1. Panon itayon nayarin naapektaan ed saray nagagawan ag-inkahustisya?

SAKEY ya akulaw lan balo ya asuitik ed tipon ton kuarta legan na bilay to. Sakey a pakaskasin kapangiyanak ya inkaindan na malamang ya ina to. Sakey a laki ya apriso ed krimen ya agto ginawa. Anto so liknaan mo ed sarayan kipapasen? Nayarin balang sakey ed saratan so mangonigon ed sika, tan natalosan itan. Sikatayon totoo so walaan na mabiskeg a pakalikna ed susto tan aliwa. Sano nagawa so ag-inkahustisya, nasanokan itayo. Labay tayon nabayaran so biktima tan nadusa so nankasalanan. No saya so agnagawa, nayarin panumamengan tayo: ‘Kasin nanenengneng na Dios so nagagawa? Akin a sikato so ag-onkiwas?’

2. Panon so inkiwas nen Habacuc ed ag-inkahustisya, tan akin a sikato so agbinalaw nen Jehova ed saya?

² Diad interon awaran, miulibay iray intepet na saray matoor a lingkor nen Jehova. Alimbawa, impikasi nen propeta Habacuc ed Dios: “Akin a pabantayan mo ed siak so ontan lan makapasinagem ya ag-inkahustisya? Akin ya iyaabuloy mo so karawalan, kaugsan, krimen, tan karuksaan ya onkayat ed amin a pasen?” (Habacuc 1:3, Contemporary English Version) Agbinalaw nen Jehova si Habacuc ed prankan panuupapet to, lapud Sikato imay angipaslep ed totoo na mismon kaisipan nipaakar ed inkahustisya. On, pinabtangan itayo nen Jehova na melag a sukat ed malaklaknab a liknaan to parad inkahustisya.

3. Akin a nibaga tayon mas sikakabat si Jehova nen say sikatayo nipaakar ed ag-inkahustisya?

³ Si Jehova so agmangibabaliwala ed ag-inkahustisya. Nanenengneng to so nagagawa. Nipaakar ed agew nen Noe, ibabaga na Biblia ed sikatayo: “Si Jehova anengneng to a say kabaglan  na too ed dalin abalbaleg, tan mauges labat a lanang so amin a pimorekdek na nonot na puso to.” (Genesis 6:5) Imanoen pa so kabaliksan na satan a balikas. Mabetbet, say panmoria tayo ed ag-inkahustisya so nibase ed pigaran inkagawa a balanglan nadngelan tayo odino personal ya asagmakan tayo. Diad piduma, si Jehova so sikakabat ed ag-inkahustisya diad sankagloboan a laknab. Nanenengneng ton amin itan! Nagkalalo ni, natebek toray getma na puso​—say marutak a kaisipan ed benegan na saray pikewet a gawa.​—Jeremias 17:10.

4, 5. (a) Panoy pangipapanengneng na Biblia a tatalimaen nen Jehova iramay natatraton agmakatunongan? (b) Panon so inkaapektaan nen Jehova a mismo ed ag-inkahustisya?

⁴ Balet nagkalalo ni so gagawaen nen Jehova nen say basta pangimano ed ag-inkahustisya. Tatalimaen to met iraman so biktima na satan. Sanen saray totoo to so maruksan akidenengan na kakabusol a nasyon, si Jehova so agonigon “ed paningel da nisengeg ed saray mangaapos ed sikara tan mamapairap ed sikara.” (Uko-ukom 2:18) Nayarin nanaimatonan mo a no lalon nanenengneng na arum a totoo so ag-inkahustisya, lalon sikara so nanailuam la ed satan. Aliwan ontan ed si Jehova! Anengneng to so ag-inkahustisya ed interon kalaknab na satan ed 6,000 lan taon, ingen sikatoy ag-anguman diad panggula to ed satan. Imbes, papaseguroan itayo na Biblia a saray ontan a bengatla a singa say “matila a dila,” “saray lima a mangibong na maalas a dala,” tan “matila a tasi a manbitla na tilatila” so makapadimla ed sikato.​—Uliran 6:16-19.

⁵ Imanoen, met, so pirmin panagbalaw nen Jehova ed aliwan maptek iran pangulo na Israel. “Agta kimey yon amtaen so inkahustisya?” so impuyan ton itepet na propeta to ed sikara. Kayari na mabitabitar ya impaneskribe’d panangabuso ra ed pakayari, impasakbay nen Jehova so pansumpalan na sarayan mauges a lalaki: “Sikara so ontawag ed si Jehova ya onkerew na tulong, balet agto ra ebatan. Tan isanib to so lupa to ed sikara diad satan a panaon, unong ed ginawa ran mauges diad saray impideneng da.” (Miqueas 3:1-4, NW) Agayla so panggula nen Jehova ed ag-inkahustisya! Tan agaylan sikato a mismo  so antimanon akasagmak ed satan! Diad nilibon taon la, sikato so agmakatunongan a babalawen nen Satanas. (Uliran 27:11) Nagkalalo ni, si Jehova so naapektaan ed sankaugesan ya agawan ag-inkahustisya sanen say Anak to, ya “anggapo so ginawa ton kasalanan,” so pinatey a singa sakey a kriminal. (1 Pedro 2:22; Isaias 53:9) Malinew, si Jehova so agmakalingwan nisay agmanginenen ed kipapasen na saramay manasagmak na ag-inkahustisya.

6. Panon so nayarin ikiwas tayo sano nidunget ed ag-inkahustisya, tan akin?

⁶ Ingen, sano naimatonan tayo so ag-inkahustisya​—odino sano sikatayon mismo so biktima na mauges a panagtrato—​natural labat ed sikatayo so iyalinsuag. Agawa itayo ed indengan na Dios, tan say ag-inkahustisya so sigpot a sumlang ed amin a tatalindegan nen Jehova. (Genesis 1:27) Akin, sirin, ya aabuloyan na Dios so ag-inkahustisya?

7. Deskribien no panon ya inangatan so inkasoberano nen Jehova.

⁷ Say ebat ed sayan tepet so misiglaotan ed isyu na inkasoberano. Singa anengneng tayo la, say Manamalsa so walaan na kanepegan a manguley ed dalin tan ed amin na saraman so manaayam ditan. (Salmo 24:1; Apocalipsis 4:11) Anggaman ontan, asasakbay ed awaran na too, say inkasoberano nen Jehova so inangatan. Panon so inkagawa na saya? Ginanggan nen Jehova so inmunan too, si Adan, ya agmamangan ed samay kiew diad hardin ya ayaman ton Paraiso. Tan anto so nagawa no sikato so ontunganga? “Sika so peteg ya ompatey,” kuan na Dios ed sikato. (Genesis 2:17) Saman a ganggan na Dios et aliwan mairap parad si Adan odino diad si Eva ya asawa to. Anggaman kuan, akombinse nen Satanas si Eva a say Dios so agmakatunongan a mapeget. Anto no sikato so mangan ed bunga na kiew? Direktan imbaga nen Satanas ed si Eva: “Ag kayo-ompatey. Noag say amta na Dios a dia ed agew a pangan yo ed saman, nalukasan so saray mata yo ed satan, et singa kayo Dios, ya amta yo so maong tan mauges.”​—Genesis 3:1-5.

8. (a) Anto so impasiki nen Satanas ed saramay balikas to ed si Eva? (b) Anto so inangatan nen Satanas no nipaakar ed inkasoberano na Dios?

 ⁸ Diad sayan balikas et impasiki nen Satanas ya aglabat la isisiblet nen Jehova ed si Eva so importantin impormasyon noagta tinilaan To met. Inalwaran nen Satanas ya agto nasuppiat so katuaan na inkasoberano na Dios. Balet talagan inangat to so inkalehitimo, inkamakanepegan, tan inkatunong na satan. Diad arum a salita, impilit ton ag-aagamilen nen Jehova so inkasoberano To ed matunong a paraan tan diad pankaabigan a tuloy na saray uuleyan To.

9. (a) Para ed si Adan tan si Eva, anto so nansumpalan na katutunganga, tan antoran makanan tepet so pinalesa na saya? (b) Akin ya agbasta dineral nen Jehova iray rebelde?

⁹ Bilang nansumpalan, si Adan tan Eva so tinmunganga ed si Jehova diad impangan da ed insebel a bunga na kiew. Lapud sikara so matunganga, sikara so nadusa na patey, singa ed inggeter la na Dios. Say katilaan nen Satanas so amawala na pigaran makanan tepet. Kasin tuan walaan si Jehova na kanepegan a manguley ed katooan, odino nepeg kasin uleyan na too so inkasikato? Kasin aagamilen nen Jehova so inkasoberano to ed sankaabigan a paraan? Inusar la komon nen Jehova so makapanyarin-amin a biskeg to diad paneral a tamtampol ed saray rebelde. Balet saray isyun linmesa so manutukoy ed pananguley na Dios, aliwan say pakapanyari to. Kanian no dineral la si Adan, Eva, tan si Satanas et agla apaneknekan so inkatunong na uley na Dios. No onman, nayarin lalon asuppiat so pananguley to. Say mogmon dalan pian nadetermina no kasin matalonan uleyan na totoo so inkasikaran dili, a biig ed Dios, et say pangiyabuloy na malaem a panaon.

10. Anto so nipaparungtal na awaran nipaakar ed uley na too?

¹⁰ Anto so imparungtal na panaon a linmabas? Diad nilibu-libon taon, ineksperimento la na totoo so dakerakel a klase na gobierno, a pati say autokrasya, demokrasya, sosyalismo, tan komunismo. Amin na saratan so asegek ed prankan komento na Biblia: “Dodominaen na too so too diad kasakitan to.” (Eclesiastes 8:9, NW) Tekep na maabig a rason, inkuan  nen propeta Jeremias: “O Jehova, amtak a say dalan na too anggapo ed sikato lamlamang. Aliwa a wala ed too a manakar a mangitonton ed saray kurang to.”​—Jeremias 10:23.

11. Akin ya inabuloyan nen Jehova so rasa na katooan a manirap?

¹¹ Nanlapula’d gapo et amta nen Jehova a say panbukbukor na katooan, odino dilin-pananguley, so mansumpal ed pirmin panirap. Sirin, kasin agmakatunongan ed sikato so pangiyabuloy a mantultuloy ni so mauddiem lan kipapasen? Andin balot! Diad pangiyilustra: Ipasen a walaan ka na anak a mankaukolan na operasyon pian onabig ed sakit a makapatey. Amtam a say operasyon so mamairap a tuloy ed anak mo, tan saya so panermenan mon maong. Ontan met, amtam a diad satan a paraan et nagamoran na anak mo so magmaong a bunigas diad saginonor. Mipadpara, amta na Dios​—tan impasakbay to ni ingen—​a say panangiyabuloy to ed uley na too et walay katekep ton ot-ot tan panirap. (Genesis 3:16-19) Balet amta to met a say magnayon tan makabaliksan a pakainawaan so posible lambengat no abuloyan to so amin a katooan a makasali ed mauges a bungan pinawala na katutunganga. Diad onia et permanentin nasolbar so isyu na inkasoberano na Dios, ed ando lan ando.

12. Singa niyilustra ed kipapasen nen Job, anton akusasyon so inyarap nen Satanas a sumpad saray totoo?

¹² Wala so sananey a nengneng na sayan pamaakaran. Diad impan-angat ed inkamakanepegan tan inkatunong na uley na Dios, aglabat pinauges nen Satanas si Jehova no nipaakar ed inkasoberano To; pinauges to met iray lingkor na Dios nipaakar ed katooran da. Alimbawa, imanoen so imbaga nen Satanas ed si Jehova nipaakar ed matunong a toon si Job: “Agka ta nanggawa na alar ed liberliber to tan dia ed liberliber na abung to tan ed liberliber na amin a wala ed sikato, ed amin a diking?  Benendisyonan mo so kimey na saray lima to, tan say kayarian to minmunat ed dalin. Balet yunat mo so limam natan, tan diwiten mo so amin a wala ed sikato, et ikaindan to ka ed lupam.”​—Job 1:10, 11.

13. Anto so impasiki nen Satanas diad saray akusasyon to nipaakar ed si Job, tan panon a lalanoren na saya so amin a totoo?

¹³ Sinangsang nen Satanas ya uusaren nen Jehova so pakapanyari To a manalimbeng pian saliwen so debosyon nen Job. Ontan met, ipapasiki na saya a say katooran nen Job so pankunkuanan lambengat, a dadayewen to lambengat so Dios lapud tumang a naala to. Inkuan nen Satanas a no si Job so nasibletan ed bendisyon na Dios, anggan satan a too so mangayew ed Manamalsa to. Amta nen Satanas a si Job so matalonan “naskey tan matunong a laki, sakey a matakot ed Dios tan pinmaliis a nanlapu ed mauges.” * Kanian no nayarian nen Satanas a buyaken so katooran nen Job, anto met kasi ed amin nin arum a katooan? Kanian peteg a susuppiaten nen Satanas so katooran na amin na saramay malabay a manlingkor ed Dios. On, diad pamalaknab ed isyu, inkuan nen Satanas ed si Jehova: “Amin a say too [aliwan si Job lambengat] wala ed sikato iter to nipaakar ed bilay to.”​—Job 1:8; 2:4.

14. Anto so impanengneng na awaran nipaakar ed akusasyon nen Satanas a sumpad saray totoo?

¹⁴ Impanengneng na awaran a dakel, singa si Job, so nansiansian matoor ed si Jehova diad arap na subok​—a sumlang ed ibabaga nen Satanas. Pinaliket da so puso nen Jehova diad matoor a kurang da, tan saya so angiter ed si Jehova na ebat ed kantiaw nen Satanas a saray totoo so ontundan manlingkor ed Dios sano manirap ira. (Hebreos 11:4-38) On, saray matunong-impanpuson totoo so agmalabay ya ombeneg ed Dios. Anggan sano gonigonen na sankairapan iran kipapasen, lalon sikara so manmatalek ed si Jehova ya ikdan to ra na biskeg a mansungdo.​—2 Corinto 4:7-10.

15. Anton tepet so nayarin onlesa nipaakar ed apalabas tan arapen iran panangukom na Dios?

 ¹⁵ Balet say pangagamil nen Jehova na inkahustisya so manasaglawi ed nagkalalo ni nen say isyu na inkasoberano tan katooran na too. Iikdan itayo na Biblia na sakey a rekord na saray panangukom nen Jehova nipaakar ed saray indibidual tan anggan diad interon nasyones. Lugan to met iray propesiya na panangukom ya ipaakseb to ed arapen. Akin a makapanmatalek itayo a si Jehova so lawas matunong diad saray panangukom to?

16, 17. Antoran ehemplo so mangipapanengneng a saray totoo so walaan na limitadon panmoria no nipaakar ed tuan inkahustisya?

¹⁶ Nipaakar ed si Jehova, nayarin matuan nibaga: “Amin na saray dalan to so inkahustisya.” (Deuteronomio 32:4, NW) Anggapo ed sikatayo so makapangibaga na ontan ed inkasikatayo, ta mabetbet a buragasen na limitadon panmoria tayo so pakatebek ed no anto so duga. Alimbawa, nonoten pay Abraham. Sikato so akikasi ed si Jehova nipaakar ed kaderal na Sodoma​—anggaman ed kasmak a nagagawan karelmengan diman. Intepet to ed si Jehova: “Tunawen mo ta so saray bagel a pati saray matunong?” (Genesis 18:23-33) Siempre, say ebat so andi. Sanen si matunong a Lot tan saray anak ton bibii so akasabin maligen ed syudad na Zoar insan “pinauran [nen Jehova] na asupre tan apoy” so Sodoma. (Genesis 19:22-24) Diad piduma, si Jonas so ‘apatabang a mapalalo tan apasnokan’ sanen innatnat na Dios so panangasi ed saray totoo na Nineve. Lapud inyabawag la nen Jonas so kaderal da, sikato so maliket la komon a makanengneng ed kasimot da​—anggaman ed impapuson panagbabawi ra.​—Jonas 3:10–4:1.

¹⁷ Impaseguro nen Jehova ed si Abraham a say pangagamil To ed inkahustisya so aglabat mangisakop ed kaderal na marelmeng noagta kisalba met na saray matunong. Diad biek a dapag, kaukolan ya aralen nen Jonas a si Jehova so mapangasi. No pasimbaloen na marelmeng iray dalan da, sikato so “maparaan  a mamerdona.” (Salmo 86:5) Aliwan singa arum a totoon niliktob na takot, ag-idapo nen Jehova so masebeg a panangukom to pian ipatnag labat so pakapanyari to, nisay ikibot to so panangabagey diad pagan sikato so namorian maletey. Say dalan to et say pangipanengneng na panangasi kapiganman a wala so basiyan na satan.​—Isaias 55:7; Ezequiel 18:23.

18. Ipanengneng manlapud Biblia a si Jehova so ag-onkiwas ed sentimento lambengat.

¹⁸ Anggaman ontan, si Jehova so agnabulag na sentimento lambengat. Sanen nipaglet so totoo to ed idolatriya, mapekder ya inyabawag nen Jehova: “Ukomen ta ka naani unong ed saray dalan mo; et iyakar ko naani ed sika ray amin a kadimlaan mo. Et say matak agto ka naani isakit, tan anggapo met naani panangasik; balet saray dalan mo yakar ko naani ed sika.” (Ezequiel 7:3, 4) Kanian sano manpaawet iray totoo ed kurang da, sikara so ukomen nen Jehova. Balet say panangukom to so nibase ed mabiskeg ya ebidensya. Kanian, sanen say maksil ya “akis” so akasabi ed saray layag to nipaakar ed Sodoma tan Gomorra, inkuan nen Jehova: “Onla ak natan ta nengnengen ko no ginawa ra ya amin so singa say akis to a sinmabi ed siak.” (Genesis 18:20, 21) Agaylan misalsalamat itayo a si Jehova so aliwan singa saray dakel a totoon manapurasta ed panangukom sakbay a narengelan dan amin so katuaan! Peteg, si Jehova so singa ireretrato na Biblia, “sakey a Dios na katooran, a diad sikato et anggapo so ag-inkahustisya.”​—Deuteronomio 32:4, NW.

19. Anto so nayarian tayon gawaen sano walaan itayo na makagonigon iran tepet nipaakar ed panangagamil nen Jehova ed inkahustisya?

¹⁹ Ag-ipapaliwawa na Biblia so kada tepet nipaakar ed saray inkiwas nen Jehova diad apalabas; nisay iter to so kada detalye no panon so pangipakseb nen Jehova na panangukom a para ed sinansakey tan saray grupo diad arapen. Sano nagonigon itayo ed saray salaysay odino propesiya ed Biblia a kulang so detalye ra, nipanengneng tayo so parehon katooran a singa ginawa  nen Miqueas, a nansulat: “Alagden ko naani so Dios na kilalaban ko.”​—Miqueas 7:7.

20, 21. Akin a makapanmatalek itayo a si Jehova so lawas manggawa na duga?

²⁰ Makapanmatalek itayo a diad kada kipapasen et gawaen nen Jehova so maptek. Anggan sano ompatnag ya ibabaliwala na too iray ag-inkahustisya, insipan nen Jehova: “Siak so akankien na panamales; siak so ontumang naani.” (Roma 12:19) No ipatnag tayo so awawey a manalagar, ibalikas tayo so mapekder a kombiksyon ya imbaga nen apostol Pablo: “Kasin wala so ag-inkahustisya ed Dios? Andin balot komon ya ontan!”​—Roma 9:14, NW.

²¹ Kaleganan to, sikatayo so manbibilay ed “panaon a maatap.” (2 Timoteo 3:1) Say ag-inkahustisya tan “saray gawa na panamairap” so nansumpal ed dakel iran maruksan panangabuso. (Eclesiastes 4:1) Anggaman ontan, si Jehova so ag-anguman. Siansia nin kagula to so ag-inkahustisya, tan talimaen to iramay biktima na satan. No mansiansia itayon matoor ed si Jehova tan diad inkasoberano to, sikatayo so ikdan to na biskeg a makapansungdo ya anggad aturon panaon sano peteken to la so amin ya ag-inkahustisya ed silong na uley na Panarian to.​—1 Pedro 5:6, 7.