Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

MUTU 11

“Nthowa Zake Zose Mburunji”

“Nthowa Zake Zose Mburunji”

1, 2. (a) Kasi ni vinthu wuli vyambura urunji ivyo Yosefe wakakumana navyo? (b) Kasi Yehova wakamazga wuli vinthu vyambura urunji ivi?

 PAKAŴAVYA urunji na pachoko. Munyamata munyake wakuwoneka makora ŵakamupusikizgira kuti wakakhumbanga kukolelera mwanakazi, ndipo ŵakamujalira mu jele kweni palije icho wakananga. Aka kakaŵa kakwamba yayi kuti ŵanthu ŵamuchitire vinthu vyambura urunji. Kumanyuma, apo wakaŵa na vyaka 17, ŵakuru ŵa munyamata uyu, awo ŵakakhala pachoko waka kuti ŵamukome, ŵakamuguliska ku ŵanthu. Ŵakamuguliska kuti wakaŵe muzga ku charu cha kutali. Wali ku wuzga, wakakana ivyo mwanakazi wa bwana wake wakakhumbanga kuti wachite nayo. Yosefe wati wakana mwanakazi uyu mwakukhozga soni, wakamupusikizgira ndipo ichi chikapangiska kuti wasangike mu jele. Chachitima ntchakuti pakaŵavya uyo wakanjilirapo kuti wathaske Yosefe.

2 Ndipouli, Chiuta uyo “wakutemwa urunji na weruzgi wakunyoloka” wakawonanga. (Salimo 33:5) Yehova wakachitapo kanthu kuti wawuskepo mikhaliro yambura urunji, wakasintha vinthu, ndipo paumaliro Yosefe wakafumiskika mu jele. Kweni kuluska vyose, Yehova wakapangiska kuti Yosefe uyo wakaŵikika “mu gadi,” wimikike pa malo ghapachanya na ghakuchindikika chomene. (Genizesi 40:15; 41:41-43; Salimo 105:17, 18) Paumaliro Yosefe wakasangika kuti walije mulandu uliwose, ndipo wakagwiliskira ntchito udindo wake wapachanya kufiska khumbo la Chiuta.—Genizesi 45:5-8.

Yosefe wakasuzgika mwambura urunji mu jele

3. Chifukwa wuli ntchakuzizika yayi kuti tose tikukhumba kuti ŵanthu ŵatichitirenge vinthu mwaurunji?

3 Nkhani iyi yikukhwaska chomene mtima withu, asi nthena? Ninjani uyo wandawonepo vinthu vyambura urunji vikuchitika panji kumuchitikirapo? Tose tikukhumba kuti ŵanthu ŵatichitirenge vinthu mwaurunji kweniso kwambura kutemwera. Ichi ntchakuzizika yayi chifukwa Yehova wakukhumba kuti tiŵenge na mikhaliro iyo wali nayo, ndipo umoza mwa mikhaliro iyi ni urunji. (Genizesi 1:27) Kuti timumanye makora Yehova, tikwenera kupulikiska makora umo iyo wakuwonera urunji. Para tachita nthena, tizirwiskenge chomene nthowa zake zakuzizwiska ndipo tisendelerenge kwa iyo.

Kasi Urunji Ni Vichi?

4. Kasi ŵanthu ŵakuti urunji ni vichi?

4 Kuyana na umo ŵanthu ŵakuwonera, nyengo zinandi ŵakuti urunji nkhugwiliskira ntchito malango mwambura kutemwera. Buku lakuti Right and Reason—Ethics in Theory and Practice likuti: “Urunji ukukolerana na dango, udindo wa munthu, wanangwa wake, na milimo yake, ndipo ukulongozga vinthu mwambura kutemwera.” Ndipouli, urunji wa Yehova ukusazgapo vinandi padera pakulondezga waka malango chifukwa chakuti munthu wakuwona waka kuti wali na udindo wa kuchita nthena.

5, 6. (a) Kasi mazgu gha viyowoyero vyakwambilira agho ghakung’anamurika kuti “urunji” ghakung’anamura vichi? (b) Kasi mazgu ghakuti Chiuta ni murunji ghakung’anamurachi?

5 Tingapulikiska makora ukuru wa Yehova para tikuwona mazgu gha viyowoyero vyakwambilira agho ghali kugwiliskirika ntchito mu Baibolo. Mu Malemba gha Chihebere, mazgu ghatatu ghakuzirwa chomene ghali kugwiliskirika ntchito. Mazgu agho kanandi ghakung’anamurika kuti “urunji” ghangang’anamurikaso kuti “icho ntchakunyoloka.” (Genizesi 18:25) Mazgu ghanyake ghaŵiri, kanandi ghakung’anamurika kuti “kunyoloka.” Mu Malemba gha Chigiriki, lizgu ilo likung’anamurika kuti “kunyoloka” likulongosoleka kuti “kuchita vinthu mwaurunji kweniso kwambura kutemwera.” Ntheura, mazgu ghakuti kunyoloka na urunji ghakuyana waka.—Amosi 5:24.

6 Para Baibolo likuti Chiuta ni murunji, likung’anamura kuti wakuchita vinthu mwakwenelera kweniso mwambura kutemwera, ndipo wakuchita nthena kwambura sankho. (Ŵaroma 2:11) Nadi, tingakhazga kuti iyo wangachita vinthu mu nthowa yinyake yayi. Munthu wakugomezgeka, Elihu, wakayowoya kuti: “Chiuta waunenesko wangachita uheni chara, Wankhongonozose wangachita kwananga chara!” (Yobu 34:10) Enya, Yehova “wangachita kwananga chara!” Chifukwa wuli? Chifukwa cha vifukwa viŵiri vyakuzirwa.

7, 8. (a) Chifukwa wuli Yehova wangachita yayi vinthu vyambura urunji? (b) Kasi ntchivichi chikupangiska Yehova kuŵa wakunyoloka, panji murunji pakuchita vinthu?

7 Chakwamba, iyo ni mutuŵa. Nga umo tikawonera mu Mutu 3, Yehova walije kabanga ndipo ngwakunyoloka. Ntheura, wangachita yayi vinthu vyambura urunji, panji kubendezga vinthu. Ghanaghanirani waka ivyo ichi chikung’anamura. Adada ŵithu mbatuŵa, ivi vikutovwira kugomezga na mtima wose kuti ŵazamusuzgapo yayi ŵana ŵawo. Yesu nayo wakagomezganga fundo iyi. Mu usiku waumaliro wa umoyo wake wa pa charu chapasi, wakalomba kuti: “Adada Ŵatuŵa, ŵavikilirani [ŵasambiri] chifukwa cha zina linu.” (Yohane 17:11) Mu Malemba, mazgu ghakuti “Adada Ŵatuŵa” ghakuyowoyeka kwa Yehova pera. Ichi ntchakwenelera nadi chifukwa palije dada waliyose pa charu chapasi uyo wangayana nayo pa nkhani ya utuŵa. Yesu wakaŵa na chigomezgo chose kuti ŵasambiri ŵake ŵaŵenge ŵakuvikilirika mu mawoko gha Dada uyo ni mutuŵa na wambura kabanga kweniso uyo walije zakwananga zilizose.—Mateyu 23:9.

8 Chachiŵiri, chitemwa chambura uryezi ndicho ni wunthu weneko wa Chiuta. Chitemwa ichi ndicho chikumupangiska kuŵa wakunyoloka kweniso murunji pakuchita vinthu na ŵanthu. Kweni ubendezi wa mtundu uliwose, kusazgapo kusankhana mitundu kweniso kutemwera, kanandi vikwiza chifukwa cha kujighanaghanira panji uryezi, ivi vikupambana chomene na mukhaliro wa chitemwa. Pakuyowoya za Chiuta wachitemwa, Baibolo likutisimikizgira kuti: “Yehova ni murunji, wakutemwa milimo yaurunji.” (Salimo 11:7) Yehova wakujiyowoya yekha kuti: “Ine Yehova, nkhutemwa urunji.” (Yesaya 61:8) Kasi ntchakukhozga yayi kumanya kuti Chiuta withu wakutemwa kuchita vinthu vyakunyoloka na vyaurunji?—Yeremiya 9:24.

Lusungu na Urunji Wakufikapo wa Yehova

9-11. (a) Kasi pali kukolerana wuli pakati pa urunji wa Yehova na lusungu lwake? (b) Kasi urunji na lusungu lwa Yehova vikuwoneka wuli kwizira mu ivyo wakuchitira ŵanthu ŵakwananga?

9 Urunji wa Yehova ulije kabanga ndipo ukupeleŵera kanthu kalikose yayi, nga umo yiliriso mikhaliro yake yose yapachanya. Mozesi wakalumba Yehova, ndipo wakalemba kuti: “Iyo ni Jalawe, mulimo wake ngwakufikapo, nthowa zake zose mburunji. Chiuta wakugomezgeka, wambura ubendezi. Iyo ni murunji na wakunyoloka” (Dotoronome 32:3, 4) Urunji uwo Yehova wakulongora ukuŵavya ubudi, iyo wakulekelera vinthu viheni yayi, kweniso wakukalipa waka bweka yayi.

10 Pali kukolerana kukuru pakati pa urunji wa Yehova na lusungu lwake. Lemba la Salimo 116:5 likuti: “Yehova ngwachiwuravi na murunji. Chiuta withu ngwalusungu.” Enya, Yehova ni murunji na walusungu. Mikhaliro yiŵiri iyi yikususkana yayi. Para wakulongora lusungu, ndikuti wakuchepeska urunji yayi. M’malo mwake, iyo wakulongora mikhaliro yose yiŵiri panyengo yimoza, nanga paŵe pa chakuchitika chimoza. Wonani chiyelezgero ichi.

11 Ŵanthu wose ŵali kuhara kwananga ndipo mbakwenelera chilango cha nyifwa. (Ŵaroma 5:12) Kweni Yehova wakukondwa yayi na nyifwa ya ŵakwananga. Iyo ni Chiuta “wakunozgeka kugowokera, wachiwuravi na walusungu” (Nehemiya 9:17) Ndipouli, pakuti ni mutuŵa, iyo wangalekelera yayi ubendezi. Ipo iyo wangalongora wuli lusungu ku ŵanthu awo mwakawiro mbakwananga? Zgoro lake ndimoza mwa unenesko wakuzirwa uwo ukusangika mu Mazgu gha Chiuta, ivyo wakachita pakupeleka mwana wake kuŵa sembe yakuwombora ŵanthu. Mu Mutu 14 tizamusambira vinandi vyakukhwaskana na sembe yakuwombora iyo Yehova wakapeleka. Ivyo Chiuta wakachita ni vyaurunji ndipo wakalongora lusungu lukuru chomene. Kwizira mu sembe yakuwombora, Yehova wangalongora lusungu ku ŵanthu ŵakwananga awo ŵapera zanadi, uku wakusungilira fundo zake zaurunji.—Ŵaroma 3:21-26.

Urunji wa Yehova Ngwakukondweska

12, 13. (a) Chifukwa wuli urunji wa Yehova ukutipangiska kuti tisendelere kwa iyo? (b) Kasi Davide wakamanya vichi vyakukhwaskana na urunji wa Yehova, ndipo vingatipembuzga wuli?

12 Urunji wa Yehova ni mukhaliro wakukondweska chomene, ndipo ukutovwira kuti tisendelere kwa iyo kutalikirana nayo yayi. Baibolo likulongosora mwakupulikikwa makora umo Yehova wakulongolera urunji, panji kuti kunyoloka kwake. Tiyeni tiwone nthowa zinyake zakukondweska za umo Yehova wakulongolera urunji.

13 Urunji wakufikapo wa Yehova ukumupangiska kuti waŵe wakugomezgeka ku ŵateŵeti ŵake. Kuyana na ivyo wakakumana navyo, wamasalimo Davide wakamanya makora na kuzirwiska urunji wa Yehova. Kuyana na ivyo Davide wakakumana navyo, kasi wakasambira na kumanya vichi vyakukhwaskana na umo Chiuta wakuchitira vinthu? Iyo wakati: “Yehova wakutemwa urunji, ndipo waŵasidenge yayi ŵakugomezgeka ŵake. Nyengo zose ŵaŵenge ŵakuvikilirika.” (Salimo 37:28) Mazgu agha ngakupembuzga nadi! Chiuta withu wazamutayapo yayi ŵanthu awo mbakugomezgeka kwa iyo. Ntheura, tingaŵa na chigomezgo chose kuti wali nase pafupi nakuti wakutipwelelera mwachitemwa. Urunji uwo wali nawo ndiwo ukusimikizgira fundo iyi!—Zintharika 2:7, 8.

14. Kuyana na Dango ilo wakapeleka ku Ŵaisrayeli, kasi Yehova wakulongora wuli kuti wakufipira mtima ŵanthu awo ŵakusuzgika?

14 Chiuta wakumanya makora ivyo ŵanthu ŵakusoŵerwa chifukwa iyo ni murunji. Dango ilo Yehova wakapeleka ku Ŵaisrayeli likulongora kuti wakufipira mtima ŵanthu awo ŵakusuzgika. Mwachiyelezgero, Dango likatenge ŵana ŵalanda na vyokoro ŵapwelerekenge. (Dotoronome 24:17-21) Yehova wakamanyanga kuti umoyo ungaŵa wakusuzga chomene ku ŵanthu aŵa, lekani iyo wakaŵa Mweruzgi na Muvikiliri, uyo “wakuchitira urunji mwana mulanda na chokoro.” a (Dotoronome 10:18; Salimo 68:5) Yehova wakachenjezga Ŵaisrayeli kuti usange ŵasuzgenge ŵanakazi na ŵana awo ŵalije movwiri, wazamupulika nadi kulira kwawo. Iyo wakati: “Ukali wane ugolerenge.” (Ekisodo 22:22-24) Nangauli ukali ni mukhaliro ukuru yayi wa Yehova, kweni wakukwiya mwaurunji usange pachitika vinthu vyambura urunji, chomenechomene usange awo ŵakusuzgika mbanthu awo palije chakuti ŵangachita kuti ŵajovwire.—Salimo 103:6.

15, 16. Kasi ntchinthu wuli chakuzirwa icho chikulongora kuti Yehova walije sankho?

15 Yehova wakutisimikizgiraso kuti “wakutemwera chara nanga nkhupokera chimbundi.” (Dotoronome 10:17) Mwakupambana na ŵanthu ŵanandi awo ŵali na nkhongono ndiposo mazaza, Yehova wakuyeyeka na usambazi panji kawonekero ka munthu yayi. Iyo wakusankha yayi, nesi kutemwera. Wonani chinthu chakuzirwa icho chikulongora kuti Yehova walije sankho. Wapeleka mwaŵi kwa munthu waliyose kuti wangaŵa muteŵeti wake waunenesko kweniso kuti wazakasange umoyo wamuyirayira. M’malo mwake, “wakupokelera munthu wa mtundu uliwose uyo wakumopa na kuchita urunji.” (Milimo 10:34, 35) Mwaŵi wapachanya uwu wajurika kwa waliyose, kwali ni mukavu panji musambazi, mtundu wa thupi lake, panji charu icho wakukhala. Kasi uwu ni urunji weneko yayi?

16 Paliso chigaŵa chinyake cha urunji wambura kabanga wa Yehova icho tikwenera kuchighanaghanira na kuchichindika, umo wakuchitira na awo ŵakuswa malango ghake.

Wakulekelera Yayi Wakwananga

17. Longosorani chifukwa icho tikuyowoyera kuti vinthu vyaubendezi ivyo vikuchitika mu charu vikususka urunji wa Yehova yayi.

17 Ŵanyake ŵangafumba kuti: ‘Pakuti Yehova wakulekelera yayi mikhaliro ya ubendezi, chifukwa wuli ŵanthu ŵanandi ŵakusuzgika kwambura mulandu ndipo mikhaliro yiheni yili palipose mu charu ichi?’ Vinthu vyaubendezi ivi vikususka urunji wa Yehova chara. Ubendezi uwo wazara mu charu chiheni ichi ulipo chifukwa cha kwananga uko ŵanthu ŵali kuhara kwa Adamu. Mu charu icho ŵanthu ŵakwananga ŵasankha kuchita vinthu viheni, mikhaliro yambura urunji yikuŵa palipose, kweni yikhaliskenge yayi.—Dotoronome 32:5.

18, 19. Kasi ntchivichi chikulongora kuti Yehova walekelerenge kwamuyirayira yayi ŵanthu awo ŵakuswera dala malango ghake ghakunyoloka?

18 Nangauli Yehova wakulongora lusungu lukuru kwa awo ŵakusendelera na mtima wose kwa iyo, kweni wazamulekelera yayi mukhaliro uwo ukutukiska zina lake lituŵa. (Salimo 74:10, 22, 23) Chiuta waurunji wakwenera kunyozeka panji kusekeka yayi; ŵanthu awo ŵakunangira dala waŵavikilirenge yayi ku chilango icho ŵakwenera kupokera chifukwa cha nkharo yawo. Yehova ni “Chiuta walusungu na wachiwuravi, wakukalipa luŵiro chara, wakuzara na chitemwa chakugomezgeka, na unenesko, . . . kweni waliyose uyo wali na mulandu wamulekenge waka yayi kwambura kumulanga.” (Ekisodo 34:6, 7, mazgu ghamusi) Mwakukolerana na mazgu agha, nyengo zinyake Yehova wakuwona kuti ntchakukhumbikwa kupeleka chilango kwa ŵanthu awo ŵakuswera dala malango ghake ghakunyoloka.

19 Mwachiyelezgero, ghanaghanirani waka umo Chiuta wakachitiranga na Ŵaisrayeli kale. Nanga ni apo ŵakakhalanga mu Charu cha Layizgano, Ŵaisrayeli ŵakachitanga vinthu mwambura kugomezgeka kanandi waka. Nangauli mikhaliro yawo yiheni ‘yikamukwiyiskanga,’ kweni wakaŵataya nyengo yeneyiyo yayi. (Salimo 78:38-41) M’malo mwake, wakaŵachitiranga lusungu ndipo wakasazgirako nyengo yakuti ŵasinthe mikhaliro yawo. Iyo wakaŵaŵeyelera kuti: “Nkhukondwa chara na nyifwa ya muheni, kweni nkhukhumba kuti muheni wasinthe nthowa yake na kuŵa wamoyo. Weraniko, weraniko ku nthowa zinu ziheni. Kasi mufwirengechi, imwe nyumba ya Israyeli?” (Ezekiyeli 33:11) Pakuti Yehova wakuwona umoyo wa ŵanthu kuŵa wakuzirwa, iyo wakatuma ntchimi zake mwakuwerezgawerezga kuti panji Ŵaisrayeli ŵangaleka mikhaliro yawo yiheni. Kweni ŵanthu ŵanandi ŵa mitima yinonono aŵa ŵakakana kupulikira na kulapa. Paumaliro, Yehova ŵakaŵapeleka mu mawoko gha ŵalwani ŵawo kuti wavikilire zina lake na icho likuyimira.—Nehemiya 9:26-30.

20. (a) Kasi ivyo Yehova wakachitira Ŵaisrayeli vikutisambizga vichi vyakukhwaskana na iyo? (b) Chifukwa wuli nkhalamu njakwenelera nadi kuyimira urunji wa Yehova?

20 Ivyo Yehova wakachitira Ŵaisrayeli vikutisambizga vinandi vyakukhwaskana na iyo. Tikusambira kuti maso ghake agho ghakulaŵiska palipose, ghakuwona mikhaliro yose yambura urunji nakuti ivyo wakuwona vikumukhwaska chomene. (Zintharika 15:3) Mitima yithu yikuŵaso mu malo para tamanya kuti iyo wakukhumba chomene kulongora lusungu usange pali chifukwa chakwenelera. Kweniso tikusambira kuti wakulongora lusungu lwake mwakuchimbilira yayi. Chifukwa chakuti Yehova ngwakujikora, ŵanthu ŵanandi ŵakughanaghana mwakubudika, iwo ŵakuti weruzgenge yayi ŵanthu ŵaheni. Kweni uwu mbutesi ukuru chomene, chifukwa ivyo Chiuta wakachitira Ŵaisrayeli vikutisambizgaso kuti kuzizipizga kwa Yehova kuli na mphaka. Yehova wali maso chomene pa nkhani ya urunji. Mwakupambana na ŵanthu awo kanandi ŵakuzerezga kulongora urunji, iyo wakopa yayi kunjilirapo pa icho ntchaurunji. Ntchakwenelera nadi kuti nkhalamu, iyo yikuyimira urunji uwo ukukhumbikwira chikanga yiyimire Chiuta na chitengo chake cha ufumu. b (Ezekiyeli 1:10; Chivumbuzi 4:7) Ntheura, tikugomezga kuti wafiskenge layizgo lake la kuwuskapo mikhaliro yambura urunji pa charu ichi. Enya, umo Yehova wakuchitira vinthu pa nkhani yakweruzga, tingayowoya waka mwakudumura kuti: Wakulekelera vinthu yayi usange mphakukhumbikwa kuchita nthena, ndipo wakulongora lusungu para mphakwenelera.—2 Petrosi 3:9.

Kusendelera kwa Chiuta Waurunji

21. Para tikughanaghanira umo Yehova wakulongolera urunji, kasi tikwenera kumuwona wuli, ndipo chifukwa wuli?

21 Para tikughanaghanira umo Yehova wakulongolera urunji, tileke kumuwona nga ni mweruzgi muheni uyo wakukhumba waka kulanga ŵaheni. M’malo mwake, tikwenera kumuwona nga ni Dada wachitemwa, uyo wakulekelera yayi usange ŵana ŵake ŵakuchita viheni, kweni wakuchita nawo vinthu mu nthowa yiwemi. Pakuti ni Dada murunji na wakunyoloka, Yehova wakuŵa wachikanga pa icho ntchiwemi, na kuŵa walusungu pa ŵana ŵake ŵa pa charu chapasi, awo ŵakukhumbikwira wovwiri na chigowokero.—Salimo 103:10, 13.

22. Mwakulongozgeka na urunji wake, kasi Yehova wakukhumba kuti tizakasange vichi, ndipo chifukwa wuli wakuchita nase nthena?

22 Tikuwonga chomene urunji wa Yehova uwo ukusazgapo vinandi kuluska kupeleka waka cheruzgo pa ŵaheni. Chifukwa chakuti iyo ni murunji, Yehova wanozgaso kuti tizakasange umoyo uwemi wamuyirayira mu charu icho “muzamukhala urunji.” (2 Petrosi 3:13) Yehova wakuchita nase nthena chifukwa urunji wake ngwakuponoska, kuparanya yayi. Enya, kupulikiska makora ukuru wa urunji wa Yehova kukutovwira kuti tisendelere kwa iyo. Mu mitu yakulondezgapo, tiwonenge umo Yehova wakulongolera mukhaliro uwu wakukondweska.

a Mazgu ghakuti “mwana mulanda” ghakung’anamura kuti Yehova wakupwelelera ŵana wose ŵalanda, ŵanakazi na ŵanalume wuwo. Mu Dango ilo Yehova wakapeleka ku Ŵaisrayeli wakayowoyaso kuti ŵana ŵalanda ŵa Zelofehadi nawo ŵakwenera kupokera chiharo chawo. Dango ili likalongoranga kuti ŵana ŵalanda ŵasungwana nawo ŵali na wanangwa.—Maŵazgo 27:1-8.

b Yehova wakujiyaniska na nkhalamu pakupeleka cheruzgo pa Ŵaisrayeli ŵambura kugomezgeka.—Yeremiya 25:38; Hoseya 5:14.