Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 12

“Nkulombeene kwikala kukutwa bululame munda mw’Efile Mukulu su?”

“Nkulombeene kwikala kukutwa bululame munda mw’Efile Mukulu su?”

1. Mushindo kinyi watupushaa pa kumona myanda ya kukutwa kululama?

 MUKASHI kilele umune mununu abamwibi kooso kaadi nako. Nyina mwana umune basumbula mwana tooka. Ungi muntu e mu lukano pa mwanda wa kibeshi kyashi mukite. Opusha naminyi bwa ino myanda yooso? Kushi mpaka, ino myanda yooso ayikushidish’eshimba. Bantu booso mbatandjikwe na binangu bya bululame. Su mwanda wa kukutwa kululama ubakitshika, atupushaa nsungu. Atukumiinaa shi bafute muntu abadi balwishishe na kutshibila yawa bamulwishisha kiimu. Su ta mbakite bino byooso, atwiyipusha shi: ‘Efile Mukulu kwete kumona bino byooso su? Bwakinyi mwibitadiile?’

2. Nkinyi kibaadi Abakuke mukite pakumona myanda ya kukutwa kululama, na bwakinyi Yehowa tabaadi mumutopekye?

2 Kubanga kala, bafubi ba Yehowa mbeyele nkonko i bino. Bu kileshesho, mutemuki Abakuke baadi mwipushe Efile Mukulu shi: ‘Bwakinyi ommwesha bukitekite, okumiina shi bantu bafwambushibwe? Bwakinyi nkwete kumona nka myanda ya kifita na bukitekite?’ (Abakuke 1:3) Yehowa tabaadi mutopekye Abakuke bwa ino nkonko nya, mwanda Aye nabeene nyi baadi mwele munda mwa muntu ooso binangu bya kululama. Oolo, Yehowa mwitupe’twe bantu mashimba anemeene ku bululame.

Yehowa mmushikwe kukutwa kwa kululama

3. Bwakinyi twi kwamba shi Yehowa amonaa myanda ya kukutwa kululama kwitukila’twe?

3 Yehowa tamukutwe kumona myanda ya kukutwa kululama nya. Kwete kumona byooso bikwete kukitshika. Pabitale myanda ya mu mafuku a Nowa, Bible amba shi: “Yehowa nkumona shi bubi bwa bantu bubaadi abwend’abufimanga pa nsenga: ngub’ooso mashimba aabo abaadi anemeene nka ku milwisho.” (Kibangilo 6:5) Tubande kutala akipatuula ano mayi. Nsaa ibungi, atwe atumonaa kukutwa kwa kululama penda mu myanda ipeela yatudi balombeene kupusha kwi bangi sunga kwiyimona atwe banabeene. Anka, Yehowa amonaa myanda ya kukutwa kululama ikwete kukitshika mu nsenga ishima. Eyimonaa yooso! Kukila paapa, mmukumbeene kumona bi mwishimba dyetu​—binangu bi bubi abitutumu mu kukita myanda kampanda.​—Yeelemiya 17:10.

4, 5. (a) Mushindo kinyi wi Bible alesha shi Yehowa kwete kwitatshisha bwa baaba babadi bakitshine myanda ya kukutwa kululama? (b) Mushindo kinyi aupushaa Yehowa pabitale myanda ya kukutwa kululama?

4 Anka, Yehowa tatalaa nka penda myanda i bubi nya. Kwete dingi kwitatshisha bwa booso babakwete kukitshina myanda ibubi. Pabaadi miilo ya beshikwanyi ayikitshina mwilo waaye myanda ibubi, Yehowa baadi enyongola pa mwanda wa “kwiyaaya kwabo kumpala kwa babebapombeshanga na babebafwambushanga.” (Bansushi 2:18) Pangi we mupwe kumona shi su bantu abamono kukutwa kwa kululama misango ikile bungi, ino myanda tayikamba dingi kwibashidisha mashimba nya. Tabii byabya bwa Yehowa nya! Mmumone myanda ya kukutwa kululama ikile bungi munda mwa bipwa 6 000, kadi mushikwa waaye wa kukutwa kululama ta ngutshimbe nya. Pamutwe pa byabya, Bible etushinkamiisha shi Yehowa mmushikwe bino bintu: “Ludimi lwa madimi,” “maasa aasukumuna mase a muntu shi musoole mwanda,” na “kamonyi ka myanda ya madimi.”​—Myeele 6:16-19.

5 Tubande kutala dingi mushindo ubaadi Yehowa mutopekye bakata bakutwe kululama ba beena Isaleele. Baadi mutume mutemuki aaye bwa kwibepusha shi: “Ta nnanwe be na kya kuuka bolokye’nyi?” Kunyima kwa kwakula mayi aalesha mushindo ubaabadi abatumika na bufumu bwabo bibubi, Yehowa baadi mutemukye pabitale abikala nfudiilo a bano bantu babi shi: “Pabeele misaase batadiile kwi Yehowa, tebaluula. Eebafwamisha lukyebo lwaaye, pa mwanda wa milwisho yabadi bakite.” (Mika 3:1-4) Yehowa mmushikwe kukutwa kwa kululama ngofu! Mpa na’ye nabeene mbapwe kumukitshina yanka! Munda mwa bipwa binunu, Satana kwete kumoolomona. (Myeele 27:11) Kukila paapa, abaadi bakitshine Yehowa mwanda wa kukutwa kululama ukile bubi pabaabadi bayipe Mwan’aye, “shii mukite mulwisho.” (1 Mpyeele 2:22; Yeeshaya 53:9) Eyendo, Yehowa tamukutwe kumona na tamulenguule kwidila kwa bantu bakwete kukyenga pa mwanda wa myanda ya kukutwa kululama nya.

6. Mushindo kinyi watupushaa patumono myanda ya kukutwa kululama, na mbwakinyi?

6 Byabya, nsaa yatumono myanda ya kukutwa kululama​—sunga pabetukitshina myanda i byabya—​twi na kya kupusha bubi ngofu. Twi bapangibwe kwifwanyiko dy’Efile Mukulu, na mwi Yehowa tamwi kukutwa kwa kululama su nkupeela. (Kibangilo 1:27) Kadi, bwakinyi Efile Mukulu mutadiile myanda ya kukutwa kululama?

Muanda wi na muulo ukata

7. Lesha bibaadi eshina dia Yehowa na mushindo waye wa kukunkusha bieleshibue mpaka.

7 Lwaluulo lwa luno lukonko ndutale muanda wi na muulo ukata. Anka bu bibatumono, Mupangi eetu e na matalwa a kwikala nfumu a nsenga na a booso bemushaale. (Misambo 24:1; Bifumbulwe 4:11) Ku mbangilo kwa bantu, babaadi badimbile Yehowa na beelesha kukunkusha kuaye mpaka. Mu mushindo kinyi? Yehowa baadi mutumine muntu a kumpala, Adame mwiya wa kupela kudya kingi kikuba kibaadi mu lupango lubaadi Mpaladiiso. Kadi su apela kukokyela uno mwiya? Efile Mukulu bamulungwile shi: “Wekala na kya kufwa.” (Kibangilo 2:17) Mwiya w’Efile Mukulu taubaadi ukile bukopo bwa Adame na Eeva, mukashi aaye nya. Sunga mbyabya, Satana baadi mukuminyishe Eeva shi mwiya w’Efile Mukulu aumusumina bulungantu bwaaye. Nkinyi kibaadi na kya kumufwila su adya kikuba kya uno mutshi? Satana balungwile Eeva shi: “Nya, tanufu’nwe. Anka Efile Mukulu auku shi efuku dyanwikidi, meso enu aabuluka, dingi anwikala bu b’efile, balombeene kushinguula buwa na bubi.”​—Kibangilo 3:1-5.

8. (a) Mayi a Satana kwi Eeva abaadi aakyebe kulesha kinyi? (b) Satana baadi mweleshe mpaka kinyi pabitale bufumu bw’Efile Mukulu n’eshina diaye?

8 Ano mayi a Satana aakyebe kulesha shi Yehowa mufye Eeva myanda ibuwa na dingi shi Baadi mumudimbe. Satana baadi mutakule Eeva bua’shi eyipushe akilesha binyibinyi eshina dia Yehowa. Mu wawa mushindo, baadi musabuule eshina di’Efile Mukulu. Baadi dingi mueleshe matalua a Yehowa a kukunkusha mpaka. Satana baadi mudimukye, tabaadi mweleshe mpaka pabitale kwikala kw’Efile Mukulu bu nfumu. Kadi baadi mweleshe mpaka pabitale matalwa aaye a kwikala nfumu, su mulombane bwa kwikala nfumu, na su akukunkusha mu mushindo wibuwa. Mu angi mayi, baadi nka bu amba shi Yehowa tabaadi atumika na bufumu Bwaaye mu mushindo wibuwa na bwa buwa bwa bantu Baaye nya.

9. (a) Kukutwa kwa kukokyela kwa Adame na Eeva nkwibafwishile kinyi, na nkonko kinyi yakudi kutuushe? (b) Bwakinyi Yehowa tabaadi mubutule bantomboshi musango umune?

9 Akupu, Adame na Eeva booso babidi babakutshile kukokyela Yehowa pa’bo kudya kikuba kya mutshi ubaabadi bebakandjikye. Pa’bo kukutwa kukokyela, abaadi na kya kupeta kibawo kya lufu, anka bibaadi Efile Mukulu mwibatshibile kiimu. Madimi a Satana aatuusha ingi nkonko ya muulo ukata. Yehowa e na matalwa a kukunkusha bantu, su muntu mulombeene kwikunkusha aye nabeene? Yehowa kwete kutumika na bufumu bwaaye mu mushindo wibuwa su? Yehowa baadi mukumbeene kutumika na bukome bwaaye bukile booso bwa kubutula bano bantomboshi musango umune. Kadi ino nkonko tayibaadi itale bukome bwaye nya, kadi ibaadi itale eshina diaye, adileshaa mpa na mushindo waye wa kukunkusha. Byabya kubutula kwa Adame, Eeva, na Satana takubadya kulesha shi Efile Mukulu kwete kutumika na bufumu bwaaye mu mushindo wibuwa nya. Anka kubadya kwikala akutuusha ingi nkonko pabitale matalwa aaye a kwikala nfumu. Mushindo penda umune wa kulesha su muntu mulombeene kwikunkusha aye nabeene, kushi bukunkushi bw’Efile Mukulu, nyi nkwibalekyela nsaa ya kutompa.

10. Myanda ikitshikye mu nsenga ayilesha kinyi pabitale bukunkushi bwa bantu?

10 Nsaa yabadi balekye kwi Yehowa ayilesha kinyi? Munda mwa bipwa binunu, bantu mbatompe mishindo ilekeenelekeene ya ma guvernema bwa kwikunkusha, twi kutemuna bufumu abukunkushwa na muntu umune, bufumu bwa bantu babadi basangule kwi mwilo, ndumbulwilo a mwilo mwi bintu byooso mbya mwilo abetanyinaa bu socialisme na bu communisme. Ino mishindo yooso ya kwikunkusha ikite bantu, ayilesha patooka shi ano mayi e mu Bible ng’eyendo: ‘Bantu mbatonte benâbo bwa kwibamwesha malwa.’ (Mulungudi 8:9EEM) Bi na kya kwikala byabya, anka bibambile mutemuki Yeelemiya shi: “Yehowa, neûku shi muntu tamulombeene kwiludika ê nabêne kalolo, ooo. Te na su nkipaso kyadya kuludika matabula ê mwishinda dibuwa.”​—Yeelemiya 10:23EEM.

11. Bwakinyi Yehowa mutadiile bantu mu makyenga?

11 Yehowa baadi auku kubanga ku mbangilo shi kwikunkusha kwa bantu abo banabeene, akukyebe kufwisha makyenga. Byabya, mmukutwe kululama pa’ye kutadiila ino myanda yooso ibubi ikitshikye, aku namu baadi mukumbeene kwiyimika su? Nya! Twate kileshesho: Mwan’obe bapete mukumbo autungu kubaala bwa kumubuka. Ouku shi kumubaala akukyebe kumukyengyesha munda mwa mafuku, n’eshimba dibakushidika. Kadi, ouku dingi shi kumubaala akukwasha mwan’obe bwadya kwikala mbidi bukome kunyima. Bi mumune, Efile Mukulu auku​—na baadi mpa na mutemukye—​shi kutadiila kwa bantu bwashi bekunkushe akukyebe kufwisha mpombo na makyenga. (Kibangilo 3:16-19) Kadi baadi auku dingi shi bwashi twikale biya bwa looso abitungu ape bantu booso mushindo wa kumona shi buntomboshi tabutandaa mwan’ebuwa nya. Mu wawa mushindo uno mwanda aukyebe kupwa musango umune, bwa looso.

Mpaka pabitale bululame bwa bantu

12. Bu abilesha mwanda wa Yoobo, Satana mufunde bantu pabitale kinyi?

12 Kwi ungi mwanda utale mpaka ya Satana. Pabaadi mwele mpaka pabitale matalwa a Yehowa a kwikala nfumu na mushindo waaye wa kukunkusha, Satana tabaadi penda mutopekye Yehowa pabitale bufumu Bwaaye na eshina nya, kadi baadi dingi mutopekye bafubi b’Efile Mukulu pabitale bululame bwabo. Bu kileshesho, tubande kutala bibaadi Satana mwambe pabitale Yoobo, muntu mululame: “Twe mumulame mu lupango, aye, nshibo yaaye na bintu byaaye byooso su? We musampe mifubo yaaye, na bisaka byaaye bya nyema abifimeena mwiumbo. Anka, kumiina kolola eyasa dyoobe, okume pa kyooso kyaadi nakyo. Na kushinkamisha shi akutshipi patooka.”​—Yoobo 1:10, 11.

13. Pabaadi afundu Yoobo, Satana baadi akyebe kulesha kinyi, na mushindo kinyi wabidi bitale bantu booso?

13 Satana baadi akyebe kulesha shi Yehowa mutumikye na bukome Bwaaye bwa kukalwila bwa kuula bulamate bwa Yoobo. Na dingi, bino abikyebe kulesha shi Yoobo tabaadi mulame bululame bwaaye n’eshimba dimune nya, na shi baadi asambila Efile Mukulu penda bwa kupeta byooso bibaadi Efile Mukulu amupa. Satana baadi akyebe kwamba shi su Efile Mukulu aleka kumwelela myabi, mpa na Yoobo mukumbeene kutshipa Mupangi aaye. Satana baadi muukye shi Yoobo nyi nkileshesho kikata kya muntu “mupwidikye [shi na kya kumutopekyela, NWT] na mululame, atshinyi Efile Mukulu dingi ekumbaa bubi.” a Satana baadi mobeshe kuponesha Yoobo, bibadya kwikala naminyi bwa bangi bantu booso? Byabya Satana baadi ele mpaka pabitale bululame bwa booso abakumiina kufubila Efile Mukulu. Na dingi, bwa kusangisha bantu booso, Satana baadi mulungule Yehowa shi: “Kyooso ki nakyo muntu ekipana bwa muwa waaye.”​—Yoobo 1:8; 2:4.

14. Miisambo ya myanda ya kala ayilesha kinyi pabitale myanda ibaadi Satana mufunde bantu?

14 Miisambo ya myanda ya kala ayilesha shi bantu bebungi mbashaale balulame kwi Yehowa mpa na mu bitompwanga anka bibakitshine Yoobo; kwi kwilekeena kukata na bibaadi byambe Satana. Mbasankishe eshimba dya Yehowa pa’bo kwikala na nshalelo mululame, na bino mbipe Yehowa mushindo wa kwaluula Satana baadi mumoolomone shi bantu mbalombeene kuleka kumufubila su abapete nkalakasho. (Beena-Ebreeyi 11:4-38) Oolo, bantu basha mashimba alulame mbapele kutombokyela Efile Mukulu. Sunga nsaa ayibakwata myanda i bukopo ,abakulupila ngofu shi Yehowa ebapa bukome bwa kutshokola bitompwanga.​—2 Beena-Kodinto 4:7-10.

15. Ndukonko kinyi lwatudi balombeene kwiyela pabitale biimu bya Yehowa bya mu mafuku a kala na bya mu mafuku e kumpala?

15 Kadi bululame bwa Yehowa ta mbutale penda mpaka itale matalwa aaye a kwikala nfumu sunga bululame bwa bantu nya. Bible etulesha bi biimu bya Yehowa pabitale bangi bantu mpa na pabitale miilo ishima. Na dingi kwi matemuki atale biimu byaye bya mu mafuku aafiki. Bwakinyi twi balombeene kwikala na lukulupilo shi Yehowa baadi muleshe bululame bwaaye mu bino biimu byooso na akyebe kukita nka byabya mu mafuku aafiki?

Bwakinyi kululama kw’Efile Mukulu nyi kwi kunundu

Yehowa ta mmulombeene ‘kushimisha mululame na mupiile pamune’

16, 17. Mbileshesho kinyi abilesha shi mmweneno etu’twe bantu pabitale bululame mmufudiile?

16 Pabitale Yehowa, twi balombeene kwamba eyendo shi: “Mwatambukilaa mooso mmululame.” (Miiya Ikituulwe 32:4) Muntu su ngumune tamulombeene kwamba byabya bwaye’ye nabeene nya, mwanda nsaa ibungi mweneno etu a bululame mmufudiile, tatumonaa kula nya. Twate kileshesho kya Abrahame. Baadi musendeele Yehowa pabitale kabutu ka Sodome, aku namu mubaadi myanda ikile bubi. Baadi mwipushe Yehowa shi: “Eyendo okashimisha mululame na mupiile pamune’nyi?” (Kibangilo 18:23-33) Eyendo, tabyakwikala byabya nya. Yehowa ‘banokyeshe nkamanyi na kaalo’ mu Sodome nkapenda kunyima kwa Loota na baana baaye bakashi basha kululama kufika mu lupata lwa Soware. (Kibangilo 19:22-24) Mu kwilekeena na Yehowa, Yoona baadi ‘mufiite munda’ pabaadi Efile Mukulu mufwile bantu ba Niniive lusa. Bu bibaadi Yoona mupwe kwisamba pabitale kabutu kaabo, baadi na lukalo lwa kwibamona booso ababutudibwa​—sunga mbibaabadi belangye na mashimba amune.​—Yoona 3:10–4:1.

17 Yehowa baadi muleshe Abrahame shi bululame bwaaye ta mbutale penda kubutula kwa bantu babi nya kadi mbutale dingi kupaasha kwa bantu bebuwa. Na dingi, Yoona baadi na kya kulonga bi lusa lwa Yehowa. Su bantu babi abashintuula nshalelo aabo, Yehowa ekalaa pepi naabo bu “sha lusa.” (Misambo 86:5) Kushi bu bi bantu abekalaa na moo pabitale mwasu wabo, Yehowa tatuushaa biimu byaaye penda bwa kulesha bukome bwaaye nya, sunga kupela kufwila bantu lusa bwa kupela kumweneka bu mukutshikwe nya. Aye aleshaa lusaa lwaaye nsaa yooso yamono shi abitungu kwibikita.​—Yeeshaya 55:7; Ezekyele 18:23.

18. Ku bukwashi bwa Bible lesha shi eshimba dya Yehowa ta ndilombeene kumudimba.

18 Kadi, eshimba dya Yehowa ta ndilombeene kumudimba nya. Pabaadi bantu babangye kulangwila kwa ma nkishi, Yehowa baadi mwambe shi: “Nakutshibila kilumbu bilondeshele mwikeelo oobe, nakunyenyeka bubi boobe booso. Ntankutala na meso a lusa, nangikala shi na lusa, mwanda nankwalwisha nshalelo oobe e bubi.” (Ezekyele 7:3, 4) Byabya bantu abatungunuka na mwikeelo wibubi kushi kwilanga, Yehowa ebatshibila kilumbu muyiile bikitshino byaabo. Kadi atshibilaa muntu kiimu nka su kwi mwanda w’eyendo. Nyi bwakinyi, pabaadi pafikye musaase wa kufundwa kwa Sodome na Gomoore kwadi, Yehowa baadi mwambe shi: “Abikyebe shi ngikye bwa kumona su kufundwa kufikye mpa na kwandi nkwa binyibinyi. Oolo, nakebishinguula.” (Kibangilo 18:20, 21) Muloo kinyi wa kumona shi Yehowa te bi bantu abalwilaa kwata kitshibilo kumpala kwa kuteemesha myanda yooso kalolo! Eyendo, Yehowa e nka byabamulesha mu Bible shi: “Nyi Efile Mukulu a bulamate, mwadi tamwi kukutwa bululame.”​—Miiya Ikituulwe 32:4.

Twikale bakulupile mu bululame bwa Yehowa

19. Nkinyi kyatudi balombeene kukita su tatwi bapushe mwanda kampanda utale mushindo auleshaa Yehowa bululame bwaaye?

19 Bible tesamba pabitale mwanda ooso ubaadi ukite Yehowa kala nya; sunga kulesha tu myanda tooso tutale mushindo aukyebe Yehowa kutshibila bantu na miilo kiimu mu mafuku aafiki. Nsaa yatushy’abapusha mwanda kampanda sunga butemuki kampanda bwi mu Bible pa mwanda wa ka mwanda kampanda kabashi bemuleshe kalolo, twi balombeene kulesha kululama bu kwa Mutemuki Mika, bafundjile shi: “Nayindjila Efile Mukulu, mupaashi ande.”​—Mika 7:7.

20, 21. Bwakinyi twi balombeene kukulupila shi Yehowa akyebe kukita nkapenda myanda ibuwa?

20 Twi balombeene kwikala na lukulupilo shi mu myanda yooso, Yehowa akyebe kukita nka myanda ibuwa. Sunga nsaa i bantu abatadiila myanda ya kukutwa kululama, Yehowa alaa shi: “Kôbola nyi nkwande’mi, nnami akebafutu mupunda byabadi bakite.” (Beena-Looma 12:19EEM) Su atuyindjila Yehowa, atwikala na lukumiino bu lwa Mpoolo mutumibwa baadi mwambe shi: “Nkulombeene kwikala kukutwa bululame munda mw’Efile Mukulu su? Nya!”​—Beena-Looma 9:14.

21 Kadi binobino, tukii mu “bipungo bi bukopo.” (2 Timotee 3:1) Kukutwa kwa kululama na myanda ya “kupombeshena” ngitwale myanda ya buntomboshi. (Mulungudi 4:1) Anka, Yehowa tamushintulukye nya. Ki mushikwe kukutwa kwa kululama, na kwete kwitatshisha ngofu bwa baaba booso babakitshina myanda ishi ilulame. Su tubashaala balulame kwi Yehowa na bufumu bwaaye, aye akyebe kwitupa bukome bwa kunyingiila mpa na apakalombana nsaa yakyebe kupudisha ino myanda yooso ya kukutwa kululama mu Bufumu bwaye.​—1 Mpyeele 5:6, 7.

a Yehowa baadi mwambe pabitale Yoobo shi: “Te na a kumupwandjikisha naaye pa nsenga.” (Yoobo 1:8) Abimweneka shi Yoobo baadi na muwa mu mafuku abaadi alonde lufu lwa Yosefe na kumpala kwa kusangudibwa kwa Moyiise bu mukunkushi a Isaleele. Byabya, mu aa mafuku abaadi na kya kwamba shi takwi ungi muntu baadi na bululame bu bwa Yoobo nya.