Ir al contenido

Ir al índice

11 YACHAQANA

“Tukuy ñankunasninpis cheqanpuni”

“Tukuy ñankunasninpis cheqanpuni”

1, 2. 1) ¿Ima llakiykunapitaj José rikukorqa? 2) ¿Imaynatá Jehová Joseta yanaparqa?

 JOSÉ sutiyoj jovenqa ashkhata sufrerqa. 17 watasniyoj kashajtin hermanosnin wañuchiyta munarqanku. Jinapis mana wañucherqankuchu, manaqa esclavo kananpaj karu llajtayoj runasman venderqanku. Chaypitaj patronninpa warmenqa paywan puñuykuyta munarqa. Josetajrí mana paywan puñuykuyta munarqachu. Chayrayku patronninpa warmenqa mayta phiñakorqa, llullakuspataj nerqa José abusayta munasqanta. Ajinamanta Josetaqa qhasillamanta carcelman wisqʼaykorqanku, nitaj pipis payta yanapaj karqachu.

2 Diostajrí Joseta qhawamusharqa. Jehovaqa “cheqan kajta munakun, nitaj wakillanman kutikuspachu juzgan” (Salmo 33:5). Chayrayku Jehovaqa Joseta qhasillamanta juchachasqankuta allinchaspa carcelmanta payta orqhorqa, uj kamachej kananpajtaj churarqa. Ajinamanta Joseqa jatunpaj qhawasqa karqa (Génesis 40:15; 41:41-43; Salmo 105:17, 18). Chaypi tukuy repararqanku José mana juchayojchu kasqanta. Chantapis Joseqa kamachej kasqanrayku Diospa llajtanta yanaparqa (Génesis 45:5-8).

Joseqa qhasillamanta ‘carcelpi’ ñakʼarichisqa karqa

3. ¿Imaraykutaj tukuy munanchej cheqan kajman jina juzgasqa kayta?

3 Josemanta yachakoyqa mayta kallpachawanchej. Imajtinchus tukuypis qhasimanta juchachasqa runasta rikorqanchej, chayri noqanchej kikin qhasimanta juchachasqa karqanchej. Tukuypis munanchej cheqan kajman jina juzgasqa kayta. ¿Imaraykutaj chayta munanchej? Imaraykuchus Jehovaqa payman rijchʼakojta ruwawarqanchej, chayrayku noqanchejpis Jehová jina justicia kananta munanchej chayri cheqan kaj ruwakunanta munanchej (Génesis 1:27). Jehovata sumajta rejsinapajqa entiendenanchej tiyan imachus paypaj justicia kasqanta. Chaytaj yanapawasun imaraykuchus cheqan kajtapuni ruwayta munasqanta entiendenapaj, payman astawan qayllaykunapaj ima.

¿Imataj justicia?

4. Justicia palabrata uyarispa, ¿imatá runas yuyanku?

4 Justicia palabrata uyarispa runasqa yuyanku uj kamachej tukuy runasta kikin leyesllata juntʼachinan kasqanta. Ética: teoría y aplicación nisqa libroqa nin: “Justiciaqa leyesman jina ruwakun, runastaj chay leyesman jina imatapis ruwananku tiyan. Chantapis chay leyesman jina nikun uj runa juchayoj kasqanta chayri mana juchayoj kasqanta”, nispa. Jehovatajrí justiciata ruwan mana leyesta juntʼachinanraykullachu.

5, 6. 1) Justiciamanta parlanapaj, ¿ima palabrastaj Bibliapi rikhurillantaj? 2) ¿Imaraykutaj Biblia nin Dios cheqan kasqanta?

5 Imaynachus Jehovaj justician kasqanta entiendenapajqa, Bibliapi ima palabrastachus chaypaj churakusqanta yachay yanapawasun. Hebreo Qhelqasqaspeqa kinsa palabrasta oqharikun justiciamanta parlanapaj. Chaykunamanta ujnintaj traducikun “allinpuni”, “justicia”, “cheqan kajtapuni ruway” nispa (Génesis 18:25). Chaykunamanta iskay palabrastajrí traducikun “cheqan kaj”, “cheqa kaj”, “maychus kaj”, “justicia”, “cheqan ruway” nispa. Griego Qhelqasqaspitaj justicia palabraqa niyta munallanmantaj “cheqan” nispa. Bibliapeqa “justicia” palabra “cheqan kaj” palabrawan ujchasqa kashan (Amós 5:24).

6 Biblia nin Diosqa cheqan kasqanta. Chaywantaj nishan cheqan kajta tukuypaj ruwasqanta, uj rejllatataj (Romanos 2:11). Arí, Jehovaqa ajinatapuni tukuy imata ruwan. Elihuqa nerqa: “Diosqa nipuni ima sajratapis ruwanmanchu. Tukuy Atiyniyoj Diosqa ni imarayku mana cheqan kajtaqa ruwanmanchu”, nispa (Job 34:10). Jehovaqa ni jaykʼaj “ima sajratapis ruwanmanchu”. ¿Imaraykú? Chayta yachanapaj iskay imasta qhawarina.

7, 8. 1) ¿Imaraykutaj Jehová ni jaykʼaj sajra kajta ruwanmanchu? 2) ¿Imataj Jehovata cheqan kajtapuni ruwananpaj tanqan?

7 Uj kaj, Jehovaqa santo chayri llimphu. Kinsa kaj yachaqanapi yachakorqanchej Diosqa may llimphu kasqanta, cheqan kajtapunitaj ruwasqanta. Chayraykutaj payqa ni jaykʼaj sajra kajta ruwanmanchu. ¿Imaraykú chayta ninchej? Imajtinchus Tatanchej Jehovaqa may llimphu. Payqa ni jaykʼaj wawasninta sajra kajta ruwaspa sufrichinchu. Jesusqa chayta sumajta yacharqa. Chayrayku wañuchinankupaj uj chʼisi faltashajtin, ajinata orakorqa: “Santo Tatáy, qowasqayki sutiykirayku paykunata qhawariy”, nispa (Juan 17:11). “Santo Tatáy” palabrasqa Jehovamanta parlanallapaj Bibliapi oqharikun. Imajtinchus ni mayqen tatapis Jehová jina santochu. Jesusqa yacharqa discipulosnin Tatanpa qayllanpi sumaj jarkʼasqa kanankuta, imajtinchus Jehovaqa may llimphupuni, nitaj ima juchapis paypi kanchu (Mateo 23:9).

8 Iskay kaj, Jehovaqa tukuyta munakun, manataj suyanchu tukuyninchej payta munakunallanchejtataj. Chay munakuynintaj tukuypaj cheqan kajta ruwananpaj tanqan. Runastajrí paykunallapaj imatapis munasqankurayku, paykunallapi yuyasqankurayku sajra kajta ruwanku, wajkunatapis ñakʼarichinku. Chaypitaj sutʼi yachakun mana munakuyniyojchu kasqanku. Jehovamantatajrí Biblia nin: “Jehová Diosqa cheqan kajtapuni ruwan. Payqa cheqan kajta munakun”, nispa (Salmo 11:7). Jehovapis pay kikinmanta nillantaj: “Noqa Jehová Diosqa justiciata munakuni”, nispa (Isaías 61:8). Jehová Dios cheqan kajtapuni ruwasqanta yachayqa mayta kallpachawanchej (Jeremías 9:24).

Jehovaj khuyakuynin, cheqan kaynin ima

9-11. 1) ¿Imaraykú ninchej Diospa khuyakuyninwan justicianwan khuskachasqa kasqanta? 2) ¿Imaynatá Jehová juchasapa runasmanta khuyakun?

9 Jehovaj cheqan kaynenqa may sumaj, ni ima pantayniyojtaj, payqa tukuy imapi ajina. Moisesqa Jehovata jatunchashaspa nerqa: “Payqa pakakuna Chhanka, ruwasqasnenqa may sumajpuni, tukuy ñankunasninpis cheqanpuni. Payqa atienekunapaj jina Dios, mana jaykʼajpis mana cheqan kajtaqa ruwanchu. Payqa cheqanmin, cheqan kajtapunitaj ruwan”, nispa (Deuteronomio 32:3, 4). Jehová Diosqa cheqan kajtapuni ruwan. Payqa runas sajra kajta ruwanankuta mana saqellanchu, nillataj mana khuyaspachu jasutʼin.

10 Diospa cheqan kaynenqa khuyakuyninwan khuskachasqa kashan. Salmo 116:5 nin: “Jehová Diosqa kʼacha sonqoyoj Dios, cheqantataj ruwan. Diosninchejqa khuyakoj Dios”, nispa. Arí, Jehovaqa cheqan kajta ruwan, khuyakuyniyojtaj. Payqa khuyakuyniyoj kaspapis justiciata ruwanqapuni. Jehová khuyakuyniyoj kasqanqa mana ninayanchu pisi justiciallataña ruwananta justician may jina sinchʼipis kanman jinaqa. Astawanpis payqa justiciata ruwan, khuyakuntaj. Chaymanta astawan yachakuna.

11 Tukuy runas juchata herenciata jina japʼisqanchejrayku wañuyllataña suyakushanchej (Romanos 5:12). Chaywanpis Jehovaqa juchasapa runas wañojtinku mana kusikunchu. Payqa ‘wakichisqa kashan perdonanapaj, khuyakoj Dios, kʼacha sonqoyojtaj’ (Nehemías 9:17). Santo kasqanraykutaj mana cheqan ruwaykunata chejnikun. Ajina kajtin, ¿imaynatá juchasapa runasmanta khuyakunmanri? Chaymanqa Bibliaj uj sumaj yachachiynin kutichin. Chaytaj kashan runasta wañuymanta Dios kacharichisqan. 14 yachaqanapi astawan yachakusunchej Jehovaj khuyakuyninmanta, justicianmantawan. Jehovaqa juchankumanta pesachikoj runasmanta khuyakuspapis cheqan kajtapuni ruwan (Romanos 3:21-26).

Jehovaj justician payman qayllaykuchiwanchej

12, 13. 1) ¿Imaraykutaj Jehovaj justician payman qayllaykunapaj yanapawanchej? 2) ¿Imatataj David Jehovamanta yacharqa? 3) ¿Imajtintaj Davidpa nisqan mayta sonqochawanchej?

12 Jehovaj justicianqa mana manchachiwanchejchu, astawanpis payman qayllaykunapaj yanapawanchej. Bibliaqa sutʼita willawanchej Jehovaqa khuyakuywanpuni justiciata ruwasqanta. Imaynatachus chayta ruwasqanta qhawarina.

13 Jehovaqa justiciata ruwanpuni, chayrayku amigosninta mana wasanchanchu, nitaj saqerparinchu. Davidtaj kausayninpi chayta rikorqa. Payqa sumajta Jehovata rejserqa, chayrayku yacharqa imaynatachus Jehová amigosninta qhawasqanta. Pay nerqa: “Jehová Diosqa justiciata munakun, nitaj jaykʼajpis payta kasojkunataqa saqerparenqachu. Diosqa paykunata waqaychanqa”, nispa (Salmo 37:28). Chay nisqantaj mayta sonqochawanchej. Imajtinchus Diosninchejqa payta tukuy sonqo sirvejkunata ni jaykʼaj saqerparenqachu. Justiciata ruwaj Diosqa qayllallanchejpipuni kanqa, munakuywantaj cuidawasunchej (Proverbios 2:7, 8).

14. ¿Imaynatá Jehová yanapata necesitajkunamanta llakikusqanta rikucherqa?

14 Jehová Diosqa justiciata munakusqanrayku yanapata necesitajkunamanta llakikun. Chaytataj sutʼita reparanchej israelitasman qosqan leyespi. Chay leyespi nisharqa imaynatachus wajcha wawasta, viudastapis yanapanankuta (Deuteronomio 24:17-21). Jehovaqa yacharqa wajcha wawaspis viudaspis llakiypi rikukusqankuta. Chayrayku Jehovaqa paykunaj Tatanku, Juezninkutaj karqa. Arí, “payqa cheqan justiciata ruwan wajcha wawaspaj, viudaspajpis” (Deuteronomio 10:18; Salmo 68:5). Jehovaqa israelitasman sutʼita nerqa wajcha wawasta, viudastapis mana sufrichinankuchu kasqanta. Chaytachus ruwankuman karqa chayqa, paykunaj qhaparikusqankuta uyarinanta, yanapanantataj nerqa. Chantá nillarqataj: “Phiñakuyneyqa qankunapaj kʼajarenqa”, nispa (Éxodo 22:22-24). Jehovaqa mana usqhayllatachu phiñakun. Jinapis wajkunata qhasimanta sufrichejtinkoqa mayta phiñakun, astawanraj wajchasta, mana yanapajniyoj kajkunata sufrichejtinku (Salmo 103:6).

15, 16. ¿Imaraykú ninchej Jehová “tukuyta uj rejllata” qhawasqanta?

15 Jehovaqa “tukuyta uj rejllata qhawan, nitaj piwanpis llukʼichikunchu” (Deuteronomio 10:17). Jehovaqa mana runasta juzgaj jueces jinachu. Ashkha juecesqa qhapajkunallapaj chayri rejsisqa runasllapaj justiciata ruwanku. Jehovatajrí tukuypaj justiciata ruwan. Jehová tukuyta uj rejllata qhawasqanmanta yachakuna. Payqa munan tukuy runas salvakunankuta, wiñay kausaytataj japʼinankuta. “Payqa allinpaj qhawan mayqen nacionllamantapis payta manchachikojta, allin kajtataj ruwajta” (Hechos 10:34, 35). Jehovaqa uj suyakuyta qon qhapajkunaman, wajchasman, yana runasman, yuraj runasman, tukuy laya llajtayojkunaman ima. Ajinamanta payqa cheqan kajtapuni ruwan.

16 Jehovaqa wakin runas kamachiykunasninta mana kasukojtinku justiciata ruwallantaj. Kunantaj chaymanta astawan yachakunachej.

Juchayoj runataqa mana qhawakullanchu

17. Kay mundopi mana justicia kasqan, ¿ninayanchu Jehová mana cheqan kajta ruwasqanta?

17 Ichá pillapis tapukunman: “Jehová justiciata ruwan chay, ¿imaraykutaj kay mundopi mana justicia kanchu?”, nispa. Kay mundopi justicia mana kasqanqa, mana niyta munanchu Jehová mana cheqan kajta ruwasqanta. Kay mundopi justicia mana kanchu tukuyninchej Adanmanta juchata herenciata jina japʼisqanchejrayku. Chantapis ashkha runas Jehovaj kamachiykunasninta mana kasukunkuchu. Jinapis chayqa mana wiñaypajchu kanqa (Deuteronomio 32:5).

18, 19. ¿Imatá Jehová ruwanqa kamachiykunasninta mana kasukuyta munajkunawan?

18 Jehovaqa allin sonqoyoj kajkunamanta, paypa qayllanpi kayta munajkunamanta khuyakun. Jinapis mana saqenqachu santo sutinta runas pisipaj qhawanankuta (Salmo 74:10, 22, 23). Mana pipis Dios justiciata ruwananmanta burlakuyta atinchu. Payqa mana kasukoj runasta castiganqapuni. Jehová Diosqa “khuyakoj Dios, kʼacha sonqoyoj, pacienciayoj, may jina munakuyniyoj, nisqantapis juntʼanpuni. [...] Payqa mana qhawakullanqachu juchayoj runataqa” (Éxodo 34:6, 7). Chayqa ajinapuni, Jehovaqa kamachisqasninta mana kasukojkunata wakin kutis castigarqapuni.

19 Imatachus Israel llajtawan ruwasqanta qhawarina. Israelitasqa Sumaj Jallpʼapi kashaspaña kutin kutita Jehovata wasancharqanku. Ruwasqankuwantaj Jehovaj “sonqonta nanacherqanku”. Jinapis Jehovaqa paykunata mana chay ratochu chinkarparicherqa (Salmo 78:38-41). Astawanpis paykunamanta khuyakorqa, suyarqataj kausayninkuta cambianankuta. Chayrayku nerqa: “Kausayniyrayku jurani, sajra runa wañojtenqa mana kusikunichu, astawanqa kusikuni sajra runa kausayninta cambiajtin, nitaj wañojtin. Chayrayku sajra ruwaykunasniykichejta qonqaychej, amaña chayta ruwaychejchu. Israel nación, ¿imajtín wañuwajchejri?”, nispa (Ezequiel 33:11). Jehovaqa mana munanchu pipis wañunanta. Chayrayku israelitas sajra ñanninkuta saqenankupaj sapa kuti profetasninta kacharqa. Israelitasrí Jehovaj profetasninta mana uyarerqankuchu, nitaj juchasninkumantapis pesachikorqankuchu. Chayrayku Jehovaqa imayna Dioschus kasqanta rikuchinanpaj enemigosninkuman israelitasta jaywaykorqa (Nehemías 9:26-30).

20. 1) Jehová israelitaswan imastachus ruwasqanmanta, ¿imatá yachakunchej? 2) ¿Imaraykutaj Jehovaj justicianta leonwan kikinchakun?

20 Jehová israelitaswan imastachus ruwasqanmantaqa mayta yachakunchej. Payqa tukuy imata qhawamusqanrayku sajra ruwaykunata rikuspa sonqonta nanachikun (Proverbios 15:3). Chantapis juchasninkumanta arrepientekojkunamanta khuyakun. Chayta yachaytaj mayta sonqochawanchej. Jehovaqa pacienciayoj, suyantaj sajra runas kausayninkuta cambianankuta. Chayrayku ashkha runasqa yuyanku Jehová sajra runasta mana castigananta. Chaytaj mana ajinachu. Israelwan imatachus ruwasqanqa yachachiwanchej Diosqa mana wiñaypajchu pacienciakunanta. Payqa justiciata ruwanqapuni. Runasqa wakin kutis manchachikunku justiciata ruwayta, Jehovatajrí mana manchachikuspa justiciata ruwanqapuni. Chayrayku Bibliaqa Jehovaj justicianta leonwan kikinchan (Ezequiel 1:10; Apocalipsis 4:7). a Jehovaqa nisqanman jina kay jallpʼapi justiciata ruwanqapuni. ¿Imaynatá Jehová Dios justiciata ruwan? Juchayojta castiganan kajtenqa castiganpuni, wakin kutistaj juchayoj khuyakunapaj jina kajtin khuyakun (2 Pedro 3:9).

Justiciata ruwaj Diosman qayllaykuna

21. Jehová imaynatachus justiciata ruwasqanpi tʼukurispa, ¿imatataj paymanta mana yuyanachu tiyan?

21 Jehová imaynatachus justiciata ruwasqanpi tʼukurispaqa, ama yuyanachu mana sonqoyoj juez jina kasqanta, sajra runasllatataj juzgayta maskʼasqanta. Chayta yuyanamantaqa munakoj tata jina wawasninpaj allin kajtapuni ruwayta munasqanpi tʼukurina. Jehovaqa cheqan kajtapuni ruwan, chayrayku munan wawasninpis cheqan kajta ruwanankuta. Chantapis wawasnin yanapata necesitajtinku, perdonta mañakojtinku paykunamanta khuyakun (Salmo 103:10, 13).

22. Jehová cheqan kajtapuni ruwasqanrayku, ¿ima suyakuytataj qowanchej? Chanta, ¿imaraykutaj chay suyakuyta qowanchej?

22 Mayta agradecekunchej Jehová justiciata ruwajtinpis khuyakuwasqanchejmanta. Payqa mana sajra runasta castigallaytachu maskʼan. Payqa tukuy imapi cheqan kajtapuni ruwan, chayrayku uj sumaj suyakuyta qowanchej. Payqa munan paraisopi wiñaypaj kausakunata, maypichus “cheqan kausaylla kanqa” chaypi (2 Pedro 3:13). Diosninchejqa justiciata ruwayta munasqanrayku, runasta castigananmantaqa imaynallamantapis paykunata salvayta munan. Jehovaj justician imaynachus kasqanta yachayqa payman qayllaykuchiwanchej. Qhepan yachaqanaspi Jehovaj justicianmanta astawan yachakusun.

a Jehovaqa pay kikin uj leonwan kikinchakorqa mana kasukoj israelitasta juzgashaspa (Jeremías 25:38; Oseas 5:14).