulo sang maisugon nga katarungan  ginaangot sa presensia sang Dios kag sa iya trono. * (Ezequiel 1:10; Bugna 4:7) Gani, makasalig kita nga tumanon niya ang iya saad nga dulaon ang inhustisya sa sini nga duta. Huo, ang iya paghukom sarang masumaryo subong sang masunod: kalig-on kon kinahanglanon, kaluoy kon mahimo.—2 Pedro 3:9.

21. Kon ginapamalandungan naton kon paano si Jehova nagapakita sing katarungan, ano ang dapat naton hunahunaon tuhoy sa iya, kag ngaa?

²¹ Kon nagapamalandong kita kon paano si Jehova nagapakita sing katarungan, indi kita dapat maghunahuna nga isa sia ka walay pag-ulikid, estrikto kaayo nga hukom nga interesado lamang sa paghatag sing paghukom sa mga nakasala. Sa baylo, dapat kita maghunahuna nga isa sia ka mahigugmaon apang may kalig-unan nga Amay nga pirme nagapakig-angot sa iya mga anak sa labing maayo nga paagi nga mahimo. Subong isa ka matarong nga Amay, ginabalanse ni Jehova ang kalig-on para sa kon ano ang husto kag ang mapinalanggaon nga kaawa sa iya dutan-on nga mga anak, nga nagakinahanglan sang iya bulig kag pagpatawad.—Salmo 103:10, 13.

22. Ginatuytuyan sang iya katarungan, ano nga palaabuton ang ginpahanabo ni Jehova nga mahimo matigayon naton, kag ngaa nagapakig-angot sia sa aton sa sining paagi?

²² Makapasalamat gid kita nga ang katarungan sang Dios indi lamang amo ang paghatag sing pamatbat sa mga nakasala! Ginatuytuyan sang iya katarungan, ginpahanabo ni Jehova nga mahimo naton matigayon ang makakulunyag gid nga palaabuton—ang himpit, walay katapusan nga kabuhi sa isa ka kalibutan diin “magapuyo ang pagkamatarong.” (2 Pedro 3:13) Subong sini ang pagpakig-angot sang Dios sa aton bangod ang iya katarungan nagatinguha sa pagluwas sa baylo nga magpakamalaut. Sa pagkamatuod, ang napauswag nga paghangop sa kasangkaron sang katarungan ni Jehova nagadapit sa aton sa iya! Sa masunod nga mga kapitulo, usisaon naton sing masusi kon paano ginapabutyag ni Jehova ining dalayawon nga kinaiya.