Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

SHAPITRE 11

“Jinjil Jend Jawonsu Jitentamin

“Jinjil Jend Jawonsu Jitentamin

1, 2. (a) Ov, kuburen kutentam ik kukash kwatanijanay nich Josef? (b) Ov, mutapu ik wasalay Yehova chakwel apwisha mulong winou?

CHADING kuburen kutentam kukash. Nsand umwing wa ufun kasalap chisal ap chimwing cha chisum, pakwez washikena ku kwikal mu rukan mulong amudimbena anch wela kukimb kusal masandj ku usu ni mband wayen. Pakwez, chinech chadingap chisal cha kusambish cha kuburen kutentam. Kurutu kwa mivu, padingay ni mivu 17, nsand winou Josef amulandisha kudi anamakwend akimba kumujip ni kupwa awiy amulandisha mudi muswik mwingand yayen. Kwingand yin yang kwawiy kwalikay kwilikidil ku kwizez kwamwizezangau kudi mband wa mwant wend wa mudimu. Mwikadil winou wawiy wamubachika mband win wang amutwambila Josef makasu ni chawiy chasala chakwel amuteka mu rukan. Chaushon, kwadingap muntu ap umwing wela kumulondinamu Josef.

Josef wamana mar pakad mulong mu “rukan”

2 Pakwez, Nzamb ukatininga “kutentam ni dirumburish diakin” wamananga. (Kuseng 33:5) Yehova wapwisha uyimp winou wamusadinau Josef, wasala chakwel mulong usuta mu mutapu winou ni kupwa amubudisha mu rukan. Chikwau kand, Josef—muntu wadinga mu “rukan”—amuteka pa ndond ya piur, wikala nich chisend chijim ni katumb ka pakampwil. (Disambishil 40:15; 41:41-43; Kuseng 105:17, 18) Kupwa, mulong wamutwambilau Josef wamekana patok anch wadinga wa makasu, ni ndiy washikena ku kusadil chisend chinech chijim chamwinkishau mulong wa kuwanyish rutong ra Nzamb.—Disambishil 45:5-8.

3. Ov, mulong wak chidiap chom cha kushimok anch etu awonsu tusotining atusadila mu mutapu utentamina?

3 Rusangu riner ritupukwin ku michim yetu, ov, kimwawiyap? Ov, nany pakach petu wakad kutanijanangap kal nich kasolikany ap kwikal ufishilau nich mulong wa kuburen kutentam? Chakin kamu, etu awonsu tusotining atusadina nich kutentam, mu mutapu uwamp pakad kasolikany. Chom chinech chidap cha kukashimuk mulong Yehova watwinkisha ngikadil jimekeshininga untu wend, ni kutentam udi umwing wa ku ngikadil jend ja pakampwil. (Disambishil 1:27) Chakwel tumwijika Yehova nawamp, tufanyidin kwijik kurumburik kwa kutentam kwend. Chawiy lel, tukutwish kusanger jinjil jend jipandakena kuwap jikutubachika kumusejin piswimp.

Kutentam Chom Ik?

4. Ov, tupamp tuvud, mutapu ik utonginingau antu piur pa kutentam?

4 Tupamp tuvud, antu atongining anch kutentam kurumburikin kusadin kusu yijil mu mutapu uyitinau. Buku ukweta mutu wa mulong ulondina anch: Droit et raison — une éthique théorique et pratique (mu Inglish) ulondin anch: “Kutentam kudi pamwing nich chijil, chisend kanang, mbil ni midimu ya kuwanyish, ni kukweting dirumburish diakad kasolikany ni kukwetingap kutaninamu kanang.” Pakwez, kutentam kwa Yehova kupwilingap kusu nich kusadil yijil mulong kuding chisend ap chom chitwitiningau kusal chakwel tuchiwanyisha.

5, 6. (a) Ov, mazu ma rudim ra nsambishil makarumunau anch “kutentam” marumburikin ik? (b) Ov, kulond anch Nzamb utentamin kurumburikin ik?

5 Tukutwish kwijik nawamp kukuruk ni kujimb kwa kutentam kwa Yehova kusutil ku kushinshikin mazu ma rudim ra nsambishil masadinau mu Bibil. Mu Mifund ya Hebereu, mudi mazu masatu ma pakampwil masadinau. Chakusambish, dizu dined diakarumunau anch “kutentam” dikutwish kurumburik kand “chitentamina.” (Disambishil 18:25) Mazu makwau maad makutwish kurumburik yisu yimwing “kuburen kasolikany.” Mu Mifund ya Grek ya in Kristu, dizu dikarumwinau anch “kutentam” dirumburikin “mwikadil wa kwikal wakad kasolikany ap utentamina.” Pakwez, kwikil kushalijan pakach pa kwikal wakad kasolikany ni wakad kutentam.—Amos 5:24.

6 Chawiy, palondiningay Bibil anch Nzamb utentamin, utulejining anch ndiy usadining yom yitentamina, yiwamp ni chisu chawonsu uyisadining pakad kasolikany. (Rom 2:11) Chakin kamu, chitwishikiningap kudiay kusal yom yakad kutentam. Elihu, muntu ushinshamena walonda anch: “Nzamb udi kulemp ni kuyip, Mwin Dikand Diawonsu kakutwishap kupengam.” (Job 34:10) Chikwau kand, chitwishikiningap kudiay Yehova ‘kusal yom yipengamina.’ Ov, mulong wak? Mulong wa mayingish ma usey maad.

7, 8. (a) Ov, mulong wak chitwishikiningap kudiay Yehova kusal yom yakad kutentam? (b) Ov, chom ik chimubachikininga Yehova kwikal wakad kasolikany ap utentamina mu mutapu wend wa kwovijan nau antu akwau?

7 Chakusambish, utumbil. Mudi mutwayimana mu Shapitre 3, Yehova udi kamu wishitwila ni utentamina. Chawiy lel, chitwishikiningap kudiay kusal yom yakad kuwanyin ap yiburedina kutentam. Tushinshikinany chirumburikina mulong winou. Kwishitul kwa Tatukwetu wa mwiur kutwinkishining yisu yawonsu diyingish dia kuchingejin anch ndiy kakezap kuyisadil anend nayimp. Yesu wadinga nich ruchingej pa mulong winou. Uchuku wa kupwa kwa mwom wend pa divu, ndiy walembila piur pa in kwilej end anch: “Tatuku Utumbila! Yichidija nich ukash wa dijin diey.” (Yohan 17:11) Mu Bibil, ching Yehova amwinend ndiy utazukinau anch—“Tatuku Utumbila.” Chijiken chinech chiwanyidin kamu mulong kwikil tatuku ap umwing ukutwisha kwiyisikej Nend mu mwikadil winou utumbila. Yesu witiyija nich muchim wend wawonsu anch in kwilej end kakezap kuman mar ap pakemp anch Tatukwend ukat kuyibangil, mulong ndiy wishitwil mu yom yawonsu ni chitil chiding kulemp ni ndiy.—Mateu 23:9.

8 Chakaad, rukat rakad kukimbang yisakin yach ayinach riding mwikadil wend wa pakampwil. Rukat riner rimubachikining kwikal wakad kasolikany, ap utentamina, mu mutapu wend wa kwovijan ni antu akwau. Pakwez, kuburen kutentam kukutwish kwamekan mu mitapu yivud—ulombu wa chikit, mar makash, ni kasolikany—yishikijining yisu yivud ku kwikal mwin kwitutul ni mwin choy mikadil yakad kwambatan nich rukat. Bibil utukasikeshin pa mulong utadina rukat ra Nzamb anch: “[Yehova] ndiy utentamina, ndiy ukatil kutentam.” (Kuseng 11:7) Yehova amwinend ulondin anch: “Am [Yehova] nikatil dirumburish ditentamina.” (Isay 61:8) Ov, chongojinap pa kwijik anch Nzamb wetu usangaredining kusal yom yitentamina ap yakad kasolikany?—Jeremiy 9:24.

Riy ni Kutentam Kuwanyidina kwa Yehova

9-11. (a) Ov, kwambatan ik kudia pakach pa kutentam kwa Yehova ni riy rend? (b) Ov, mutapu ik kutentam kwa Yehova kumekeninga mu mutapu umwing ni riy rend pantaliken ni mwikadil wend kudi antu akayitil?

9 Mulong untu wa Yehova uwanyidining ni ngikadil jend jawonsu ni uburediningap chom ap chimwing, ni kutentam kwend kuding kand mwamu. Moses wafunda pamushimanay Yehova anch: “Ndiy udi diyal, mudimu wend uwanyidin, mulong jinjil jend jawonsu jidi jakin. Udi Nzamb ujijamena, kakwetap kuyip, udi mwin kutentam ni mwin kuying.” (Kuvurik Yijil 32:3, 4) Mutapu win wawonsu umekeshiningay Yehova kutentam kwend udingap ni chilim—kamekeshiningap muchim wa riy kusut—ni kamekeshiningap kand muchim ukash kusut.

10 Kutentam kwa Yehova kuyiling pamwing ni riy rend. Kuseng 116:5 ulondin anch: “[Yehova] udi mwin ranaken, utentamin; inge, Nzamb wetu ukwet riy rujim.” Chakin kamu, Yehova ukweting ngikadil jaad, kutentam ni riy. Ngikadil jinej jaad jishalijadining yimwing ni yikwau. Kamekeshiningap riy rend mulong wa kudutish kutentam kwend mudi anch kutentam kwinoku kuding kukash. Pakwez, yisu yivud, ndiy umekeshining ngikadil jinej jaad kapamp kamwing mu chisal chimwing kand. Tushinshikinany chilakej chimwing.

11 Chivadikininga antu awonsu mu chitil, awiy afutining chibau cha chitil chinech—rufu. (Rom 5:12) Pakwez, Yehova kasangarediningap rufu ra akayitil. Mulong ndiy udi “Nzamb ukata kulikishin, ni mwin riy, ni ranaken.” (Nehemiy 9:17) Chidiay utumbila, ndiy kakutwishap kulikidil in kasolikany. Ov, mutapu ik ukutwishay kumekesh riy kudi antu akayitil? Chakul chidi mu umwing wa ku uyakin upandakena usey wa Dizu dia Nzamb ulondina anch: Yehova wapana chakupesh mulong wa kuyipandish antu. Mu Shapitre 14 tukez kwilej nakash piur pa ditenchik dined dia rukat. Ditenchik dined diawiy dimekeshina kutentam kukurikina ni riy rikash. Kusutil ku ditenchik dined, Yehova ukutwish kumekesh riy kudi akayitil akarumukina pakad kujiril yijil yend ya kutentam kuwanyidina.—Rom 3:21-26.

Kutentam kwa Yehova Kwamushen

12, 13. (a) Ov, mulong wak kutentam kwa Yehova kutusejishining piswimp nend? (b) Ov, David washikena ku kujingunin ik piur pa kutentam kwa Yehova ni mutapu ik chom chinech chikutwisha kutwongoj?

12 Kutentam kwa Yehova kudiap ngikadil yimwing yakad rukat yitupwitininga pakwez uding mwikadil umwing umusangareshininga chakwel tuseja kudiay. Bibil umekeshin patok anch kutentam kwa Yehova ni kuwanyin kwend yiding chisu chivud pamwing ni riy. El amboku tushinshikinany mitapu yimwing yamushena yisadidiningay Yehova kutentam kwend.

13 Kutentam kuwanyidina kwa Yehova kumubachikining kumekesh mwikadil wa kashinsh kudi atushalapol end. Nfund a Kuseng David washikena ku kwimen amwinend ngikadil yiney ya kutentam kwa Yehova. Kusutil ku uman wend wamanay ni ku kwilej kwend kwa jinjil ja Nzamb, ov, David washikena ku kujingunin ik? Chawiy chalonday anch: “Mulong [Yehova] ukatil kutentam, kakuyilikangap antu end akashinsh. Ndiy ukat kuyilam chikupu.” (Kuseng 37:28) Ruchingej mud ik rongojina! Nzamb wetu kakezap ap pakemp dichuku ap dimwing kuyivuramen antu ashinshamena kudiay. Chawiy lel, tukutwish kwikamen pa kwikal kwend piswimp netu ni pa rukat rend ra kusot kutulam. Kutentam kwend kuletin kashinsh ka chom chinech!—Jinswir 2:7, 8.

14. Ov, mutapu ik kubangin kwa Yehova piur pa antu adia mu maswir kumekena patok mu Chijil chapanay kudi Isarel?

14 Kutentam kwa Nzamb kuding kudimukina mulong wa kwijik maswir ma antu amena mar. Kubangin kwa Yehova piur pa antu adia mu maswir kumeken patok mu Chijil chapanay kudi Isarel. Chilikej, Chijil chadinga ni yitenchik kanang mulong wa an anshon ni adia-afu chakwel ayilama nawamp. (Kuvurik Yijil 24:17-21) Chading chijay mar makutwisha kwikal nich majuku mudi minam, Yehova amwinend wikala tatukwau Nzuj ni Mwin Kuyiking, mwin “kusadil kutentam kudi mwan anshon, ni kudi mwadiamufu.” * (Kuvurik Yijil 10:18; Kuseng 68:5) Yehova wayibabesha in Isarel anch, ang ayifish nich amband ni an akad kwikal ni wa kuyikwash, ndiy ukutesh kudil kwa antu inay. Ndiy walonda anch: “Nikez kukujimenany nakash.” (Kubudik 22:22-24) Ap anch ujim udiap yimwing ya ngikadil ja dishin ja Yehova, kutentam kwend kumubachikining chakwel ova ujim pameningay mutapu uyisadidiningau antu end yom yakad kutentam ap ya chisum, nakash-nakash anch ayisadidin antu aburedina mwin kuyikwash.—Kuseng 103:6.

15, 16. Ov, chom ik chimekeshina patok anch Yehova kadiap mwin kasolikany?

15 Yehova utwinkishin kashinsh anch ndiy udi “wakad kasolikany kudi muntu, ap kutambul difut dia kujik mu kan.” (Kuvurik Yijil 10:17) Chinyim ni antu avud akweta ulabu ap usu, Yehova kakatap kushinshikin ku kutal dipit dia yom ya mujimbu ap ku kumekan kwa chifu cha pol. Ndiy kakatap kumekesh kasolikany ap kwikamen ku mutambu umwing. Tushinshikinany uman umwing umekeshina kamu patok anch Yehova kadiap mwin kasolikany. Uman winou utwinkishin mutapu wa kwikal in kumwifukwil end akin, nich ruchingej ra mwom wa chikupu, chidiap kusu kudi antu amwing akemp atondilau bwat. Pakwez, “ku michid yawonsu, muntu mwawonsu ukata kumulimish ni kusal yom yitentamina, Nzamb ukat kumwitiy.” (Midimu 10:34, 35) Ruchingej riner ridi kudi antu in awonsu pakad kutal ndond yau mu mashakamin ma antu, ulombu wau wa chikit, ap ngand mushichau. Ov, chinech chidiap chilik chipandikena kuwap cha kutentam kwakin?

16 Kudi mutapu ukwau wa kutentam kuwanyidina kwa Yehova kwitina kubangin ni kalimish: udi mutapu ukatay kuyisadin antu ajirilinga yijil yend yitentamina.

Kayingishiningap Muntu Ufila Nich

17. Rumburil mulong wak kuburen kutentam kudia mu mangand mutapu kufishinap kutentam kwa Yehova.

17 Antu amwing akutwish kwiyipul anch: ‘Mulong Yehova kadiwilingap yom yisadikininga ku kuburen kutentam, ov, mulong wak tumena mu mangand nlel unou antu avud amen mar ma chamwamu ni yisal yijondila yipandaken mu mangand?’ Kuburen kutentam mudi kwinoku kufishinap kutentam kwa Yehova. Kuburen kutentam kuvud kudia mu mangand minam mayimp chidi chibudikin cha chitil chaswanau antu kudi Adam. Mu mangand minam madia antu aburedina kuwanyin akata kwitondin ayinau jinjil ja yitil, kuburen kutentam kuyil ni kuvulijan—pakwez, kukwikalap kwa chisu chilemp.—Kuvurik Yijil 32:5.

18, 19. Ov, chom ik chimekeshina anch Yehova kakuyilikidilap ap pakemp antu ajirilinga kwa kwisotil yijil yend yitentamina?

18 Anch Yehova umekeshining riy rend rikash kudi antu asejininga piswimp nend mu mutapu wakin, ndiy kakulikidilap ap pakemp mwikadil ujondishilinga dijin diend ditumbila. (Kuseng 74:10, 22, 23) Nzamb wa kutentam kadiap muntu wa kudimb; ndiy kakuyichidijap antu asadina yitil kwa kwisotil dipup diambatena nich mwikadil wau. Yehova udi “Nzamb wa ranaken ni mwin riy, wakad kwovang ujim swa, wizwila sens nich rukat ni uyakin, . . . kakez kumuyingishap muntu mwin kufa nich.” (Kubudik 34:6, 7) Mazu minam madi makin, Yehova umening anch chiswiridin pa yisu yimwing kusadil dirumburish diend padi antu ajirilinga kwa kwisotil yijil yend yitentamina.

19 Chilakej, tushinshikinany mutapu Nzamb wasadinay Isarel wa pakur. Kushakam kwau Mwingand ya Kushilamu kwayikangeshap in Isarel chakwel achirikina kand yisal yijondila. Ap anch kwijond kwau ‘kwamunenganesha’ Yehova, ndiy kayilikap kapamp kamwing. (Kuseng 78:38-41) Pakwez, kusutil ku riy rend rikash ndiy wayinkisha yisu chakwel akarumuka ku mashakamin mau. Chawiy, ndiy wayilembila anch: “Kinikat kusangarap kuman mukayitil kufa. Nisotil ndiy alika yitil yend chakwel apanda. Karumukany, karumukany, ulikany yom yiyimp yiukata kusalany. Ov, mulong wak usotilany kufany, Aa chikumbu cha Isarel?” (Ezekiel 33:11) Chidinga mwom nich usey uvud ku mes mend, Yehova wayitumina aprofet end tupamp ni tupamp chakwel in Isarel atwisha kukarumuk ku jinjil jau jiyimp. Pakwez, in Isarel achinchikisha michim yau ni alika kutesh ni kukarumuk ku jinjil jau jiyimp. Kupwa, awiy ajondisha dijin diend ditumbila pamwing ni yijil yend yawonsu, chawiy Yehova chayipanay mu makas ma akankuny nau.—Nehemiy 9:26-30.

20. (a) Ov, mutapu Yehova wayisadilay in Isarel utufundishin ik piur pend? (b) Ov, mulong wak ntambu uding chijingidij chiwanyidina cha kutentam kwa Yehova?

20 Mutapu Yehova wayisadinay Isarel utufundishin yom yivud piur pend. Twilejining anch yom yawonsu yisadikininga yakad kutentam yimekening ku mes mend ni woviling runeng nakash payimeningay. (Jinswir 15:3) Chikwau, chidi cha rongoj kudi etu kwijik anch ndiy umekeshining riy rend pa yisu yimeningay anch chitwishikin kusal mwamu. Kupwa, twilejining anch kutentam kwend kukezap ap pakemp kusadik kapamp kamwing. Mulong wa kushimpish muchim kwa Yehova, antu avud idimbining kulond anch ndiy kakezap dichuku ap dimwing kuyirumburish antu ayimp. Pakwez, chitongijok cha mutapu winou chidiap chakin, mulong mutapu wa kusadil wa Yehova pantaliken ni Isarel utufundishin kand anch kushimpish muchim kwend kukweting mipak. Yehova ujijamening mu kutentam. Chinyim ni antu asadidininga yisu yivud kutentam mu mutapu uyimp, ndiy kaburediningap ap pakemp kusal yom yitentamina. Chawiy, ntambu udinga chijingidij cha kutakaman nich kutentam amwambatishening nich kwikalaku kwa Nzamb pa ndond yend ni chitwamu chend cha want. * (Ezekiel 1:10; Kujingunik 4:7) Chawiy, tukutwish kwikal nich kashinsh anch ndiy ukez kuwanyish kushilamu kwend kwa kudiosh kuburen kutentam pa divu dined. Mwaning, mutapu wend urumburishiningay umekening mwamu: kujijamen mu kutentam anch chiswirikedin, riy anch chitwishikin.—2 Pita 3:9.

Tumusejinany Nzamb wa Kutentam Piswimp

21. Chisu tutongijokidininga pa mutapu usadidiningay Yehova kutentam kwend, ov, mutapu ik tufanyidina kumuman ni mulong wak?

21 Chisu tutongijokidininga pa mutapu umekeshiningay Yehova kutentam kwend, tufanyidinap kumuman mudi nkalansambu wa kadiu ni udiaku ching mulong wa kuyirumburish antu asadininga yom yiyimp. Chawiy, tufanyidin kumuman mudi Tatuku wa rukat ap anch ujijamening mu kutentam kwend pakwez uyisadidining anend yisu yivud mu mutapu upandakena kuwap pachitwishikininga. Chidiay Yehova Tatuku utentamina ni wakad kasolikany, ndiy usadining chakwel yom yend yitentamina yikala yovikena nich riy kudi anend adia pa divu, aswiridina ukwash wend ni dilikishin diend.—Kuseng 103:10, 13.

22. Kutentam kwa Yehova kwawiy kumubachikininga chakwel atutenchikina ruchingej ik, ni mulong wak utusadidiningay mu mutapu winou?

22 Musangar mud ik kudi etu pa kwijik anch kutentam kwa Nzamb kwimediningap ching pa dirumburish dia antu asadininga yom yiyimp! Kutentam kwa Yehova kwawiy kumubachikininga chakwel atutenchikina ruchingej rakin—mwom uwanyidina ni wakad nsudiel mu mangand mukeza “kwikal kutentam.” (2 Pita 3:13, TMK) Anch Nzamb wetu utusadidining mu mutapu winou chidi mulong kutentam kwend kukimbining kutupandish pandond pa kutufish nich. Chakin kamu, kujingunin kupandakena kuwap kwa kwijik mutapu usadidiningay Yehova kutentam kwend kutusejishin kudiay ndiy! Mu mashapitre malondwilaku am, tukez kushinshikin nawamp mutapu Yehova umekeshiningay ngikadil yiney yamushena.

^ par. 14 Ap anch dizu dia Hebereu “mwan anshon” adisambidin piur pa muntu ikundj, diyitadin kand ni amband. Yehova wafundisha mu Chijil rusangu ra mupak wa dirumburish piur pa kuswan kwa an anshon a mband a Selofekad. Mupak winou watenchika mbil ja an anshon.—Kuchind Michid 27:1-8.

^ par. 20 Chisangareshin kwijik anch Yehova wiyilikejining amwinend ni ntambu mu mutapu wend wa dirumburish padi Isarel wakad kushinshaman.—Jeremiy 25:38; Ozey 5:14.